________________
૧૪ ]
જી માકલી
એટલું જ નહિ પણ મહારાણીને ભાઈની મિલકત બચાવત. મહારાણી કે : નીલમણિ વાર્ષિક સાતસા અઠ્ઠાવન રૂપિયાનું હાસિલપુર મહાલ વેચાવા દેત નહિ,
ઊપજવાળા
આ પ્રમાણે શશી જ્યારે એકાઃ .ક મહારાણી પાસે જઈ પહેાંચી પેાતાના ફા”ના ટેકરા દિયરને સંપૂર્ણ કબજે કરવાનેા ઉપાય વિકારે છે ત્યારે અકસ્માત્ નીલમણિને તાવ આવવા લાગ્યા તૈવારંવાર એલાન અની જવા લાગ્યા.
આશીર્વાદ
જયગેાપાલ ગામના એક દેશી વૈદને ખેલાવી લાળ્યેા. શશીએ સારા દાક્તરને ખેાલ રવા વિનતી કરવાથી જયગેાપાલે કહ્યુ', ક્રમ, મે નીલાલ ક આછે. હા શયાર છે! '
શશી તેને પગે પડી, આકરામાં આપી સારા દાક્તરને ખેાલાવવાનું વ જયગેાપાલે કહ્યું, ‘ વારુ, શહેરમાં દાક્તરને મેલાવવા માકલુ છું.’
શશી નીલમણિને ખેાળામાં લઈ પણ તેને ઘડીભર વીલી મૂકતા નથી; એ દૂર જાય એવા ભયથી તે તેને પડયો છે; એટલું જ નહિ પણ ઊંધમ છેડે પકડી રાખે છે.
આકરા કસમ વવા લાગી. હમણાં જ
. નીલમણિ વખત છે તે પકડી રાખી પણ તે તેના
આખા દિવસ આવી સ્થિતિમાં ગાળ્યા બાદ સંધ્યાકાળ વખતે જયગેાપાળે આવી ક, ‘ શહેરમાં દાક્તર હાજર નથી. તે દૂર કાઈ દરદી જોવા ગયે છે.' એની સાથે એ પણ જણાવ્યું ? ‘મુકમાને લીધે મારે આજે જ ખીજે સ્થળે જતું છે; હું મેાતીલાલને કહી જાઉં છું. તે નિયસર આવી રાગીને જોઈ જશે.’
મેળવી લેતાં અચકાશે નહિ.
રાત્રે નીલમણિ ઊંધના ધેનમાં જે તેમ બકવા લાગ્યા. ખીજે દિવસે સવારમાં શશી કપણુ વિચાર ન કરતાં રાગી ભાત લઈ નૌકા પર યઢી શહેરમાં જઈ પહોંચી. દાક્તર ધેર જ હતા. ઈ રાગીને તપાસવા ગયા નહેાતે; ગૃહસ્થની કુલ વ્યુ જોઈ તેણે તરત તેને રહેવાની ગાઠવણ કરી દીધુ . એક ધરડી વિધવાની સંભાળ નીચે શશીને ત્યાં જ રાખી અને
જે ઇંદ્રિયાના ગુલામ અને સુખસગવડાના
[ સપ્ટેમ્બર ૧૯૬૯
છેકરાની સારવાર શરૂ કરી દીધી.
ખીજે દિવસે જયગેાપાલ આવી પહોંચ્યા. ગુસ્સાથી લાલચેાળ થઈ તેણે તે જ ક્ષણે સ્ત્રીને પેાતાની સાથે આવવાનું જણાવ્યું.
સ્ત્રીએ કહ્યું ‘મને કાપી કકડા કરી નાખશેા તાપણુ હું હમણાં નહિ આવું; તમે મારા નીલમણિને મારી નાખવા માગેા છે. એને મા નથી, આપ નથી; મારા સિવાય બીજું કાઈ નથી. હું તેનું રક્ષણ કરીશ.’
જયગેાપાલે ગુસ્સે થઈ કહ્યું, ‘તે। પછી અહીં’ જ રહેજે, મારે ઘેર પાછી ન આવતી. '
શશી ઉશ્કેરાઈ જઈ ખેલી, ‘ધર તમારું કે મારા ભાઈનું ?’
*
જયગેાપાલે કહ્યું, · વારુ, તે જોયું જશે!' શેરીના લેાકેા આ બનાવ સંબધી ઘેાડા દિવસ ખૂબ ચર્ચા કરવા લાગ્યા. પાડાશ તારાએ આવી કહ્યું, ‘પતિની સાથે કજિયા કરવા હાય તા ધેર એસી કર ને બાપુ; ધર છેાડી જવાની શી જરૂર છે ? ગમે તેવા તેાય પતિ તેા ખરા ને !'
સાથે જે કંઈ પૈસા હતા તે બધા ખરચી ધરેણુંગાંડું' વેચી શશીએ તેના ભાઈ તે મૃત્યુના મુખમાંથી છેાડાવ્યા. એ વખતે તેને ખબર મળી કે દારિગ્રામમાં તેની જેટલી જમીન હતી, જે જમીન ઉપર તેના ધરના અાધાર હતા, જેની વાર્ષિક ઊપજ દાઢેક હજાર રૂપિયા આવતી એ જમીન જમીનદાર સાથે મળી જયગાપાલે પેાતાના નામે ચઢાવી લીધી છે. અત્યારે એ બધી જમીન તેની છે; શશીના ભાઈની નહિ.
રાગમાંથી સાજો થયા બાદ નીલમણુિ કરુણ કંઠે કહેવા લાગ્યા, ‘ બહેન, ઘેર ચાલ.' ત્યાં તેના સેાખતી ભાણેજ માટે તેનું મન ચટપટ કરી રહ્યું હતું. તેથી તે વારંવાર કહેવા લાગ્યા, ‘બહેન, આપણા એ ધેર ચાલ.' શ્મા સાંભળી શશી રડવા લાગી. આપણું ધર વળી કયાં છે ?
પરંતુ રયે શું વળવાનું હતું ? પૃથ્વી પર બહેન સિવાય તેના ભાઈનું બીજું કાઈ નહોતું. બહુ વિચાર કર્યાં બાદ તે આંસુ લૂછી ડેપ્યુટી મૅજિસ્ટ્રેટ તારિણી વ્યસની છે, તે નીતિને ત્યાગ કરીને લાભ
