________________
૧૭
૪
સમતા અને સાધુ
કેવડિયા કૉલોની (જિ. ભરૂચ)થી ઈજનેર જિતેન્દ્રભાઈ આચાર્ય લખે છે :
‘તા. ૧૬ ડિસે. ૮૬નો ‘વિશ્વવાત્સલ્ય'નો અંક વાંચ્યો. બ્રાહ્મણની વ્યાખ્યા (મુનિશ્રી સંતબાલજી લિખિત ‘સાધક સહચરી'માંથી લીધેલી) વાંચી, ગમી. મારા માનવા મુજબ બ્રહ્મ (આત્મા)ને જાણે તે બ્રાહ્મણ. પણ ‘સમતાથી બને સાધુ' (એમ જે કહ્યું છે) એમાં હજી કંઈક ખૂટતું હોય એમ મને લાગે છે. સહનશીલ માણસ પણ સમતાગુણ ધરાવે છે તો તેને સાધુ કહી શકાય નહિ.
‘નમો લોએ સવ્વ સાહુણં’ (જૈનોના નવકાર મંત્રમાનો એક નમસ્કાર મંત્ર)માં જણાવેલ છે કે, સર્વસાધુગણને નમસ્કાર કરું છું. આ સાધુ માટેની યોગ્ય વ્યાખ્યા જણાવશો. આત્મદશા સાથે તે સાધુ. જેમાં સમ્યક્ત્વ ગુણ મહત્ત્વનો છે. પ્રતિકૂળ અનુકૂળ પરિસ્થિતિમાં પણ સમભાવ ૨હે અને તે પણ આત્મદૃષ્ટિ ધ્યાનમાં રાખીને.
સાધુ તેમ જ જૈનદર્શનમાં કેટલા ધ્યાનનો ઉલ્લેખ છે ? અને તેનું ફળાદેશ શું છે ? જૈનધર્મમાં ૪૫ આગમ મુખ્ય છે. તે અંગે સંતબાલજીએ કંઈ લખ્યું હોય તો તે જણાવશો.''
પત્રલેખકના પત્રમાં મુખ્ય મુદ્દો તો સાધુ વિષેનો પ્રશ્ન છે. આ પ્રશ્ન તેમ જ પત્રમાંના બીજા મુદ્દા વિશે થોડી સ્પષ્ટતા પ્રથમ કરી લેવી જરૂરી જે. જૈનધર્મગ્રંથોનો મને કોઈ અભ્યાસ નથી. જૈનદર્શનમાં ધ્યાન તેનું ફળાદેશ આગમો કે નવકાર મંત્રમાંના સાધુની વ્યાખ્યા વિષે એના જાણકારો પાસેથી પત્રલેખકે માહિતી મેળવી લેવી જોઈએ. આવી જાણકારી આપી શકે તેવા મારા ધ્યાનમાં છે તે બે મિત્રોનાં નામ જણાવું ઃ (૧) શ્રી રમણલાલ સી. શાહ મુંબઈ ‘પ્રબુદ્ઘજીવન’ના તંત્રી, અને (૨) શ્રી દુલેરાય માટલિયા વિશ્વવાત્સલ્ય કાર્યાલય અમદાવાદ.
હવે મુદ્દા પર આવીએ. મુદ્દામાં ‘સમતાધારી' અને ‘સાધુ' એ બેને સમજવાની છે.
પત્રલેખક જે એમ લખે છે કે, ‘સહનશીલ માનવી સમતાગુણ ધરાવે છે પણ તેથી તેને આપણે સાધુ તરીકે ઓળખતા નથી.' એ વાત સાચી છે. શબ્દને એના સાચા અને યથાર્થ રૂપે ઓળખવા માટે તે ક્યાં અને કયા સંદર્ભમાં વપરાયો છે તે, તથા તેના સ્થૂળ અને સૂક્ષ્મ અથવા બહાર અને અંદર, જૈનપરિભાષામાં દ્રવ્ય અને ભાવરૂપે જોવો સમજવો પડે,
અનુભવની આંખે
