Book Title: Abhaykumar Mantrishwar Jivan Charitra Part 03
Author(s): Motichand Oghavji, Satyasundarvijay
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
View full book text
________________
એકદા સુબુદ્ધિમાન અભયકુમારે પ્રભુ પાસે જઈ વંદન કરી મધુર શબ્દોમાં આત્મસિદ્ધિગર્ભિત સ્તવના કરી કે “હે જિનેશ્વર ! આપના શાસનની બહાર રહેલા (જૈનેતર) લોકો એમ કહે છે કે “આકાશમાં પુષ્પો હોય છે એ વાત જેવી મિથ્યા છે એવી જ આત્માના અસ્તિત્વની વાત મિથ્યા છે; પ્રમાણનો અભાવ છે માટે. એ લોકો પૂછે છે કે તમે સ્ત્રી, પુરુષ, અશ્વ, હસ્તિ આદિને પ્રત્યક્ષ જુઓ છો એ પ્રમાણે એ આત્માને તમે ક્યાંય પ્રત્યક્ષ જોયો ?” વળી અનુમાનથી પણ એ (આત્મા) નું જ્ઞાન થવું અશક્ય છે. કારણકે એ (અનુમાન) ત્યારે જ નીકળી શકે કે જ્યારે આપણી પાસે સાધ્યની સાથે લિંગ અને કવચિત દષ્ટાન્ત પણ હોય; અને અહીં તો આત્મરૂપ સાધ્યની સાથે કંઈ પણ લિંગ દેખાતું નથી. વળી આત્મા જેવી અન્ય કોઈ પ્રસિદ્ધ વસ્તુ પણ નથી કે જેની એને ઉપમા આપી શકાય. વળી “આત્માનું અસ્તિત્વ' પ્રતિપાદન કરવા સંબંધી આગમોમાં પણ અન્યોઅન્ય વિરુદ્ધતા નિવેદન કરેલી છે તો એના પર પણ શી આસ્થા રહે ? વળી એના વિના ઉપપદ્ય ન થાય એવું પણ કંઈ નથી, કે જેથી અર્થોપત્તિથી પણ એ (આત્મા) જાણી શકાય. આમ પાંચે પ્રમાણોનો અભાવ છે એમ બતાવીને વિરુદ્ધ પક્ષવાળાઓ “આત્મા નથી' એમ સિદ્ધ કરે છે. પણ એમનું એ મંતવ્ય અસત્ય છે.
“કહું છું કે આત્માનું અસ્તિત્વ સિદ્ધ કરવાને માટે પૂરતાં પ્રમાણ છે.” “હું સુખી છું, હું દુઃખી છું, હું જ્ઞાની છું.” એમ કહીએ છીએ એજ એના અસ્તિત્વનું પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ. વળી એ આત્મા અનુમાનથી પણ શેય છે; કેમકે સુખ દુઃખ આદિ ધર્મો, એમનામાં ધર્મત્વ છે માટે, કોઈને આશ્રયીને રહેલા હોવા જોઈએ. જેમકે નવ્યત્વ (નવીનપણું), વૃત્તત્વ (ગોળાકારપણું) એવા જે “ઘટ' ના ધર્મ છે એ “ધર્મી? ઘટને આશ્રયીને રહેલા છે. હવે આ સુખદુઃખાદિ ધર્મો દેહાદિને આશ્રયીને તો નથી રહ્યા કેમકે એમ કહેવામાં બાધક આવે છે; માટે એ “ધર્મો' જે “ધર્મી ને આશ્રયીને રહેલા છે એ “ધર્મી'—એ જ નિશ્ચયે આત્મા. વળી આ આત્મા ઉપયોગવાન છે, કર્મોનો કર્તા છે, ભોકતા છે, શરીરથી ભિન્ન છેઈત્યાદિ લક્ષણોએ જ્યારે લક્ષિત છે ત્યારે એ ઉપમાનગોચર કેમ ના
અભયકુમાર મંત્રીશ્વરનું જીવનચરિત્ર (ભાગ-૩)
