Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodha saMgraha [zrImad rAjacaMdrakRta kizorakALanAM kAvyo zrImad rAjacaMdra Azrama asa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodha-saMgraha [zrImad rAjacaMdrakRta kizorakALanAM kAvyo] zrImad rAjacaMdra Azrama agAsa
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : manubhAI bha. modI zrImad rAjacaMdra Azrama, sTezana agAsa, vAyA ANaMda posTa borIA-388 130 (guja.) tRtIyAvRtti prata : 1500 vi. saM. 2053 IsvI sana 1997 TAIpa seTiMga : lesara tha TAIpa seTara sTezana roDa, ANaMda mudraka H bhagavatI ophaseTa baMsIdhara mile kaMpAunDa, bAraDolapurA, amadAvAda Cost Price Rs.10-50 Sale Price Rs. 3/
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA (prathamavRtti) 'guNAH pUjAsthAnaM guNiSu na ca liGgaM na ca vayaH / - mavamRta: putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI jaNAya" evI kahevata che, te pramANe zrImad rAjacaMdranI pratibhA bahu nAnI vayamAM ja jhaLakI UThI hatI. ema kahevAya che ke eka muslima saMte (phakIre) temanA pitAzrIne jaNAveluM ke tamane eka pratApazALI putra prApta thaze. sAta varSe to temane eka maDaduM baLatuM jotAM jAtismaraNa UpajyuM hatuM. ATha varSe temaNe kavitA lakhelI te moTI ummare tapAsatAM samApa hatI ema teozrIe pote lakhyuM che. rAma ityAdinAM caritro upara temaNe kavitAo racI che ema "samuccaya vayacaryA" mAM pote lakhyuM che. paraMtu te vakhatanAM lakhANomAMthI thoDuM ja sacavAI rahyuM che. dazabAra varSathI te mAsikomAM lekho mokalatA, tathA avaghAna karatA te viSe paNa koI koI patromAM chapAtuM. te te mAsiko AdimAMthI je saMgraha thaI zakyo te A "subogha saMgraha'mAM chapAvyo che. chevaTanAM traNa pAna gadyanAM maLI AvyAM che te paNa A saMgrahamAM ja laI lIdhAM che. "strInItiboghaka' pustaka teozrInI hayAtImAM ja chapAI gayuM hatuM tethI tenI prastAvanA sahita AmAM chApyuM che. zrImad rAjacaMdra Azrama, 1 sTe. agAsa, vAyA ANaMda li. brahmacArI govardhanadAsa saM 2008, kA. su. 15, maMgaLa - tA. 13-11-51 4
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ c % anukrarmANakA kramAMka viSaya 1. avadhAnamAM mAgaNIthI racela zIdhra kAvyo....... gharma 0 0 guccho 0 0 0 6 che ja da 6 - AkAza-puSpa thakI vaMdhyasutA vaghAvI (pAdapUrti) kAMkaro raMganI picakArI karmanI gati munine praNAma rAtri kharA bapora (pAdapUrti) 2. strInItibodhaka (vibhAga 1 lo) prastAvanA ..... ..... ... | bhAga 1 lo garabI 1lI paramezvaraprArthanA . " 2jI paramezvarane bhajavA viSe " 3jI paramezvaranI lIlA viSe 4thI kSaNabhaMgura deha viSe " pamI zANI mAtAe putrIne dIghelI zikhAmaNa 14 6ThThI vakhata nakAmo nahIM gALavA viSe 15 " 7mI udyama zuM na karI zake? .... 17 "8mI udyamathI thayelAM kAmo viSe ... bhAga 2 jo vidyA ane keLavaNI saMbaMthI " 9mI vidyA viSe ..... ***. 19 " 10mI keLavaNInA phAyadA ..... .... 20 3 2 *.. 1 18 * * * * *
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..... 2 2 **** 5 2. .... U U 34 35 37 " 11mI keLavaNI viSe '' 12mI abhaNa strIne dhikkAra .. " 13mI sugraMtha vAMcavA viSe " 14mI jJAna vadhAravA viSe '' 1pamI sArI zIkha suNavA viSe..... bhAga 3 jo garabI 16mI sudharavA viSe " 17mI sadgaNa sajavA viSe ..... '' 18mI sunIti vadhAravA viSe " 19mI satya viSe : garabI 1lI. " 20mI '' '' '' rajI..... " 21mI '' '' '' 3jI ... " 22mI parapuruSatyAga viSe .... " 23mI vyabhicAranA doSa viSe bhAga 4 tho garabI 24 mI saNI sajanI viSe... garabI 25 mI sodhazataka 3. hanumAna stuti 4. avadhAna kavitAne himmata cAra mada dolata tRSNA moTAI koro kAgaLa niMdaka 40 43 53 54 54 54 55 55 55 55 56
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ' 6 0 .... 2 63 0 * * * traNa daravAjA taMbu 5. dASTratika doharA 6. svadezIone vinaMti 7. zrImaMta janone zikhAmaNa ..... 8. hunnara-kaLA vaghAravA viSe 9. avadhAna......... sAgarane phINa kema vaLe che?. copATa samasyApUrti 10. avadhAna. tamAkunI DAbalI (zRMgAra)...... IzvaralIlA vidyA 11. avadhAna........ zAla ghaDiyALanA DaMkA dIvAnakhAnuM laviMga U na 64 65 66 66 - La % % % (6 A 6 naLiyuM pANI kalama chabI-hokAnI tulanA pavananI rIti AgagADI A * * * * * 68 68
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 69 7) T PX samasyApUrti dariyo kamaLa 12. premanI kaLA nyArI che 13. kharo zrImaMta koNa? 14. ghoLe dahADe dhADa 15. avadhAna samasyApUrti kajoDAM aMtarlIpikA aMtarlIpikA 16. vIrasmaraNa 17. mitraparIkSA 18. kumitraniMdA 19. prAstAvika-doharA 20. Arya prajAnI paDatI 21. AryabhUminA putra 22. sadgoghasUcaka prAstAvika kAvya 23. rAjAone (gadya) V 9 .... ..... 1 O re
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) subodha-saMgraha prakAzanamAM maLela dAnanI yAdI nAma gAma rakama zrImad rAjacaMdra jaina ceriTebala TrasTa nyudilhI 2501 zrI lakSmIbena nAthubhAI paTela sUrata 1500 zrI pukharAjajI mahetA hubalI 1001 sva. navinacaMdra nAraNadAsa cauhANa hA. haMsAbena laMDana 1001 zrI sukhIdevIpukharAjajI mahetA hubalI 1000 zrI vaDerA ceriTebala TrasTa (AsulAlajI) hA. mohanalAla jaina joghapura 1000 zrI bhagubhAI nAraNabhAI paTela pUNA kuMbhArIA 501 zrI darzanAbena dIpezabhAI zAha Azrama 501 zrI jhaverabena TokarazIbhAI zAha Azrama 501 zrI varSAbena vinodabhAI zAha borIvalI 501 sva. popaTalAla nAthAlAla zAha pAlanapura 501 zrI pukharAjajI phojamalajI jaina hubalI 500 zrI nAraNabhAI hAthIbhAI paTela ANaMda 500 zrI cImanabhAI motIbhAI paTela ANaMda 500 zrI nimezacaMdra zAha madrAsa pa00
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ subodha saMgraha (zrImad rAjacaMdrakRta kizorakALanAM kAvyo) "avaghAnamAM mAgaNIthI racela zIdhra kAvyo gharma- (kavita) gharma vinA ghana ghAma, ghAnya dhULaghANI ghAro, gharma vinA gharaNImAM, dhikkatA gharAya che; gharma vinA ghImaMtanI ghAraNAo ghokho ghare, gharma vinA dhAryuM gherya, dhUmra the ghamAya che; gharma vinA gharAghara, dhutAze, na ghAmaghUme, - gharma vinA dhyAnI dhyAna, DhoMga DhaMge ghAya che; 1 zrImadgI soLa ane sattara varSanI madhyamAM vidhAna avasthAno prAraMbha thAya che. prathama aSTAvaghAna, pachI bAra, soLa, bAvana ane chevaTe zatAvadhAna paryata sthiti karI, ogaNIsamA varSe e nimittano lokaprasaMga nivRtta karyo hato. avaghAna samaye mAgaNIthI racelAM zIghakAvyomAMnAM keTalAMka ahIM ApIe chIe. "game tevA tuccha viSayamAM praveza chatAM ujvaLa AtmAono svatavega vairAgyamAM jhaMpalAvavuM e che' e zrImannA kathananI siddhi A kAvyonA prasaMgathI jaNAya che. avaghAnanI anya kriyAo pratye draSTi rAkhI paraspara viruddha prasaMgonI aviruddha saMbaMdhadarzaka pAdapUrti karatAM ke "kAMkaro" picakArI' jevA nirjIva viSayo para zIghra kAvyaracanA karatAM paNa vRttilakSya gharma ane vairAgya' prati sthira thayela kAvyayojanA darzAve che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghAro ghAro ghavaLa, sugharmanI dhuraMgharatA, ghanya! ghanya ! ghAme ghAme, gharmathI gharAya che. 1 gharma vinA prIta nahIM, gharma vinA rIta nahIM, gharma vinA hita nahIM, kazuM ja kAmanuM; gharma vinA Teka nahIM, gharma vinA neka nahIM, gharma vinA aikya nahIM, gharma ghAma rAmanuM; gharma vinA dhyAna nahIM, gharma vinA jJAna nahIM, gharma vinA bhAna nahIM, jIvyuM konA kAmanuM ? gharma vinA tAna nahIM, gharma vinA sAna nahIM, gharma vinA gAna nahIM, vacana tamAmanuM. 2 guccho- (zArdUlavikrIDita) gucchAnA guNa A tamAma vadatA, rakSA kare jaMtunI, rAkhe jALavaNI karI zarIranI, AvyA kare aMtanI; re ! rakSA karavI ghaTe zaraNanI, evuM sadA sUcave, jo iccho taravA bhavIjana, gharo to to guccho je kave. "AkAza-puSpa thakI vaMdhyasutA vaghAvI"-- | (vasaMtatilakA) saMsAramAM mana are kyama moha pAme ? vairAgyamAM jhaTa pathe gati e ja jAme; mAyA aho gaNI lahe dila Apa AvI, "AkAza-puSpa thakI vaMdhyasutA vaghAvI."
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMkaro (doharo) ema sUcave kAMkaro, manaDraga kholI dekha; manakhA kerA muja samA, vinA gharmathI lekha. raMganI picakArI (zikhariNI) banAvI che kevI, sughaDa picakArI sUcavatI, baghI jUThI mAyA, manana kara evuM mana vatI; nathI sAcI mArI, caTaka sahu zikSA kathanamAM, ure ghArI jojo, vinayaarajI A mathanamAM. karmanI gati- . (nArAya) vaDodare vasela A, sayAjIrAva sAMbhare, adhipati nasIbanI, gati vatI thayo khare ! ghaNI chatAM malhArarAva, kedamAM gayA are ! gati vicitra karmanI, tuM harSa zoka zuM ghare? munine praNAma (manahara) zAMtike sAgara aru, nItike nAgara neka, dayAke Agara jJAna, dhyAnake nizAna ho; zuddha buddhi brahmacArI, mukhabAnI pUrNa pyArI, sabanake hitakArI, ghamaka udyAna ho;
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 rAgadveSase rahita, parama punita nitya, gunase khacita citta, sajjana samAna ho; rAyacaMdra dhairyapAla, dharmaDhAla krodhakAla, muni tuma Age mere, pranAma amAna ho. (zArdUlavikrIDita) mAyA mAna manoja moha mamatA, mithyAta moDI muni, dhorI dharma dharela ghyAna gharathI, ghArela dhairye dhUnI; che saMtoSa suzIla saumya samatA, ne zIyaLe caMDanA, nIti rAya dayA-kSamAdhara muni, koTI karuM vaMdanA. "rAtrI kharA bapora' (doharo) kaccha nRpati vivAha racyo, gaI timiratA ghora; ajavALuM evuM karyuM, 'rAtrI kharA bapora.''
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ strInIti bodhaka (garabAvalI) vibhAga 1lo (bhujaMgI chaMda) thavA deza AbAda sau hoMza ghAro, bhaNAvI gaNAvI vanitA sughAro, thatI Arya bhUmi viSe jeha hAni, karo dUra tene tame hita mAnI. 1 A graMtha saM. 1940mAM amadAvAdanA Aryodaya presamAM chapAyo che.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ (manahara chaMda) kudhAre karelo bahu, humalo himmata gharI, vadhAre vadhAre jora, darazAviyuM khare, sughArAnI sAmI jeNe, kamara kasI che hasI, nitya nitya kusaMpa je, lAvavA dhyAne ghare; tene kADhavAne tame, nAra-keLavaNI Apo, kucAlo naThArA kADho, bIjA je bahu naDe, rAyacaMda preme kahe, svadezI sujANa jano, dezahita kAma have, kema nahi Adare ? 1 (bhujaMgI chaMda) bahuM harSa che deza sudhAravAmAM, bahu harSa che sunIti ghAravAmAM; ghaNA sadguNo joIne moha pAmuM, vadhu zuM vadhuM huM mukhethI nakAmuM.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA (doharo) kahe nepoliyana, dezane, karavA AbAdAna, * sarasa rIta che e ja ke, do mAtAne jJAna. 1 uparano doharo vAMcI vAMcanAra vicAraze ke e doharo kevo upayogI ane subodhaka che ? e doharAno jo kharo artha vicArIe to tethI keTalo badho phAyado thAya ? ghaNo ja. - kahevata che ke "mA-bApa tevAM chokarAM.' vaLI bApa karatAM, chokarAM para mAtAnAM lakSaNanI vadhAre asara thAya che. ApaNA bharatakhaMDamAM hAla strI-keLavaNIno sAro prasAra thato jAya che. temaja vaLI vAMcavAno zokha paNa vaghato jAya che; jethI karIne strIone vAMcavA lAyaka pustako prasiddha thavAnI ghaNI agatya che; ane te viSe sarve svadeza-hitecchuo dhyAnamAM leze. - strIo betraNa copaDIo bhaNe ke te bhaNI UtarI ema svadezIo jANe che, ane jarA vAMcatAM AvaDyuM ke anIti bodhaka copaDIo vAMcavA Ape che, jethI anItino strIomAM udaya thAya che. jo pUrI keLavaNI ApI sArAM sArAM nItidarzaka pustako vaMcAve to strIo sudhare. paNa A to tethI UlaTuM bane che. vaLI vahemI ane ajJAnI loko paNa ema ja kahe che ke jo strIone bhaNAvIe to teo bagaDI jAya, paNa e vicAra ja ajJAnatA darzAve che. pUrI keLavaNI vinA abaLA kyAMthI sudhare? - strInItigharma, daivajJa darpaNa, bhUtanibaMgha, pArvatI kuMvarAkhyAna, saMsAra sukha, nIti vacana vagere sArAM sArAM sunItidarzaka pustako vAMcavAmAM Ave to anItino prasAra na thAya. mATe strIone pUrI keLavaNI ApavI joIe, evI mArI svadezIone namratApUrvaka bhalAmaNa che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che, jethI tu gaNI na mAmalA araNa to vaLI strIo nahIM sugharavAnuM moTuM kAraNa to bALalagna ja che. nAnapaNathI tene saMsAranA mAmalAmAM DhoLI pADe che, ane pachI tene Dhoravat gaNI bahu duHkha de che. ghaNe ThekANe to kajoDAM thAya che, jethI aNabanAva AvIne Ubho rahe che; koI koI ThekANe to sAsu ane vahu vacce kaMkAsa cAle che; ane chelle tenA pati sAthe paNa aNabanAva thAya che, tethI kaMkAsa vadhAre phAve che. kaMkAsa thavAthI strIo kAmaNa, TramaNa ane dorAciThThI vAte DhoMgI puruSo pAse jAya che, ane tenA bharamAvyA pramANe bhramita thAya che; jethI zULo pedA thAya che; vahema vadhe che; ane hAnio hiMmatavAna thaI UbhI rahe che - vagere bALalagnathI ghaNA geraphAyadA thAya che. paraMtu A laghugraMthamAM te gaNI batAvavA ane tenAM pariNAma darzAvavAM azakya, jethI upara uparathI TUMkAmAM sAra lIgho che. e bALalagnathI ja strIo keTalIka bAbatamAM bicArIo duHkha bhogave che. e keTaluM badhuM dilagIrI bhareluM ane khedakAraka che, te viSe vicAra karavAnI vAMcanArane vinaMti karuM chuM. A pustakamAM strIone upayogI thAya tevA viSayono samAveza karavAmAM Avyo che. A pustakanA mAre traNa bhAga karavAnA che. temAMno A pahelo bhAga bahAra pADyo che. ane madada maLaze to A pustakanA bIjA be bhAga paNa yogya vakhate bahAra pADIza. thoDI kiMmata rakhAya, ane ghaNAne levAnuM banI Ave teTalA mATe A vicAra karyo che. to sarve sajjano taraphathI madada maLaze ema AzA rAkhuM chuM. A graMthamAM je kaMI doSa mAlUma paDe te mane lakhI jaNAvavA je sIna kRpA karaze teno huM AbhArI thaIza. bhUlacUkane mATe kSamA cAhuM chuM. rA20
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ strInItibodhaka bhAga 1 lo garabI 1 lI paramezvaraprArthanA (jaya jaya jagasvAmI re- e DhALa) jagadIza dayALu deva, namuM tane hete re; karuM pitA tamArI seva, namuM tane hete re. 1 sukhakartA cho jagadIza, namuM tane hete re; bahu Apa kRpALu Iza, namuM tane hete re. 2 tuM sRSTi sarajanahAra, namuM tane hete re; tuM noghArAM-AghAra; namuM tane hete re. 3 avinAzI dayALu nAtha, namuM tane hete re; joDuM tujane prIte hAtha, namuM tane hete re. 4 - jaya bhUghara jaya jaganAtha, namuM tane hete re; jaya jagata taNA pitu mAta, namuM tane hete re. 5 bhUmaMDaLanA racanAra, namuM tane hete eka tuM ja dIse che sAra, namuM tane hete re. dezahita dayALu karAva, namuM tane hete re; jethI Upaje AnaMda bhAva, namuM tane hete re. 7 Ape buddhi kAvyanI ema, namuM tane hete re; mukhe zubha vadAye jema, namuM tane hete re. 8 1
