________________
આચરવામાં આવતી આત્મશ્લાઘા હેય છે એમ સિધ્ધ થતું નથી. આત્મીયની પ્રશંસા આપણે કદીયે હેય ગણી નથી તો આત્મપ્રશંસા શા માટે હેય ગણાવી જોઈએ? પિતાનું કુળ, પોતાની જ્ઞાતિ, પિતાને દેશ, પિતાને ધર્મ, પિતાની સંસ્કૃતિ, એ સર્વ પ્રશંસા કરવા ગ્ય, અને એની પ્રશંસા કરવી તે અધમ કેમ કહી શકાય ?
પ્રાચીનકાળમાં જ્યારે કુટુંબભાવના વધારે સબળ રીતે પ્રસરેલી હતી ત્યારે આત્મપ્રશંસાની બહુ આવશ્યકતા નહોતી રહેતી. આત્મીયજને પરસ્પર પ્રશંસા કરી ચલાવી લેતા. એક જ કુટુંબમાં મામા, કાકા, ભાણેજ, ભત્રીજા વગેરે રહેતા ને એકબીજાની કોઈક વાર પ્રશંસા તો કોઈક વાર નિંદા પણ કરતા. મહેમાહ્ય પ્રશંસા કરતાં નિંદાને વધારે અવકાશ રહેતો હશે, પણ બહારની પોતાના કુટુંબની આબરૂ સાચવવા ખાતર, ને એ આબરૂ કુટુંબીઓની આબરૂ વધાર્યા વગર વધારી શકાય એમ ન હોવાથી, એકબીજાની પ્રશંસા જ વધારે પ્રમાણમાં કરવામાં આવતી. આથી આત્મસ્તુતિની વધુ જરૂર પડતી નહિ. હવે જમાને બદલાય છે. કુટુંબભાવના કથળી ગઈ છે,
ને વ્યક્તિવાદ વિકાસ પામતે જાય છે. આત્મીયભાવ કરતાં આત્મભાવ વધારે પ્રમાણમાં પ્રસરતો જાય છે અસલ ભત્રીજો કાકાનાં, ભાણેજ મામાના, કાકે ભત્રીજાના, મામી ભાણેજના વખાણ કરતાં તે સુંદર પ્રથા હવે લગભગ લુપ્ત થઈ ગઈ છે.
હવે તો ભત્રીજો કાકાને ને કાકે ભત્રીજાને, ભાણેજ મામાને ને સામે ભાણેજને-કેઈ કોઈને દાદ દેતા નથી. એટલે સૌએ પોતપોતાના ગુણોની જાહેરાત જાતે કરી લેવી પડે છે. આમ આત્મીય પ્રશંસા પરથી આપણને આત્મપ્રશંસા તરફ વળવું પડયું છે અને એમાં કંઈ ખોટું પણ નથી.
એક વિચારકે કહ્યું છે કે દુનિયામાં માણસે પોતાની પ્રશંસા ને બીજાની નિંદા કરે છે તેને બદલે પિતાની નિંદા ને બીજાની પ્રશંસા કરતા રહે તે એ કદી દુઃખી ન થાય. ભર્તુહરિએ પણ આવી જ સલાહ આપી છે. પરંતુ ખરી રીતે જોતાં આ વસ્તુ બિનકુદરતી, બિનજરૂરી ને તેથી અહિતાવહ છે.
પિતાની નિંદા ને બીજાનાં વખાણ કરવાં એ તદન બિનકદરતી છે. માણસ પોતાના પર જેટલો પ્રેમ રાખે છે તેટલો બીજા પર રાખી શકે નહિ. અન્ય માટે જે પ્રેમ એને હોય છે તે પોતાને માટે પ્રેમ ઉભરાઈ જઈને બહાર ઢળી જાય છે તેને જ અંશ હોય છે. મોટા મોટા તત્વજ્ઞાનના ગ્રંથમાં પણ આત્મરતિ કેળવવાની જ ભલામણ કરવામાં આવી છે. દેહ તરફથી પ્રીતિ ઓછી કરાવવા માટે પણ એ તત્વચિંતકોને “દેહ તારે નથી એમ કહેવું પડયું છે. દેહને પારકે ગણ્યા પછી જ એના પ્રત્યેની પ્રીતિ ખેંચી લેવાની છે. એટલે પોતીકી વસ્તુ માટે અથવા પિતાને માટે પ્રીત ન રાખવી એમ કહેવાની હિંમત તે કોઈ વૈરાગ્યપરાયણ સાધુ પુરુષો પણ કરી શક્યા નથી!
આત્મપ્રશંસાની વૃત્તિ કુદરતી છે એ ખરું પણ કેટલીક વાર કુદરતી વસ્તુને દાબી દઈને બિનકુદરતી વસ્તુને સ્થાન આપવું પડે છે. દાખલા તરીકે શિખંડ, પૂરી ને ઢોકળાં બિનકુદરતી છે. નાનાં પ્રાણીને મારીને તેનું ભક્ષણ કરવું અથવા વનસ્પતિ પર નિર્વાહ કરવો એ કુદરતી છે પણ તેને બદલે રસાસ્વાદને
આશીર્વાદ માટે...
આટલું તો જરૂર કરે!
* “આશીર્વાદ'ના ગ્રાહક બની ચારિત્ર્ય, નીતિ, માનવતા અને રાષ્ટ્રિયતાના ઘડતરમાં તમારો સહગ આપો.
* “આશીર્વાદ'ના ગ્રાહક બનવા બીજાને પ્રેરણ
આપો. * “આશીર્વાદ'ના સેવાભાવી પ્રતિનિધિ બની
ભારતીય સંસ્કૃતિના પ્રચારમાં તમારે ફાળો આપો. * યાદ રાખો “આશીર્વાદ' એટલે શ્રધ્ધા, ભક્તિ, ૬
અને સત્સંગને ત્રિવેણી સંગમ.
WM
શિખંડ, પૂરી
અw
કરવું
બદલે રસાવી
'
