Aashirwad 1969 09 Varsh 03 Ank 11

Author(s): M J Gordhandas, Kanaiyalal Dave
Publisher: Aashirwad Prakashan

Page 7

જીવનની કેળવણી
પૂ. ગાંધીજીના સહવાસે ઘણું શીખવા મળ્યું. તેમાં પહેલું એ શીખ્યો કે ભણેલા અને અભણ વચ્ચે આપણે જે ભેદ કરીએ છીએ તે બરાબર નથી. નહીં ભણેલામાં કેટલાક ગુણો એવા હોય છે જે ભણેલાઓમાં જોવા નથી મળતા. રામજી કાંઈ બહુ ભણેલો નહીં કે તેમનાં વહુ ગંગાબહેન કાંઈ ભણેલાં નહીં, પણ તેમની કામ કરવાની શક્તિમાં અમે કોઈ તેમને પહોંચી શકીએ નહીં. તેથી આપણે એમ માનીએ કે ભણેલા માણસો જ કામ કરી શકે તો તે બરાબર નથી. - શિક્ષણમાં પણ બાપુની દૃષ્ટિ અભણ માણસને ધ્યાનમાં રાખતી. બાપુ એક વર્ષ આશ્રમમાં રહ્યા હતા. તે વખતે પ્રાર્થના પછી ભક્તરાજની કથા રોજ થોડી વ ચતા અને અડધે કલાક વિવેચન કરતા. પ્રાર્થના થતી શાળામાં, પણ તે પ્રાર્થનામાં આશ્રમના બધા જ સામેલ થતા. ગાંધીજી પ્રવચન આપતા ત્યારે નાના વિદ્યાથી સમજે છે કે નહિ એ
ખ્યાલમાં રાખતા. અને તે જ એમના પ્રવચનની કસોટી એમ તેઓ કહેતા. બહેનની પ્રાર્થના જુદી થતી. તેમાં પણ એ જ દૃષ્ટિ રાખી પ્રવચન કરતા. અને બહેનના વર્ગો ચલાવ્યા ત્યારે પણ ડાહીબહેન કરીને એક બહેન હતાં, તેને પૂછતા કે સમજાયું કે નહીં.
એમના સાંનિધ્યમાં શ્રમનું મહત્વ સમજવા મળ્યું. પહેલાં બધાનાં રસોડાં જુદાં હતાં. પછી આશ્રમનું એક રસોડું થયું ત્યારથી બધાએ જ, ભાઈઓ હોય કે બહેને હેય, રસોડાનાં કામ કરવાનું રહેતું. બહેને રસોઈ કરતી અને પીરસતી, અને વધારે શ્રમનું કાર્ય—પાણી ભરવાનું અને મોટી વાસણ માંજવાનાં વગેરે કામ ભાઈઓ કરતા. બધાએ એક કલાક આપવાનું રહેતો અને તે બાપુ પણ આપતા. કામ કરતા જાય અને વાતો સાંભળતા જાય. મહાદેવભાઈ તો હસતા કે બહેનનો જન્મ લે હેય તો આશ્રમમાં જ લેવો એટલે છૂટ બધી મળે અને કામેય હળવું મળે..
શ્રી છગનલાલ ગાંધી જેવું રસોડાનું કામ તેવું સફાઈનું કામ. પહેલાં આ મ વિભાગમાં ઘરદીઠ એક રૂપિયો આપી સફાઈનું કામ ભંગી પાસે કરાવતા. પણ બાપુને તો ખરું શિક્ષણ આપવું હતું. કેઈ પણ કામ ! હલકું ન જણાય તે વાત મુખ્ય. વળી, ભંગીની રેજી પણ લઈ લેવી નહીં. તેથી એવું વિચાર્યું કે શિક્ષક અને વિદ્યાર્થીઓ મળીને સફાઈનું કામ કરે, અને ટલો વખત ભંગીએ બેસીને કાંતવાનું. એને કાંતવ નું ફાવતું તો નહીં પણ કતાનું તેણે ચાલુ રાખ્યું. ધીરે ધીરે બહેને પણ સફાઈકામમાં જે ઈ અને એમ બધાને એ કામની તાલીમ મળી ગઈ. પછી તો કઈ વાર શિક્ષકે રોકાયેલા હેય તો વિદ્યાથી એકલા જઈનય સફાઈકામ કરી આવત .
બીજુ શીખવાનું હતું સમયની કીમત. દરેક કામ સમય ર કરવાનો આગ્રહ પિતાને માટે તેમ જ બીજા ૨ ટે પણ બાપુ રાખતા. પોતે મોડા ન થાય તેની ળિજી રાખતા અને બીજા મોડા થાય તે સહન ન કરી શકતા. તેઓ તે વખતે વિદ્યાપીઠમાં બાદ ૧લના વગો લેતા. એક દિવસ મેટું થઈ ગયું છે સાઈકલ પર બેસીને વિદ્યાપીઠ ગયા, આશ્રમમાં શું દરેક કામ વખતસર કરતા. હૃદયકુંજથી આ મને આ છેડે રસોડે તેમને આવવું પડતું. ઘંટ ગે એટલે છોકરાંઓની જોડે તેઓ પણ દેડતા કાવતા. અને છતાંયે જે રસોડાનું બારણું બંધ થઈ જાય તો ઉઘડાવીને કદી અંદર ન જતા. બે ન ઘટે બારણું ખૂલે ત્યારે જ અંદર જતા.
આશ્રમ ને નિયમિત કાર્યમાં કોઈનાયે લગ્ન કે મરણથી ફેર છે પડે જોઈએ તેવો તેમનો આગ્રહ. એવા પ્રસંગે તો આશ્રમમાં આવ્યા કરે. જેને જોડાવાનું તે તેટલા જ એ કાર્યમાં જોડાય. અથવા બાપુ રજા ૨ પે તેટલા જ હાજર રહે. સંસ્થાનું કામ તો ચા છે જ કરે. તેમાં ફેર ના થાય. સાંજની પ્રાર્થનામાં વવધૂ હાજર રહે અને બાપુ પ્રસંગે ચિત ઉોધ કરતા.