________________
કરીએ, તે જણાય છે કે–મંત્ર અને તે એ બંને જુદા-જુદા નિયમ પર આશ્રિત છે. મિત્રોમાં વણે અને પદેની આનુપૂર્વી નિયત હેય છે. તેત્રોમાં આનુપૂવીને ખાસ પ્રતિબંધ રહે નથી અને તેમાં એક જ આશયને ભિન્ન—ભિન્ન પદે વડે વ્યક્ત કરી શકાય છે. એટલે અને તેત્રમાં આ આધારભૂત વૈષમ્ય છે. પરંતુ અહીં એમ પશુ પ્રશ્ન કરી શકાય છે કે—જે તેત્રમાં અનુપવનું પાલન થાય છે તે ભર થઈ શકે કે કેમ ? એના ઉત્તરમાં આપણે એમ જ કહી શકીએ કે-નરિત મન્નમનશ્ચમ્ અક્ષર વગરને કેઈ મંત્ર નથી, એટલે જે અક્ષરે કે વણે છે, તે બવા મંગરૂપ જ છે. તેત્રોમાં જે આનુપૂવી નિયત હેય ને તે મંત્રપ હેય જ. તેમ જ તેત્રોમાં સાધક પિતાની પ્રબુદ્ધ ચેતનાનું આધાન પણ કરે છે અને તેથી જ તેની પ્રબળ તપશ્ચયના પરિણામે તે સ્તોત્ર મંત્રરૂપ થઈ જાય છે.
પૂર્વાચા વડે અનન્યભાવે કરાયેલી સ્તુતિએ આ રીતે મહાપ્રાભાવિક બને છે અને તેને પાઠ કરતાં આજે આપણે સુખપ્રાપ્તિ અને આદિ-વારમાં સકળ બનીએ છીએ. દરેક ધર્મ કે સંપ્રદાયમાં આવાં સ્તોત્રો છે અને તેને નિત્યપાઠ ઉપાસકે કરે છે, તે સર્વવિદિત છે.
-જૈનધર્મ અને ત્રિો
જૈનધર્માનુયાયીઓમાં તેનોની રચના અનેક રૂપમાં થઈ છે. નિરાજેએ પડતાના સાધુજીવનની સાર્થકતા અને વિદ્યાને ઉત્તમ ઉપગ તેત્રરચનામાં જ માન્ય છે, એમ કહેવાય તે પણ અત્યુકિત ન ગણાય. તેથી જ જૈનસ્તેત્રસમુચ્ચય, તેત્રસહ, પ્રકરણરત્નાકર -વગેરે પ્રકાશિત અને કેટલાય અપ્રકાશિત ગ્રંથને જોતાં તેમાં આલ કાકિસ્તુતિઓ, ચિત્રબંધમયસ્તુતિઓ, મંત્ર, યંત્ર, તત્ર, ગ, ભાજ,