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 aMtarajAmI cho bahunAma, namuM tane hete re; tArI lIlA ne suMdara kAma, namuM tane hete re. 9 toDa mArA je jUThA phaMda, namuM tane hete re; vade vinaMti rAyacaMda, namuM tane hete re. 10 garabI 2 jI paramezvarane bhajavA viSe (va2 2e viThThala kanyA rAdhikAe rAga) sAMbhaLI nArI sulakSaNI, zIkha mArI A ThIka; kALa taNo bhaya lekhIne, rAkha IzvaranI bIka. sAMbhaLa0 1 bhAve karI bhajaje prabhu, e to sarajanahAra; deva dayALu jANaje, enI kaLA che apAra. sAMbhaLa0 2 bhajavo ghaTe tene are, je che mAta ne tAta; khalaka taNo racanAra e, je che vizva vikhyAta. sAMbhaLa0 3 avinAzI upamA aghika, jenA rUDA che nIma; jagadIza sukhakartA vaDo, jenAM kRtyo asIma. sAMbhaLa0 4 duHkha-vidAraNa devatA, bhajavo ja tene nitya; dAma na leze koI e, mATe kara ethI prIta. sAMbhaLa. pa mAre che je garvane, jenA moTA upakAra; tene ja zANI snehathI, bhajaje DAhI tuM nAra. sAMbhaLa0 6 caMdra ane sUraja vaLI, tArAmaMDaLa jeha; pRthvI ane graha sarvano, karanAro che eha. sAMbhaLa0 7
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 kema na bhajIe tehane, e to che mUrakhAI; bhajatAM mokSa maLe khare, nathI khoTuM e bAI. sAMbhaLa0 8 kALa hare che sarvane, kAM to svarga kAM narka, rAjAdhirAja gayA are, thayA eha to garka. sAMbhaLa0 9 hete hari samaro ane, tajo jUThA je phaMda; to rIjhe jagabApa bahu, vANI vade rAyacaMda. sAMbhaLa010 garabI 3 jI paramezvaranI lIlA viSe (rAga ghoLa) nItimAM dhyAna gharo tame, nItithI varto hameza; sukRta sarve Adaro, ethI rIjhe jageza. nIti. 1 sadguNa zIkho snehathI, kADho garva avaguNa; ethI na Iza to rIjhaze, mATe ghAro suguNa. nIti2 satyathI zAdI karo tame, kADho kUDa asatya; bhrAta pitA parapuruSane, gaNo rAkhI sumatya. nIti3 suMdara bAga jAo rUDA, kevA parvata bena; kevI cIjo Ize racI, dIdhuM sukha ne cena. nIti4 dariyA rathyA bhAre bharI, nadI moTI jo nAra; ghanya, ghanya, dhanya, dhanya che, ghanya vizvAghAra. nIti5 vivigha racanA eNe gharI, e paNa ApaNa kAja; jhADa vanaspati sarva e, karanAro jagarAja. nIti6
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra pakSI ane sau prANIo, joI rAjI huM thAuM; evA prabhunI upare, balihArI huM jAuM. nIti7 tene bhajo sahu premathI, ethI sukha maLe ja; mArI to evI vinati, ethI duHkha TaLe ja. nIti. 8 mATe bhajo bhagavAnane, to to ghanya avatAra; sukRta-bIja ropAvazo, ethI chevaTe sAra. nIti. 9 sajanI, zIkha A rAyanI, ghArI ura umaMga; mAnIza to sukhI tuM thaze, karaje nItino saMga. nIti10 garabI 4 thI kSaNabhaMgura deha viSe (odhavajI saMdezo kahejo zyAmane-e rAga) kSaNabhaMgura jANIne tuM to dehane, bhajaje benI bhAva gharI bhagavAna jo; nathI bharoMso paLano ema ja jANaje, mATe- mithyA karaje mA tophAna jo. kSaNa. 1 rAjA rANA ne paMDita zANA hatA, cAlI nIkaLyA mUkIne gharabAra jo; mUrakha ke DAhyo amara dITho nahi, mATe karaje ura viSe vicAra jo. kSaNa0 2 motanI pAse nArI, na kAMI cAlaze, nahi khamanAruM divasa ke eka rAta jo;
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 avadha vItyethI jAvuM benI, ekaluM, sAthe na maLe koI taNo saMghAta jo. kSaNa. 3 sukRta thAye karajo te to hAthathI, 'pAchaLa thAze sarve' te to phoka jo; dADhyA raheze paisA pyArA bhoMyamAM, thAze pachIthI zANI bahu bahu zoka jo. kSaNa0 4 mahela hatA jenA zobhItA ne rUDA, nahi veThelo taDako ke kaMI TADha jo; te paNa eka same cAlIne nAsiyo, tUTyuM AvaradA keruM e jhADa jo. kSaNa pa kSaNamAM jAnArA che, DAhI, prANa A, kema bharoMso karIe teno Apa jo; nANAmAM jhAjhAM zuM rahIe mohA~ne, bhajIe kema nahIM bhAve jaga-bApa jo ? kSaNa0 6 kevaLa paisAmAM nahi citta ja joDavuM, tema na karavo jhAjho ko dI lobha jo; saMsArI musApharImAM pharIne javuM, nahi karanAro eno koI thobha jo. kSaNa 7 daivagati DAhI, na kaLAye koIthI, mATe benI, kara sukRtya hameza jo; 'rAya' vaNika ema vinave suNajo bhAvathI, to zANI huM jANuM tujane beza jo. kSaNa0 8
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ke sAsarathI benI jANa bhaLa0 2 14 garabI 5 mI zANI mAtAe putrIne dIghelI zikhAmaNa (oghavajI saMdezo kahejo zyAmane-e rAga) sAMbhaLa zANI putrI, zIkha A mAharI, hitakArI sArI che tujane teha jo; zANI cho paNa dauM chuM zuddha praboghane, haiye dIkarI, rAkhI leje eha jo. sAMbhaLa0 1 saMpIne sAsariye raheje sarvathI, karaje nahi tuM ko'thI bena kusaMpa jo; duHkhanuM mULa kusaMpane DAhI, jANaje, ethI na hoye ko dI kone jaMpa jo. sAMbhaLa0 2 vartIne viveke vinaya calAvaje, kadI karIza nahi kUDo tuM to krodha jo; krogha thakI ghaTaze benI, bahu AbarU, karaje nIti kero zANI zogha jo. sAMbhaLa0 3 haLI maLI piyu sAthe putrI tuM vartaja, vakhata nakAmo jAvA nahi tuM daIza jo; ALasa ne ajJAnI janane chAMDaje, gharataNI vAta na kone tuM to kahIza ja. sAMbhaLa0 4 sItA ne damayaMtI zANI je hatI, vaLI anasUyA Adi bahu guNavAna jo; tenAM lakSaNa vege karIne vAMcaje, rAkhI leje sarve rItanuM bhAna jo. sAMbhaLa0 5 khaDakhaDa hasaje nahi tuM DAhI dIkarI, maryAdA vaNa jANuM huM to dhikkAra jo;
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 o, cAla kucAle ko dI tuM cAlIza nahi, thAje tyAM to DAhI ne tuM ThIka jo. sAMbhaLa0 6 vAkya kaThaNa nahi bolIza tuM to koIthI, kadI jaIza nahi jhAjhuM he ! paraghera jo; derANI, jeThANI bena samAna che, nahi rAkhIza tenAthI kAMI vera jo. sAMbhaLa0 7 sAsu sasaro kahe che vege mAnaje, karaje sevA tenI tuM to beza jo; jeTha diyaranI sAthe vartI ThIka tuM, virogha na kIje ko'thI DAhI leza jo. sAMbhaLa0 8 vAMcyAnuM to kAma hamezAM rAkhaje, pativratAno pALI putrI, gharma jo; varyAnI rIti vege tuM sAcavI, samajI leje khoTo sAco marma jo. sAMbhaLa0 9 mAtuno A bogha vicArI uramAM, pALI leje pyArI putrI, teha jo; rAyacaMda vaNikanI evI vinatI, DAhI zANI evI gaNavI teha jo. sAMbhaLa010 garabI 6 ThThI vakhata nakAmo nahIM gALavA viSe (hari bhajana vinA duHkhadariyA saMsArano pAra na Ave--e rAga) are vakhata vRthA, ko dI gumAvo nahi e mArI vinatI; maLe nahi pALo, jAnAro e kharaco jo dAmo ati.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 maLe nahIM pAcho e pote, bhale dIpaka laIne tuM gote; nahIM maLe caMdra kerI jyote. --are vakhata0 1 nahIM paLa nakAmI jAvA do, sAro upayoga ja thAvA do; zubha kAma karIne lhAvo lo. --are vakhata0 2 vakhata amUlya jANI lIdho, upayoga karo teno sIdho; amathI kUthalI to jAvA do. "are vakhata 3 re ! vAMco sagraMtho sArA, rAkhI tenA nitye dhArA; karo kAmo sArAM bahu pyArAM. are vakhata0 4 karI lejo sukRta navarAze, vaLI bharata bharo bahu ullAse; vAMcyAthI vahemo bahu nAse. are vakhata0 5 nahi gappe vakhata gumAvI do, nahi kUthalImAM khovarAvI do; eno upayoga karAvI lo. --are vakhata 6 vadhe sudhArA te yojo, kADhI vaLI mela ajJAnIno ghojo. kudhArAno bojo; --are vakhata 7 sajjanI, subodho sArA le, hameza DAhI thaI sugharI le; tevI thAvA bIjIne kahe. --are vakhata 8 vaLI vakhata nakAmo jAvAthI, AvaradA ochI thAvAthI; zo phAyado kahe e lhAvAthI ? --are vakhata0 9 rAyacaMdataNI e vinati, are vakhata bacAvI sughAro mati; banIne khaMtI thAo ja satI. --are vakhata0 10
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 garabI 7 mI udyama zuM na karI zake? (jobaniyAno caTako re dA'DA cArano e rAga) zANI, suNa tuM udyama kerI vAtaDI, karuM prazaMsA jenI huM bahu Aja jo; kovida ne kavijana vakhANe jehane, jethI thAye moTAM moTAM kAja jo. zANI1 sahelAM sarve kAmo ethI thAya che, ethI sarve jANo moTAM sukha jo; beThAM rahevAthI nathI kAMI phAyado, zuM enA kahuM guNo huM to mukha jo. zANI- 2 udyamano karanAro bhUkhe nahi mare, udyamathI to sughare DAhI kAja jo; udyama karatAM zuM nahi pAme mAnavI? de pratyuttara teno tuM to Aja jo. zANI. 3 snehe udyama * Adare je ko mAnavI, ANIne ura mAMhI hita vicAra jo; to te jANo pagale sukhane Aviyo, udyame AgaLa caDato jAya apAra jo. zANI 4 maMDyA rahIne Adaraze udyama je, karaze Izvara tene ghaTatI sahAya jo; rAyacaMda vaNikanI evI vinati, sarve siddhi-kAmo ethI thAya jo. zANI 5 1. hoziyAra, DAhyA, anubhavI
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 garabI 8 mI udyamathI thayelAM kAmo viSe (sakhI paDavenA paDiyA paMtha, nAthajI nA'vyA re--e rAga) aho ! udyamathI sahu thAya, zANI suNaje re; vaDAM ethI sukha pamAya, udyama karaje re. 1 AgagArDI ane vaLaL tAra, ethI AvyAM re; vaLI vadhI paDyA vepAra, janamana bhAvyA re. 2 ethI nIpaje moTAM kAma, zuM kahuM jhAjhuM re; surpI dIse udyamI nAma, tene huM bAjhuM re. 3 hoya dANA daLavA kAja, ghaMTInI pAse re; jo daLIe to pUre Aza, ghaDatAM khAze re. 4 nahi to dANA chatA hoya, kadApi gharamAM re; nahi pesavA kerA toya, te udaramAM re 5 re. jo kare udyama to khAya, nahi to bese re; te bhUkhethI marI jAya, durbaLa veze re. 6 phaLa mahenata keruM hoya, kahevata kahe che re; te vicArIne joya, kharuM dIse che re. 7 ema udyamanA paratApa, vizva vakhANe re; mATe e gaNuM sukhano bApa, saMzaya na ANe re. A udyamI sukhI apAra, dIThA najare re; rAyacaMda gaNIje sAra, udyama karaje re. 9
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 bhAga 2 jo vidhA ane keLavaNI saMbaMdhI garabI 9 mI vidyA viSe (mAruM sonAnuM che beDuM re, chelachabIlA chogALA-e rAga) suNa hetethI nArI re, vidyAmAM che guNa baha; che vinati A hitakArI re, vidyAmAM che guNa bahu. 1 vidyA che sukharUpa sArI re, vidyAmAM che guNa bahu; e divya cakSu denArI re, vidyAmAM che guNa bahu. 2 mATe lAge che pyArI re, vidyAmAM che guNa bahu; ene paMDite to ghArI re, vidyAmAM che guNa bahu. 3 tene bhAve bhaNaje nArI re, vidyAmAM che guNa bahu; ethI mAna maLe che bhArI re, vidyAmAM che guNa bahu. 4 e mitra gaNI je nArI re, vidyAmAM che guNa bahuM; e vAve phaLa hitakArI re, vidyAmAM che guNa bahu. 5 kone lAge e khArI re, vidyAmAM che guNa bahu; bhaNaze te thAze sArI re, vidyAmAM che guNa bahu. 6 e hita kerI nizAnI re, vidyAmAM che guNa bahu; ene leje tuM pichAnI re, vidyAmAM che guNa bahu. 7 e sughAro denArI re, vidyAmAM che guNa bahu; avaguNa gaNajo nahi nArI re, vidyAmAM che guNa bahu. 8 AgaLa thayA butho jhAjhA re, vidyAmAM che guNa bahu; je hatA vidyAthI tAjA re, vidyAmAM che guNa bahu. 9
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 sanmAna karyA hatAM rAye re, vidyAmAM che guNa bahu; ema kAraja siddhi thAye re, vidyAmAM che guNa bahu. 10 A rAyacaMda uccAre re, vidyAmAM che guNa bahu;. pAmara jana te nahi ghAre re, vidyAmAM che guNa bahu. 11 garabI 10 mI keLavaNInA phAyadA (hari bhajana vinA du:khadariyA saMsArano pAra na Ave--e rAga) he keLavaNI ! tArAmAM meM dIThA bahu bahu phAyadA, tuM to nItithI roja paLAve paramezvaranA kAyadA. ghanya vAraMvAra tane ja kahuM, vaLI zAbAzI sArI ja dauM, nIti tArAthI ThIka lahuM. -he keLavaNI. 1 tuM to devI dIse mujane, vaMdana karuM hetethI tujane, - pADI teM to sArI sUjhane. -he keLavaNI 2 bahu akkala teM to doDAvI, hiMmatanI gADI joDAvI; mAre mana bhAve tuM bhAvI. -he keLavaNI3 te navIna hunnara bahu zoghAvyA, bahu sAra subogho boghAvyA; - teM amRta vRkSo bahu vAvyAM. -he keLavaNI. 4 tuM AvI deva taNI dIkarI, tyAM lakSmI thaI beThI kiMkarI; toDI teM to ALasa ThIkarI. -he keLavaNI 5 te vahema vizeSe khaMDAvyA, nItinA ghArA maMDAvyA; anItinA nokara rakhaDAvyA. -he keLavaNI. 6
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 te nAza karyo jUTho AMTo, nAkhI amRta kero chAMTo; kIghAM duHkho dALo vATo he keLavaNI 7 teMnyAyathI rAja calAvyuM che, ALasane bahu bivarAvyuM che; te satya vizeSa batAvyuM che. -he keLavaNI. 8 teM gADI tAra zobhAvyAM che, e tArI madadathI AvyAM che; - raiyatane mana je bhAvyAM che. -he keLavaNI 9 te ThATha racyo che bahu sAro, teM sughAryo sahu janmAro; bhUlIza nahi tArA upakAro. -he keLavaNI. 10 teM vighavigha vAta banAvI che, tuM vinayathakI bahu bhAvI che; te ThIka bajAra zobhAvI che. -he keLavaNI 11 UMcI padavIne tuM pAmI che, tuja AbarUM sArI jAmI che; jyAM anIti kerI khAmI che. -he keLavaNI. 12 te raMka banAvyA zeTha bahu, e tArI huM bahAdurI kahuM; sudharyA jethI zaTha jana sahu. -he keLavaNI13 anItine karI dIghI aLagI, nIti tArAthI rahI vaLagI; bahu vahemanI vAto gaI saLagI.he keLavaNI 14 teMDahApaNa bahu ja calAvyuM che, suMdara phaLa sAruM AvyuM che; - evuM paMDite kahAvyuM che. -he keLavaNI15 tuM sudhAranAra dIse che satI, tuM devI zobhALI dIsatI; - bahu kImatI jANuM tArI gati -he keLavaNI 16 teM sukha sAghana bahu darzAvyAM, je kaLA hunnaro bahu lAvyAM; sukhadAyaka pariNAmo AvyAM. -he keLaqNI. 17 1 dATa - vinAza
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 A rAyacaMdanI e vinati, deje sahune tuM sArI mati; dekhADIne sArI jugati, -he keLavaNI18 garabI 11 mI keLavaNI viSe | (aMtakALe saguM nahi koInuM re-e rAga) kahuM vAta keLavaNInI suNo re; enAM phaLa rUDAM sukharUpa. kahuM, e ja sukhasAgara sahu jANajo re, e ja amI taNo che phUpa. kahyuM. 1 nathI sAra tenA vinA kazo re, ura vicArI jojo e ja. kahuM phaLa sArAM jenAM bahu nIpaje re, kharI keLavaNI kahyuM te ja. kahuM2 kadI bhaNyo haze koI vediyo re, vinA keLavaNI nahi sAra. kahuM paDhI popaTa gayo hoya pAgharo re, rAmanAma taNo na vicAra. kahuM 3 bhaNe popaTiyuM zo phAyado re, paNa keLavaNI sukhakAra. kahyuM. ' kare vAMcI vicAra je je navA re, vaLI zodhI le sAro sAra. kahyuM4 tana sAthe keLavaNI mananI re, mana sAthe keLavaNI tana. kahuM
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 to ja lIdhI keLavaNI kAmanI re, vAha! vAha! tene kahuM dhanya. kaThuM pa rAyacaMda vaNikanI vinati re, to ja kharI keLavaNI nAma. kahuM to ja meLave moTA phAyadA re, eja keLavaNInuM kAma. kahuM 6 garabI 12 mI abhaNa strIne dhikkAra (premanI premanI premanI re mane lAgI kaTArI premanI--e rAga) dhik che, dhik che, dhik che re, bahu abhaNa nArIne dhik che; bhaNyA vinA aThIka che re, bahu abhaNa nArIne dhik che. bhaNyA vinA che pazu samAnika, bhaNyAthI sukha adhika che re. bahu0 1 jIvatara bhaNyA vinAnuM eLe, mATe bhaNyAnI zIkha che re. bahu0 2 bhaNyA vinA nahIM sukha lagAre, vaLI bhaNyAthI ThIka che re. bahu 3 vahemI vade che nArI bhaNyAthI, bagaDI javAnI bIka che re. paNa abhaNa te Dhora gaNIje, bahu 4 UMghI buddhi aThIka che re. bahu pa
