Book Title: Alankar Chintamani ka Aalochanatmaka Adhyayan
Author(s): Archana Pandey
Publisher: Ilahabad University

View full book text
Previous | Next

Page 220
________________ उदात्त: आचार्य भामह के अनुसार जहाँ चरित्र की महत्ता या सम्पत्ति की सवृद्धि का वर्णन किया जाए वहाँ उदात्त अलकार होता है । आचार्य दण्डी ने भी आशय तथा सम्पत्ति के वर्पन में उदात्त अलकार को स्वीकार किया है । उद्भट कृत परिभाषा भामह से प्रभावित है । आचार्य मम्मट - महापुरूषों के चरित्र वर्णन मे तथा वस्तु - सम्पत्ति के वर्षन मे उदात्त अलकार को स्वीकार करते है । आचार्य रुय्यक, शोभाकर मित्र, जयदेव तथा अप्पय दीक्षित कृत परिभाषाएँ समान है । जबकि आचार्य अजितसेन, महासवृद्धि के वर्णन मे ही उदात्त अलकार को स्वीकार किया है । यह सम्वृद्धि चारित्रिक भी हो सकती है क्योंकि उनके द्वारा प्रदत्त उदाहरण मे चारित्रिक सम्वृद्धि तथा धन सम्वृद्धि दोनों का ही प्रतिपादन किया गया है । इससे विदित होता है कि इन्हे भी सवृद्धि वर्णन तथा चरित्र वर्णन मे उदात्त अलकार अभीष्ट है । विद्यानाथ कृत परिभाषा अजितसेन से प्रभावित है ।। काव्या0, 3/11-12 का0द0, 2/300 काव्या० सा0स0, 4/8 का0प्र0, 10/115 का समृद्धि वस्तुवर्णनमुदात्तम् ।। अ0स0, सूत्र - 8। एख, उदारचरितामत्वमुदात्तम् ।। अ0र0, सू0 - 108 ग उदात्तमृद्धश्चरित श्लाध्य चान्योपलदाणम् ।। चन्द्रा0, 5/115 घ, उदात्तद्धिश्चरित श्लाध्य चान्योपलक्षणम् ।। कुव0 सू0 162 महासमृद्धिरम्याणा वस्तूना यत्र वर्णनम् । विधीयते च तत्र स्यादुदात्तालंक्रिया यथा ।। अ०चि0, 4/319 तदुदात्त भवेद्यत्र समृद्ध वस्तु वर्ण्यते । प्रताप0 पृ0 - 567

Loading...

Page Navigation
1 ... 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276