Book Title: Shrutsagar Ank 2012 04 015
Author(s): Mukeshbhai N Shah and Others
Publisher: Acharya Kailassagarsuri Gyanmandir Koba
Catalog link: https://jainqq.org/explore/525265/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra monAs esterfore goDIjI pArzvanAtha jinAlaya dvizatAbdI ane kailAsa zrutasAgara graMtharatna-catuSTaya vimocana samAroha vizeSAMka aMka - 15 45 Agama --- elair the www.kobatirth.org h Re -- a DICER sUtra Ad ALTO 6i For Private and Personal Use Only namo vANAsA kini k 21 eprila, 2012, vi.saM. 2068, caitra vada, amAsa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakAzaka AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kobA, gAMdhInagara 382007 phona naM. (079) 23276204, 205, 252 pheksa (079) 23276249 website : www.kobatirth.org a email : gyanmandir@kobatirth.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI goDIjI pArzvanAtha jaina maMdira, pAyadhunI, muMbaI ke dvizatAbdI mahotsava ke prasaMga para sone meM suhAgA jaisA graMtha ratna-catuSTaya vimocana kAryakrama zrI goDIjI tIrtha maMDana zrI pArzvanAtha bhagavAna pratiSThA tithi : cha.sa. 1812, vi. saM. 1868, di.vai. su6 10, judhavAra kA m mm zrI goDIjI pArzvanAtha jaina maMdira, pAyadhUnI-muMbaI zrI ously dvizatAbdI samAro : tA.1-5-2012, vi.saM. 2068, vai. suH 10 DRIPPI 21 aprIla, 2012, vi.saM. 2068, caitra kRSNa, amAvasyA zeTha zrI motIzAha panma : vi.saM. 1838. svAsa : vi.saM. 1892 sAvatAmotIzA ze5, nhavatA ... For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrutasAgara AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdiSTanuM mukhapatra goDIjI pArzvanAtha jinAlaya dvizatAbdI ane kailAsa zrutasAgara graMtharatna-catuSTaya * vimocana samAroha vizeSAMka * OM AzIrvAda - rASTrasaMta 5. pU. AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. * saMpAdaka maMDaLa mukezabhAI ena. zAha bI. vijaya jaina kanubhAI ela. zAha DaoN. hemaMta kumAra ketana DI. zAha *sahAyaka * vinaya mahetA hirena dozI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * prakAzaka * AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kobA, gAMdhInagara-382007 phona naM. (079) 23276204, 205, 252 pheksa : (079) 23276249 website : www.kobatirth.org * email : gyanmandir@kobatirth.org aMka : 15, 21 eprila, 2012, vi.saM. 2068, caitra vada, anAsa * vizeSAMka saujanya pha sva. harSavadanabhAI navInacaMdra zAha parivAra, sAMtAkrujha, muMbaI ArkeDiyA zipIMga lImITeDa tathA suprIma oNphazora kansTrakzana enDa TekanIkala sarvIsIsa lITeDa, muMbaI For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAna utsavane aMtaranA umaLakAthI vadhAvIe! lekha 1. goDIjI pArzvajina stotra chellA 25 varSathI zrImahAvIra jaina ArAdhanA kendranI aMtargata AcArya zrIkailAsasAgarasUri jJAnamaMdiramAM ApaNA jaina saMghanA luptaprAya thatA, visarAtA jatAM, zrutavArasA rUpa hastapratonA saMgraha mATe athAga parizrama pUrvaka saMniSTha prayAsa karavAmAM AvI rahyAM che. jemAM samagra bhAratanI saMskRti, eno itihAsa, enI paraMparAo vigerenI vizada mAhitI saMgrahIta che. evI lagabhaga 60 lAkha jeTalI hastaprato bhAratanA vividha vistAromAM sacavAyelI, saMgrahAyelI che. gujarAtamAM AvI 20 lAkha jeTalI hastaprato hovAno eka aMdAja che. parama pUjya rASTrasaMta AcAryazrI padmasAgarasUrIzvarajI ma.sAhebe potAnI vihAra yAtrA daramyAna aneka loko sAthe saMparka karIne potAnI tamAma sUjhabujha ane zakti vAparIne meLavelI lagabhaga 2 lAkha jeTalI hastaprato