________________
૮ મા કે
સપ્ટેમ્બર ૧૬૮ ]
[ ર૭ ભગવાન કરે ને ફરી વાર ધર મંડાય તો આજ સુધીમાં એણે એટલાં બધાં આંસુ વહેવડાવ્યાં ઠીક. બિચારો બહુ જ ઉદાસ રહે છે. હું તે જ્યારે હતાં કે તેમાંથી આખા મહોલ્લાનાં છોકરાનાં લગ્નો જોઉં ત્યારે મારે તો જીવ બળી જાય છે. આ થઈ ગયાં હેત. વખતે ક્યાં નકકી કર્યું છે?”
- જગતની મા એક અસામાન્ય પ્રકૃતિની સ્ત્રી જગતની માએ ઉત્સાહમાં આવી જઈ કહ્યું;
હતી. એ જે ન હોત, તો ઘર ક્યારનુંય વેર“નકદરમાં સગપણ કર્યું છે, પણ લગ્નનું કંઈ
વિખેર થઈ ગયું હેત અને પંડિતજીએ કાં તો ઠેકાણું નથી. એમની ટેવની તો તમને ખબર છે
યમુનાને કિનારે છે | ધખાવી હેત, કે જેલના જેટલા અને પૈસા વગર કંઈ થઈ શકે છે?”
આરોગતા હતા. કેટલીય વાર મુશ્કેલીના સમયે જગહવે ચૌધરાણીએ કંઈક શંકાશીલ બની એની
તની મા એમની વચ્ચે આવી હતી. કેટલીય વાર તરફ જોયું.
- એણે એમને માટે રૂપિયાની સગવઠ કરી હતી. જગતની મા કહેતી ગઈ, “તમને ત્રણસો સાહસ ને હિંમત ની એ મતિ હતી. એણે જગતને રૂપિયા આપી દઈશ. તમે મને મહેરબાની કરીને
કાગળ લખાવ્યું કે રજા લઈને આવી જાય. અને મારાં બધાં ઘરેણાં આપી છે. આ વખતે હું તમને પોતે પોતાને પિ પર જવા રવાના થઈ ગઈ. વચન આપું છું કે આણું પછી હું બધાં ઘરેણું ' હેશિયારપુ માં એનું પિયર હતું. એના પિતા તમને ફરી પાછી આપી દઈશ.”
પાસે ધનની કમી નહતી. એ ધારત તે એક નહિ ચૌધરાણીએ એની વાત પર ધ્યાન આપ્યા પણ વીસ લગ્નની સગવડ કરી શકત. પણ એમણે વગર જ કહ્યું; “હું વિચાર કરીને જવાબ આપીશ. યજમાનવૃત્તિથી રૂપિયા મેળવ્યા હતા, પાઈપાઈ ભેગી સાંજે ખીરામના આવ્યા પછી એમની સલાહ લઈને કરીને, ભૂખ્યા રહે તે ધન ભેગું કર્યું હતું. એ કંજૂસ તમને જવાબ આપીશ. તમારી પાસે હજી છેલ્લા હતા અને પૈસા, વિયોગ એમને બહુ જ ખૂંચતો ત્રણ મહિનાનું વ્યાજ પણ બાકી છે.”
હતો. અને સૌથી મોટી વાત તો એ હતી કે એમની “એ પણ ત્રણસની સાથોસાથ જ આપી પત્ની બીજી વાર હતી. ઓરમાન માની હાજરીમાં દઈશ.” જગતની માએ કહ્યું. પણ ચૌધરાણીએ તે જગતની માને કે વધારે મળવાની શક્યતા નહોતી. ' ન સાંભળ્યું. એટલી વારમાં તો એ ઊઠીને અંદર તોય બધી બાજુ થી નિરાશ થઈ એ ત્યાં જ જઈ જતી રહી હતી. જગતની મા ચૂપચાપ દાદરો ઊતરી રહી હતી. કિનારે ગમે તેટલો ચીકણો હોય, તેના ગઈ અને આવીને ધબ કરતીક જમીન પર બેસી પર ટકે લેવાની ઈ વસ્તુ હોય કે ન હોય તે પણ ગઈ મુશ્કેલીઓને અંધકાર પહેલાં કરતાં જાણે બીજે કઈ આછા ન મળતાં ડૂબત. માણસ તેને અનેકગણો વધારે થઈ ગયો હોય તેવું એને લાગ્યું. જ પકડવા માટે જ થ–પગ પછાડે છે. ત્યાં ગઈ ત્યારે એણે સાડલામાં મેં છુપાવી દીધું અને રડવા લાગી. એની નવી ભારે મુશ્કેલી ઊભી કરી. બહુ જ બરાબર તે જ વખતે પંડિતજીએ બેઠકમાંથી રાગ અનુનય–વિનય કીને જગતની મા ચારસો રૂપિયા છેડ્યો
મેળવી શકી. ત્યાં થી નીકળી ત્યારે ભવિષ્યની ચિન્તા“ચામા મેરે અવગુણ ચિત્ત ન ધરે.” ઓએ એને ઘેરી લીધી. જેવી રીતે ભૂખ્યો માણસ
સાંજે ચૌધરણીને જવાબ આવી ગયા. જે રોટલાનો એક ટુકડો મળતાં ભૂખથી વધુ વ્યાકુળ ધાર્યો હતો તેવો જ. માએ શાંતિથી સાંભળ્યો અને બની જાય છે, તેવી જ રીતે જગતની મા આ પછી પિતાને કામે લાગી ગઈ એની આંખો એક ચારસો રૂપિયા મેળવી પહેલાં કરતાં પણ વધારે વખત ભીની થઈ ગઈ, પણ એણે તેને લૂંછી નાખી. ચિન્તાતુર બની ગઈ હતી. હવે એનું મગજ ગમે તે આંસુ વહેવડાવવાથી જ જે લગ્ન થઈ જતાં હોત, તો રીતે આટલાથી જ કામ પતાવવાની યુક્તિ વિચારી
પ્રમાણિકતા અને ગરીબાઈવાળા જીવનનાં ફળો વધારે સુંદર અને વધારે મીઠાં છે. પ્રતિકૂળ સંજોગે કાયમી નથી. સંપૂર્ણ નિરાશ કદી ન બને.