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 phUDuM karama vidyA aTakAve, mATe bhaNavuM ghaTita che re. bahu 6 sanamAM a-vakhANo pAme, lakSaNa bahu aThIka che re. bahu 7 hita icche jo tAruM potAnuM vidyA guNo aghika che re. bahu 8 mATe bhaNI le bhAvathI mUrakhI, nahi to tujane dhik che re. bahu 9 bhaNyA thakI bahu graMtha vAMcIne, sAra levo ghaTita che re. bahu 10 rAyacaMda hete kahe che tujane, abhaNatAthI dhik che re. bahu011 mAna kaheluM mAruM prIte, bhaNatara saguNa-nIka che re. bahu012 garabI 13 mI. sugraMtha vAMcavA viSe (aMtakALe saguM nahi koInuM re--e rAga) jJAna vAMcyAthI sAruM Avaze re, e ja sugraMthano mahimA ya. jJAna. 1 bahu nItivALI vAto vade re, vaLI Ape te sAro bogha; jJAna.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 hitakArI prabodho bodhaze re, ethI jANo nItino zodha. jJAna0 2 haMmeza vakhata bacAvavo re, karo teno sAro upayoga; jJAnasugraMtha vAMcIne sAra jANavo re, ema meLavajo bena yoga. jJAna 3 lakhI gayA paMDito ApaNA re, zIkha kAraNa sArA graMtha; jJAna tene vAMcI vege vicArajo re, jethI maLaze sAro bahu paMtha. jJAna 4 mUrakha bhaNelo nIpaje re. jo tethI na graMtha vaMcAya; jJAna pachI jJAna badhuM kaTAIne re, saheje UMthI vidyA vaparAya. jJAna0 5 bhaNyuM pachI te kevA kAmanuM re, jeno thAya UMgho upayoga; jJAna bhaNI beTho haze popaTiyuM re, e to dekhAdekhI sAtha bhoga. jJAna0 6 bhaNyA te ja Ave che kAmamAM re, e ja sugraMtha keruM kAma; jJAna vinA vAMcyA thakI nathI phAyado re, nahi keLavaNI to nAma. jJAna 7 amRta taNo kUpa e gaNo re, dIse zoka taNo haranAra; jJAna
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 zairya Ape atizaya duHkhamAM re, e ja sugraMtha sukha karanAra, jJAna, 8 viveka vaghAre aMgamAM re, Ave nIti taNo to raMga; jJAna ema vAMcyA taNA guNo ghaNA re, karI deze anIti bhaMga. jJAna. 9 saMga pramANe raMga sIne caDe re, e ja ke'vata sAcI jANa; jJAna sugraMtho vAMcyAthI sughare re, vRSTAMta dekhI tuM mAna. jJAna 10 dekhADI deze benI phAyadA re, mATe hete tene tuM vaMda, jJAna jIvatara sArthaka tuM jANaje re, vinave che vadI rAyacaMda. jJAna11 garabI 14 mI jJAna vadhAravA viSe | (vara re viThThala kanyA rAdhikAe rAga) jJAna laho zANI thaI, karo saphaLa avatAra; dhikkArI ajJAnane, rAkho jJAnathI pyAra. jJAna. 1 bhAve bhaNo vidyA bhalI, vAMco pustaka sAra; nIti vadhe bahu dilamAM, Upaje zubha vicAra. jJAna2 ajJAne doSa vizeSa che, nahi samajAye sAra; jJAna gammata maLe nahi, nahi vadhaze kAra. jJAna. 3
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 UMghI buddhi ajJAnathI, savaLI jJAne hoya; ajJAne phaLa UlaTAM, sUlaTAM jJAne joya. jJAna0 4 jJAna thakI bahu hita che, maLe samajaNa ThIka; sAruM te narasuM dIse, e to hoya aThIka, jJAna 5 khabara paDe che jUThanI, temaja satyanI nAra; mATe bhaNIne nehathI, laho jJAna vicAra. jJAna 6 bhaNyAthI sugraMtha vAMcazo, tethI vadhaze jJAna; jJAna vadhyuM jAze bahu, ura keruM ajJAna. jJAna 7 sAsunI sAthe haLImaLI, rahevA kerI je prIta; svAmInI sAthe vartavA, tenI dekhADe rIta. jJAna0 8 kADhI kAyaratA mananI, vahema nAkhaze dUra; ajJAne UlaTAM vadhe, nahi thAya cakacUra. jJAna 9 satI thavA jo icchajo, to to lejo jJAna; ajJAna kADhI nAkhajo, ethI ga" nukasAna. jJAna10 sunIti sArIne kAraNe, leje buddhi pavitra; ajJAna UMdhuM vALavA, vAMca vAMca sumitra. jJAna11 'rAya'nI vinaMti sAMbhaLI, karo ura vicAra; to to maLe sukha sarvadA, rIjhe jagadAdhAra. jJAna12 garabI 15 mI sArI zIkha suNavA viSe (raMga tALI, raMga tALI, raMga tALI re raMgamAM raMgatALI--e rAga) zIkha sArI, zIkha sArI, zIkha sArI re, suNajo zIkha sArI. je kahe paMDita vistArI re, suNajo zIkha sArI. 1
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 tene lejo ure vicArI re, suNajo zIkha sArI. mATe botha gharIje nArI re, suNajo zIkha sArI. 2 Ave sadgogha to apArI re, suNajo zIkha sArI. zIkha suNya sugharazo nArI re, suNajo zIkha sArI. 3 ethI nIti vadhe apArI re, suNajo zIkha sArI. ethI guNo jANIne bhArI re, suNajo zIkha sArI. 4 anIti na raheze lagArI re, suNajo zIkha sArI. gayA kavi graMthe uccArI re, suNajo zIkha sArI. pa tene dhyAne lahone ghArI re, suNajo zIkha sArI. thazo vidvAnanA upakArI re, suNajo zIkha sArI. 6 jaze buddhi baghI naThArI re, suNajo zIkha sArI. preme zIkha karIne pyArI re, suNajo zIkha sArI. 7 ethI vaghavAnI che hoMziyArI re, suNajo zIkha sArI. thAzo sudharIne sannArI re, suNajo zIkha sArI. 8 nahi zIkhane gaNavI khArI re, suNajo zIkha sArI. nahi sAMbhaLe mUrakhI nArI re, suNo zIkha sArI. 9 enAM phaLo bahu hitakArI re, suNajo zIkha sArI. kahe "rAya" vaNika vicArI re, suNajo zIkha sArI. 10
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 , bhAga 3 je. garabI 16 mI sudharavA viSe (mAmeruM moghA mUlanuM e rAga) suNa sanI vAta vivekanI, khaMta ghArI vizeSe aMga; sugharaje snehathI. benI sugharI sughAraje bIjIne, jeo hoya tAre saMga; sugharaje snehathI. 1 suMdara sughAro grahI karI, bahu lAvaje uramAM harSa; sugharaje snehathI. haMmeza haiyethI icchaje, sadghArA taNo utkarSa sugharaje snehathI. 2 sahu saMpIne sAthe nAsao, bharo vanitA kero samAja; sudharaje nehathI. tame vAto karo sugharyA taNI, vaLI karajo sudhArA kAja, sugharaje snehathI. 3 duSTa ghArA naDyA A dezane, jethI paDatI thaI che bena; sugharaje snehathI. jethI kusaMpa to vadhI gayo, harI lIdhuM sukha ne cena; sugharaje snehathI. 4 mATe sughArA to bahu karo, ethI sukhI thAzo ja nAra; sugharaje snehathI. mAnIne "rAya" taNuM kahyuM, suMdarI leje tuM sAra, sugharaje snehathI. 5
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 garabI 17 mI saguNa sajavA viSe (kA'na Avo to zIkhavuM cAturI re lola-e rAga) suNa sajjanI vicArI eka vinati re lola; laI dhyAnamAM gharo saguNa ati re lola. 1 hitakArI gaNI A boghane re lola; karI leje DAhI nIti zoghane re lola. 2 sadguNo sArA grahI rAkhajo re lola; miSTa vANI mukhethI bhAkhajo re lola. 3 haMmeza sulakSaNa rAkhavAM re lola; nIti kerA pyAlA zubha cAkhavA re lola. 4 che saguNa sukhakArI bhalo re lola; bahu bhAgya rUDAM jene e maLyo re lola. 5 enI kiMmata amUlya jANavI re lola; enI kiMmata nahi paramANavI re lola. 6 e ja maNi pArasa Apa jANajo re lola; ene hete karI vakhANajo re lola. 7 e ja amRta kerI kothaLI re lola, e to bhAgya rUDAne che maLI re lola. 8 enA zRMgAra che bahu zobhatA re lola; tethI sarva ThAme bahu opatA re lola. 9
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 enI pAse hameza sunIti vase re lola; UMdhI anIti nAsIne dUra khase re lola. 10 e ja vivekanuM mULa che bhaluM re lola; bhAgyayoge zANAne te maLyuM re lola. 11 namratA to se jenI benaDI re lola; kema krogha zake tene naDI re lola. 12 jene nIti sAthe prIti che bahu re lola; tenA phAyadA kaho keTalA kahuM re lola. 13 agaNita enAmAM phAyadA re lola; ethI paLAya prabhunA kAyadA re lola. 14 saguNI vakhANuM nArane re lola; jeha maLI saguNanA sArane re lola. 15 e ja satI thavA bahu icchaze re lola; jeha ghIraja-nIrane sIMcaze re lola. 16 enA guNa apAro jANIne re lola; lAva ura viSe tuM ANIne re lola. 17 paropakArI buddhi bahu Avaze re lola; dayA gharma bahu sacavAvaze re lola. 18 zANI sanIne mana bhAvaze re lola; e to ene hetethI teDAvaze re lola. 19 kare aNabanAva ethI ja je re lola; kahe "rAya" duHkha gaNajo tene re lola. 20
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 garabI 18 mI sunIti vaghAravA viSe (mA tuM pAvAnI paTarANI, bhavAnI mA kALakA re lola-e rAga) aho ! kahuM nIti kerI vAta, prItithI sAMbhaLo re lola; bahu mUkIne jUTha paMcAta, kADho mana AmaLo re lola. 1 je garva dIse che asAra, are ! ethI nAsaze re lola; emAM dekhuM bhAre sAra, tane paNa bhAsaze re lola. 2 benI satInAM lakSaNa thAya, nIti jo rAkhaze re lola; benI sarjanamAM vakhaNAya, prItirasa cAkhaze re lola. 3 jenuM paMDita kare sanmAna, vaghu zuM UcaruM re lola; jethI Ave sAruM bhAna, ajJAna thaIne paruM re lola. 4 ethI sukha ne zAMti hoya, kahe moTA kavi re lola; emAM saguNa sArA joya, nathI vAto navI re lola. 5 emAM je je che vaLI guNa, gaNyA gaNAya nahIM re lola; gaNIne leje mULa saguNa, tuM hita gaNaje mahIM re lola. 6 ethI vaghaze tAro 1bhAra, vicArI jo bhale re lola; ethI lakSmIdevI apAra, kahuM chuM bahu maLe re lola. 7 je jana rAkhe nahIM e ura, gaNo te mUrakho re lola; ene maLI anIti krUra, bhAre dIgho ghakko re lola. 8 benI anItinAM tophAna, bahu duSTa te gaNo re lola; ethI vAghe che ajJAna, mATe nahi e bhaNo re lola. 9 1.AbarU
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (33 rAvaNa sarakho paNa mahArAya, roLANo ehathI re lola; nahi jene nIti sahAya, gayo te dehathI re lola. 10 benI nIti vaNa saMsAra, bhogavaze bAIo re lola; te to duHkhI gaNa apAra, benI ke bhAIo re lola. 11 gaNIne ene sukhanuM mULa, kahyuM pyArI karo re lola; vaLI enuM AkhuM je kuLa, te paNa sAthe gharo re lola. 12 enA dIkarA je che sapUta, kapUta na nIvaDyA re lola; anIti kerA je che suta, e to kaSTa bharyA re lola. 13 benI bahu kapaTI ne kuTila, asatyane sevatA re lola; duHkha detAM na kare DhIla, nathI jhaTa nAsatA re lola. 14 tenI dIkarIo paNa ema, bharI viSathI bahu re lola; ethI UlaTI nIti tema, amRtarUpI kahuM re lola. 15 anItithI vaghaze zoka, pachI duHkha Avaze re lola; vaLI eha mukAve poka, hINI mati lAvaze re lola. 16 nItirUpI rUpiyA roka, e to amUlya che re lola; benI anIti vadhAre koka, e to bahu bhUla che re lola. 17 huM zuM vadhuM karuM vakhANa, buddhi nahi mAharI re lola; e to amRta kerI khANa, sarvAMze jo gharI re lola. 18 karo anIti upara roSa, sukhI tamo thazo re lola; emAM gaNo atizaya doSa, kusaMpa Ave ghasyo re lola. 19 vaMdI vadato rAyacaMda, huM nIti-dAsa chuM re lola; anItithI vAghe jUThA phaMda, karuM teno nAza huM re lola. 20
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 garabI 19 mI. satya viSe-garabI 1 lI (prathama pArvatI putrane, huM namuM re lola e rAga) suNa satya kerI vAta, satye sukha che re lola; rAkho bena ane bhrAta, e na duHkha che re lola. 1 satya yuga kahevAya, jyAM satya che re lola; kaLiyuga to gaNAya, jyAM asatya che re lola. 2 nathI sAcane ja AMca, kahuM chuM kharuM re lola; kahe che DAhyA jano pAMca, te dhyAne gharuM re lola. 3 sadA satya jItanAra, kahe moTA kavi re lola; jUTha koNa kahe che sAra ? e vAto navI re lola. 4 satyameva nayate' ja, vAkya vedanuM re lola; kharuM lAge che e ja, satya bhedanuM re lola. 5 kahe che hAla keTalAka, kaLi Aviyo re lola; tethI asatyanI hAka, vadhI phAviyo re lola. 6 vade rAyacaMda satya, namuM tehane re lola; enI gaNuM sumatya, satya priya jehane re lola. 7 garabI 20 mI satya viSe-garabI 2 jI. (mA pAvA te gaDhathI UtaryA mA kALI re--e rAga) jo satya vijaya pramANa, nArI zANI re; asatye duHkha tuM jANa, che muja vANI re. 1
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 jo satyamAM sukha vizeSa, nArI ethI rIjhe che jageza, che muja zANI re; vANI re. 2 jo mAnIne ura vicAra, nArI to sanmati vALI sAra, che muja jo kaSTa same paNa satya, nArI zANI re; rAkhI le dhArI sumatya, che muja zANI re; vANI re. 3 vANI re. 4 to bhAgI jAze kaSTa, nArI zANI re; thAze du:kha tAruM naSTa, che muja vANI re. pa satye thAze tuja kalyANa, nArI zANI re; ethI karaje tuM pichANa, che muja vANI re. 6 RSi zANA ne vidvAna, nArI zANI re; karatA'tA satya sanmAna, che muja vANI re. 7 nahi vadatA'tA e jUTha, nArI zANI re; no'tI asatyanI kaMI chUTa, che muja vANI re. 8 jo keda hatuM te Apa, nArI zANI re; asatya che jherI sApa, che muja vANI re. 9 RSi AgaLa cAlyo na phaMda, nArI zANI re; ema vinave che rAyacaMda, che muja vANI 2.10 garabI 21 mI satya viSe-garabI 3jI (vara re viThThala kanyA rAdhikA--e rAga) satya taNo jaya che sadA, nahIM doSa lagAra; sukha dIse che sarvadA, guNa gaNajo apAra. satya0
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jUTha tihAM bahu dhULa che, gaNo jUTha tyAM mAra; e to bahu duHkha mULa che, mUko karIne vicAra. satya. 2 satya vizeSa uccArajo, jethI maLaze sukha; doSa gaNI bahu TALajo, jUTha taNAM je duHkha. satya. 3 hAni hajAro jUThathI, sukhaharaNa gaNAya; niMdA thaze bahu lokamAM, jUTha nahi vakhaNAya. satya. 4 puNyavaMtA zANA jano, guNI jananI kumAra; zANI ane suguNI vadhU, letI sukha apAra. satya5 sItA ane damayaMtI je, guNI draupadI nAra; bolI sadA jo satyane, pAmI mAna apAra. satya 6 sahAya karI paramezvare, ghAryuM satya vizeSa; asatya na AgaLa rAkhiyuM, ko dina benI leza. satya. 7 sItA satI vakhaNAya che, tema draupadI sAra; damayaMtI vaLI lakhajo, satyapALaka nAra. satya 8 ghanya ! ene vado tame, jeNe pALiyuM satya; smarI sadA jagadIzane, pAmo evI sumatya. satya, 9 karuNAsAgara bahu rIjhaze, satya pALyAthI ThIka; jUThuM bolo kadI mukhathI, e to bahu ja aThIka. satya. 10 duHkha paDe bahu Apane, paNa mUko na satya; mAnIne duHkha to dilathI, choDI dejo asatya. satya. 11 jUTha jANIne dhikkArajo, daIne bahu phiTakAra; satya upara to kIjiye, zANI nArI pyAra. satya12
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 vidyA bhaNIne bhAvathI, karo uramAM vicAra; satya vaDuM samajo bahu, karo teno svIkAra. satya13 satya manAve sarvamAM, UlaTuM asatya ja hoya; narasuM gaNI asatyane, nahIM rAkhazo koya. satya. 14 vakhaNAtA vidvAna je, pUcho tene jarUra; bheda maLe bhUla to TaLe, Ave jJAnanuM pUra. satya. 15 rAyanI vinati mAnIne, bano zANI o bena, to to jagadIzvara Apaze, sahune sukha ne cena. satya. 16 garabI 22 mI. parapuruSa tyAga viSe (je koI aMbikAjI mAtane ArAghaze re lola-e rAga). suNa sajanI vicAra ANI uramAM re lola; avaguNa che hajAra jArI krUramAM re lola. 1 e che pApano prapaMca duHkha Apato re lola; Apa le che harI ghana sukha kApato re lola. 2 emAM moha pAme je nara nArIo re lola; teha nArane jANavI ja khArIo re lola. 3 buddhibhraSTa jANI ehane tajI diyo re lola; satsaMga grahIne uramAM liyo re lola. 4 mati bhraSTa thAya aMga hIra e hare re lola; jenA saMgathI kusaMpa jora Adare re lola. 5
