________________
ઉત્તરાધ્યયન, આવશ્યક, દશવૈકાલિક અને ઋષિભાષિત આ દશ સૂત્રો પર નિર્યુક્તિઓ લખાયેલી છે.
મુનિ પુણ્યવિજયજી વિકમની શતાબ્દીને નિર્યુક્તિનો રચનાકાળ માને છે. નિર્યુક્તિના લેખક પરંપરાનુસાર ભદ્રબાહુને માનવામાં આવે છે. તેઓ છેદ સૂત્રના કર્તા છેલ્લા શ્રુતકેવલી ભદ્રબાહુથી જુદા છે. નિર્યુક્તિ અને ભાષ્યની ગાથાઓ પરસ્પર એક થઈ ગઈ હોવાથી ચૂર્ણિકાર પણ તેને અલગ પાડી શક્યા નથી. દશવૈકાલિકની ચૂર્ણિમાં ગાથાની સંખ્યા ૫૪ છે, જ્યારે હરિભદ્રની ટીકામાં આ સંખ્યા ૧૫૬ છે. આમ ગાથા ગણતરીમાં સંખ્યાબેદ ર્ાય છે. આ નિર્યુક્તિઓમાં અનેક ઐતિહાસિક અર્ધઐતિહાસિક બાબતો પૌરાણિક પરંપરાઓ, જૈન સિદ્ધાંતના તત્ત્વો અને જૈનપરાગત આચાર-વિચાર સંગ્રહિત છે.
નિર્યુક્તિ સાહિત્ય (૧) આચારાંગસૂત્ર પરની નિર્યુક્તિ ભદ્રબાહુએ ૩૫૬ ગાથાઓમાં રચી છે. તેના આધારે શિલાંકસૂરિએ મહાપરિUUTની દશ ગાથાઓ સિવાય અન્ય પર ટીકા લખી છે. નિર્યુક્તિમાં બ્રાહ્મણ, વૈશ્ય વગેરે વર્ણો, વગેરેનું વર્ણન છે.
(૨) સૂત્રકૃતાંગ -આ સૂત્ર પરભદ્રબાહુએ ૨૦૫ ગાથાઓ માં નિર્યુક્તિ લખી છે. તેમાં ઋષિભાષિત સૂત્રો અને નિગ્રંથ સાધુઓનો ઉલ્લેખ છે.
(૩)સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ નિર્યુક્તિઃ -ભદ્રબાહુએ રચી છે એવો ટીકાકાર મલયગિરિનો મત છે.
