________________
/
જ
ire
નામ કમ
મુખ્યત્વે પાંચ કારણે માનવામાં આવ્યાં છેઃ મિથ્યાત્વ (આત્માના વિષયમાં અશ્રદ્ધા), અવિરતિ (હિંસાથી અટકવું નહિ ને ભેગમાં આસક્તિ, પ્રમાદ (આત્મભાવનું ભૂલી જવું, કર્તવ્ય-અક્તવ્ય ભૂલી જવાં, કશાય ( ક્રોધ, લેભ આદિ) ગ(મન, વચન ને કાયાની પ્રવૃત્તિ) આ કર્મોનાં આગમનને આસ્રવ અને બંધ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
મન, વચન, કાયાના યોગથી આત્માને કર્મ ચેટે છે; અને કથાની તરતમતા પ્રમાણે આત્મા સાથે એ સજજડ કે સાધારણ તેમ જ ટૂંકા કે લાંબા કાળ માટે ચોટી જાય છે. પ્રમાદનો સમાવેશ અવિરતિ અથવા કપાયમાં થઈ શકે છે. મિથ્યાત્વ ને અવિરતિને પણ કષાયમાં સમાવેશ થઈ જાય છે, એટલે કર્મબંધને હેતુ મુખ્યત્વે ક્યાય અને એગ લેખી શકાય.
મન-વચન-કાયાની અસત્રવૃત્તિને નિગ્રહ, પાંચ સમિતિ, ક્ષમામૃદુતા-જુતા–સંયમ વગેરે દસ પ્રકારનો ધર્મ, કર્ણો પર વિજય, ચારિત્ર એટલે વિરતિ અને તપસ્યા દ્વારા કર્મબંધ રોકાય છે. તેને સંવર કહે છે; અને કર્મને નાના રૂપમાં તપ આદિથી નાશ કરવામાં આવે તે નિર્જરા નામે ઓળખાય છે.
નિર્જરા સકામ અને અકામ બે પ્રકારની હોય છે. તપ દ્વારા કર્મ દૂર થાય છે તે સકામ નિર્જરા. કર્મના ઉપભોગ
૨૧
