________________
ભવનું ભાતું
૧૦૫
' ધર્માન્યતાએ સત્ય ધર્મને ગુંગળાવી નાખે છે, માનને અન્ય બનાવ્યા છે. આ અન્યતામાંથી કલહ અને કંકાશનું સર્જન થયું છે. આ ધર્માન્યતાથી મહાયુદ્ધો થયાં છે. માનવી માનવીને શત્રુ થયું છે. આજ અંધતાને લીધે જ્ઞાન પણ અજ્ઞાનમાં ફેરવાઈ ગયું છે. હિંસા પણ અહિંસાને નામે પ્રગટી છે. પાપ પણ પુણ્યના નામે જીવતું થયું છે. અધમ ધમને બહાને પ્રગટ થયો છે; માટે સત્ય ધર્મ મેળવવાનો અમોઘ ઉપાય બતાવું છું, તે પ્રમાદ તજી સાંભળે.
જીવન-વિકાસને અમૂલ્ય ઉપાય અનેકાન્તવાદ છે. અનેકાન્તવાદની કસોટી પર ધર્મની પરીક્ષા સુંદર રીતે થઈ શકે છે. માટે જીવનમાં અનેકાન્તવાદ કેળવે એના વડે વિશ્વાત્મક્ય કેળવે. એકબીજાને સમન્વય સાધે.
અનેકાન્ત એ પૂર્ણ દૃષ્ટિ છે, એના વડે વિશ્વમાં રહેલા સત્યતનું ગવેષણ કરો. અનેકાન્તવાદ એ સાચે ન્યાયાધીશ છે! એ જ વિશ્વને નિષ્પક્ષપાત સાચે અને પૂર્ણ ન્યાય આપશે. એ અસત્યના કાળા પડદાને ચીરી નાખશે અને સત્યનાં દર્શન કરાવશે. આ અનેકાન્તવાદને સ્યાદ્વાદ કહે કે સાપેક્ષવાદ કહે, બધું એક જ છે. આ અનેકાન્તવાદની દષ્ટિ જ્યાં સુધી જીવનમાં નહિ આવે ત્યાં સુધી માનવીને વિકાસ થંભેલો જ છે. એ મારો સ્વાનુભવ છે!
અનેકાન્તવાદને આ ભવ્ય સિદ્ધાંત સાંભળી લેકનાં હૈયાં આનન્દથી વિકસી ઊઠયાં. આ નૂતન દષ્ટિ પ્રત્યેકને આદરણીય લાગી. તેથી જ લેકેના મુખમાંથી આ શાર્દો સરી પડ્યા.
