Anubhav ni Aankhe

Author(s): Ambubhai Shah
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 9

૧ ભિક્ષા અને દાનની શુદ્ધતા આ અંકમાં “પત્રમંજૂષામાં ભચાઉના ભાઈ શ્રી દેવજીભાઈનો પત્ર છે. એમાં છેક છેલ્લે એમણે એમના મનમાં ચાલતા ચિંતન મંથનનો ઉલ્લેખ કરીને મુદ્દાનાં બે મહત્ત્વનાં સૂચનો કર્યા છે.
(૧) સાધુ સંન્યાસીઓએ મારા ગરીબ અને પછાત વર્ગના કુટુંબોમાંથી જ ભિક્ષા લેવી.
(૨) અનીતિની કમાણીથી બંધાયેલાં ધર્મસ્થાનકોમાં જવું નહિ. આ બન્ને મુદ્દાઓ ચિંતનીય છે.
ખાસ કરીને જૈન સાધુ સાધ્વીજીઓ અને જૈન પરિવારો સુઝતી એટલે કે શુદ્ધ ભિક્ષા વહોરવા અને વહોરાવવામાં માને છે. પણ દરેકમાં બને છે તેમ કાળે કરીને આ સુઝતા-શુદ્ધતા-નો મૂળભાવ ગૌણ બન્યો છે. મહદંશે ભૂલાયો છે. સુઝતી ગોચરી સ્થળ અર્થ પૂરતી રૂઢક્રિયાકાંડ બની ગઈ છે. ન્યાય સંપન્ન આજીવિકાથી મેળવેલું ધન અને રોટલો અને એમાંથી વહોરાવેલી કે વહોરેલી ભિક્ષા તે સુઝતીશુદ્ધ-ભિક્ષા, પણ વર્તમાન કાળમાં આર્થિક રીતે સંપન્ન હોય કે પછી ગરીબ હોય તેમના રળેલા રોટલામાં કે એમના આજીવિકાના સાધનોમાં નીતિ ન્યાય કેટલાં જળવાયાં હશે એ મોટો પ્રશ્નાર્થ જ છે.
આ સ્થિતિમાં ગોચરી શુદ્ધ છે કે, ધર્મસ્થાનકોમાં “અપાતા દાનનું ધન ન્યાયનીતિ સંપન્ન છે કે કેમ? એના ન્યાયધીશ બનવું સહેલું નથી.
પત્રલેખકના આ બંને મુદ્દાનું હાર્દ તો બરાબર જ છે. સવાલ સૂક્ષ્મ અને સ્થળ, જૈન પરિભાષામાં ભાવ અને દ્રવ્ય એમ બંને દૃષ્ટિએ એનો વહેવારમાં અમલ કેમ કરવો એ છે.
સાધુસંતો ધનિકને ત્યાંથી ભિક્ષા ન લે અને માત્ર ગરીબને ત્યાંથી લેવાનું રાખે, અને ધર્મસ્થાનકોમાં પગ ન મૂકે એમ કોઈ સાધુસંત કરી તો શકે. પણ એટલા માત્રથી કામ સરશે એવી ભોળી માન્યતા તો ખુદ પત્રલેખક પણ ધરાવતા નથી. અને તેથી જ એમણે, આવા સાધુઓ પાછા નીત નવા પ્રયોગો કરે, જાત અનુભવ મેળવે અને સમાજને પ્રેરણા આપે એવી વ્યાપક દૃષ્ટિની ભાવના ભાવી છે.
પ્રયોગ કરનારને અને પ્રેરક બનનારને બીજી વ્યક્તિ સાથે અને સમાજ સાથે સંબંધમાં આવવું અનિવાર્ય બને તો જ પ્રયોગ થઈ શકે. પ્રેરણા ઝિલાય. માત્ર
અનુભવની આંખે