________________
I
usualliliiiiiiiiiiiiiiiiii
I HIT HIM III III
w
.
મનોહર મુકુર માર મુકુટકી લટક પર
અટક રહે દ્રગ મોર કાન્ડ કુંવર સખી યમુના તટ, નાચત નંદકિશોર.
–સૂરદાસ
પતિ પત્ની વચ્ચેનો સંવાદ સાંભળવાને લાભ મને થોડા વખત પર જ પ્રાપ્ત થયો હતો.
“મારા ગુણની કદર જોઈએ એવી થતી નથી.” એવી ફરિયાદ લગભગ આપણે બધાને જ કરવાની &ાય છે. છતાં શરમના માર્યા આપણે એ કરી શક્તા નથી. બીજા ભલે ન કરે પણ આપણે તો આપણા ગુણની કદર કરવી જોઈએ એમ માની આપણે આપણી જાતના યોગ્ય વખાણ કરીએ તો તે પણ લેને ગમે નહિ એ તો અન્યાયની પરિસીમા કહેવાય. આત્મશ્લાઘા એ દુર્ગુણ છે એમ કોણ જાણે કોણે ખાલી ભ્રમ દુનિયામાં ફેલાવ્યો છે, અને આપણે બધાય એના ભોગ થઈ પડ્યા છીએ. હું પોતે પણ કોઈ પિતાના વખાણ કરે તો ખમી શકતો નથી. એ જ રીતે હું મારા વખાણ કરીશ, તો બીજાને નહિ ગમે એમ માની મારી જાતની ઘણું ઇચ્છા હોવા છતાંયે વખાણ કરી શકતો નથી અને હું સાધુ કે સંત નથી એટલે બીજા આગળ બેટી કે ખરી રીતે આત્મનિંદા કરવા પ્રવૃત્ત થતો નથી. આમ આ દુનિયામાં જે વિશે સૌથી વધારે રસ છે તે મારી જાતના સંબંધમાં મારે મૌન પાળવું પડે છે અને મારા વખાણ હું નથી કરી શકતો પણ બીજા કરે તે માટે સદા સર્વદા આતુર ને સત્કંઠ રહું છું.
પણ વધારે ઊંડો વિચાર કરતાં મને લાગે છે કે આત્મશ્લાઘા એ દુગર્ણ નથી. પોતાને માટે માનો ને બીજા પાસે મનાવવો એ મનુષ્યની સ્વાભાવિક આકાંક્ષા છે. એ વૃત્તિથી જ પ્રેરાઈને મનુષ્ય મહાભારત કાર્યો માથે ઉપાડે છે અને બીજાઓથી અદષ્ટ રહેલા પિતાના સણને વ્યક્ત કરવાની એ મહેચછા હંમેશ સેવતો હોય છે. આત્મસ્તુતિ કરતાં જ્યારે એ અતિશયોક્તિ ને અસત્યનો આશ્રય શોધે છે ત્યારે ઘણીવાર જગતની સમતુલા જાળવવા ખાતર તે પોતાની જાતને જેટલી ઉંચે ચઢાવે છે તેટલા જ નીચે અને ઉતારી પાડે છે. જેટલા પ્રમાણમાં પોતાનામાં બુદ્ધિનું આધિક્ય છે તેટલા જ પ્રમાણમાં સાંભળનારમાં મુર્ખતાનું પ્રાબલ્ય છે એમ જ્યારે પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે એ સૂચવે છે. ત્યારે એની આત્મશ્લાઘા શ્રોતાઓને અપ્રિય થઈ પડે છે. પરંતુ તેથી વિવેકપુરઃસર ને યોગ્ય પ્રમાણમાં
-નિરાભિમાનતાતુલસી તુલસી ક્યા કરે
તુલસી સબકા દાસ અબ તે ઐસે હો ગયા (એ) પાવ તલકા ઘાસ
તુલસીદાસ
( ફિકર
-- ફકીર– સબક ખા ગઈ ફિકર સબકા
પીર
ઉસકા
નામ ફકીર
–કબીરદાસ
II II IIIIIIII III
| બડે
બડે કે દેખકર
છેટે કો મત માર પડેગા સૂઈ કા (તબ) ક્યા કરેગી તલવાર?
કામ
anusinessuuuuuuuuulmin nitionsuraniuminiu
રપ
