________________
૧૦૩
સંબંઘી રાજ્યને જે વ્યય થવાનો હોય તેના પ્રમાણમાં જ કિંવા તેથી સવાઈ દોઢી ઊપજ થાય તેટલો કર નાંખવો.
રાજ્યની ઉચિત વ્યવસ્થાની યોજનાથી જે વ્યય થતો હોય તેથી રાજ્યનું ઉત્પાદક આવક સમગ્ર બમણાની વિશેષ થવું ન જોઈએ.
હું ઘારું છું કે તેની નીચે પ્રમાણે ઉપયોગ કરવાની રાજવીઓએ રચના કરવી જોઈએ.
એક ભાગ રાજ્યસેવકોની માસિકામાં રાજ્યભવમાં; એક રાજ્ય કુટુંબ વ્યયમાં-અને
અર્ધા ભાગ રાજ્યની પ્રજાની આબાદી વઘારવાનાં સાઘનમાં, બાકી રહેલો અર્ધો ભાગ ભંડાર ખાતે.
રાજ્યકુટુંબના વ્યયમાં રાજાએ વ્યાપારી થવું પરતુ કરી નાંખવામાં વ્યાપારી થવું નહીં. રાજ્યલક્ષ્મી અનર્થે જતી રોકવામાં વ્યાપારી થવું.
કોઈ પણ પ્રકારનું પ્રજાના ક્લેશનું મૂળ, દીન થવાનું મૂળ જે કરથી થાય તે કર રાજાએ ન નાંખવો.
પોતે જે કરથી પ્રજાનું હિત સમજાય તે કર નાખવો એમ આ સ્થળે આશય નથી. પરંતુ પ્રજામાં ગણાતા વિચક્ષણ પુરુષોને સંમતિ રૂપે અપક્ષપાત રોશન કરવા કહેવુ. પછી યથાયોગ્ય વિચાર કરવો.
૧. નૃપતિના આત્મઘર્મ– નિત્ય સ્મરણ. ૨. રાજકુટુંબ
(બે ભેદ) ૩. રાજ્યયોગ્ય
(આગળ આવી તેવી)
