________________
સુબોધ સંગ્રહ (શ્રીમદ્ રાજચંદ્રકૃત કિશોરકાળનાં કાવ્યો)
"અવઘાનમાં માગણીથી રચેલ શીધ્ર કાવ્યો
ઘર્મ–
(કવિત) ઘર્મ વિના ઘન ઘામ, ઘાન્ય ધૂળઘાણી ઘારો,
ઘર્મ વિના ઘરણીમાં, ધિક્કતા ઘરાય છે; ઘર્મ વિના ઘીમંતની ઘારણાઓ ઘોખો ઘરે,
ઘર્મ વિના ધાર્યું ઘેર્ય, ધૂમ્ર થે ઘમાય છે; ઘર્મ વિના ઘરાઘર, ધુતાશે, ન ઘામઘૂમે, - ઘર્મ વિના ધ્યાની ધ્યાન, ઢોંગ ઢંગે ઘાય છે;
૧ શ્રીમદ્ગી સોળ અને સત્તર વર્ષની મધ્યમાં વિધાન અવસ્થાનો પ્રારંભ થાય છે. પ્રથમ અષ્ટાવઘાન, પછી બાર, સોળ, બાવન અને છેવટે શતાવધાન પર્યત સ્થિતિ કરી, ઓગણીસમા વર્ષે એ નિમિત્તનો લોકપ્રસંગ નિવૃત્ત કર્યો હતો. અવઘાન સમયે માગણીથી રચેલાં શીઘકાવ્યોમાંનાં કેટલાંક અહીં આપીએ છીએ. “ગમે તેવા તુચ્છ વિષયમાં પ્રવેશ છતાં ઉજ્વળ આત્માઓનો સ્વતવેગ વૈરાગ્યમાં ઝંપલાવવું એ છે' એ શ્રીમન્ના કથનની સિદ્ધિ આ કાવ્યોના પ્રસંગથી જણાય છે. અવઘાનની અન્ય ક્રિયાઓ પ્રત્યે દ્રષ્ટિ રાખી પરસ્પર વિરુદ્ધ પ્રસંગોની અવિરુદ્ધ સંબંધદર્શક પાદપૂર્તિ કરતાં કે “કાંકરો” પિચકારી' જેવા નિર્જીવ વિષયો પર શીઘ્ર કાવ્યરચના કરતાં પણ વૃત્તિલક્ષ્ય ઘર્મ અને વૈરાગ્ય' પ્રતિ સ્થિર થયેલ કાવ્યયોજના દર્શાવે છે.
