________________
[૧૦૪ ]
ઐતિહાસિક પૂજની બીકાના વંશજ પ્રત્યેની ભકિત અને સંસ્થાન તરફના ગાઢ પ્રેમથી આકર્ષાઈ મંત્રીશ્વર કર્મચંદ્ર રાજવીને એની આ આદતમાંથી ઠેકાણે આણવા સારુ નિશ્ચય કર્યો. એ પાછળ એનો આશય શુદ્ધ હતો, છતાં એનું પરિણામ ધાર્યા કરતાં જુદું આવ્યું. પોતાના માટે એ ભયંકર નિવડયું. જો કે આ સંબંધમાં ઈતિહાસકારોમાં તેમજ તે વિષયના અભ્યાસીઓમાં ભિન્ન ભિન્ન મત પ્રવર્તે છે. ઐતિહાસિક બાબતના અભ્યાસી એક મુનિશ્રી તરફ થી આ સંબંધમાં મારું લક્ષ્ય ખેંચવામાં આવ્યું. મારે અહીં કહેવું જોઈએ કે આ સંબંધમાં મેં વધારે કંઈ વાંચ્યું નથી, છતાં કર્મચંદ્ર મંત્રીને રાસ અને આ સંબંધને લગતાં જે કાંઈ બે, ત્રણ ગ્રંથ જોયા છે એ ઉપરથી મંત્રીશ્વર કર્મચંદ્રનું કાર્ય તદ્દન ઊલટી દિશામાં હતું કિંવા કેઈ કઈ માને છે તેમ જૈન કહેવાતા અમીચંદ જેવું હતું એમ મને લાગતું નથી. અમીચંદ જૈન હતો એ વાત એક કાળે જોરશોરથી પિકારાતી હતી, પણ મને યાદ છે ત્યાં સુધી . સુશીલે એ મંતવ્ય કેવું ગલત છે એમ દર્શાવવા યોગ્ય સાબિતીઓ એક સ્થળે (આત્માનંદ પ્રકાશ માસિક]માં) દર્શાવેલ છે. આ વિષયમાં પણ પૂર્ણ શોધખોળને અંતે એવું કેમ ન પરિણમે? જે ઈગ્લીશ પુસ્તકને દષ્ટિ સમુખ રાખી હું આ પરાક્રમ ગાથાઓ આલેખી રહ્યો છું એના લેખક શ્રીયુત યુ. એસ. ટાંક જેમ આવે તેમ લખે તેવા લેખક નથી. વસ્તુનું તેલન કરીને તેમજ પ્રસંગની આસપાસની બાબતેની વ્યાજબી છણાવટ કરીને જેટલું યોગ્ય જણાય તેટલું આલેખે તેવી પ્રકૃતિના છે. આ સંબંધમાં તેમના અભિપ્રાય પર વજન મૂકી તેઓશ્રીએ જે રીતે આ બનાવની નેંધ લીધી છે તે તેમના જ શબ્દોમાં ટાંકવી ઉચિત માની છે–
It has been alleged that in A. D. 1595 Rai Singh learnt that Karamchand had formed &
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
