Agam Suttani Satikam Part 03 Sthanang

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 551

५४८
स्थानाङ्ग सूत्रम् १०/-/९६१ सुरगिरिशिखमिवाविचलद्भावंवर्द्धमानस्वामिनमवलोक्य श्रान्तः सन्नसौ जिनपतिपादपद्भवन्दनपुरस्सरमाचक्षे-क्षमस्वक्षमाश्रमणइतितथा सिद्धार्थाभिधानोव्यन्तरदेवस्तन्निग्रहार्थमुद्दधाव,
बभाणच-अरे रे शूलपाणे अप्रार्थितप्रार्थक हीनपुण्यचतुर्दशीक श्रीहीधृतिकीर्त्तिवर्जित दुरन्तप्रान्तलक्षण! नजानासि सिद्धार्थराजपुत्रं पुत्रीयितनिखिलजगजीवंजीव तसममशेषसुरासुरनरनिकायनायकानामेनंचभवदपराधंयदिजानाति त्रिदशपतिस्ततस्त्वां निर्विषयं करोतीति, श्रुत्वा चासौ भीतो द्विगुणतरं क्षयमयतिस्म, तथा सिद्धार्थश्चतस्य धर्ममचकथत्, सचोपशान्तो भगवन्तं भक्तिभरनिर्भरमानसोगीतनृत्तोपदर्शनपूर्वकम्पूपुजत्, लोकश्चचिन्तयाञ्चकार-देवार्यक विनाश्येदानी देवः क्रीडतीति, स्वामीच देशोनांश्चतुरो यामानतीव तेन परितापितः प्रभातसमये मुहूर्त्तमात्रं निद्राप्रमादमुपगतवान् तत्रावसरे इत्यर्थोऽथवा छद्भस्थकाले भवा अवस्था छद्भस्थकालिकी तस्यां
___ 'अंतिमराइंयसित्तिअन्तिमा अन्तिमभागरूपाअवयवेसमुदायोपचारात्साचासौरात्रिका चान्तिमरात्रिका तस्यां रात्रेरवसान इत्यर्थः महान्तः-प्रशस्ताः स्वप्ना-निद्राविकृतविज्ञानप्रतिभातार्थविशेषास्ते च ते चेति महास्वप्नास्तान् ‘स्वपने' स्वापक्रियायां 'एगं चेति चकार उत्तरस्वप्नापेक्षया समुच्चयार्थः ‘महाघोरं' अतिरौद्र रूपम्-आकारं 'दीप्तं ज्वलितंदप्तं वा-दर्पवद्धारयतीति महाघोररूपदीप्तघरस्तप्तघरोवा, प्राकृतत्वादुत्तरत्र विशेषणन्यासः,
तालो-वृक्षविशेषस्तदाकारोदीर्घत्वादिसाधा पिशाचो-राक्षसस्तालपिशाचस्तं पराजितं' निराकृतमात्मना १ ‘एगं च'त्ति अन्यं च 'पुंसकोकिलगं'ति पुमांश्चासौ कोकिलश्च-परपुष्टः पुंस्कोकिलकः स च किल कृष्णो भवतीति शुक्लपक्ष इति विशेषितः २ 'चित्तविचित्तपक्ख'त्ति चित्रेणेति-चित्रकर्मणा विचित्रौ-विविधवर्णविशेषवन्तौ पक्षौ यस्यसतथा ३ 'दामदुर्ग'तिमालाद्वयं ४ 'गोवग्गं'ति गोरूपाणि ५ ‘पउमसर'त्ति पभानि यत्रोत्पद्यन्ते सरसि तत्पद्भसरः ‘सर्वतः' सर्वासु दिक्षु समन्तात्-विदिक्षुच कुसुमानि-पद्भलक्षणानि जातानि यत्र तत्कुसुमितं ६ _ 'उम्मीवीइसहस्सकलिय'ति ऊर्मयः-कल्लोलाः तल्लक्षणा या वीचयस्ता ऊर्मिवीचयः, वीचिशब्दो हि लोकेऽन्तरार्थोऽपि रूढः, अथवोर्मीवीच्योर्विशेषो गुरुत्वलघुत्वकृतः, क्वचिद्वीचिशब्दो नपठ्यते एवेति, ऊर्मिवीचीनां सहैः कलितो-युक्तो यः सतथा तं 'भुजाभ्यां' बाहुभ्यामिति ७ तथा दिनकरं ८ एकेन च णमित्यलङ्कारे 'मह'न्ति महता छान्दसत्वात् एगंच णं महंति पाठे मानुषोत्तरस्यैते विशेषणे ‘हरिवेरुलियवन्नाभेणं'ति हरिः-पिङ्गो वर्णः वैडूर्यमणिविशेषस्तस्य वर्णो-नीलो वैडूर्यवर्णः, ततो द्वन्द्वः तद्दाभाति यत्तद्धरिवैडूर्यवर्णाभंतेन, अथवा हरिवन्नीलंतच्चतद्वैडूर्यं चेतिशेषतथेव, निजकेन-आत्मीयेनांत्रेण-उदरमध्यावयविशेषेण आवेढियं' ति सकृदावेष्टितं 'परवेढियं ति असकृदिति ९ ‘एगं च णं महंति आत्मनो विशेषणं 'सिहंसणवरगयंतिसिंहासनानांमध्ये यद्वरंतत्सिंहासनवरंतत्रगतो-व्यवस्थितो यस्तमिति १०
एतेषामेवदशानांमहास्वप्नानांफलप्रतिपादनायाह-'जन्न'मित्यादिसुगम, नवरं मूलओत्ति आदितः सर्वथैवेत्यर्थः, 'उद्धाइए' उद्घातितं विनाशितं विनाशयिष्यमाणत्वेनोपचारात्, सूत्रकारापेक्षया त्वयमतीतनिर्देशएवेत्येवमन्यत्रापि, ‘ससमयपरसमइयंतिस्वसिद्धान्तपरसिद्धान्तौ यत्र स्तइत्यर्थः, गणिनः-आचार्यस्य पिटकमिव पिटकं वणिजइवसर्वस्वस्थानंगणिपिटकं आधवेइ'त्ति