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 mATe parapuruSane bhAI lekhajo re lola; ethI moTA pitA sama dekhajo re lola. 6 DAhI nAra ApaNe evI lakhavI re lola; nija nAtha jANe Iza satI pekhavI re lola. 7 eha nAra taNo gharma kahuM jANIne re lola; sukha pAmaze je suNe hita vANIne re lola. 8 dATa kRSNa-gItathI jema che vaLyo re lola; ethI vaghI vyabhicAra kleza to bhaLyo re lola. 9 vyabhicAra taNo saMga sahu mUkajo re lola; vade "rAya" vANI, zANI nahIM cUkajo re lola. 10 garabI 23 mI vyabhicAranA doSa viSe (mA pAvA te gaDhathI UtaryA mA kALI re--e rAga) suNa sajanI tuM avaguNa jANa, sArI na nIti re; vyabhicAre duHkha pramANa, duHkhanI bhIti re. 1 je rAvaNa sarakho rAya, sArI na nIti re; te pAmyo kaSTo kAya, duHkhanI bhIti re. 2 tene sUjhI mati jo bhraSTa, sArI na nIti re; to teha thayo padabhraSTa, duHkhanI bhIti re. 3 dUra kusaMpa keruM kAma, sArI na nIti re; ethI cAle che ja tamAma, du:khanI bhIti re. 4
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 koNa sukhI thayo batalAva, sArI na nIti re; ethI zo maLavAno lhAva ? duHkhanI bhIti re. 5 vAraMvAra kahuM chuM mukha, sArI na nIti re; ethI koNa pAmyuM che sukha ? duHkhanI bhIti re. 6 e naThAruM lakSaNa jANa, sArI na nIti re; e to moTI dIse mokANa, duHkhanI bhIti re. 7 e to Apa gaNo durguNa, sArI na nIti re; ethI kone dIse che guNa ? duHkhanI bhIti re. 8 ethI vakhoDo evI nAra, sArI na nIti re; ene gaNajo khUba asAra, duHkhanI bhIti re. 9 ethI Upaje moTAM zULa, sArI na nIti re; ethI cagadAyAM bahu kuLa, duHkhanI bhIti re. nahi gaNo sArI e rIta, sArI na nIti re; koNa kare enAthI prIta, duHkhanI bhIti re. 11 bhUMDAmAM bhUMDuM eha, sArI na nIti re; ethI bagaDe che deha, duHkhanI bhIti re. 12 ema vInave che rAyacaMda, sArI na nIti re; tame choDo teno phaMda, duHkhanI bhIti re. 13
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 bhAga 4 tho garabI 24 mI sadguNI sajjanI viSe (odhavajI saMdezo kahejo zyAmane--e rAga) sajjanI sArInAM sulakSaNa sAMbhaLI, tevI thAvA karaje rUDAM kAma jo; sadguNI thAvAnuM je ko icchaze, zANI nA2I jANo tenuM nAma jo. sajjanI 1 saMpIne patithI cAle che sajjanI, gaNaje uramAM DAhI tene eka jo. parapuruSane bhrAta pitA gaNI liye, vaLI karI jANe sAro je viveka jo. sajjanI 2 sunItithI cAle te to sajjanI, anIti keruM na maLe jene kAma jo; asatyane aLaguM jeNe prIte karyuM, vaLI te to nitya bhajatI bhagavAna jo. sajjanI 3 himmata kimmata harSe te pichANatI, ALasa na maLe jene kAMI aMga jo; vakhata nakAmo ko dI jAvA de nahIM, kIdho jeNe vahema taNo bahu bhaMga jo. sajjanI 4 rIti sArI pALe te prIti karI, patinuM icche preme e to hita jo;
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 tenA upara kema na Iza ja rIjhaze ? samaraNa prabhunuM e to karatI nitya jo. sajanI, 5 kIrti jeNe sArI rIte meLavI, vidyAno kIdho sAro upayoga jo, sArAM kAma hamezAM jeNe ghAriyAM, sukha vadhe tene to bahenI yogya jo. sanI. amUlya vastro jeNe paheryA snehathI, saguNa kerAM je te sarve bIja jo; durgaNa nAza karyo che jeNe sarvadA, tenA upara lAve te koNa khIja jo. sajanI 7 cokhkhAI caMcaLatA rAkhe cittamAM, samaje taMdurastI rastA ThIka jo; nItithI kAmo sArAM je Adare, koNa ja kaheze ene to aThIka jo. sajanI 8 vivekI ne ghIraja gharanArI kharI, vanitA kerA samaje te to gharma jo; samajIne te rIte te to vartatI, nathI jenI pAse kaMI duSkarma jo. sanI9 keLavaNI pAmIne sArI rItathI, keLavavA bIjIne tema ja cahAya jo; saune potA jevI karavA vAsate, mAge Izvara pAse te to sahAya jo. sanI 10 sArI rIte upadezaka e to thaI, sudhAraze sArI rIte samAja jo;
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 anItino upadeza na te to uccare, vavuM rAkhI jene nitye lAja jo. sajjanI011 durjana niMdAthI DaratI te to nahi, sajjanamAMhI saheje te vakhaNAya jo; lakSa badhuM jo sunItimAM AviyuM, sArI nArI to to teha gaNAya jo. sanI12 vakhANajo. sajjanI13 bIjInuM sAruM karavAne je cahe, icche che e sahune kalyANa jo, ALasa sAthe kleza ja jeNe Adaryo, udyamanAM bahu karatI sudharelI nArI tene snehe kaho, mAne AjJA pati kerI bahu jeha jo, sAsu-sasarAnuM vaLI veNa ja pALatI, sukhI thanA2I Akhara kahuM chuM eha jo. sajjanI014 guNagrAhaka ne DAhI e to che bhalI, karavAM zAM jhAjhAM enAM ja vakhANa jo; paraghe2e jhAjhuM jAnArI e nahIM, sadguNa kerI jANyuM e to khANa jo. sajjanI15 saMga kare sAro je zANI benaDI, teno karajo saMga tame sahu nAra jo; rAyacaMda vaNikanI evI vinaMti, enA guNanidhi jANuM huM ja vicArajo. sanI16
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 garabI 25 mI sabodha-zataka (rAga ghoLa) vizvapitA vaMdana karuM, je che jagano kartAra; mati sArI hari Apaje, jaya jaya vizvAghAra. vizva. 1 zikhAmaNa kAraNa racuM, sajjanI suupadeza; ghArI lejo dhyAnamAM, buddhi mArI leza. vizva ra karavuM kAma vicArIne, jethI saphaLa thAya; kAma vicAryAthI karyuM, nukasAna na kyAMya. vizva. 3 saMpI rahevuM sarvathI, e guNa rUDo jANa; saMpI raheve phAyadA, saMkhe sadvakhANa. vizva4 saMpyAthI sukha sarva che, guNanidhi guNavAna, rAkhatAM saMpane je haze, te kharAM sukhavAna. vizva5 nItithI cAlo sadA, ethI rIjhe Iza; nItithI sukha Upaje, nIti guNa gaNIza. vizva. 6 nItivaMtA je jano, te sajjana kahevAya; nItivaMta kahuM are ! jethI sukRta thAya. vizva. 7 mUrakha tene jANavI, je jANe nahi guNa; avaguNanI kartA dIse, te to harAmI lUNa. vizva 8 mUrakha maMDaLane viSe, hameza maLavA jAya; vAto paNa tevI kare, te to zaTha kahevAya. vizva9
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 guNa. vizva 10 hINa; kSINa. vizva 11 vipatti samaye vadhu, rAkhe dhairya suguNa; sajjanI tene jANavI, je jANe bahu sastu vahore nahIM, teha matinI anItivALI e bahu, ethI buddhi himmata rAkhI aMgamAM, karavuM kAma sujANa; himmata guNa sAro gaNo, rUDI himmatavAna, vizva 12 satya ja rAkhavuM uramAM, guNa gaNI guNavAna; satya taNo jaya che sadA, he zANI ! ghara ghyAna. vizva 13 zULa. vizva 14 tene tehanuM kapaTa kadI nava kIjiye, eha duHkhanuM mUla; auraMgajebe kapaTathI, UbhAM kapaTathI, UbhAM kIdhAM aMte hAni pAmiyo, bhaya pAmyo kapaTa saguM nahi koInuM, kara IzvaranI bhakti karo, eha satya racanAro je sarvano, ghAryuM khalaka taNo sarjanAra e, tene bhajiye nIti sAthe prItithI, rAkho rUDI apalakSaNa aLagAM karo, jo cAho nija hita; lakSaNa sArAM dhArIne, meLavaje sad deza taNA hitanuM sadA, karo prayojana Apa; dharma ApaNo jANIne, kaSTa dezanAM kApa. vizva 19 rIta. vizva 18 bharapUra; cakacUra. vizva 15 upAya; thAya. vizva 16 nitya; rIta. vizva 17 zakti vaNa nahi Adaro, koI vAra ko kAma; ghaTatuM karaze kAma je, te sajjanI guNadhAma. vizva 20
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 sArA rastA jhAlavA, haMmeza karajo yatna; kAca tajo hita icchatAM, graho guNanidhi ratna. vizva. 21 udyama aghiko Adaro, eha sukhanuM mULa; udyama vaNa nahi Azaro, udyama che sukhakula. vizva. 22 AgagADI ne tAra e, ethI nIpajyAM Apa; udyama vaNa nahi nIpaje, mATe ALasa kApa. vizva. 23 mUrakha maMDaLane viSe, jAzo na ko dI koI, lejo ja oLakhI ehane, jJAne citta paroI. vizva24 hAmathI rUDA kAmane, pAra pADajo nAra; himmata-kimmata jANajo, samajI sAro sAra. vizva. 25 vidyAmAM bahu phAyadA, jANe nArI sarva bhaNavuM mATe nehathI, paNa nava ghAro garva. vizva 26 vidyA ratna guNI bahu, mATe bhaNAvo bALa; vidyAe sukha jANajo, vidyA guNa vizALa. vizva. 27 garva kadI nava ghAravo, ethI duHkha pamAya; dukhiyA garvathI to thayA, pAmyA kaSTo kAya. vizva28 rAvaNa sama mAryo gayo, garva karyAthI bAI; rAja tajI cAlyo gayo, saphaLa maLyuM na kAMI. vizva. 29 upAya ghaTatA Adaro, dezahitane kAma; dezanuM hita na ghAraze, te mUrakhanuM nAma. vizva. 30 deza taNI sevA karo, gharo prIti ne bhAva; mamatA ANI nehathI, laho eTalo lhAva. vizva. 31
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 puruSa parane sI tajo, ethI aghikAM duHkha; nAma te zreSTha nAsI jaze, nAsI jAze sukha. vizva. 32 puruSa para e narkanI, jANo khANa jarUra; evA kSaNika sukhamAM, kema bano cakacUra. vizva33 nItithI ghana meLavo, e sajjanInuM nAma; rAkhavuM satya to sarvadA, to ja kharA e dAma. vizva. 34 jJAnI thaI ajJAnIne, maLato hoya mijAja; kaho guNI e kyAM sudhI, cAle evuM jahAja. vizva35 nIti rAkhe cAlaze, nAma ApanuM ThIka; nItithI nitya vartavuM, rAkhI prabhunI bIka. vizva. 36 bhaNIgaNI nAstika bane, evA mUrakhA che ja; Akhara phaLa enAM maLe, kaSTa pAmaze te ja. vizva. 37 karavuM tevuM pAmavuM, kahevata jANo satya; pApa kare tene maLe, phaLa jevuM ho kRtya. vizva. 38 hasavuM nahi jhAjhuM kadI, he sajjanI ! muja bena; hasavAthI kismata ghaTe, eha duHkharUpa cena. vizva. 39 garva nahIM ura ANatAM, banI ko dI zrImaMta; ko dina Avaze nAra o ! eha lakSmIno aMta. vizva40 rAkhavI to dayA dilamAM, he zANI guNavAna; dayA ja gharmanuM mULa che,' kahevata satya pramANa. vizva. 41 niSThA rAkho gharmamAM, karo nItinAM kAma; graMtha vaghAro guNI bahu, gharI haiyAmAM hAma. vizva. 42
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 viSa pInArI che ghaNI, amRta chAMDI Aja; khoTA kharca karIza nahi, karI leje sukAja. vizva 43 bhare kapaTanA je ghaDA, te luccAnI mitra; paramezvaranI coraNa che, cALA citravicitra. vizva. 44 buddhihIna banavuM nahi, jhahI levo sarbogha; sajjanInuM e kAma che, karavo nItino zogha. vizva. 45 zAhukAranI meDIo, dekhI mUrkha gamAra, pADe che nija jhUMpaDAM, vAha ! vAha ! vicAra. vizva. 46 hAryA rahevAthI are, vAryA rahevuM ThIka; lUMTANA pachI zI rahe, cora taNI re bIka ? vizva. 47 jUThuM bole che ghaNI, samajI temAM gharma, uccaratAM gapa ko dine, nathI ANatAM zarma. vizva 48 kSamA guNa sAro bahu, ghAro heyAmAMya; Izvara rAjI bahu thaze, ethI sukha pamAya. vizva. 49 viveka rAkhI vartajo, guNa taNI thaI jANa, garIba janone Apajo, rUDI rIte mAna. vizva 50 savaLAnuM avaLuM kare, evI mUrkha hajAra; te sama thAvuM nahi kadI, ghaTaze ethI ja "kAra. vizva 51 viralI vivekI thaI, je zANI guNavAna, kaSTa same ghIraja ghare, tethI thAya vakhANa. vizva para 1. nizcaya, AbarU, AjJA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 vicAra AgaLa pAchalo, rAkho sArI sAna, bhaNIgaNI zANI bano, vaLI bano guNavAna. vizva pa3 du:khamAM harSita raho tame. sukha mAMhI paNa tema. Izvara sahAya mAgajo, mAro bodha che ema. vizva 54 sRSTi taNA sarjanAranuM, karajo nitya smaraNa; je jagadIzvara che vaDo, kaSTa kero haraNa. vizva pa5 puNya karo DAhI thaI, nahi darzAvo DoLa; krodhI jhAjhI nahi thajo, nArI rAtI coLa. vizva pa6 namra svabhAva rAkho sadA, e ja kharuM che jJAna; saguNa sAro e viSe, vakhANuM guNavAna, vizva pa7 vinaya viSe huM zuM kahuM, e to guNa amUlya; nathI guNa bIjo are, nArI enI tulya. vizva pa8 jIbha juo naramAzathI, rahI che vacce dAMta; krodha kare jo kAramI, mAra khAya gharI khAMta. vizva pa9 mATe sarve ghArajo, vaDo vinayano guNa; sadgaNa zoghaka bahu jano, kADhIne durguNa. vizva 60 kharI khAMtathI Adaro, kAma rUDeruM koI; vinaya vaghAro te viSe, enI kismata joI. vizva 61 je karavuM te niyamathI, vicArone Apa; thAze ke nahi thAya e, teno laho javApa. vizva 6ra bogha diye vidvAna ko, gharavo te to karNa baLiyA sAthe nahi vaDho, jAjo tene zarNa. vizva 63
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 paMDita vAta vakhANiye, jethI sukha pamAya; auSagha upadeza e kharuM, kaTu je zubha gaNAya. vizva 64 sajjanI ratna samAna che, maNi pArasa che eha; loDhuM kAMcana thAya che, te to jANo teha. vizva 65 sajjanInI pAse vacce, vaLI levAthI guNa; saMgata phaLa maLaze bahu, nathI ethI avaguNa. vizva 66 mUrakhathI Darajo sadA, nahi sAMbhaLajo vAta; vAta naThArI ehanI, ethI duHkha dinarAta. vizva 67 kAca samAnika mUrkha che, jANI laho jarUra; pannagathI paNa lekhajo, mUrakha nArI ja krUra. vizva 68 saMgata sArI kIjiye, ethI guNa bahu thAya; sajjanI saMgatathI maLe, nIti subodho bAI. vizva 69 gaMgA samAna susaMga che, kharuM dauM chuM citra; sumitra sukha zuM varNavuM ? kaLA parama pavitra. vizva 70 mUrakhanI mitrAIthI, nakkI che nukasAna sukha na jANo sajanI, ethI khozo bhAna. vizva 71 mUrakha kubogha boghaze, nItino karI bhaMga; mATe teno nAra, o ! kadI na karajo saMga. vizva 72 jusso Ave jALavI, karI vicAro neka; sAruM karavAnI sadA, rAkho sArI Teka. vizvaka 73 1 sarpa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa0 jugAra ramazo nahi kadI, jAgArathI nahi saMpa; pAMDuputra ghUtane ramyA, nahi pAmyA kadI jaMpa. vizva 74 kaSTa vaghAre AviyuM, kaurava pAmyA marNa; naSTa karyA vaNa ehane, gayA na pAMDava zarNa vizva. 75 kaurava pAMDava to mUA, mUA vaLI baLavAna; naLarAye duHkha bhogavyuM, zuM e che guNavAna ? vizva 76 moTA moTA mahIpati, cAlI gayA che ghIra; rAjAdhirAjA te hatA, hatA mahA zuravIra. vizva 77 kALa sahune laI gayo, ANI dayA nahi ura; tejasvI paNa cAliyA, paisA nAsyA dUra. vizva. 78 zANA sajjana cAliyA, cAlyA raMka ne rAya; AgaLa pAchaLa e gayA, nahi eno upAya. vizva. 79 kALa gati to moTI che, nahi ene darakAra; Abe ghaDI nahi mUkaze, mATe karo vicAra. vizva 80 tarkaTa karaze ko kadI, Ape tevo lAbha; puNya kare to temane, maLaze sagharma Abha. vizva 81 mATe karI vicArane, bhaja bhAve bhagavAna; paLa nahi e to cUkaze, samajI le ja hevAna, vizva 82 jeNe raciyuM vizvane, jeNe sarakyuM sarva bhaja tene prIte karI, TALI dehano garva. vizva0 83 sUjha ghaDInI paDe nahi, teno nahi ja vicAra; chatAM mudata jhAjhI taNo, kyAMthI Ave kAra. vizva 84
