________________
[ ૧૫
[૩]
સપ્ટેમ્બર ૧૯૯૯ ]
બહેન . બાબુને ઘેર જઈ તેની સ્ત્રીને લઈ પડી.
પર બેસાડી તે સ્થાનિક હકીકત પૂછે છે. જયગોપાલ ડેપ્યુટી બાબુ જ્યગોપાલને ઓળખતા હતા. પોતાના ગામ સામાન્ય મનુષ્યો સમક્ષ આ ગૌરવકુળવાન ઘરની બૈરી ઘર બહાર નીકળી મિલકત શાળી આસન અધિકાર કરી મનમાં મનમાં ફુલાય સંબંધમાં પતિ સાથે વાદવિવાદમાં ઊતરે એ તેને ન છે અને મન માં વિચારે છે કે આ વખતે ચક્રવર્તી ગમ્યું. તેણે તેને ભુલાવી રાખી તરત જ જયગોપાલને અગર નંદીમ છે કેાઈ આવી ચઢે તે ઘણું સારું. પત્ર લખ્યો. જયગોપાલ સાળા સાથે તેની સ્ત્રીને એ વખતે નીલમણિને સાથે લઈ એક ઘૂમટાવાળી બળપૂર્વક નૌકા પર ચઢાવી ઘેર લઈ ગયો.
સ્ત્રી મૅજિસ્ટ્રે સામે આવી ઊભી રહી. તેણે કહ્યું, પતિ પત્ની વચ્ચે બીજી વારની જુદાઈ પછી ફરીથી “સાહેબ, ત રા હાથમાં મારા આ અનાથ ભાઈને આ બીજી વાર મેળાપ થયો! જેવી વિધાતાની મરજી. સેપી જાઉં . તમે એને બચાવો !”
ઘણા દિવસ પછી, ઘેર પાછી આવ્યા બાદ સાહેબ પોતાના એ જાણીતા મોટા માથાવાળા જૂનો મિત્ર મળતાં નીલમણિ બહુ આનંદથી રમવા ગંભીર સ્વલ વિના બાળકને જોઈ અને સ્ત્રીને કોઈ લાગ્યો. તેને આ નિશ્ચિંત આનંદ જોઈ શશીનું હૃદય કુળવાન ઘર સ્ત્રી માની તરત જ ઊભા થયા અને અંદરખાનેથી ચિરાઈ જવા લાગ્યું.
કહ્યું, “આપ તંબુમાં ચાલે.”
સ્ત્રીએ કહ્યું, “મારે જે કંઈ કહેવાનું છે તે શિયાળામાં મૅજિસ્ટ્રેટ સાહેબ ગામડામાં ફરવા અહીં જ ક શ.” નીકળ્યા છે. શિકાર ખાળવા માટે ગામ બહાર તંબુ જગે દાલ ફીકા મોઢે તરફડવા લાગ્યા. કુતૂહલી નાખી પડ્યા છે. રસ્તામાં સાથે નીલમણિને મેળાપ ગામના લેકે મારે નવાઈપૂર્વક ચોમેરથી ઘેરાઈવવ્યા. થયો. બીજા બાળકે તેને જોઈ ચાણક્યના બ્લેકનું સાહેબે સેટ ઉગામતાં જ બધા ભાગી ગયા. કંઈક પરિવર્તન કરી નખી, દંતી, જંગી વગેરે સાથે
શશી અને હાથ પકડી એ માબાપ વિનાના સાહેબને પણ જોડી દૂર ચાલ્યાં ગયાં, પરંતુ ગંભીર બાળકને બ ! ઈતિહાસ અથથી ઇતિ સુધી કહેવા સ્વભાવને નીલમણિ અચળ ઊભો રહી કુતૂહલ સાથે લાગી. જય પાલ વચ્ચે વચ્ચે અડચણ નાખવાની સાહેબને નિહાળવા લાગ્યો.
તૈયારી કરવા તત્પર થતો પણ મૅજિસ્ટ્રેટ ગુસ્સે થઈ સાહેબ નવાઈ પામી તેની પાસે આવ્યા. પૂછ્યું, ગર્જના કરી વેઠતે, “ચુપ રહે!' છેવટે તેણે સેટીના તું ભણે છે?'
અગ્રભાગ વ તેને ખુરશી છોડી સામે આવી ઊભા બાળકે મૂંગે મેએ માથું હલાવી હા પાડી. રહેવાનું જ વ્યું. સાહેબે પૂછયું, “કયું પુતક ભણે છે?' જયગે વાલ મનમાં શશીને સેંકડો ગાળો ભાંડતો
નીલમણિ પુસ્તક શબ્દને અર્થ ન સમજ્યો, સામે આવી ભો. નીલમણિ બહેનને વળગી રહી બધું તે મૅજિસ્ટ્રેટના મુખ સામું જોઈ રહ્યો.
સાંભળવા ૯ એ. મૅજિસ્ટ્રેટ સાહેબ સાથેની આ ઓળખાણની શશી વાત પૂરી થઈ એટલે મૅજિસ્ટ્રેટે જ્યવાત નીલમણિએ અતિશય ઉત્સાહપૂર્વક બહેનને કહી. ગોપાલને કે લાક પ્રશ્નો પૂછ્યા અને તેને જવાબ
બપોરે પૂર બહારમાં તૈયાર થઈ જયગોપાલ સાંભળી ઘી વાર સુધી મૂ ગા રહ્યા બાદ તેણે શશીને મૅજિસ્ટ્રેટ સાહેબને સલામ કરવા ગયો છે; વાદી, સંબોધી કj, “બેટા, અમુક જો કે મારી પ્રતિવાદી, ચપરાશી, કોન્ટેબલઃ ચોમેર મેદની જામી પાસે ચાલી શકે નહિ, પણ તમે નિશ્ચિત રહે. છે. સાહેબ ગરમીને લીધે તંબુની બહાર ખુલ્લી છાયામાં આ સંબંધ જે કંઈ કરવાનું છે તે હું કરીશ; તમે કેમ્પ ટેબલ નાખી બેઠા છે અને જયપાલને ખુરસી તમારા ભા ને લઈ ખુશીથી ઘેર જા !'
પરોપકાર કરે-બીજાની સેવા કરવી અને તેમ કરવા માં જરાયે મોટાઈ ન માની લેવી, એ જ ખરી મોટાઈ અને ખરી કેળવણી છે.
