________________
અને સૂત્રકૃતાંગ પર સંસ્કૃત ટીકાઓ લખી છે. જૈન આચારવિચાર તથા તત્વજ્ઞાનના વિષયો પર લખાઈ છે. વાદિવેતાલ શાંતિસૂરિ અને નેમિચંદ્ર ઈ. સ. ની ૧૧મી સદીમાં થયા હતા. શાંતિસૂરિની પ્રાકૃત ટીકા છે તેનું બીજું નામ શિષ્યહિતા તથા ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર બૃહદ્રવૃત્તિ છે. નેમિચંદ્ર આના આધારે સુખબોધા નામની ટીકા લખી છે. ઈ. સ. ની ૧૧મી સદીમાં અભયદેવસૂરિ, દ્રોણાચાર્ય, મલધારિ હેમચંદ્ર, મલયગિરિ તથા ક્ષેમકીર્તિ (ઈ. સ. ૧૨૭૫) શાંતિચંદ્ર (ઈ. સ. ૧૫૬૩) વગેરે ટીકાકારો થયેલા છે. શાંતિસૂરિએ પ્રાકૃત કથાઓ રચી છે, તેમાં ધણી જગ્યાખે વૃધ્ધ સંપ્રદાય, વૃદ્ધવાદ તથા અન્ને મળંતિનો ઉપયોગ ર્યો છે. આના ઉપરથી પ્રાચીન કાળના કથાસાહિત્યનો ખ્યાલ આવે છે. આ બંને ટીકાઓ પર બંભદત્ત અને અગડદત્તની કથઓ એટલી લાંબી છે કે જે સ્વતંત્ર ગ્રંથ બની રહે છે.
આવશ્યકસૂત્ર પર હરિભદ્રસૂરિ અને મલયગિરિની, ઉત્તરાધ્યયન પર શાંતિચંદ્રસૂરિની અને નેમિચંદ્રસૂરિની તથા દશવૈકાલિક પરની હરિભદ્રસૂરિની ટીકાઓ મહત્ત્વની ગણાય છે. ગચ્છાચારની વૃત્તિમાં ભદ્રબાહુ અને વરાહમિહિર નામના બે સગા ભાઈ ઓનો ઉલ્લેખ છે. વરાહમિહિર ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ અને સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિના જ્ઞાતા તથા અંગોમા અને દ્રવ્યનુયોગમાં કુશલ હતા. ચંદ્ર-સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિના આધારે તેમણે વારાહિસંહિતા નામના જ્યોતિષ પરનો ગ્રંથ રચ્યો છે. ટીકા સાહિત્યમાંથી આપણે ભારતના લોકપ્રચલિત પ્રાચીન કથાસાહિત્યને પ્રાકૃત ભાષામાં મેળવી શક્યા
૩૯૩