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa1 mUDha mati nahi rAkhaje, suNIne zikSA kAna; sunIti sajaje sadA, leje sAruM jJAna. vizva0 85 navarI besI rahIza nahi, kAraNa vakhata amUlya; sonuM paNa nahi Avaze, ko dI enI tulya. vizva 86 jJAna taNA zodhI laho, mAraga sArA ThIka; nIca karma karatAM bahu, rAkho Izvara-bIka. vizva87 sajjanInA paga pUjaje, ethI thAze ThIka; mULa anItinAM vADhaze, kADhI buddhi aThIka. vizva0 88 nAtha kerI sevA sajo, e tIrathanuM sthAna; mohita thAvuM na mUrakhI, bahu thAje guNavAna, vizva 89 hameza namaje nAthane, vaLI jeThane tema; puNya ja karaje premathI, pUjya pUjya gaNa ema. vizva 90 karIne vicAra tuM vigate, karaje sArAM kAma; kIrti mUkI ahIM jaje, kharca sukAme dAma. vizva 91 nANuM capaLa ja jANaje, kahI gayA kovida; zaTha banI "mAruM" nahi karo, taMta sajo cho zIda? vizva 92. paramAratha karavA sadA, ghAro ura umaMga; Izvara-prIti meLavo, karo sadA satsaMga. vizva 93 sAra subogha levA tame, karo zubhA upAya; to sAruM tAruM thaze, hAni nahi kaMI thAya. vizva 94
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ " para vAMcana vyasana vaghAraje, rAkhI lIluM jJAna; vAMcyAthI kahuM chuM thaze, DAhI tuM vidvAna. vizva 95 nIti-subodhaka A lakhuM, vAMcI lejo eha; subogha zodhI kADhajo, sAruM gaNajo teha. vizva 96 vinaMti hitakArI A, vAMcI lejo nitya; sukhI thAzo sajanI, rAkho sArI rIta. vizva 97 keLavaNI pAmI rUDI, karo nIti vicAra; keLavaNImAM phAyadA, dIse aparaMpAra. vizva 98 lakSaNa sArAM rAkhIne, karo rUDerAM kAma; sajjanamAM vakhaNAo to, to ja sannI nAma. vizva 99 (kavita) vavANiyAvAsI vaLI, vaNika jJAti vicAro, vizeSa vinaMti vadI, praNamuM chuM premathI; bhUlacUka kSamA karo, buddhivAna nahi bahu, karyuM kAma prIta thakI, parameza re mathI; vibutha vaDero nahi, kavIzvara Apa nahi, kAvya karyuM leza buddhi, suMdara che hemathI; sajjanI, subodha graho, rAyacaMda hete kahe, bhajo parameza, sukhI thAzo evA nemathI. 100 (strInItibodhaka samApta) 1. pramAda ane ahaMkArathI jJAna sukAI jAya che, zuSka jJAna gaNAya che. vinaya ane bhaktinA rasasiMcanathI jJAnanAM mULa hRdayamAM UMDA Utare che ane jJAna lIluM rahe che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 hanumAna stuti (harigIta) samaruM sadA samaraNa karIne, zAMtatA manamAM gharI, gharuM dhyAna AThe jAma ne, paraNAma premethI karI; tuja sAyathI muja kAma thAze, hAma pUro mana taNI, mahAvIra zrI hanumAna, tamane vaMdanA mArI ghaNI. 1 zrI rAma kerAM kAma kIdhAM, nAma rAkhyuM jagatamAM, samaraNa karI jaganAthanuM, prathame pUMjANA bhagatamAM; ati hetathI AziSa pAmyA, bolatAM jaya rAmanI, mahAvIra zrI hanumAna, tamane vaMdanA mArI ghaNI. 2 maMgaLakaraNa mativAna thaI, preme karI prakhyAta cho, saMsAratAraNa, karmamAraNa, bhakta kerA bhrAta cho; vizvAsathI AzA pUro cho, sarva jananA manataNI, mahAvIra zrI hanumAna, tamane vaMdanA mArI ghaNI. 3 sItA satIne lAviyA, nItiniyamamAM mana dharyuM, jagamAMhI kahevANA jata, e ThIka kAraNa zodhiyuM; A rAyacaMda vaNika vInave, hRdayathI harSita banI, mahAvI2 zrI hanumAna, tamane vaMdanA mArI ghaNI. 4 (doharo) heta dharI hanumAnajI, samaruM chuM sukhakAra; AzA aMtaranI karo, pUraNa bhaktAdhAra. (kavita) hAma dharI hanumaMta preme paraNAma karuM, toDo mArA taMta evI pUraNa che vinati;
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 - rAma taNAM kAma karyA, karo cho bhagata-kAma, jagata pUje che vAraMvAra mAgI sumati; nizadina raTaNa karuM chuM, Apa nAma taNuM, mAguM chuM huM alpamati AzA pUro hetathI; caraNakamaLataNI karuM nitya nitya pUjA, duHkha TALanAra svAmI ApanI gati chatI. - (kArtika, 1941) morabI upAzraya zrAvaNa vada 1, bugha 1941nA roja karela avadhAna prasaMganA kAvyo (bhujaMgA) are kAma sArAM karo sIkhakArI, thaze tehathI nitya AnaMda bhArI; UThI prAtaHkALe japo jApamALA, bhale bhAvathI je bhaNo jainazALA. kavitAne himmata (bhujaMgI) bhalI kAM nisAsA ghare tuM kavitA? paDI zokamAM kema tuM kAvyagItA ? have jo mane jaDatAM harSa deje, kRpA tuM karI muja saMbhALa leje. cAra mada (harigIta) ghanamada gharI gharatI upara paNa, paga kadI nathI Apato; yauvana taNA madathI chakI jaI, zAMtatA nathI sthApato; vidyA taNo madathI karI kAM thAya premI pApano; taja rAjamada hevAna, nita amala na koInA bApano.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa dolata (tribhaMgI) daivata duniyAnuM, je nathI chAnuM, nANuM nAnuM koNa kahe ? mahimA mahimALI kamaLA bhALI, rUpa raDhiyALI, sarva cahe; zANA, zrImaMto, zaTha, ghImaMto, sau jIva jaMto, ema lahe, hA, hA, balihArI, lakSmI tArI, are ! vicArI, rAya kahe. - tRSNA | (indravajA) pAMca maLe pacavIza cahe, pacavIza maLe vaghavA taNI AzA; vyAja samAna sadA vadhatI, ghaTatI nathI; re ! mana, dekha tamAzA; e tRSNA tajIe dilathI; nahi to paDavA nathI gharma supAsI; "rAya" vaNika bhalA jana bhAvika ema kahe upadezaka khAsA. moTAI (upendravajA) kAyA jatAM veNa kadI na jAze, pRthvI pramANe kSamatA dharAze; gAMbhIryatA guNanI pUtanIti, moTAInI e ja hameza rIti. koro kAgaLa (chappaya) koro kAgaLa Ama vade che AgaLa AvI, daI nijanuM dRSTAMta kahe che, kathA banAvI; aho ! cIMtharA cIja thakI, utpatti mArI, meLavaNIthI Ama thaI che, adhika suMvALI. jo ghAro ghara nIcI thakI UMcI padavI pAmavA; to dejo muja sama sarvadA, saguNa meLavaNI thavA.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa6 niMdaka (manahara) matinA maMDita mahA, paMDitane pApI kahe, sodA kahe sAdhuone, adekhA svabhAvathI; bhalAone bhAkhe e to, pekhajo prapaMcI pUrA, gaMbhIrane dAkhe daMbhI, kevaLa kubhAvathI; evA niMdAnipuNane, prabhu paNa poMce nahIM, pRthavI bharAya are, pApe jenA pAdathI; vare "rAya' ene yogya zira dau zirapAva, pacIza paMjAra gaNI, vinA dveSabhAvathI. traNa daravAjA (doharA svI sUcanA traNa daravAjA tyAM karI, karI sUcanA Ama; svarga, naraka ne mokSa che, javA manuSya traNa ThAma. ma. namUno havA mahelano lAyaka ane lalita; nahi khAmI ke khoMca, zuM-mayadAnava--viracita. e kAraNe taMbu karyA, ghara na vicArI kIdha; asthira kAje ghara kazAM ! kharuM jagatamAM siddha. pazu, paMkhI ne choDa kaMI, have rahelAM AMhI; varNavIne pUruM karyuM, varNana A citta mAMhI. dekho kAMdA DuMgaLI, vAvaNIMga vAlora; rAkhyAM e bAkI nathI, ANyAM sauthI mora. 1. joDaL
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 (jhUlaNA) bheMsa bhAM bhAM kare, azva jyAM haNahaNe, kUkaDA zabda kU kare che; uMdaro tema cUMcuM kare ne vaLI mIMdaDAM myAuM myAuM kare che. bhau bhau kare kUtarA mukhathI tyAM ane gAya tyAM gAMgarI je rahe che; ThATha A joIne mAnavI sarva te diMga dile thaIne rahe che. dAtika doharA vaNa vAparatAM vidvatA, jhaTapaTa jhAMkhI thAya; kATa caDe karavAlane, jo paDatara rahI jAya. 1 alpa zaktinA yogathI, mahad kArya nava thAya; koTa tUTe na phaTAkiye, kAraNa hIna upAya. 2 pUrNa prayojana zaktithI, mahad kArya jhaTa thAya; mahAkoTa paNa kAramo, tope tUTyo jAya. 3 moTAnI moTAIno, pA2 navi ya pamAya; sAgara taNA salilano, tola kadI na karAya. 4 Ama anino kAyado, ghara phUTyuM ghara jAya, rAja gayuM pRthvIrAjanuM, phUlye hAhulIrAya. 5 kAminI karatAM kAvyanuM, uttamapaNuM apAra; hADamAMsanI mAninI, kAvya sudhA sukhakAra. 6 paDatI veLA prathamathI, dareka pharaze dAva; mahAroga utpanna thatAM, prathama pragaTaze tAva. 7 paDatI samaye paMDane, Uge avaLI vAta; haraNa thayAM mRgamohathI, satI sItA sukhaghAta. 8
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 parama AzAthI preraNA avaLa kaLAya na kAMI; jIta hAranI jukti sau, pAsA AzA mAMhI. 9 bhASaNa bhAkhe bhalabhalAM, take kare nava tema; pothI kerAM rIMgaNAM, gaNe viprajI jema. 10 DAhyo duzmana ThIka paNa, mUrakha mitra nahi ThIka; dAno nirdhana ThIka paNa, kaMjUsa ghanI aThIka. 11 kALA karme vizvamAM, rahe roja kALAza; zazi gautamanA zApathI, pAmyo roga vinAza. 12 vinAza vakhate vegathI, mati pherave kALa; dhUta ramyA DAhyA thaI gharmarAja mahipALa. 13 zANo zatru samajaze, kare dayA paNa kAMI rAme rAvaNa mAratAM, karI viSTi caturAI. 14 sajjana guNano sarvadA, de badalo sukhadAta; vRDha preme pUjAya che, hanumAna hari sAtha. 15 UMDA tarka vinA ati, bigaDe kAma banela; pAyA vaNano jhaTa paDe, prauDha amUlya mahela. 16 jabarA kerA jaMgamAM, nirbaLa pAme nAza, mahiSe mahiSa laDhe tahAM, vacce vRkSa-vinAza. 17 phaMDA mitra rAkhe nahIM, sabala-abalano bheda; satya sudAmA-kRSNano, pUraNa prema abhedya. 18 satya premanI sarvadA, khUbI punita khacIta; loha moha pAme pUro cuMbaka dekhI citta. 19 satkavinA zubha graMthathI, gaMDu thAya guNavAna; paMcataMtrathI paMDite, mUrNa karyA matimAna. 20 ogasTa, 1885 (vijJAnavilAsa)
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 svadezIone vinaMti (nArAca chaMda) suNo svadezI bhrAta vAta A vicArajo kharI, tamArI hitakArI sArI, rAkhajo ure gharI; vizeSa ANajo dile, suharSa ANIne tame, karo sujANa dezahita heta rAkhI A same. 1 kubALalagna duHkhakArI, teha aMta lAvajo, sadAya zokakArI che ja, tehane mukAvo; piDAya bALako bahu ja TALI du:kha je khame, karo sujANa dezahita, heta rAkhI A same. 2 vahema jALamAM phasAI gayela jeha Arya che, karo tame jarUra mukta, e ghaNuM sukArya che; karela humalo bahu ja teha vALajo tame, karo sujANa dezahita, heta rAkhI A same. 3 bicArI vidhavA bahu du:kho khame kucAlathI, karo sucAla saMpIne, sujANanA vicArathI; upAya zubha kAmanA, karo suArya, he tame, karo sujANa dezahita, heta rAkhI A same. 4 anItine vizeSa du:kha rIsathI tame diyo, kucAla kADhI krodha jhera jJAna guNane liyo; bhaNAvI kanyakA bahu, sudhArajo prIte tame, karo sujANa dezahita heta rAkhI A same. pa abudha Arya je dIse, subodha ApI tehane, kusaMpa kADhIne kaho, karo svadeza-hitane;
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60. sabhA karI aghika bhASaNo vado mukhe tame, karo sujANa dezahita, heta rAkhI A same. 6 sugraMthane vaghAravA, diyo inAma Aryane, kaLA bahu vadhe svadezamAM karo upAyane; ahitakArI bahu naThArI vAta mUkajo tame, karo sujANa dezahita heta rAkhI A same. 7 susaMpa rAkhajo sahu, kusaMpa kADhIne paro, kucAla duSTa cAlane, vizeSa dUra sau karo; hasAvI hAnine karo, sukAma dezIo tame, karo sujANa dezahita, heta rAkhI A same. 8 okTobara 1885 (saM. 1941) (saurASTra darpaNa) zrImaMta janone zikhAmaNa (doharA) zANA zrImaMta Apane karuM vinaMti Aja; jara kharcIne hitamAM, karo Apa zubha kAja. 1 uttejana Apo bahu kArIgarane sAra; hunnara vaghavA dezamAM, nANuM kharcA yAra. 2 zALA vaidya taNI bahu karajo gAme gAma; daradIne osaDa diyo, gharI vaghAre hAma. 3 kanyAone vAsate, karo skUla zrImaMta; duHkha ehanAM kApavA gharo sarve khaMta. 4 punarlagna thavA karo, ThAme ThAma prayatna graMtha racAvA kAraNe, karajo moTA yatna. 5
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 lAbha liye sugraMthano, karo upAyo ema; suMghare jo dezI jano, bahu sukha vadhaze tema. 6 paramArathane kAraNe vitta vAparo Apa; guNI banI guNavaMta jana, kApo duHkha saMtApa. 7 lUlAM ne bahu pAMgaLAM, veThe duHkho aMga; sukho ApavA kAraNe, karo lobhano bhaMga. 8 niMdI naThArI cAlane, sucAla lAvo sAra; nANuM kharacI nehathI karI sadA zubha cAla. 9 dezataNuM thAvA bhaluM, nAkho mitro dAma; Iza rIjhaze to bahu, saraze sarve kAma. 10 okaTobara, 1885 saM. 1941 (saurASTra darpaNa) hunnarakaLA vadhAravA viSe (sayA ekatrIsA) svadeza sudhAraka rUDA brAtA, karuM vinaMti eka huM Aja; te uramAMhI Apa gharIne, karo deza mAMhI zubha kAja; sArA sArA hunnaro lAvo, nANuM kharaco eve kAma, Iza rIjhaze Apa upare, raheze jagamAM avicaLa nAma. 1 hunnara kaLA jo vadhe dezamAM, to to caDatI jhaTapaTa thAya, paDatI caDatIne dekhIne, tarata mitra, to dUra palAya; hunnara mAMhe aneka phAyadA, mATe karajo sarve ThAma, Iza rIjhaze Apa upare, raheze jagamAM avicaLa nAma. 2 bharatabhUmino asta thayelo, je dekhAye sUraja yAra, tarata tehano udaya pAmaze, kaLA thakI to priya niradhAra;
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 karavAthI sughAro sAro, jANo e to sAruM kAma, Iza rIjhaze Apa upare, raheze jagamAM avicaLa nAma. 3 sahAya karo hunnarakArone, umaMga lAvI uramAM sAra, to to thAze dezahita bahu, karI jojo manamAMhI vicAra; zubha vAta jANIne mitro, karajo e to sAruM kAma, Iza rIjhaze Apa upare, raheze jagamAM avicaLa nAma. 4 hunnara deza taNA ja sArA, karo sughAro temAM tema, Arya udaya to moTo thAye, jo banaze muja bhrAtA ema; sarva sugharI karo sughAro, saMpa saMpIne sarve ThAma, Iza rIjhaze Apa upare, raheze jagamAM avicaLa nAma. 5 hAla hunnara kaLA bhAratanAM, nirbaLatAne pAmyAM yAra, dezasudhAro karavA sAro, hoMza gharo haiyAmAM sAra; thatI hAni aTakAvavI baMdhu, samajo Apa taNuM e kAma, Iza rIjhaze Apa upare, raheze jagamAM avicaLa nAma. 6 AgaLa hAlata kevI hiMdanI, hAla UlaTI ethI hoya, ALasa choDI udyama karatAM, meLavI zakazo te sau koya; hunnarane uttejana Apo gharIne haiye rUDI hAma, Iza rIjhaze Apa upare, raheze jagamAM avicaLa nAma. 7 AgaLa jevI sthiti thAvA, karajo vege tame prayatna, paDatIne uDADI daIne, caDatI thAvA karajo yatna; hunnara kaLA vaghAro bhAre, samajIne e to zubha kAma, Iza rIjhaze Apa upare, raheze jagamAM avicaLa nAma. 8 navembara 1885 (saM. 1941) (saurASTra darpaNa)
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ morabImAM saM.1941-42 mAM karela avadhAna prasaMganA kAvyo sAgarane phINa kema vaLe che? (toTaka) ati roga thayo gaNa sAgarane, jhaTa zogha hakIma sunAgarane; mukha phINa vaLe, nahi sukha maLe, gaNa roga chaTA vadane nIkaLe. copATano tiraskAra (bhujaMgI) karyuM rAjya teM gharmanuM dhULadhANI, vaLI pheravyuM kauravo zira pANI; tajI tuM pratApe naLe nija rANI, have joI copATa, tArI kamANI. samasyApUrti (kavita) prema gharI pUchyuM eka kavi kane kAminIe, khalakane khela ahA ! ajaba dekhAya che; sarvane saMtAna sukha, saMsAramAM sAMpaDe che, e ja mATe vaMjhayA taNo, jIva talakhAya che; kaho kavirAya enuM, kRpAthI kAraNa mane, kahe kavi kyAMthI thAya ? enuM Ama thAya che; udara praveza pe'lAM, prabhune tyAMthI paDAvI, vaMyAputra mAravAne. koI cAlyo jAya che.'
