________________
આગમોનું વ્યાખ્યા સાહિત્ય
સામાન્ય રીતે ધર્મ સાહિત્ય પર વ્યાખ્યાત્મક સાહિત્ય લખવામાં આવે છે. દરેક ધર્મમાં કોઈ ગ્રંથ એવો નહીં મળે કે જોના પર અનેક વિદાનોએ પોતાના મંતવ્યો વ્યાખ્યા સાહિત્યમાં જણાવ્યા ન હોય. બૌદ્ધ સાહિત્યમાં પાલિત્રિપિટક પર બુદઘોષે અટ્ટકથા લખી છે. વૈદિક સાહિત્યના ઋગ્વદ અને રામાયણ પર અનેક વિદ્વાનોએ ધણું વ્યાખ્યાસાહિત્ય લખ્યું છે. તે જ પ્રમાણે જૈન આગમ સાહિત્ય પર નિર્યુક્તિ, ભાષ્ય, ચૂર્ણ, ટીકા, વિવરણ, વૃત્તિ, દીપિકા, અવચેરી, અવચૂર્ણિ, વિવેચન, વ્યાખ્યા, છાયા, અક્ષરાર્થ, પંચિકા, ટખા, ભાષાટીકા, વચનિકા જેવું ધણ સાહિત્ય પણ લખાયેલું છે. કમનસીબે તેમાંથી ધણું જ ઓછું સાહિત્ય બચ્યું છે. આમ છતાં ઘણું સાહિત્ય ભંડારોમાં સચવાયેલું છે. જે ધીરે ધીરે વિદોનોની નજરે આવતાં પ્રકાશિત થતું જાય છે. આગમોનો વિષય એટલો બધો ઉંડો અને પારિભાષિક હોવાથી તેને સમજવા માટે વ્યાખ્યાત્મક સાહિત્ય ખૂબ જ મહત્ત્વનું બની રહે છે. તેમાં વાચનાભેદ અને પાઠોની વિવિધતા ધણી છે. કારણ કે આગમ સાહિત્ય કોઈ એક જ લેખક દ્વારા કે એક જ સમયે લખાયેલું નથી, તેથી તેમાં વાચનાઘેદ અને પાઠભેદો છે. અનેક સંપ્રદાયો અસ્તિત્વમાં હતા તેમાંના કેટલાક વૃદ્ધ સંપ્રદાયોનો લોપ થવાથી આ બે કારણોને લીધે વાચનાભેદ અને પાઠભેદો વધી જાય છે.
આગમના અભ્યાસીઓએ આ સાહિત્ય પ્રત્યે ધ્યાન દોર્યું
