________________
सर्वत्र વિન..
– પ્રેમાનંદ સ્વામી,
सर्वेऽत्र सुखिन : सर्वे सन्तु निरामया । सर्वे भद्राणि पश्यन्तु मा कश्चिद् दुःख माप्नुयाऋत् ।।
અહીં (આ જગત પર) બધા જ સુખી થાઓ, સર્વ નિરામય હો, બધા જ કલ્યાણને જુઓ. કોઈ પણ દુઃખ ન પામો.”
આશીર્વાદ આપવાનો હક્ક કોઈ અમુક જ વ્યક્તિને આપેલે નથી હોતો, કેમકે આ જગતમાં સર્વ વિચારવાનું પ્રાણીને શુભ ભાવનામાં જીવવાને અધિકાર છે.
આશિષની જેનિર્મળ વાણું આપણું ઋષિઓના અક્ષરમાંથી નીકળી છે એનાં આંદોલન આજ વર્ણન આપણને સંભળાવ્યા કરે છે, આપણી ભાવનાની – શુભ ભાવનાની ક્ષિતિજને વિસ્તાર્યા જ કરે છે.
આ ભાવના કયારેય જૂની બનતી નથી. એ નિત્ય નૂતન છે. કેમકે એમાં માનવમાત્રની એકમાત્ર ઈચ્છાને પૂર્ણ કરી આપવાનું ગુંજન છે. ઉપરાંત આ આશીર્વાદ માત્ર ઠાલા શબ્દો નથી. નહિતર
ખાંની જેમ આપણને વાગત. પરંતુ એમાં તે સુખી થવા માટેની તાર્કિક પદધતિ આપેલી છે.
ઋષિએ પ્રથમ તે એ ભાવના પ્રગટાવી છે કે બધા સુખી છે. કયાં? તો કહે કે ત્ર- અહીં. આ જગત ઉપર. કોઈ પરજગત-કે સ્વર્ગલોકના સુખના આ આશીર્વાદ નથી. આ તે છે આ ધરતી પર સુખી થવાની આપણું એકમાત્ર ઈચ્છાને મળતી શુભેચ્છાની હૈયાધારણ પણ સુખી થવું કેવી રીતે?
એ આપણા હાથમાં છે. પણ ચાવી તે આ
આશીર્વાદમાં છે. કોઈ કહે કે “તમને ખૂબ રૂપિયા મળશે.” એટલે કાંઈ જાદુ ન થાય. એ માટે મહેનત કરવી પડે. પુરુષાર્થ આદરવો પડે. એ જ રીતે “તું સુખી થઈશ.” એટલું કહેવાથી કે સાંભળવાથી સુખી કરાતું નથી; સુખી થવાતું નથી. એથી સૌ પ્રથમ તો સૌ નિરામય હો. શરીર સુદઢ હોવું એ જરૂરી છે છે જ પણ નિરોગી હોવું જોઈએ. રાગ અંદર પ્રવેશીને ઘર કરી જાય એવું આપણું પ્રભુનું ઘર કાચું ન રખાય. એટલે સુખની પહેલી વાત તો શરીર પરથી થાય. આ ભાવનામાં કેટલી વાસ્તવિકતા રહેલી છે. કેણ કહેશે કે આપણી સંસ્કૃતિ કેવળ આકાશની જ વાતો કરતી હતી ? બીજી વાત મનની સ્વસ્થતાની છે. મનને સ્વભાવ જ કોણ જાણે એવો છે કે એની નજરે અભદ્રતા જલ્દી આવે છે. અને એને જોઈને એ રાચે છે. કેમકે એને એ સરળ લાગે છે. પરંતુ મનને એ તરફની ગતિથી બીજી દિશામાં વાળવું એ મહત્વનું છે. એટલા માટે તો કહ્યું કે બધા જ ભદ્રને જુઓ. કશું પણ અભદ્ર નજરે ચડે તો મનને એમાં આળોટવા ન દેશે. એથી મનની ભૂમિકા રગદોળાશે નહિ. અને ભદ્ર જેવાથી, બધેથી કલ્યાણનાં દર્શન કરવાથી મન અપૂર્વ શાંતિ અનુભવે છે.
આમ શરીર અને મનને કેવી રીતે નરવાં રાખવા એનું દર્શન આ ભાવનામાં ઋષિએ કરાવ્યું છે. અને એથી છેલ્લે ખાતરી આપતાં કહ્યું છે કે ક્યારેય પણ કોઈને કશું દુઃખ ન હેતે જ દુઃખ
ન ૫માય.
સુખી થવા માટે ફાંફા મારતી, આજની ભૌતિક સુખમાં રાચતી માનવજાતિને વર્ષોથી ઈશારા કરતી આ ભાવનાવાણી જલદીથી સંભળાય અને એ ચરિતાર્થ થાય એવી અધિકાર ભાવના મૂળ ભાવનામાં ઉમેરીએ.
