________________
વ્યક્તિગત કલ્યાણ કે વ્યક્તિગત મોક્ષનું લક્ષ રાખીને થતી વ્યક્તિ સાધનામાં પોતે માનેલા આદર્શના અંતિમ છેડાને પકડીને ચાલવું એ એક વાત છે, પણ સ્વ-કલ્યાણ સાથે સમાજ-કલ્યાણ, સમાજ પરિવર્તન, સત્ય ધર્મનો ઉદ્ધાર અને દોઝખમાં પડતા જગતને બચાવી લેવા જેવી વ્યાપક અને સમાજગત સાધનામાં પ્રયોગો કરવા જ પડે, અને બીજાના સંબંધમાં આવવું પડે ત્યારે સમાજની કક્ષા અને ગજું જોઈને લોકોને સીઝતું, લોકો ઝીલી શકે તેવું પગલું જ ઉપયોગી બની શકે. ગજું હોય તે વ્યક્તિગત કૂદકો જરૂરી ભરી શકે. પણ સમાજને સાથે લેવો હોય તો સમાજ જ્યાં ઊભો છે ત્યાંથી ભલે એક ડગલું આગળ વધે તેવી ક્રિયા જ વહેવારુ બની શકે.
અલબત્ત, આમ વહેવારુપણાને નામે મધ્યમમાર્ગ લેવો એટલે સ્થગિતતા (સ્ટેટસકો) નહિ જ. એ સાવધાની રાખવી જ જોઈએ. ભલે એક ડગલું બસ થાય. પણ ધ્યેય તરફ જતું ગતિશીલ એવું એક પગલું ભરાવું તો જોઈએ જ. વળી એ પણ ખરું કે, ગરીબ પછાતવર્ગ અને અવહેલના પામેલા વર્ગને ગૌરવ અને પ્રતિષ્ઠા આપવાં. એમને વજન આપવું અને ધનિક વર્ગને કેવળ ધનને જ કારણે પ્રતિષ્ઠા ન આપવી સાધુવર્ગે કરવું જોઈએ. અને જયારે ધન અને સત્તાની આજે બોલબાલા છે ત્યારે તો ખાસ નબળા દુર્બળ વર્ગને પલ્લે વધુ ઝોક આપવો પણ જોઈએ. પરંતુ તેથી સમગ્ર અને સર્વાગી પરિવર્તન કરવાની દૃષ્ટિએ સમાજના કોઈ પણ વર્ગનો એકડો સાવ કાઢી નાખવાની જરૂર નથી. એનું એક કારણ એ પણ ધ્યાનમાં રાખવા જેવું છે કે, લોકમાનસ પણ મહદઅંશે ધનસત્તાનું પૂજક છે. એ સંજોગોમાં એ વાત વ્યાપક ન બની શકે.
મુનિશ્રીએ પ્રયોગના પાયામાં પછાતવર્ગ ગામડાં અને સ્ત્રીઓને પ્રતિષ્ઠા અને ગૌરવ મળે તે વાત કેન્દ્રમાં રાખીને અનેક પ્રયોગો કર્યા જ છે. ધન સત્તાને પ્રતિષ્ઠા ન મળે તેવી સતત સાવધાની પણ રાખી છે. કોઈનોયે ટાળો રાખ્યો નથી. સમતુલા સાચવીને દરેક વર્ગ પાસેથી કામ લીધું છે.
ભાઈ દેવજીભાઈ લખે છે તેમ સાચા સાધુ સંતો સાધ્વીજી સંન્યાસિનીઓએ હવે “ગામડાંનો, પછાત વર્ગોનો, સ્ત્રીઓનો વધુ સંપર્ક રાખવો જોઈએ. પ્રતિષ્ઠા, ધન કે સત્તાને નહિ, પણ નીતી પ્રમાણિકતા ન્યાયને આપવી જોઈએ.
- સાચો ધર્મ, અને સાચી ધાર્મિકતાની આ વાત સાચા ધાર્મિકો સમજે, આચરે એ જ અભ્યર્થના.
વિશ્વવાત્સલ્ય : ૧૬-૮-૧૯૮૬
અનુભવની આંખે