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 muMbaImAM mAgasara suda 5, 1942 nA karela avadhAna prasaMganA kAvyo (bhujaMgI) rahyA cho mahA jogane jALavIne, bhalo bogha bhAkho tathApi bhavine; nathI rAga ke dveSa ke mAna kAMhI, vadhu zuM vakhANe aho rAya AMhI ? (zArdUlavikrIDita) ruci loka samastanI mana sajI vidyA vilAse gaI, tethI muja samAja A avasare, tAdraza gAjI rahI, thAtAM darzana ApanAM ja mujane, AnaMda bhAre thayo, Ape A muja zaktine nIrakhatAM huM sAratha thaI gayo. boTAdamAM mAha, saM. 1942mAM karela avadhAna prasaMganA kAvyo tamAkunI DAbalI (zRMgAra) (bhujaMgI) nihALo tame DAbalI A rUpALI, bane lAla tyAre ane koI kALI; gharI bhAminI bhUSaNo zuM vicitra ? are ! mAnajo aMtare Apa mitra. IzvarI lIlA viSe (nArAya) vicitra dekha vAMdarAM, vicitra ghaTaDAM karyA, aneka siMha-siMhaNo, ziyALiyAM bhalAM gharyA; 1. "rustamajI' nAma kavitAmAM aMtargata che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 vicitra rUpa AdaryA, nirAMta to pUrI maLI, vaNika "rAyacaMda' jo vicitra A khUbI bhaLI. vidyA viSe . (manahara chaMda) mAtanI samAna jeha maMgaLanI karanAra, pitAnI samAna pUrI rIte pALanAra che. mitranI samAna cArA mitranI batAvanAra, triyAnI samAna dila-duHkha TALanAra che. gurunI samAna guNa agaNita dAtA gaNo, sajjana samAna khaLatAthI khALanAra che; vade "rAyacaMda' ema sattvaguNa aMza yukta, pAmarane prauDha vidyA, e suhAvanAra che. amUlya AnaMdakArI, sarva rIte sukhakArI, vipatti deze vidArI, deva taNI dIkarI; vadanamAM vANI varadAI je vimaLa prere; toyanidhi-tanayA, te karyuM tenI kiMkarI. mana taNA mahA mahA, torane dabAvanAra, annapAna samAna AdhArane viSe TharI; aho ! "rAyacaMda" A to kalyANano koza dITho, dITho tyAre ekadama, dhyAnamAM leje gharI. divyacakSune denArI, buddhine batAvanArI; - prapaMca patAvanArI, janamAM jaNANI che. hANane haNAvanArI, cAturI caNAvanArI; guNImAM gaNAvanArI, paMDite pramANI che,
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ hitane haLAvanArI, bhalAI bhaLAvanArI; garvane gaLAvanArI, zAradA sujANI che. vade "rAyacaMda' Ama viloko vilAsa eno; amUlya prayatna yukta, guNa ratna khANI che. lIMbaDI (upAzraya) mAM mAha, 1942 mAM karela avadhAna prasaMganA kAvyo zAla , zAla vizAlI jariyanazAlI, dekha rUpALI, Draga bhALI; zubha raMgAlI, UnabhabhakIlI, lAla nihALI, jayavALI; bahu tArAlI, zItasukhAlI, manavaramAlI, hitavALI; kinAravALI, zubha cheDALI, jo saMbhALI, caTakALI. ghaDiyALanA DaMkA (bhujaMgI) baje che juo jeha DaMkA aneke, gaNo sUcave teha AvuM viveke; baje kALa-DaMkA zire Ama jozo, ghaDiyALano Apa dekho tamAzo. dIvAnakhAnuM (vasaMtatilakA) A ghAmano samajajo jana artha Ama, saMjJA pachI daI diyo nahi to nakAma; vidyAvilAsa gaNa tyAM ja dIvAnakhAnuM, vezyAvilAsa gaNa tyAM na dIvAnakhAnuM.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 laviMga (vasaMtatilakA) dekhI laviMga manamAM jana ! tarka Ave, taMboLa-rakSaka gaNuM mahIM cIja dAve; tAMbUlanuM nahi thaze sahu kAma khulluM, khosyuM laviMgasuta, tyAM lagI te amUluM. IMTa (mAlinI) ghana kaNa dhULa thAze mUrkhane hAtha jAtAM, dhULa paNa dhana thAze sujJa sAthe palAtAM; laI kara ghaTakAre, IMTa dRSTAMta dIdhuM, mahitala upayogI, pAtrane yogya kIdhuM. naLiyuM (bhujaMgI) are! saMpanI vAta to ora mAno, kahuM eka dRSTAMta ene pichAno; maLe jo laghu thoka to kAma siddha. naLiyAM samAje rahyuM te prasiddha. pANI (upajAti) pANI vinA kAma kazuM na thAya, pANI vinA kema karI lakhAya ? pANI vinA cAkarI kema thAya ? pANI vinA nA ghaDIye jivAya.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 (vasaMtatilakA) vhAlI vizeSa vanitA vapue suvAna, vartAya che vadanamAM vighunI samAna; vANI viSe vimaLatA vadhatI vasI che, vA' vira the vira sthaLe hamaNAM ghasI che. kalama (zikhariNI) aho ! aMgrejone hRdayagata bhAre ilama che, ane bhaMgI mATe, nija ura viSe to calamane; cahe lohI-rogI, nija zarIra madhye malamane, tathA DAhyo icche, karakamaLa madhye kalamane. chabI-hokAnI tulanA (bhujaMgI) ati citra vicitra dekhAva jeno. pILA sAtha che lAla jo raMga teno; nihALI jano juktino joga jANe, chabInI chaTA dekha dUkA pramANe. pavananI rIti (gIti) juo pavananI rIti, puSpa sugaMdhI sadaiva phelAve; tema ja mitra kharo te, A vizve yaza sugaMgha prasarAve. (zArdUlavikrIDita) zI citrI bahu zaktithI zubha chabI bhAre juo bhUpati, sAMgopAMga samAna e ja dIsatI nA nyUna temAM banI;
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 jANo jIva vihIna mAtra saghaLI te ThAThanI che gati, AbhyAsika vicAra kAvya sama te acchI prasiddhi kathI. AgagADI (toTaka) nirakho ja A ratha pAvakano, bahu zoghabaLe yaha khela banyo; ati cakra anupama sota rahI, - kavie suvimAna samAna kahI. samasyApUrti (manahara chaMda) mohathI macelo evo eka madhukara hato, kAraNa kare karI evI jAti temanI; bhaTakI bhaTakI Avyo, aTavI te Apa ati, padmapuSpa zodhyA taNI, thaI mati tehanI; AthaDI AthaDI aMga, saMkocAya tene toya, pagha na maLyAthI lAgI dhUna moha kephanI; nAtaLI na maLyAthI krogha karI tucchakArI, "aganimAM prIte paDI paMkati dvirephanI." dariyo (maMdAkrAntA) dekho dekho udadhijalanI AkRti Apa Aje, mojAMthI jyAM chalaka chalake AbarU sota sAMje; 1. sahita
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 ethI zikSA janasamUhane pAmavI yogya mAno, moTA choDe nahi nija gati ema nizce pramANo. kamaLa (padmarI) thayo tujane mana raMjana moha, taraNa thakI thAya kadI nahi droha; khIle paNa tuM UgatAM sUraja, udAra thA yAcaka raMjana se'ja. premanI kaLA nyArI che (vasaMtatilakA) khIle kharo kamaLa te savitA prakAze, enA vinA jhaDapathI karamAI jAze, e padmanI parama tuM avaloka yArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. jojo tame bhramarano dRgaprema baMdha, le jUI jAI gulabAsa taNI sugaMdha; mUMjhAya te kamaLamAM mana moha dhArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. re poyaNI vidhu vinA mana zoca pAme, te caMdranA udayathI sahu zoka vAme; zuM e rahI hRdayamAM ratine vicArI, . che prema nema kaLanI priya vAta nyArI.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 e sUryaphUla taraNi thakI moha pAmyuM, sAmuM rahe aDaga e mana ema jAmyuM; nA anyanI rati gati gaNanAra pyArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. 4 zI kSIranIra rati te vadane vadAze, thAtAM viyoga jaLano paya UbharAze; sAthe samAya paya e malatAM ja vArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. 5 che mora zora saghaLo ghanaghora jora, tenA vinA nahi kaLA, nahi harSa tora; te megha madhya TahukAra kare apArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. 6 Ave vasaMta vimaLo RturAja jyAre, kokila gAyana guNI mukha gAya tyAre; pAme svane tana mane tada zAMti sArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. 7 che loha to jaDa jAo nahi jJAna tene, bheTe sucuMbaka kane paDatAM sva-nene; kevI ahA ! rati mati jaDa toya ghArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. 8 dAdura megha samaye pharI prANa pAme, AnaMdabhera jaLamAM UchaLI virAme; thAtAM mUAM maraNathI pharI AtmaghArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. 9
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 re, mAchalI jaLa thakI rahI prema bAMghI, tenA vinA taraphaDe jhaTa sneha sAMdhI; jIve nahIM virahathI thaLamAM bicArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. 10 dekho, aho ! nidhi taNo zazi sAtha sneha, AkarSaNe ati lahe bharatI svadeha; choLe karI chalakato hadane visArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. 11 sathe karI samajavA zubha sneha khUbI, draSTAMtarUpa cItarI draDha premasUphI; A rAyacaMda vaNike arajI ucArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. 12 mArca, 1886 (saM. 1942) (subogha prakAza) kharo zrImaMta koNa? (sayA-ekatrIsA) paramArathamAM vAvaranAro, paiso potAno guNavAna, sata kAmo karavAmAM nitye dIse jenI bahu bahu hAma; deza hitAratha kAma karIne, re'nAro khuzI jeha apAra, paiso sArAM kAme kharce, dhanADhya sAro ene ghAra. 1 paiso bheLo jhAjho thAtAM, koI kare che khoTA ThATha, dA'DA vinA nAme kharce, paiso raLiyo ene mATa ! puNya nathI ethI thAvAnuM, zo samaje che emAM sAra ? paiso sArAM kAme kharce, ghanATya sAro ene ghAra. 2
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 auSadhazALA sthApI pote, rAkhe che je nitye nAma, AziSa dardI loka diye che, e jANuM paramAratha kAma; paramezvara rIjhe che ethI, sajjana ke' che ghanya apAra, paiso sArAM kAme kharca, ghanADhya sAro ene ghAra. 3 gharmAlaya karavAne kharce baMdhAve vizALa nizALa, bALa ane bALAo bhaNaze, zIkhI leze sArA cAla; phaLa enuM moTuM che bhAI, zANA paNa ema ja gaNanAra, paiso sArAM kAme kharce, ghanADhya sAro ene ghAra. 4 dezahitamAM citta parovI, Ape sAruM uttejana, garva vinAnuM mana che jenuM, ghanya ghanya tene ghana ghanya; hunnarane mATe paNa karaze, upAya e ghanano saradAra, paiso sArAM kAme kharce, ghanADhya sAro ene ghAra. 5 pustakazALA sthApI pote, karaze kIrti kero koTa, jJAna maLe jethI bahu sAruM, karaze sughArA caDIcoTa; nIti vidyA phelAvAmAM, nAkhe nANuM gharIne pyAra, paiso sArAM kAme kharce, ghanADhya sAro ene ghAra. 6 puNya sAthe AvyAnuM samajI, dAmanI nahi rAkhe darakAra, nANuM caMcaLa manamAM samaje, ghanya dIse teno avatAra; khoTA DoLo ghAlIne jyama, phare ghanAlyo zaTha apAra, paiso sArAM kAme kharce, ghanADhya sAro ene ghAra. 7 re'vAnuM nahi kadI hamezAM, dravya sukha ne bIjA DoLa, paramArathathI sAruM thAze, joI vicArI karIne khoLa; rAyacaMdanI vinati evI, enAM re'ze amara kArya, paiso sArAM kAme kharce, ghanADhya sAro ene ghAra. 8
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 (doharo) dravya gaNo enuM kharuM, e ja kharo ghanavAna, dezahitane Adare, nahi ko eha samAna. 9 ogaSTa 1886, (saM. 1942) ghoLe dahADe ghADa - ' (doharA) vRthA janma vege karI, vAve viSanAM jhADa, te nara dekhe draSTie ghoLe dA'De ghADa. 1 kare lagna vaNa lAyakI, vadhI jAya bahu tADa; taLe tAvaDe bALane, ghoLe dA'De ghADa. 2 vighavA veThe vedanA, zizu hatyA raMjADa; karuNA nAta kare nahIM, dhoLe dA'De dhADa. 3 khamA khamA karatI ramA, are hiMdane hADa; te to vaLI vilAyate, ghoLe dA'De dhADa. 4 hunnara vaNa haLavA thayA, UgyAM saMkaTa jhADa; kAM nipajAvI hAthathI, ghoLe dA'De ghADa. 5 saLagAvI do A samaya, vaLI temanI vADa; adhika nahi to nIrakhazo, ghoLe dA'De ghADa. 6 bharata bhUe bhagavAM gharyA, re ! A zI raMjADa; jAgo jAgo zuM juo? ghoLe dA'De ghADa. 7 lAja lUMTe lalanA taNI gharmaguru vaNa pADa; te gurune jyAM mAna tyAM, dhoLe dADe dhADa. 8
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7pa samajaNa vaNa zizune bahu, lUkhAM laDAve lADa; ghaba pachI mAre gholamAM, ghoLe dA'De ghADa. 9 kleza kusaMpa jahAM vase, khare khuvArI khADa; vaghatI vaghatI te sadana, ghoLe dA'De ghADa. 10 je nagarImAM nIkaLe, paMDita kavinI pADa1 te nagarImAM lekhajo, ghoLe dADe dhADa. 11 kesara haLadara eka jyAM, eka vibugha bharavADa; pUchayA vaNa tyAM pekhajo, dhoLe dADe dhADa. 12 kharo vaidya khUNe paDe, nAI tapAse nADa; vAta vaDI anyAyanI, ghoLe dADe ghADa. 13 kara DarathI kaMpI jaI, raiyata nAkhe rADa; te rAjAnA rAjyamAM, ghoLe dA'De ghADa. 14 gajavA-kAnUna jyAM gamyo, lAMca, AMca, vaNasADa, nyAya nitya vecAya tyAM, dhoLe dADe dhADa. 15 dI UThe darabArano, prauDhi nIkaLe pADa; mUrkha maMtrIthI mAnajo, ghoLe dADe ghADa. 16 vivAha zobhe zA vaDe ? zuM mRta bhojana jhADa ? lUMTaNa maMDaLI zuM kaho ? ghoLe dADe ghADa. 17 sadaza duhA suNI, haro deza raMjADa; Toke TaLavAM "rAya" A, ghoLe dA'De ghADa. 18 ogasTa 1886,(saM. 1942) (vijJAna vilAsa) 1 hAra
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMbaI,mAgazara vada 1943nA karela avadhAna prasaMganA kAvyo sabhAsado ahIM maLyA, mahAna je subhAgiyA, prabhA sarasvatI taNI, pramukharUpa A bhaNI. samasyApUrti (zArdUlavikrIDita) aMge zaurya damAma nAma na maLe, sattA rahI nA jarI, premI kAyaratA taNo adhika che, zAsse kathA e kharI; bhAgI jAya jarUra te bhaya bharyo, re dekhatAM kesarI, te mATe ratha caMdrane haraNiyAM joDI dIghAM zrI hari." kajoDAM mATe hiMduone tiraskAra (manahara) kuLamULa para mohI, zULa hAthe karI ropo, bhUla thakI dhULa kema ? karo nija bAlikA; karo cho kasAI thakI e savAI Arya bhAI, nakkI e navAInI bhavAI sukhaTALikA; ceto ceto ceto re catura nara ceta citta, bALo nahi hAthe karI bALa ane bAlikA; are ! rAyacaMdra kaho, kema karI mAne eha, caDhI beThI jene kAMdhe krogha gharI kALikA. aMtarlIpikA (doharo) rAkhe yaza caMdrodaye, rahe vadhu jIvI nAma; tevA narane premathI nAma kare paraNAma. 1. "rAyacaMdra ravajI" nAma kAvyamAM aMtargata che.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 aMtarlIpikA (doharA) caturatA cittamAM nathI, vaMdana lAyaka tAta; tuja gatimAM mohI rahuM, daI de evI khyAta. rahuM sadA AnaMdamAM, nAma lIghe duHkha jAya; bhuja viSe de jora ne, kaSTo dUra paLAya. jaga samare che Apane, rema karo he deva; ghAryuM mAruM nIpaje, karatAM rUDI seva. vIrasmaraNa (sayA) DhAla DhaLakatI jhabaka jhabakatI, laI caLakatI kara karavAla, kharekharA khUMde raNamAM tyAM mUcha malakatI, jhagatuM bhAla; verIne gherI letA jhaTa, bharatabhUminA jaya bhaDavIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadhIra. 1 dhiMgANAmAM ghabakArAthI, gharA dhrujAve gharathI ghAI; bhAlAthI bhItara bhedI de, bhalA bhalA bhaDa naranA bhAI; sabasabatI samazere zodhI, zatrunAM saMhAre zira, are ! arere! Aja gayA kyAM ? raDhiyALA evA raNaghIra. 2 khaLabhaLa khaLabhaLa khalaka karI de, khaDaga gharIne aDaga khacIta, ghaka ghaka ghama ghaka nIka calAve, rudhira kerI je raNajIta; duzmanane khUba cAMpI cApe chAtI bhedI de bhaDavIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM ? raDhiyALA evA raNavIra. 3 1. "caturabhuja vaMdanA kare" kAvyamAM aMtargata che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 kaTa kaTa kaTa kaTa kAMDA bole, jyAM pakaDe karamAM karavALa, khAya hiMDoLA khUba laTakatI hRdaya upara jene raNamALa, ghaba ghaba ghaba ghabaghabakArAthI, paDamAM nAkhe paga zUravIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM ? raDhiyALA evA raNazIra. 4 astrazastranA bheda anupama, ghanurvidyA gharavAnA gharma, pUrNa paDhelA mAne peTe, kSatrIvaTanA kevaLa gharma, ripu raDAve raNamAM roLI, toLI tIkSaNa mAre tIra; are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadIra. 5 haThanArA nahi hebaka pAmI, bahAdura bathamAM bhIDe Abha, pATunA paDaghA sAMbhaLatAM, chUTe garbhiNInA gAbha; kamara kasIne ghasI paDIne, asi thakI uDADe zira, are ! arere! Aja gayA kyAM ? raDhiyALA evA raNathIra. 6 mAre jyAM mAthAmAM muSTi, karI nAkhe tyAM kakaDA kroDa, pharI ari nahi Ave pAse, mananI mUke mamatA moDa; baMkA bahAdura bANa kamAne, vajalapunA majabUta vIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM ? raDhiyALA evA raNaghIra. 7 kadIye nahi kAyAthI kaMpe, jIte tyAre jaMpe vIra, raNaraMgI ne jabarA jaMgI, UchaLe jene zaurya zarIra; kAyaratAnA mAyara nahi e, sAcA e sAyara zUravIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNaghIra. 8 ghanya, ghanya te rANIjAyA, mAyAne chaTa chaTa karanAra, vIrarase je jAye vAhyA, kare na kAyAnI darakAra; kevaLa kesariyAM karanArA, ahA ! kesarI siMha zarIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNaghIra. 9
