________________
૩૨
૭. કામ કરવાની કુશળતા વધી.
ખુદ ધવલભાઈએ કહ્યું છે તેમ “આ બહેનોએ જે અભૂતપૂર્વ આત્મવિશ્વાસ અને આત્મનિર્ભરતા જગાવી છે અને એમના મોં પર આર્થિક રીતે પગભર થયાનો આત્મવિશ્વાસ અને તેજ દેખાય છે” – તેમાં જેમ ધનરૂપી અર્થનો હિસ્સો છે, તેમ આ પ્રાર્થના દ્વારા કેળવાયેલા મનનો પણ હિસ્સો છે જ. કદાચ ધન કરતાં પણ વધુ.
મતલબ આ પ્રાર્થના પ્રવૃત્તિથી ધન કમાવાની ક્ષમતા તો વધે છે. ઉપરાંત સંસાર વ્યવહારમાં આવતી સમસ્યાઓને હલ કરવા માટે જોઈતી મનની ક્ષમતા પણ વધે છે. શરીર છે તો તેના પોષણ માટે ધનરૂપી અર્થ જોઈએ. તેમ શરીર સાથે જ લાગેલા મનની ક્ષમતા-સમજણ વધારવી જોઈએ. પ્રાર્થના આ બંનેની ક્ષમતા વધારવામાં ઉપયોગી બને છે એવો અમારો અનુભવ છે.
| ધવલભાઈ તો શિક્ષક છે. કૉલેજમાં એ ભલે “પ્રાર્થનાજેવા શબ્દનો ઉપયોગ ન કરતા હોય, પણ પદ્ય કે ગદ્યમાં પોતે બોલે, વિદ્યાર્થીઓની પાસે બોલાવે, એના અર્થ સમજાવે, એ બધામાં પ્રત્યક્ષ ઉત્પાદન અર્થોપાર્જન નથી છતાં, ઉત્પાદન અને અર્થઉપાર્જન માટે એની જરૂર સ્વીકારે છે માટે તો એ પોતાનો સમય આપે છે અને વિદ્યાર્થીઓનો સમય પણ લે છે. કારણ કે સમય નિરર્થક નથી, સાર્થક છે એવું એ સમજે છે.
આમ જ પ્રાર્થના પણ નિરર્થક નથી જ.
પણ આ તો અમે લેખમાં લખ્યું. બૌદ્ધિકો-કેળવણીકારો તે જાતે જ પ્રમાણિત કરી શકે. વળી અમે એક રીતે સ્પષ્ટ છીએ. સર્જનમાં નિમિત્ત છીએ ને? “સીદીભાઈને સીદકાં વહાલાંની જેમ પક્ષપાત પણ હોય. દ્રષ્ટા, સાક્ષીભાવે અભ્યાસ કરીને પછી તારણ કાઢે એ વધુ તટસ્થ ગણાય.
ભાઈ ધવલભાઈ જેવા મિત્રોને અમારું ભાવભર્યું હાર્દિક નિમંત્રણ છે કે રાણપુર કેન્દ્રમાં થોડા દિવસ રહેવા આવો. કોલેજ-યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ કરાવો છો, અહીં આ બહેનોનો એમના પરિવારનો અભ્યાસ કરો. કોઈને આ વિષય લઈને પીએચ.ડી. થવું હોય તો એને લગતો વિપુલ માત્રામાં મસાલો પૂરો પાડી શકાય એમ છે. એટલું ખેડાણ અહીં થયું જ છે. અમને પણ એમાંથી જાણવા શીખવા મળશે એ લાભ થશે.
ત્યારપછી ધવલભાઈ આ પ્રાર્થના ઉપર ફરીથી લખે એવી અમારી ઇચ્છા સાથે આ વાત પૂરી કરીએ.
વિશ્વવાત્સલ્ય : ૧-૧-૧૯૮૮
અનુભવની આંખે
