________________
અંતરાય કમ
ને ક્રમ સાથેના સંબંધ. આ છે તāા ત્યાજ્ય છે.
પછીનાં એ તત્ત્વા સવર અને નિરા. કમેર્માંની રુકાવટ તે આત્માની ઉજ્જવલ દશા. આ બે ગ્રાહ્ય તત્ત્વ છે
મેાક્ષ એ અ ંતિમ ધ્યેય છે—આત્માની સંપૂર્ણ નિળ સ્થિતિ છે.
જૈન ધર્મના કર્માંવાદને ધણા જુદી રીતે સમજે છે; પણ ખરી રીતે જૈતાને કાઁવાદ એ નિરાશાવાદ નથી, એમાં રાજાનેા છેાકરા રાજા થાય— એવી ઇજારાશાહીને વિરાધ છે, ત્યાં કાઈની લાગવગ ચાલતી નથી. જેવું કરો તેવું પામે - તમારું સુખ તમારા હાથમાં, તમારું દુઃખ તમારા પ્રયત્નમાં—એવા ન્યાયી એ સિદ્ધાંત છે.
શી જરૂર છે, જે થવાનું હશે તે જૈન ધર્મે નિષેધ કર્યાં છે; આ શિષ્ય ગેાશાલક હતા; તેને સંધમાંથી
ભાગ્યવાદ–નિયતિવાદ—જેમાં માસ કપે છે કે પ્રયત્ન કરવાની થરશે—આ નિષ્ક્રિયતાપ્રેરક નિરાશાવાદને વાદને પ્રચારક ભ. મહાવીરને પ્રથમ બહિષ્કૃત કર્યાં હતા.
જૈનેને ક્રમ વાદ આશાવાદ છે. સંસારની અનેક અજાયબીને એ જવાબ છે. જીવનાં સારા–નરસાં કર્મ કદી વિળ થતાં નથી, એ વાતનુ એ પૂર્વજન્મ ને પુનર્જન્મની ફિલસૂફી દ્વારા સમન કરે છે.
૧૩