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 zugha bhUlIne yuddha calAvI, caDhatA jyAre raNasaMgrAma, cAka cauda brahmAMDo caDave, trAsa karAve zaurya tamAma; Arope varamALa apsarA, paDe kadI zUravIra zarIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNavIra. 10 duzmanane dAbI nAkhyAmAM, DaranArA nahi kevaLa dila, vijaya vijaya vartAve vege, vijaya-dhvajA pharake vaNaDhIla; haiye zaurya damAma hamezAM, ane vaLI himmatanuM hIra, are ! arere! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadhIra. 11 TALaka saMkaTa, bALaka nArI gau brAhmaNa pratipALaka pUrNa, saMbhALaka je gharA gharmanA, duzmanadaLa karanArA cUrNa; kharAkharInA khela viSe nahi pAcho paga denArA vIra, are! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNaghIra. 12 zatrunI chAtImAM sAle, mUA pachI paNa mAsa hajAra, nAma vaDe tyAM paDe mUtarI, jenA zatrunA saradAra; ane ripunI rAmA raDatI, kadI rahe nahi lUMche nIra, are ! arere! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadhIra. 13 bakhatara paherI bahAdura jyAre karatA pyAre yuddha TaMkAra, maghavApati tyAM tharathara dhruje, bhaDavIro evA bhayakAra; zake lahI indrAsana evo, Dara Upaje ene paNa vIra; are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNavIra. 14 ari palAyana jAya karIne, hAma thakI jyAM pADe hAka, yamarAjAne tyAM pahoMcADe, rahe Ubho jo eka kalAka; TakavAnI tAkAta koInI, jenI joDe hatI na vIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNaghIra. 15
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 eka bANathI prANa harI le, pAchuM kadIye nahi paDanAra, dazarathabhuta dumanadaLa-chedaka, ghanya, ghanya e zara gharanAra; rAvaNa sama rANAne roLyo, e ja zarethI zyAma zarIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNaghIra16 bhIma bhagIratha bhAre bhaDa je, kevaLarUpe kALa karALa, raNabhUmimAM bhaya upajAve, yamarAjAthI paNa vikarALa; kuLadIpaka e kohInUro, ghanya mAtanuM ghAvyA kSIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNazIra. 17 bhAratamAM bhaDa pAratha kevo ! ane vaLI eno paNa bALa, abhimanyue AropI'tI raDhiyALI rUDI raNamALa; kauravakuLano kALa thavAne tajI suMdarI e zUravIra; are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadhIra. 18 bANazayyAmAM poDhyA bahAdura, bhISmapitA bhAre bhayakAra, avadhi ApI ahA ! kALane cha mAsanI jeNe te vAra; mahAbhAratanuM nAma paDyuM te, enuM kAraNa evA vIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNavIra. 19 parAkramI pRthurAje kahyuM, zahAbuddInanuM satyAnAza. ghora viSe ghA eno sAle, tanamAM Upaje jeno trAsa; saMyuktAne harI zauryathI, poDhADI dIghA paNa pIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNavIra. 20 ari haNIne akhaMDa eNe, nave khaMDamAM rAkhyuM nAma, khaMDa aneka dhrujAve evA, raNa jaMge ghIrajanAM ghAma; ghanya, ghanya te jananI enI, ghanya, ghanya vahAlA zUravIra, are ! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNaghIra. 21
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 pANI pUrvajanuM khonArA, jAgyA AvA ene vaMza, bApanAmanA boLI beThA, dhikka! dhikka! enA A aMza; maro bUDIne naro bAyalA DhAMkaNImAM nAkhIne nIra, AryakIrtine jhAMkhapa dIdhI, tamane eno baTTo zira! 22 hA ziva! hA ziva! gajaba thayo zo!ajaba thauM chuM nIrakhI Ama, Arya parAdhIna dIna thayAthI, re'tI nathI haiyAmAM hAma ! kALajaDuM kaMpe karuNAthI sthiti avalokIne Ama ! DhaLuM gharaNIe mUrchA pAmI, bhAkhI hara! hara! hara! hara! rAma! 23 zuM prAcIna pUrvaja saMbhAruM ! AMkhe AMsu Ave, vIra ! zI himmata enA haiyAnI, re ! zAM enAM nautama nIra ! hAya! hAya! A gati thaI zI? hAya ! hAya ! zo kALo kera! 'rAya' hRdaya phATe che hara ! hara ! nathI jovAtI AvI pera. 24 mitraparIkSA (doharA) motIparIkSA ghaNa ane, muniparIkSA vAma; zUraparIkSA yuddha ne, mitraparIkSA kAma. kumitraniMdA (doharA) khase kaSTamAM vegaLA, karI kumitra jIhAra; pANImAM paDatAM tarata, jUTho raMga janAra. 1 dekhe dolata tyAM sudhI, pUro batAve pyAra; te khasatAM AghAM khase, kumitra, vezyA, nAra. 2
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 khoTA mitra kharekharI, takamAM nahi TakanAra; pAnakhare jhaTa pAMdaDAM, taruthI vaTI janAra. 3 bhapako rAkhe pragaTamAM, dilamAM rAkhe Sa; guMjA ane kutrimano, bhabhako e ja hameza 4 prAstAvika doharA. bhojana, ghAtu, auSadhi, dosta, dAsa, ghara, nAra, vaNa parakhyA je vApare, te khattA khAnAra. 1 mitraviyoge mitranuM, harAI jAze hIra; choDa jaze karamAIne, jo nahi pAme nIra. 2 bheTyo sumitra jehane, bhaluM temanuM bhAgya; nava bheTyo tene gaNo, lAgI bhAgyamAM Aga. 3 vaghavuM ghaTavuM vizvamAM, rahyuM mitrane hAtha; bharatI oTa samudranI, jema zazi saMgAtha. 4 svabhAva jyAM sarakhA nahi, pyAra na tyAM TakanAra; maLatAM dArU devatA, bane na be ghaDI vAra. 5 svamitra moTo dAkhave, kharA mitrano maMtra, mAno tulya sumitrane, sUkSamadarzaka yaMtra. 6 sahAya hoya sumitranI, mana ghAryuM to thAya; pAratha bhArata jatiyo, pratApa jAdavarAya. 7 udyama, jobana, buddhi ne pravAsa, dariyo, bhUpa; prauDho paiso pAmavA, e khaTa sAghanarUpa. 8
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 83 kleza, garva, unmAda ne, ALasa UMgha ayogya; lakSmI raLavAnAM gaNo mAtra pAMca ajoga. 9 hiMmata, sAhasa, buddhibaLa, vidyA, khaTapaTa bheda; e phatehanA mAnajo, lakSa vIranA veda. 10 dAna, kAvya, tapa, cAturI, gurubhakti ne jJAna; viveka, nIti, lakSmI e, sabaLa kIrtinAM sthAna. 11 are haMsa ! kAM AvaDo, dilamAM thA dilagIra? hamaNAM hari pahoMcADaze, mAna sarovara tIra. 12 re baga ! ne re kAgaDA ! zuM manamAM malakAva? devasabhAmAM tama taNo, koI na pUche bhAva. 13 re cakora ! re poyaNI ! zAM gharavAM abhimAna ? udaya thavA do sUryano, pachI jozuM tama mAna. 14 are kamaLa ! tuM A samaya, udaya amAro dekha; mane gati jo tAharI, che tujane sukha-rekha. 15 ghana, jobana, trIjo amala, thayAM hoya anukULa, nahi vidyA anukULa to, saghaLAM mAno dhULa. 16 chatAM karma rajhaLI paDe, jo ALasa anukULa; bhaya pAmI ethI rahe, paramezvara pratikULa. 17 ALasa hoya hajUra tyAM, vadhe na kadI sukhanUra; bhaya pAmI e mUrtithI, rahe prabhu paNa dUra. 18 hoya laghu mara toya te parAkrame pUjAya; bhAva na pUche pUrNano, name caMdra dvitIyA. 19 1. bhale
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ re manamohaka kasturI ! uramAM thA na udAsa; vAMka na e AhIrano, kare kahAMthI kyAsa ? 20 mukhabhUSaNa bhASaNa bhaluM, karabhUSaNa che dAna; netrabhUSaNa che neha zubha, kAnabhUSaNa zruta jJAna. 21 lakSmIbhUSaNa che ghara ane, gharabhUSaNa che nAra, nArabhUSaNa A ghArIe, patibhakti priyakAra. 22 AryaprajAnI paDatI (roLAvRtta) AryaprajA A deza gharma potAno ghAre, karI kartavyo beza deza DUbate A tAre; ura gharI e uddeza Abha maMDaLamAM icchuM, kavitA kerI leza paddhati to nava prIchuM. 1 gAMDuM gheluM levuM, sAkSaro aMtara ghArI, hiMsa peThe paya grahI vyartha tajI dejo vAri; A deze A kALa prajA nahi gharma pichAne, je jene te tema, manamAnyuM tima mAne. 2 abhimAne avaLAI mAnanA bhUkhyA bhAre, dezahita tajI deI doDatA rAjadvAre; ghera gheranA zeTha thayA sau nAnA moTA, paMDe phulAvI peTa mAratA ghaNA gapoTA. 3 svArthe aMghAbhIMta thaI AthaDiyAM mAre, paramArthe gharI mIna koInuM kahyuM na ghAre; 1. aTakaLa
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 mAna mATe kaMI kroDa rUpiyA kharca udhAre, paramArathamAM pAMca kharacatAM phAMphAM mAre. 4 kaMI svArathane mATa AbarU aLagI mUke; chaLa prapaMca ne kapaTa, dago karatAM nava cUke, pApa karma karI ghana, dhanavAno meLavatA, tanujo tevA sarva temanA to keLavatA. 5 bApa dIkarA sAtha, dIkaro bApanI sAthe. ghanane mATe ghAI, AvatA bAthaMbAthe; pitA putrazuM vera, veranI hada tyAM AvI, ghera ghera e pera, zake zuM saMpa karAvI ? 6 sAsu vahunI sAtha karkazAo kaMI laDatI, naNaMda ane bhojAI, bhavAI ghara ghara karatI; sAsunuM joI vahu, mAtanuM tanujA joI, zIkhI srIo sahu, karkazA tethI hoI. 7 sagA sahodara sAtha, vaLI pADozI saMge, jamIna jarane mATa, caDe koraTa raNa jaMge; caDe jeha darabAra, khue gharabAra kharAte, 1 kahevata sAcI paDe, toya samaje na jarA te. 8 ghera ghera jyAM mamata, nAta jAta kacama noye, mAMhomAMhI laDI, vepArIzuM rADa, bIjo vepArI, gAMghI, mocI, ghAMcI; kusaMpe laDatA bhArI. 9 ghaNI phariyAdo hoye; kare 1. kharacata.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 telI ne taMboLI, sALavI, mALI sarave, dozI, darajI, dukAnI, laDI maratA sau garave; DAhyA ne vidvAna, jati, jozI, purANI, zukla, zAstrI zuM kharI, rADa dveSe maMDANI. 10 bALaka, juvAna, vRddha, kharA khojA ne vorA, - hiMdu musalamAna, pArasI rahyA na korA; Sa vera kusaMpa vasyo sau koma viSe che, laDI korTamAM jatA, rakhaDatA sau dIse che. 11 thayA ghaNA gharahIna, ghanI ghana gumAvI beThA, kaiMka jamIna jara vecI, hAya kahI beThA heThA; kaMI gharabAro tajI, gayA paradeze re'vA, kaMI habakI marI gayA, thayA ahevAlo evA. 12 kharI kharAbI thaI, kusaMpe to ghara ghAlyuM, nIcI Doke sahe, jarA nahi UMcuM bhALyuM; nAta jAtanA cAla, hAla vaLI bUrA bhAse, dAjhayA upara DAma, aho Izvara, kyama thAze ! 13 kaeNka kuMvArA mare, kare kaMI to dUghapItI, koIne strI cha sAta, nAtanI bUrI rIti; maraNa paraNanA kharca, kaMIkane DubAvI detAM, pApa tethI bahu thAya, zarama Ave che ke'tAM. 14 kanyAkALane mATa, duHkha-dariye DubAve, pAMca varasanI putrI, pacAsanAne paraNAve; rUpa guNa nava jue, vidvattA jue kyAMthI ? tevAM nAnAM bALa, varAve bALapaNAthI. 15
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 thAya temanAM tanuja, hiMmata, baLa, lUNa vagaranAM, vAve tevuM laNe, phaLe bIja TUMkI najaranAM; e rIte A dezI, thayA nAmardo pUrA, thayA tethI behAla, kharAbImAM na adhUrA. 16 kArIgarI paNa kharI, DUbatI cAlIM saghaLI, kArIgara raDavaDe, thaI bahu hAlata nabaLI; dezavideze jatAM, chIMTa malamala madrAsI, bAsto, mAdarapATa, sADI ne zAlo khAsI. 17 te sarve thaI baMdha yuropI AvyAM sastAM, saMce zAlo bane, kare sau kIghAM khasatAM; sajiyAM kAtara soya, capu karavatI ne ArI, vIMdhaNAdi hathiyAra, sutArI ne luhArI. 18 AvyAM yuropI AMhI, sarasa ne soMghAM saghaLAM, tethI A dezanA banelAM baniyAM nabaLAM; kAgaLavALA, luhAra, sALavI ne kaMsArA, rAMDI rAMDa DozIo, chApavALA sonArA. 19 kAma vinA te sarve, bagAsAM khAtAM beThAM, kaiMka tajI nija kAma, bIjA dhaMdhAmAM beThA; durAcArI kaMI thayA, gayA kaMI to paragAme, kaiMka corIo kare, jugAruM khele jugAruM khele dAme. 20 jyAM tyAM bole rADa, gharmamAM paNa dhiMgANuM, mata paMtho bahu vadhyA, kharAbI mATe jANuM; jJAnahIna guru thayA, kare upadezo kyAMthI ? dharmahIna sau ziSya, sudhare kaho te zAthI ? 21
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhinna bhinna sau paMtha, paMtha sauno paNa nokho, aMdara aMdara dveSa, rAkhI laDatAM e ghokho; gharma bhinna e duHkha, dveSathI kusaMpa jAme, ajJAne AvarI, asadgati aMte pAme. 22 leSa vadhyo dezImAM, nokaro dveSe laDatA, caDela toDI pADI, Apa vaDhavAnuM karatA; vahAlA thAvA mATa, cADI cUgalI bahu cAlI, moMnA mIThA thaI, peTamAM rAkhe pALI. 23 paradezIzuM prema, dezIzuM vahAla ghaTADyuM, madhu dezI tajI daI, bIra, zempana khuTADyuM; vyasana vadhyuM hadapAra khuvArI khUba thaI che, tethI dilamAM dAjha, gharI A vAta kahI che. 24 veza uparano prema ghaTyo bezaka lAge che, be jaNanI vaDhavADa, sthAna trIjo tyAge che; baLiyA mAre mAra dUbaLA janane koI, dekhe tyAM dazabAra, bhAgI jatA te joI. 25 Thapako de nahi koI, koI paNa nahi mukAve, koI Ubho nava rahe, zAhedI kyAMthI lAve ? are, hAya zA hAla, bAyalApaNuM e kevuM ! hAya gayuM kyAM vahAla, arere! thayuM kyama evuM. 26 gayuM jAti abhimAna, deza abhimAna gumAvyuM, deza duHkhanI dAjha, dayA ne zUra DubAvyuM; beparavA thaI prajA svArthamAM aMghApALI, rAja nyAya nava jue, gorI bAju ke kALI. 27
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvyuM deza para duHkha, rAja para paNa jo AvyuM, paNa te jue na leza, kare saue mana phAvyuM; kone konI paDI nathI darakAra kazAnI, nizA aMghArI mAMhI, ghoratAM sau ajJAnI. 28 UgyA AthamyA taNuM, nathI kaMI bhAna kazAnuM, jana jAgI nava jue, bhAna Ave pachI zAnuM? Arya prajAnI ethI avadazA Aje AvI, che koI mADIpUta, zake to e badalAvI ? 29 UgyuM te Athame, phUlyuM te karamAvAnuM, caDhyuM paDe nizcaye, thavAnuM te thAvAnuM; thayuM na mithyA thAya, thayuM thAvAnuM bhAvI, have jAgIne joI, dazA A do badalAvI. 30 (lAvaNI) jAo jAo sI Aryajano, ajJAna ane ALasa tyAgI, ghora nIMdamAM aghorI UMgho, juo UMghamAMthI jAgI; juo brAhmaNo veda vakhatanA, veda nyAya bhAve bhaNatA, gharmajJAna detA bIjAne, rAja nyAya paNa cUkavatA. 1 tattvajJAnIo tattva zoghatA, RSi saghaLA RSi-AzramamAM, gharmazAstrIo gharma boghatA, gharI saMtoSa sadA manamAM; nyAya ApatA rAjanyAyiko, rAjanIti rIti joI, pakSapAta ke lAMca asat nahi, satyamArgamAM sau koI. rAjanIti daI rAjajanone, rAjavyavasthA paNa karatA, kSatrI vidyA kSatrIne detA, dilamAM leza nahIM DaratA;
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 rAjamaMtrI brAhmaNo hatA; ne brAhmaNo nyAyAdhIza hatA, guruvarga brahmano hato paNa, anIti nAma na AcaratA. 3 rAjanItithI rAja calAve, salAha zAMtimAM sau ThAme, prajApALa prajA pALe paNa, nahi pokAra kazo nAme; kadI anyAya karI zakatA nahi, brAhmaNasattA zreSTha hatI, brahmavacana nahi koI uthApe, brahmapUjA prathama thatI. 4 prajA pALatA nija prajA sama, DAbA jamaNI leza nahIM, prajA pitA sama gaNI rAyane, premapAzamAM bAMdhI rahI; vAdavivAda prajA karatI nahi, caDhI darabAra na koI jatA, paMca tahAM paramezvara gaNI, paMcAta paMca maLIne karatA. pa mAraphADa kSatrI karatA nahi, kSatrIvaTamAM sau caratA, vaizya vaNaja karI rahe saMtoSe, kRSikAra sau kRSi karatA; zUdra zUdranA gharma viSe rahe, varNAzrama saghaLA pALe, koI koIne kalaha maLe nahi, svadharma saghaLA saMbhALe. 6 chaLakapaTa nahi dago prapaMca nahi, corI cADI asat nahIM, lUMTa, dhADa, labADa, lAMca nahi, nahi svArthamaya koI kahIM; satya, pramANikatA, paramAratha, IzvaraDara aMtara gharatA, salAha, saMpa, saMtoSa, maitrImaya, AryakhaMDamAM Arya hatA. 7 nahi sAMkaLa, kaLa, saMcA kazAne, nahi tALuM kUMcI kyAMhI; lUMTa corInI phikara kazI nahi, bhrAtRbhAva sau mana mAMhI; satya, dvApara, tretA traNe yuga, AryaprajA sau evI hatI, anupama kAryakArI mama vaDIlo, karI acala anupama kIrti. 8
