________________
જે વસ્તુનો હું માલિક નથી, તે વસ્તુ ભલે નધણિયાતી હોય પણ મારાથી લેવાય નહિ. કોઈ માલિક નથી, રસ્તામાં પડી છે. પછી રજા કોની લેવી? માલિકીની વસ્તુ હોય તો જ માલિકની રજા લેવાનો સવાલ આવે ને ? આવી દલીલથી મન મનાવીને આમ નધણિયાતી, જેના પર કોઈની માલિકી જ નથી તેવી વસ્તુ લેવી તે પણ જૈન સિદ્ધાંત મુજબ ચોરી જ ગણાય.”
| છોટુભાઈ આ વાત કરીને અમને કહેતા કે મુનિશ્રી એ એક શબ્દ મને આ અંગે કહ્યો નહિ. પણ ચોરી એટલે શું ? એનો સૂક્ષ્મ અર્થ એવો થાય છે એ પહેલી વખત મેં જાણ્યું અને પેલી રાયણ ખાધી તે બદલ મનમાં શરમ આવી.
હવે મૂળ પ્રશ્ન પર આવીએ.
જૈનોમાં અભયદાનને શ્રેષ્ઠ ગયું છે. અભયદાનનો ધૂળ રૂઢિગત અર્થ એવો કરવામાં આવ્યો છે કે, ગાય કે ઘેટાં બકરાં જેવાં જીવોને કતલખાને કતલ થતાં બચાવી લેવાં. આમ બચાવી લેવાની દયાવૃત્તિ સારી જ છે. પણ અભયદાનનો અર્થ એથી ઊંડો અને વ્યાપક છે.
આ વિશ્વ એક સંપૂર્ણ સર્જન છે. એમાં રહેલી તમામે તમામ સકળ જીવસૃષ્ટિ પોતાનું કર્તવ્ય બરાબર બજાવે તો કોઈ જ પ્રશ્ન ઊભો ન થાય. દરેકનું પાલનપોષણ સુપેરે ચાલે. ક્યાંય ખાડો ન પડે સહુની રક્ષા થાય. સહુ સલામત.
પણ માણસમાં રહેલી લોભ લાલચ મોહ માયા અહંકાર જેવી વૃત્તિથી અન્યાય, શોષણ, ભય, અસલામતી પેદા થાય છે. સંગ્રહવૃત્તિ જરૂર કરતાં વધુ મેળવે છે, ભોગવે છે. પરિણામે ક્યાંક ખાડો પડે છે. કોઈકને એની જરૂરિયાતમાં ફરજિયાત કાપ મૂકવો પડે છે. ઉપર શ્લોકમાં સંયમીની જે વ્યાખ્યા આપી છે અને ચોરીનો અર્થ સમજાવ્યો છે. એવું જીવન જિવાય તો તો સહુ અભય જ છે. પછી દાન આપવાની કે લેવાની જરૂર જ ન રહે. પણ આવો આદર્શ વહેવાર કરવાવાળા સંયમી પુરુષો ક્યાં ? કેટલા? એટલે પછી ચાલુ વહેવારમાં જે સંગ્રહ થાય તેમાંથી દાન આપવાની વાત આવી. મેળવીને કંઈ ન આપવું એના કરતાં જો મેળવીએ છીએ તો એમાંથી યથાશક્તિમતિ આપવું એ તો સારું જ છે.
દાન આપવાના અનેક પ્રકાર હોય છે.
ફંડ લેવા આવનારને લપ માની, આ લપને જલદી કાઢો એવી કંઈક હીન અને તિરસ્કારની વૃત્તિ ક્યાંક જોવા મળે છે. તો દેવા ખાતર દેવું પડે. શરમે ના કહેવાતી નથી. અનિચ્છાએ આપવું પડે. શેહ ભય કે ડરથી પણ અપાતું હોય છે. નામ અને કીર્તિનો મોહ પણ હોય. દયા કરુણાની લાગણી પણ હોય. આમ વિવિધ
અનુભવની આંખે
