________________
મહારાજા ખારવેલે કલિંગદેશમાં આવેલા ખંડગિરિ અને ઉદ્યગિરિ પર શિલાલેખ કોતરાવ્યો છે તે આ પ્રમાણે છેઃ મૌર્યકાળમાં વિચ્છિન્ન થયેલાં અને ૬૪ અધ્યાયવાણી અંગ સાહિત્યનો ૪થો ભાગ ફરીથી તૈયાર કરાવ્યો આને કાલિંગી વાચના કહેવામાં આવે છે.
આગમોનું મહત્ત્વઃ-જૈન પરંપરા પ્રમાણે આગમોની રચના મહાવીર સ્વામીના ગણધરોએ કરી છે. તેમના ઉપદેશને સૂત્રરુપમાં બાંધ્યો. સુત્ત ગ્રંન્જન્તિ |Uદિર નિરૂU'' આ દ્વાદશાંગને– ' પિટ’’ પણ કહે છે. વૈદિક સાહિત્યમાં “અંગ” (વેદાંગ) શબ્દ સંહિતાઓમાં જે પ્રધાનવેદ હતાતેના અંગભૂત ગ્રંથો માટે વપરાતી સંજ્ઞા છે અર્થાત્ વૈદિક વાડમયનો અર્થ મૌલિક નહીં પણ ગૌણ ગ્રંથો સાથે છે. જ્યારે જેનોમાં અંગ શબ્દને આ અર્થમાં લેખવામાં નથી આવતો પણ બાર ગ્રંથોના બનેલા વર્ગનું એક્ય હોવાથી તેને અંગ કહેવામાં આવે છે. તે અંગના રચનાર શ્રુતપુરુષ માનવામાં આવ્યા છે. અને બાર અંગોને શ્રુતકેવલીના બાર અંગો ગણવામાં આવ્યા છે.
ઉપલબ્ધ જેનાગમો વેદ જેટલા પ્રાચીન નથી પણ તેમને બોધ્ધ પિટ્ટકના સમકાલીન ગ્રંથો ગણવામાં આવ્યા છે. ડો. યાકોબીના જણાવ્યા પ્રમાણે સમયની દૃષ્ટિએ જૈન આગમોનો રચનાકાળ કોઈ પણ માનવામાં આવે પરંતુ તેમાં સંગ્રહિત તથ્યોનો સંબંધ પ્રાચીન પૂર્વપરંપરા સાથેનો છે. જૈન પરંપરાનુસાર ભલે અનેક તીર્થંકરો થઈ ગયા, પરંતુ તેમના ઉપદેશમાં સામ્ય જરૂર છે. તત્કાલીન પ્રજા છેલ્લા તીર્થંકરના ઉપદેશ, શાસન અને વિચારને વધારે મહત્ત્વ આપે એ સ્વાભાવિક છે. છેલ્લા તીર્થકર મહાવીર સ્વામી છે અને તેમનો ઉપદેશ વધુ પ્રચલિત બન્યો છે.