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 vicare deza videza vizeSe, de upadeza na leza Dare, jAvA, basarA, jhAMjhIbAra, cIna jaIne vaNiko vaNaja kare; svadezI mAla jato paradeze, astra zastra anna vastra ghaNAM, ghana dolata bahu tANI lAvatA, svadezamAM paradeza taNAM. 9 sUra viSe saMpUrNa hatA vaLI, ghana dolatamAM pUrNa hatA, vidyA, jJAna, kaLA kauzalyathI, vakhaNAI vikhyAta thatA; gAma gAma sau ThAma viSe bahu, udyama ne ujaLATa dIse, hIrA, mANeka, ratna amUlakha, anna, ghana akhUTa Arya viSe. 10 dhana dolatamAM pUrNa hatA vaLI, paMkAtA paradeza mahIM, vidyA hunnara Arya taNuM hatuM, AryabhUmi sama koI nahIM; e ja bhUmi ne e ja Arya paNa, hAlahavAla dIse Aje, AbhajamIna sama aMtara Aje, joI aMtara mAruM dAjhe. 11 are hAya e kyAM vAlmika, manu, vaziSTha vyAsa muni kyAM che? parazurAma ne droNa pataMjala, vIra jJAnIo te kyAM che ? rAma, kRSNa, harizcaMdra, yudhiSThira, janaka, drupada rAjA kyAM che? are, hAya, e udyama, zUra, ghana, satya uddeza gayA kyAM che? 12 AryabhUminA putra (plavaMgama chaMda) AryabhUminA putra, anArya thayA sahu, kuLAcAra tajI daI, anADI thayA bahu; brAhmaNa vedAbhyAsa, tajI kRSi kara grahI, te joI brahmatva, ahIM na rahyuM kahIM. 1
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 brAhmaNa gurupada choDI, thayA bhIkha mAgatA, tattvajJAna tarachoDI, gharI ajJAnatA; nyAyazAstra bhaNI jAya, brAhmaNo ApatA; rAjasabhAmAM mAna, maMtrIpada pAmatA. 2 ne maMtrIpada jJAna, mAna macakoDiyuM, Aja thaI ajJAna, gharSa kara koDiyuM; je brAhmaNa darabAra, pUjAtA premathI, te brAhmaNa ghera ghera, rakhaDatA nemathI. 3 parazurAma ne droNa, Aja koI nathI, nathI pataMjala vyAsa, kahuM chuM huM kathI; kyAM vAlmika vaziSTha, vasyA Aje jaI, hAya ! avadazA Arya, Aja kevI thaI. 4 vaLI kSatriyo Aja, thayA nirmAlya che, dveSa, vera, bahu vasyA, bUrA bahu hAla che; koI koLiyuM khAya, brAMDI ko bahu pIe, thara thara dhruje kAya, bApaDA bahu bIe. pa ko laMDAne sAdhya, sAdhya ko rAkhane, ko bhaDavAne sAdhya, motaDara dAkhave; seve koI havelI, bAga ko sevatA, lADI, vADImAMthI, na jAgatA ko thatA. 6 rAja Upaja nahi jANa, kharca paNa keTaluM, raiyatane sukhaduHkha, na jANe eTaluM; maLe dUdha ne bhAta, khAI bahu khuzI rahe, Alabela dIvAna, AvIne nIti kahe. 7,
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko lobhI anyAyI, nyAya paNa vecatA, pakSapAta karI prajA, atize dUbhatA; bhAyAto zuM rADa, paTAvata pIDatA, mAMhomAMhe vera, karI khuzI thatA. 8 ko paraNe dazabAra, rAkha paNa rAkhatA, vadhyo bahu vyabhicAra, bhUMDAM phaLa cAkhatA; rAjabIjane mATe khAra bhUmi che thaI, kiMcit ko raNadvIpa, viSe Uge kahIM. 9 dveSa, tane dhikkAra, vasyo kyama rAjamAM, bhAI bhAIzuM vera karAvyuM AjamAM; bhrAtRbhAva tejAvI, rAjabIja oLavyuM, phaTa phaTa bhUMDA dveSa, teM ja sau bhoLavyuM. 10 aphINa kasuMbA mAMhI jhUkatA jhUmamAM, nighA na karatA kyAMhI dArUnI dhUnamAM; kAcA paDiyA kAna, AMkha kAcI thaI, thara thara dhruje kAya, zuddhi to nava rahI. 11 matihIna sI thayA, thayA zUrahIna che, durmati durAcAra mAMhI tallIna che; rAma, kRSNa, harizcaMdra, yudhiSThira kyAM maLe; rAvaNa, duryodhana, kaMsa che sau sthaLe. 12 pratApa ne jayasiMha, zivAjI tajI gayA, mAla vinAnAM nAma, nAmanA che rahyA; mATInA pUtaLA samAnA Aja che, kAM rAjA ThAkora, rAja mahArAja che. 13
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 je jAtA raNamAMhI, zatru kaMpAvatA, aDaga na dharatA pITha, jIta karI AvatA; kesariyAM raNamAMhI karI jhaMpalAvatA, mAra mAra mukha zabda, bIjo nahi lAvatA. 14 zANI rANIo jeha raNe ramatI hatI, samajAvI piyu putra ghIraja je ApatI; zobhAvI raNavAsa raNe je jhUmatI, ko maratI raNajaMga, thatI koI satI. 15 te rajapUto Aja, mahela2Na bhogave, kesariyAM karI khUba, bIe che te have; thavAthI kAcA kAna, kAna bhaMbheratA, kAcI draSTithI kAMI dIrgha nahi dekhatA. 16 zANI rANIo sarva, sthaLe phITI gaI, khAnapAna sanmAna viSe bhogI thaI; deza rAja tana prema, prema zUra to gayuM; dRDhatA ghIraja dAjha Aja nathI ko rahyuM. 17 ko sUraja ko caMdra uDagaNa sadRzA, prakAzI pAme asta, indra loke vasyA; have AgiyA koI koI sthaLamAM thatA, hAya Arya! tuja hAla, prabhu, kyama avakRpA?18 vaLI vaNiko jeha cIna jAve jatA, aDhaLaka dravya kamAI, deza nija lAvatA;
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 vepAre mastAna, chAtIvALA kazA, deza rAja rakhavALa, rAja ghanapALa zA. 19 rAjamaMtrI padavAna, deza hitavAna te, gayA bhAmAzA Aja, pratApadIvAna je; vastupALa ne tejapALa paNa tehavA, zagALazA jagazeTha, vimaLazA kyAM havA. 20 jarmanamAM jaI vasyA, brAhmaNo hAla che, kSAtra kula ne vaNika, yurope nyAla che; kRSikAra jaI rahyA, amerikA viSe, lakSmIbAI lalacAI, gayAM paNa tyAM dIse. 21 saMpa, zUra, vepAra, putra sAthe rahyA, dRDhatA hiMmata thIra, putrI laI gayA, are Arya ! zA hAla, have tArA haze, jo cete nahi citta, haju bUrA thaze. 22 bUrAmAM nathI bAkI, AvI hada che kharI, ceta ceta dila Arya, kahuM vinatI karI; kuMbhakarNanI UMgha viSethI jAgajo, ALasa ne ajJAna tarata sau tyAgajo. 23 ApuM zikSA Aja, dhyAna nija ghArajo, ghokho na gharo koI, vinati vicArajo; deza du:kha dila dAjha, thakI dila ThAlavuM, te zrotA dharI dhyAna, jJAna zubha jhAlavuM. 24
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabodhasUcaka prAstAvika kAvya (doharA) maLatAM amala madAMghane, jhaTa daIne chakI jAya; kaho kema laghu kUpamAM, sAgara sAta samAya ? 1 halako jana chalakI jaze, ati malatAM adhikAra; TATAM kema TakI zake ? bhIMta jhIlaze bhAra. 2 nIca mijAjI mUrkhathI, ope nahi adhikAra; aMbADI gadhdhA upara, lAyaka no'ya lagAra. 3 avaLAM paNa savaLAM thaze, Thokara vAgye ThIka; tapyA lohane TIpatAM, sudharI jaze adhika. 4 kaTTo ripu kapUta che, jANe jIvato preta; nija janitAno jIva le, vIMchI janmyA vaMta. pa beTA eka ja bApanA, bhinna bhinna toya svabhAva; sAgarasuta viSa ne sughA, maraNa jIvanano dAva. 6 mahApuruSa gaMbhIra guNI, chalake nahIM lagAra; bharyo ghaDo chalake nahIM, adhUro chalI janAra. 7 neka naronI nAmanA, koTI kalpa gaNAya; jema kathana zrI rAmanuM, rAmarAjya vakhaNAya. 8 pharI pharI maLavo nathI, A uttama avatAra; kALI caudaza ne ravi, Ave koIka vAra. 9 sarva gharmanI ghAraNA, jANo eka jarUra; viTapa eka DALI judI, eka mULanuM nUra. 10.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ saunI vRtti taryA taNI, DravyAnI nava hoya; kare kamANI Aza sau, khovAnI nahi koya. 11 - ati jJAna Upaje tadA, paramAtmA parakhAya; paDaLa Utare AMkhanAM, tadA sarva dekhAya. 12 ekameka sI manuSyane, jANo garaja jarUra; mahAsAgaranI meghane, megha vizvanuM nUra. 13 dolata devAnI nathI, prabhu viSe paNa poca; haribhakta bhUkhe mare, gharI zarIre zoca. 14 devA samartha deva paNa, kRpA bhakta para kIgha; mAyA moha lagADaze, ema gaNI nava dIgha. 15 sadguru saMgatathI TaLe, aMtaranuM ajJAna; vaidya vidAre vedanA, ApI auSagha pAna. 16 - sadguru taNA samAgame, manano mela kapAya; saMyoga sAbuno thatAM, paTakULa punita thAya. 17 priya kAvya paMDitane, DrAMtikano dAva; jema modathI modaka, brAhmaNa janano bhAva. 18 be bolothI bAMghiyo, sarva zAstrano sAra; prabhu bhajo, nIti sajo, paraTho paropakAra. 19 chatrIsa roga nanno haNe, e to kathana asatya; chatrIsa rogo namratA, haNe, vAta e satya. 20 dinadina vRddhi pAmaze, savidyA vaparAI; jaLa nirmaLa vaparAya to, nIkara jAya gaMghAI. 21
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 avaLA upayoge thaze, vidyA paNa du:khakAra; dhRta paNa jhera banI jaze, ghotAM bahu bahu vA2. 22 Toko traNaseM vAra paNa, paDI Teva nava jAya; zataka vAra somala ghuo, paNa amRta nava thAya. 23 mAna maLe nija daivate, sthiti paNa sudhare ema; sujJa vade sonAmukhI, mithyAvaLane jema. 24 valaNa jehanuM je tarapha, tyAM tenuM mana jAya; ravi sAmuM mukha rAkhaze, sUryamukhIno nyAya. 25 avaLA upayoge adhika, vidyA kare vikAra; ghotAM jaLamAM bahu bahu, ghI jyama jhera thanAra. 26 paMDita pIDA pAmaze, jyAM aMdherI rAja; jyama pAvainA puramAM, vezyAne duHkha dAjha. 27 jenA manane je gamyuM, ene uttama eha; te cazmAM upayoganAM, baMdha besatAM jeha. 28 - vinA rasikatA kAvyano, sarasa na lAge sora; sUnAM lAge sarvathA, ghaNI vinAnAM Dhora. 29 nija kuLadIpaka vivaDI, ka2ze sapUta savAI; gaI gAdI gujarAtanI, vanarAje levAI. 30 caturA citta caLAvaze, bhalabhalAnuM bhAI; dekhI raMbhA apsarA, zRMgI gayA calAI. 31 nA2I nIca svabhAvanI, DhoMgaghAma agharUpa; ghikka piMgaLA pApiNI, Thagyo bharatharI bhUpa. 32 1. meMDhIAvaLa
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 deza-udaya upayoganAM, vIra naronAM zira; prasUtA pIDA TALavA, soMpe sapUta zarIra. 33 nirmaLa neha sumitrano, parama punita khacIta; loha moha pAme pUro, cuMbaka dekhI citta. 34 bhalA mitra rAkhe nahIM, sabaLa abaLano bheda; satya sudAmA kRSNano, pUraNa prema abhedya. 35 bevakUphane bogha do, paNa lAge nahIM leza; bheMsa AgaLa bhAgavata taNo jema upadeza. 36 jeha kAma jenuM haze, teha te ja karanAra; nakha utAre neraNI, katala kare talavAra. 37 buddhihIna bahu bahu bake, thAya kAMI nava cheka; hajAra gaja hete bhare, kApe tasu na eka. 38 DoLaghAlano daMbha te, naphaTa nikaTa nabhanAra; aMghA AgaLa kANiyo, pAme prauDho kAra. 39 vidyAdaMbha nabhe nahIM, jyAM jJAnI guNavAna; pittaLa pAvaka AMcathI, tajaze garva gumAna. 40 guNa badale avaguNa kare, zaThano evo zogha; bhava upara bhasmAsure, kIgha kaMkaNa laI krodha. 41 kAvyakaLA kauzalyathI, kIrti parama pamAya; caMdakavinI cAhanA, janathI haju na jAya. 42 vacane vallabhatA vadhe, vacane vAghe vera; jaLathI jIve jagata A, kadI kare paNa kera. 43
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 jema vacanane vAparo, tema teha vaparAya; samazere zatru mare, mArce mitra marAya. 44 roSIne rUDuM kahe, bamaNo ANe roSa; tAtA tele jaLa paDe, bhaDako thAya sadoSa. 45 vithie viracyo ThATha A, bhUlI bhAna hareka; viSadharane maNi Apiyo, bughane dInatA cheka. 46 maitrI karavI sahela che, jALavavI muzkela; azana rasAyana saraLa paNa, jIravavuM nahi ela. 47 pAparahita paMDitanI gurutA jAya gavAI; prabhA prabhAkaranI juo, chaLavaNa rahe chavAI. 48 paNa rAkhe nija nAmanuM, e sajjana sarasAI; sAcavaNuM ghara sAcave, nAma gharmamAM ghAI. 49 guNa bhUlI gurujana taNo, avaguNa kare gamAra; pALakane pIDA kare, ahi akRta karanAra. 50 guru mahimA goviMdathI, uramAM gaNo adhika; prabhu to che pedAkaraNa, tAraNa guru nAvika. 51 guruno guNa je bhUlaze, zvAna thakI te nIca; svAmIhitakara zvAna paNa, A to kapaTI kIca. para nIti sAthe namratA, rIti sAthe rAma; prIti sAthe puNya te, hareka pUre hAma. 23 hita hiMmatathI sAMpaDe, sita mati saddharma; vitta videze vicaryo, citta catura ghara marma. 54
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 zAMti maLe sadhdharmathI, bhrAMti TaLe bhalI bhAta; kAMti dIpe kanaka samI, vimaLa vaghe mana vAta. 55 kara karathI zubha kAmane, ghara ghara zrI hari dhyAna; jatAM videze joIe, bhAthAM keruM bhAna. pa6 kAyA mAyA kSaNika che, indradhanuSyano raMga; AkAzI killA ane, mRgajaLa taNA taraMga. pa7 nANAthI zANA, mUrakha, sau nANAMnA teja; suvasANAM nANAM taNAM, nahIM to pANA be ja. 58 TIkAkAra Toke bhale, satyakathI sukhadAI; paNa jo asatya Ucare, to te AchakalAI. 59 bhUMDA bhUpati AgaLa, bhaDavA bheLA thAya; vezyAvADe hoMsathI mUrkhamati jana jAya. 60 doSa baghA durjana viSe, bheLA thaI bharAya; aMga aDhAre UMTanAM, vAMkAM jema jaNAya. 61 karmagatinI kalpanA, zoka kare utsAha palakavAramAM thaI paDyo, pAsavAna bAdazAha. 62 hoya sarasa paNa cIja te, yogya sthaLe vaparAya; kema kaTArI kanakanI, peTa viSe ghoMcAya? 63 phare janonI sarvadA, prIti tarapha na pUMTha; mAravADa sAmuM jue, maraNa samaya paNa UMTa. 64 nijamAM daivata hoya to, sarasa suyaza patharAya; zaka zAlIvAhana taNo, jema jagatamAM gAya. 65
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 rAjAone 1. nyAya 2. rAjyavyaya. 3. nRpakuTuMba uttama nRpatinI draSTimAM potAnuM kuTuMba e eka mAtra mahAna zrImaMtanuM ghara hovuM joIe. eTale ke UMcA prakAranAM saMsArI je je sukho te bhogave temAM vaizyabuddhi ane rAjyabuddhi banne hovI joIe. rAjya saMbaMdhI vayanI vyavasthA eka samajaNuM zizu paNa joIne Ulase evI sarasa hovI joIe. rAjyamAM agatyanA nokaro, yathAyogyatA sahita rAjya vibhava, ane upara darzita karyA pramANe svakuTuMbavyaya ema thavuM joIe. e mATe uttamottama niyama nIce kahI jauM chuM. je karathI prajAnuM koI paNa prakAranuM hita nathI evo koI kara ApattikALa vinA satrAjavIo nAMkhatA nathI. kara nAMkhIne Upaja vaghAravA karatAM prajAnI saMpattimAM vRddhi thAya evAM sAghano yojavAM ke je vaDe svAbhAvika rAjayamahattA ane vaibhava vadhe. prajAnI saMpattimAM vRddhi karavAnI yojanA sivAya je kara nAMkhavAmAM Ave che te rAjyanItijJa nRpationuM kartavya nathI. kAraNa, e mUDI khAvA barAbara che. je pramANamAM khANa ApIe te pramANamAM dUdha laIe. prajA para jema bane tema navA karanI utpatti karavI ucita nathI. paraMtu kadApi karavI paDe to kara nAMkhatAM te
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 saMbaMghI rAjyane je vyaya thavAno hoya tenA pramANamAM ja kiMvA tethI savAI doDhI Upaja thAya teTalo kara nAMkhavo. rAjyanI ucita vyavasthAnI yojanAthI je vyaya thato hoya tethI rAjyanuM utpAdaka Avaka samagra bamaNAnI vizeSa thavuM na joIe. huM ghAruM chuM ke tenI nIce pramANe upayoga karavAnI rAjavIoe racanA karavI joIe. eka bhAga rAjyasevakonI mAsikAmAM rAjyabhavamAM; eka rAjya kuTuMba vyayamAM-ane ardhA bhAga rAjyanI prajAnI AbAdI vaghAravAnAM sAghanamAM, bAkI rahelo ardho bhAga bhaMDAra khAte. rAjyakuTuMbanA vyayamAM rAjAe vyApArI thavuM paratu karI nAMkhavAmAM vyApArI thavuM nahIM. rAjyalakSmI anarthe jatI rokavAmAM vyApArI thavuM. koI paNa prakAranuM prajAnA klezanuM mULa, dIna thavAnuM mULa je karathI thAya te kara rAjAe na nAMkhavo. pote je karathI prajAnuM hita samajAya te kara nAkhavo ema A sthaLe Azaya nathI. paraMtu prajAmAM gaNAtA vicakSaNa puruSone saMmati rUpe apakSapAta rozana karavA kahevu. pachI yathAyogya vicAra karavo. 1. nRpatinA Atmagharma- nitya smaraNa. 2. rAjakuTuMba (be bheda) 3. rAjyayogya (AgaLa AvI tevI)
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 gabhava 4. rAjyavyayanI vyavasthA (AgaLa AvI tevI) 5. rAjyanA anucaro 6. rAjyabhava (harSamodanA) 7. prajAsaMmata puruSo (maMDaLa) 8. prajAsaMpattinI vRddhi (kaLAkauzalya) 9. nyAyavyavasthA 10. svAcaraNaniyama. svAcaraNa niyama te uttama nRpatio, AgaLa vivecana karelA svAtmagharma samajI gharma nItinAM AcaraNane seve che. A kALamAM TUMkI jiMdagI nRpationI thaI tenuM kAraNa mAtra kharA vIryanI khAmI. tenA kAraNomAM durAcAra, rAjAnA udAra ane bahoLA mananuM ghaTavuM. eka divasanA, rAjAe nIce pramANe bhAga pADavA joIe : ra pahora nidrA. ra pahora rAjyataMtra. 1 pahora vidyAyojana. 1 pahora AhAra, vihAra. 1 pahora gaMbhIra vinoda. 1 pahora gharmadhyAna prazastatA. * **
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ A