Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Sudhabai Mahasati, Artibai Mahasati, Subodhikabai Mahasati
Publisher: Guru Pran Prakashan Mumbai
View full book text
________________
| અઢાર પદઃ કાયસ્થિતિ
४४७
બાદર વનસ્પતિની કાયસ્થિતિ :- બાબર વનસ્પતિના બે ભેદ છે– પ્રત્યેક શરીરી વનસ્પતિ અને સાધારણ શરીરી વનસ્પતિ. સમુચ્ચય બાદર વનસ્પતિની કાયસ્થિતિ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટ અસંખ્યાતકાલબાદરકાલ પ્રમાણ છે. પ્રત્યેક વનસ્પતિની કાયસ્થિતિ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટ ૭૦ ક્રોડાક્રોડી સાગરોપમની અને પ્રત્યેક વનસ્પતિના પર્યાખાની કાયસ્થિતિ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાત હજાર વર્ષની છે.
સાધારણ શરીરી બાદર વનસ્પતિની કાયસ્થિતિના કથનમાં સૂત્રકારે સહુ પ્રથમ સમુચ્ચય નિગોદની કાયસ્થિતિનું કથન કર્યું છે. તેમાં સૂક્ષ્મ અને બાદર બંને પ્રકારના નિગોદનો સમાવેશ થાય છે. સમુચ્ચય નિગોદ જીવોની કાયસ્થિતિ જઘન્ય અંતર્મુહુર્ત, ઉત્કૃષ્ટ અનંતકાલની છે, તે કાલથી અનંત ઉત્સર્પિણી- અવસર્પિણીકાલ પ્રમાણ અને ક્ષેત્રથી અઢી પુલ પરાવર્તનકાલની છે. જીવ સૂક્ષ્મ અને બાદર બંને પ્રકારના નિગોદમાં જન્મ-મરણ કરતાં આટલો કાલ પસાર કરે છે. બાદર નિગોદની કાયસ્થિતિ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટ ૭૦ ક્રોડાક્રોડી સાગરોપમની છે.
સમુચ્ચય નિગોદ અને બાદર નિગોદના અપર્યાપ્ત અને પર્યાપ્તાની કાયસ્થિતિ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ અંતર્મુહૂર્તની જ છે. સમુચ્ચય નિગોદના પર્યાપ્તપણે જીવ અંતર્મુહૂર્ત જ રહે છે અને અપર્યાપ્તપણે પણ અંતર્મુહૂર્ત જ રહે છે પરંતુ તે જીવ નિગોદના પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા બને અવસ્થામાં જન્મ-મરણ કરતાં અનંતકાલ વ્યતીત કરે છે. ત્રસકાયની સ્થિતિ સૂત્રાર્થથી સ્પષ્ટ છે. સૂલમ–બાદર જીવોની કાયસ્થિતિ :
જીવ પ્રકાર | જઘન્ય | ઉત્કૃષ્ટ સમુચ્ચય સૂક્ષ્મ જીવ, | અંતર્મુહૂર્ત, અસંખ્યાતકાલ, પુઢવીકાલ સૂક્ષ્મ અપર્યાપ્તા અને સૂક્ષ્મ પર્યાપ્તા આ બંને સૂક્ષ્મ પૃથ્વી,અપ,તેલ, ક્ષેત્રથી અસંખ્ય લોકના | અવસ્થાની ગણના કરતાં સૂક્ષ્મ જીવ વાયુ,વનસ્પતિ અને
આકાશપ્રદેશ પ્રમાણ. | અસંખ્યાતકાલ સુધી સૂક્ષ્મપણે રહે છે. સૂક્ષ્મ નિગોદ(શરીર) સૂક્ષ્મ જીવ, સૂક્ષ્મ પૃથ્વી અંતર્મુહૂર્ત અંતર્મુહૂર્ત સૂક્ષ્મ અપર્યાપ્તા કે સૂક્ષ્મ પર્યાપ્તા કોઈપણ એક આદિના અપર્યાપ્તા
અવસ્થામાં જીવ અંતર્મુહૂર્ત સુધી જ રહે છે. તથા પર્યાપ્તા સમુચ્ચય બાદર અંતર્મુહૂર્ત |અસંખ્યાતકાલ(બાદર કાલ)| બાદરપણે નિરંતર અસંખ્યાત ભવ થાય છે. બાદર
ક્ષેત્રથીઅંગુલના અસંખ્યાતમાં વનસ્પતિકાયની મુખ્યતાએ અસંખ્યાતકાલ
ભાગના આકાશપ્રદેશ પ્રમાણ (બાદરકાલ) પ્રમાણ કાયસ્થિતિ છે. બાદર પૃથ્વી, અપ, | અંતર્મુહૂર્ત ૭૦ ક્રોડાકોડી સાગરોપમ | વનસ્પતિ સિવાયના ચારે ય બાદરકાયમાં નિરંતર તેઉ, વાયુ
જીવ તેટલો જ કાલ રહે છે. સમુચ્ચય બાદર | | અંતર્મુહૂર્ત | અસંખ્યાતકાલ(બાદરકાલ) | પ્રત્યેક અને સાધારણ બંને પ્રકારની વનસ્પતિમાં વનસ્પતિ
થતાં જન્મ-મરણના કાલની ગણના છે. પ્રત્યેક શરીરી બાદર | અંતર્મુહૂર્ત | ૭૦ ક્રોડાક્રોડી સાગરોપમ | ફક્ત પ્રત્યેક વનસ્પતિની કાયસ્થિતિ ચાર સ્થાવર વનસ્પતિ
પ્રમાણે જ થાય છે.
કારણ
