________________
જીવન:
*
*
એક સંવાદ
– પૂનિશ્રી ચિત્રભાનુ મહારાજ
કઈ એક સુંદર સાજ હોય, અને એ જે સારા સંગીતકારના હાથમાં, સારા કુશળ કારીગરના હાથમાં આવે તો એમાંથી એવું મધુર, સુંદર અને શાંત સંગીત નીકળે છે કે જેના વડે માણસ પોતે પોતાનું જીવન મધુર કરી શકે, ભક્તિ વડે કરીને મન નિર્મળ કરી શકે, ભાવના વડે કરીને આત્માને ઉર્ધ્વગામી બનાવી શકે. પણ એનું એ સાજ જે અનાડીના હાથમાં આવી જાય, કોઈ અણસમજુના હાથમાં આવી જાય
તે એ તાર વગાડી વગાડીને એવી કર્કશતા ઊભી - કરે કે સાંભળનારને બેચેન કરી મૂકે-આજુબાજુમાં
બેઠા હોય તેને થાય કે આ બંધ થાય તો સારું ! સાજ પણ તૂટી જાય અને નકામી કર્મશતા એવી ભરાઈ જાય કે માણસને ત્રાસ ત્રાસ થઈ જાય.
સાજ એ જ છે પણ ઉપયોગ કરનાર કેણ છે એ જ મેટો પ્રશ્ન છે. એ જે કારીગર હેય તો સંગીત નીકળે, અણઘડ હોય તે કર્મશતા.
એમ આ સંસાર, આ ધર્મ અને આપણું જીવન. એનો ઉપયોગ કરનાર કોણ છે એના ઉપર બહુ મોટો આધાર રહે છે. તે કહે છે કે ધર્મ ખરાબ છે, જમાને ખરાબ છે. એ લકે ઓછું સમજે છે. કારણ કે એ લેકે સતત ફરિયાદ કરવામાં જ સમજે છે, પ્રયત્ન કરવામાં નથી સમજતા. જે લેકે આમ ફરિયાદ કરે છે એ લેકે બોલી
લીને હારી જાય છે, થાકી જાય છે. અંતે એક દિવસ નિરાશ થઈને કહે છે કે અમે ઘણું કર્યું, પણ કંઈ ન વળ્યું. હું એમને કહું છું કે તમે કાંઈ કર્યું જ નથી. તમે એક જ કાર્ય કર્યું–માત્ર ફરિયાદ કરવાનું. અને યાદ રાખજો કે ફરિયાદ કરવાથી કઈ દિવસ જગતને પલટો નથી થતો કે જગતમાં નવસર્જન નથી થતું.
નવસર્જન કરવા માટે તો આપણે એક પ્રકારને સંવાદ પેદા કરે પડે અને જીવનમાં સંવાદ ઉત્પન્ન
થાય તે જ આપણું જીવનમાંથી એક ગીત પ્રગટ થાય, આપણું જીવન આદર્શ બને, આપણું જીવનમાંથી એક નવી હવા ઊભી થાય. પછી એ હવાના જેનારા થોડાક માણસે હોય. અને આદર્શને અપનાવનારા ભલે મૂઠીભર માણસે હોય તો પણ એ મૂઠીભર માણસેથી જે કામ થઈ શકે તે માત્ર ફરિયાદ કરનારાં હજારે માણસોથી પણ નથી થતું. તમે જોયું હશે કે હડતાળિયાઓ હજાર ભેગા થાય અને જેહાદ બેલાવવા સિવાય કાંઈ ન કરી શકે. એ હડતાળ પાડી શકે, બુમરાણ કરી શકે. કેઈવાર ચાલતા કામકાજને બંધ કરી શકે, પણ સર્જન કાંઈ જ ન કરી શકે. સર્જન તે જે થોડા માણસે કરતાં હોય એ જ કરી શકે. સૂત્રે પોકારવાનું કાર્ય અને જેહાદ કરવાનું કાર્ય જગતમાં ઘણા માણસ કરતા હોય છે, પણ જે સંવાદ સર્જવાનું કામ છે એ તે દુનિયામાં બહુ થોડા માણસે જ કરતા હોય છે. આવા લેકે સંવાદ સર્જી શકે છે અને એ સંવાદ દ્વારા આ સંસારની અંદર કાંઈક પરિવર્તન લાવી શકે છે.
આપણે એક વિચાર કરવાનું છે, તમારે વિચાર કરવાનું છે. આટલા વર્ષોથી ભેગા થાઓ છે તે ફરિયાદમાં તમારે નંબર છે કે સંવાદમાં? ફરિયાદમાં હશે તો જગતનો જે પ્રવાહ ચાલે છે તેમાં તમે પણ ગોઠવાઈ જશે, તમારે પણ નંબર લાગી જશે.
તમે જે શ્રવણ કરે છે અને જે વિચારધારાઓ અપનાવો છો એના દ્વારા સંવાદ સર્જવાનો છે. આવું સરસ સાજ–વાજીંત્ર ફરી નહિ મળે. ૮૪ લાખ છવયોનિમાં ઊંચામાં ઊંચું જે કંઈ સાજ હોય તો એ માનવદેહ. એ માનવદેહમાં રહેલા સૂરોથી, સંગીતથી તો ભગવાન કહે છે કે તું મોક્ષ મેળવી શકે એમ છે. આનાથી વધારે તારે શું જોઈએ છે?
