________________
આજ ભલે અંધકાર ઘેરાયેલે હેય, પ્રાણ યત્ન કરતા રહેશે, તે કાલે અવશ્ય પ્રકાશ પ્રાપ્ત થવાને છેઃ જૈનેના કર્મવાદને આ સંદેશ છે.
એ સંદેશ માનવીને સુખમાં છકી ન જવા અને વિપત્તિમાં મૂંઝાઈ ન જવા કહે છે. જેવી આજ છે, તેવી કાલ નથી ! મહાદુઃખને પણ છેડે છે; મહાસુખને પણ અંત છે ! સુખદુખ બંને એક અર્થમાં તજવાં જેવાં છે, મોક્ષના મહાસુખ માટે. અને એ માટે રાગ-દ્વેષ દૂર કરવાના યત્નની જરૂર છે. કર્મ કરતી વખતે સારાસારને વિચાર કરવો જરૂરી છે અને એનું પરિણામ ભોગવતાં મર્દનું દિલ રાખવું ઉચિત છે. કહ્યું છે –
બંધ સમય ચિત્ત ચેતીએ, યે ઉદયે સંતાપ;
સહુ શોક વધે સંતાપથી, શોક નરકની છાપ.” જીવ જ્યારે કર્મ બાંધવા લાગે છે, ત્યારે તેણે કાર્ય–અકાર્ય અને તેના સારા-ખોટા ફળને વિચાર કરવો જોઈએ. કર્મ કર્યા પછી, જ્યારે કર્મનો ઉદય થાય ત્યારે, હાયય કરવાથી શું વળે? શાક તે ખરેખર નરક ૨૫ છે.
૨૪
