________________
બહેન
શ્રી રવીન્દ્રનાથ ટાગોર ગામની કોઈ એક અભાણીને અન્યાયકારી જાગ્રત થયે. વિરહ દ્વારા બંધનમાં જેમ જેમ તાણપતિના જુલમો બધા વિસ્તારપૂર્વક વર્ણવી પાડશણ તાણી થવા લાગી તેમ તેમ કેમળ હૃદયમાં પ્રેમની તારા અત્યંત ટૂંકાણમાં પોતાને મત પ્રગટ કરતી ફસી વધારે ને વધારે સખત થવા લાગી. ઢીલી બોલી “એવા પતિના મુખ પર કાડુ મારું.' સ્થિતિમાં જેનું અસ્તિત્વ પણ જણાતું નહતું તે
આ સાંભળી જયગોપાળ સાબુની સ્ત્રી શશીને અત્યારે વેદનાથી પીડાવા લાગ્યું. બહુ છેટું લાગ્યું. પતિદેવોની જાતના મુખ પર તેથી આજે આટલા દિવસ પછી આટલી સ્ત્રી તરફથી કોઈ પણ પ્રકારના ઝાડુ મારવા જેટલી ઉંમરે છોકરીની મા બનીને શશી વસંત ઋતુના હદે વાત આવી પહોંચે એ તેને ન ગમ્યું.
મધ્યાહ્નકાળ વખતે નિર્જન ઘરમાં બેસી વિરહયા આથી આ સંબંધમાં - કંઇક સંકોચ
પર નવા ખીલેલા યૌવનવાળી નવવધૂનાં સુખસ્વપ્નાં પ્રગટ કરવા લાગી. એટલે કઠણ હૃદયવાળી તારા
જેવા લાગી. જે પ્રેમ અજ્ઞાતપણે જીવન સમક્ષ વહી બમણા ઉત્સાહથી બોલવા લાગી એવા પતિ કરતાં
ગયો હતો, અકસ્માત આજે તેના કલરવથી જાગ્રત તે સાત જન્મ વિધવા થવું સ ' એમ કહી તે
બની મનમાં મનમાં તેને ઊલટો વહાવી બંને તીરે સભાસ્થળ તછ ચાલી ગઈ
બહુ દૂર અનેક સેનાની લંકા, અનેક કુંજવન જેવા શશીએ ધાર્યું કે સ્વામીનો એવો કોઈ અપરાધ લાગી; પરંતુ એ ભૂતકાળની સુખસંભાવનામાં હવે કલ્પનામાં ઉતારી શકાતો નથી કે જેથી તેના પ્રત્યે પગલાં માંડવાનું સ્થાન રહ્યું નહોતું. તેણે ધાર્યું કે આવી સખતાઈ દર્શાવવી પડે. આ વાતની મનમાં આ વખતે જ્યારે પતિ પાછા આવશે ત્યારે જીવનને ચર્ચા કરતાં કરતાં તેના કોમળ હ યનો બધો પ્રીતિ- નીરસ તથા વસંતને નિષ્ફળ બનવા નહિ દઉં. રસ તેના પ્રવાસી પતિ તરફ ઊછળવા લાગ્યો; કેટલાય દિવસ કેટલીયવાર નકામા તર્ક કરી સામાન્ય પથારીના જે ભાગ પર તેને પતિ ઈ રહેતો એ ભાગ કલહ કરી સ્વામી પ્રત્યે ઉપદ્રવ મચાવે છે. પર હાથ લંબાવી તેણે ખાલી ઓ- કાને ચુંબન લીધું. આજે તે પશ્ચાત્તાપભર્યા ચિતે મનમાં સંકલ્પ ઓશીકામાં પતિના માથાની - ધ અનુભવી રહી કરવા લાગી કે હવે હું કદી અસહિષ્ણુતા પ્રગટ નહિ અને બારણું બંધ કરી પેટીમાં : પતિની એક બહુ કરું, સ્વામીની ઇચ્છાને નહિ અટકાવું, સ્વામીની જૂની છબી તથા હસ્તાક્ષર બહ ર કાઢી નિહાળવા આજ્ઞા પાળીશ. પ્રોતિપૂર્ણ નમ્ર હૃદય વડે મૂંગે મેએ લાગી. તે દિવસને નિઃસ્તબ્ધ ૦ પર આ પ્રમાણે સ્વામીનાં સારાનરસાં બધાં આચરણ સહન કરીશ; એકાંત ઓરડામાં, એકાંત વિચાર માં, પુરાતન યાદ. * કારણ કે સ્વામી સર્વસ્વ છે, સ્વામી પ્રિયતમ છે, દાસ્તમાં અને વિવાદના અસમ વીતી ગયો. સ્વામી દેવતા છે. ઘણું દિવસ સુધી શશિકલા તેનાં
શશિકલા અને જયગોપાલ વચ્ચે કંઈ નવ- માબાપની એકની એક લાડકી કન્યા હતી. આ દામ્પત્ય પ્રેમ નહોતો. બાળપણથે વિવાહ થયો હતો. માટે જ્યગોપાલ જો કે નજીવા પગારની નોકરી આ દરમિયાન સંતાનાદિ પણ ત્યાં હતાં. બંનેએ કરતો હતો છતાં ભવિષ્યને માટે તેને કંઈ વિચારવા ઘણો કાળ એકત્ર રહી તદ્દન સ્વી તાવિક રીતે દિવસો ' જેવું નહતું. ગામડાગામમાં રાજવીપણે રહેવા ગુજાર્યા છે; કઈ પણ પક્ષ વચ અપરિચિત પ્રેમને માટે તેની સસરાની સંપત્તિ પૂરતા પ્રમાણમાં હતી. ઉછાળો હજુ સુધી જણાયો નથી. લગભગ સોળ એ દરમિયાન અકસ્માત લગભગ વૃદ્ધ ઉંમરે વરસ એકી સાથે અવિચ્છેદ ગાવ્યા બાદ એકાએક શશિકલાના પિતા કાલીદાસને પુત્રરત્ન સાંપડયું. કામ સબબ તેના પતિને પરદે જવું પડ્યું અને ખરું કહીએ તો પિતા માતાના આવા અણધાર્યા ત્યાર બાદ શશીના મનમાં એક પ્ર ૧ળ પ્રેમનો આવેગ અન્યાયી આચરણથી શશી મનમાં અતિશય દિલ
સુદામા ગરીબ હોવા છતાં સારા વિદ્વાન હતા. તેમણે વિદ્યા વેચીને, દંભ કરીને, યાચના કરીને કે અનીતિથી ધનવાન થવાને વિચાર જ કર્યો નહોતે.
