________________
ગૌરવગાથા
[ ૧૭ ]. મચંદ ગુન્હેગાર હોત તો આમ બનવું શક્ય ન હતું જ. રાયસિંગની વૈરવૃત્તિ બાદશાહનું આ વર્તન મૂકપણે ન સાંખી શકત. ન્યાયપ્રિયતા અને પ્રામાણિકતા માટે જેની કીર્તિ જગમશહૂર છે એવા અકબર શાહને, પોતાના રાજ્ય અંગે અણછાજતું કાર્ય કરવાના આરોપી કરમચંદને ક્યાં તો પિતાને સોંપી દેવાની કિંવા રાજ્યમાંથી હાંકી કાઢવાની રાયસિંગ હઠ પકડત એવું કઈ જ બન્યું નથી અને એથી ઊલટું બાદશાહ અકબરે મંત્રીશ્વર કર્મચંદ ઉપર જે આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો એમાં એની નિર્દોષતા જોઈ એને પોતાના શહેરમાં માન-મરતબા સહિત રાખે. ટૂંકમાં એટલું કહી શકાય કે જેનેતર લેખક તરફથી સાહિત્યક્ષેત્રમાં જેને સમાજની ઉપેક્ષાભરી વલણને લઈ ઘણું અન્યાયે જાણતા-અજાણતાં થયા છે.
અલબત્ત, એ પ્રશ્ન કરવામાં આવે કે-જે કરમચંદનું પોતાનું હૃદય શુદ્ધ હતું તો તે શા માટે નાસી ગયો?—એણે બીકાનેરમાં જ રહેવું હતું પણ આ વાત કથનમાં જેટલી સુલભ છે એટલી વર્તનમાં મૂકવી સુલભ નથી. મનુષ્યને જિંદગી વહાલી હોય છે અને એ નિયમ એકાદા શુદ્ધ કીટકથી માંડી ઊંચ કક્ષાના માનવી પર્યત એકધાર વતી રહેલો દષ્ટિગોચર થાય છે. જેમણે રાજસ્થાનને ઈતિહાસ કાળજીપૂર્વક જે છે તેમની નજર સામે ઇદ્વરાજ સીંગવી અને અમરચંદ સુરાણું સરખા નિમકહલાલ અને વફાદાર સેવકેનાં જીવન, માત્ર એકાદા સંશયને આગળ ધરી, કેવી રીતે હતાં ન હતાં કરી નાખવામાં આવ્યાં હતાં એ વાત દીવા જેવી રમતી હશે, એ બનાવે ઉપરથી હરકોઈ પ્રાણ મનુષ્ય બેધ મેળવે તે એટલે જ કે રાજા, વાજા ને વાંદરા, વિફરે ત્યારે નહીં કામના” જ્યાં એવું બને ત્યાં પળ માટે પણ ઉભા ન રહેવું એ ડરપોતાનું લક્ષણ નથી પણ બુદ્ધિમત્તા યાને દીર્ધદર્શિતાનું છે. એ માપે માપતાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