devarkiMgaNi kSamAzramaNa hastaprata bhAMDAgAra heThaLa saMgrahIta karI che. emanA vidvAna ane vicakSaNa ziSya divaMgata munizrI nirvANasAgarajI ma.sA.nI apUrva dhIraja, lagana, mahenata ane zrutopAsanAnA paripAka rUpe e hastapratonI prAraMbhika sUci ane ghaNI upayogI mAhitIonuM saMkalana thayuM. pUjya AcAryabhagavaMtazrInA zrutopAsaka ziSya paMnyAsa zrIajayasAgarajI ma.sA.nI vicakSaNa ane vilakSaNa pratibhAnA sahAre A samagra saMkalanane graMthastha tathA kompyuTa2mAM saMgrahIta karavAmAM AvyuM ane tyArabAda I. saM. 2003 thI 2010 sudhI kailAsa zrutasAgara graMthasUci zIrSaka heThaLa enuM prakAzana prAraMbha thayuM. atyAre kula 8 bhAga prakAzita thayA che. jemAM 23942 hastaprato ane enI sAthe saMlagna 54216 jeTalI vigato prakAzita ka2vAmAM AvI che. 2011-12mAM saMpAdita thayela bhAga 9 thI 12nuM vimocana muMbaI khAte rASTrasaMta pUjya AcArya bhagavaMtanI nizrAmAM zrIgoDIjI jaina derAsaranA dvi-zatAbdI mahotsava prasaMge AyojIta karavAmAM AvyuM che. A samagra kArya mATe jJAnamaMdiramAM kAryarata 11 jeTalA vidvAna paMDitamitroe rAta-divasa atyaMta dhIraja, lagana ane parizramapUrvaka potAnI prajJAno viniyoga karyo che. je kharekhara prazaMsanIya, anumodanIya ane udAharaNarUpa che. zramaNa bhagavAna mahAvIranI zruta paraMparAne yatkiMcit rUpe surakSita, suvyavasthita ane saMkalita karavAnA zrutayajJamAM nAnakaDuM yogadAna pradAna karavA badala jJAnamaMdira parivAra atyaMta gaurava, harSa ane saMtuSTinI lAgaNI anubhave che. muMbaImAM 21-4-2012nA AyojIta graMthasUcino vimocana samAroha samagra jaina saMdha mATe AnaMda ane utsavanI ghaTanA che. utsava raMga vadhAmaNA! zrutajJAnanI divya vATe! anukrama 2. jJAnamaMdira kA jJAnayajJa 3. goDIjI pArzvanAtha jaina maMdira kI gaurava gAthA 4. kailAsa zrutasAgara graMthasUci kI viziSTatA 5. AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA ke bar3hate caraNa 7. graMtha paricaya 7. vastupAla tejapAlanI sakhAvonA sonerI AMkaDA 8. hastalikhita prationI lipio 9. samAcAra sAra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only lekhaka AziSa Ara. zAha eprila 2012 DaoN. hemaMta kumAra DaoN. hemaMta kumAra DaoN. hemaMta kumAra kanubhAI zAha bI. vijaya jaina DaoN. bhAratIbahena zelata vinaya mahetA, hirena dozI ja hA ra ` 4.3 14 18 19 20 24 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vi.saM.2068-caitra www.kobatirth.org goDIjI pArzvajina stotra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 che AziSa Ara. zAha jemanA yaza nAmakarmano ghoSa traNeya lokamAM gAjI rahyo che evA trevIzamAM tIrthAdhipati pArzvanAtha paramAtmA mATe adyaparyaMta saMskRta, prAkRta, mA.gu. Adi vividha bhASAomAM keTalIye racanAo thai, ane keTalIye prakAzana pAmIne lokajihvA sudhI pahoMcI. kobA saMsthAmAM kAryakALa daramyAna pArzvanAtha paramAtmAnuM eka evuM apUrva stotra maLyuM che je haju sudhI aprakAzita avasthAmAM ja hatuM. stotranA po vAMcatA ja mana atyaMta praphullita thai jAya ane punaH punaH e kaDIo gaNagaNavAnuM mana thAya evI che. pAchI kRtinI khAsiyata to e che ke badhI gAthAo alaga-alaga bhASAomAM racAi che. jema rasoigharamAM strIo vividha rasonA mizraNathI ati svAdiSTa vAnagIo banAve che, ane tene khAnAranA moDhAmAMthI 'vAha bhAI vAha' jevA udgAro nIkaLI paDe che. tema racanAkAre SaDUbhASArUpI rasone prabhu stavanAmAM DhALIne pArzvajina stotra nAmaka bhojanathALa banAvyo che. je paNa tenuM AsvAdana karaze tenA moDhAmAMthI prazaMsAnA sUra nIkaLyA vinA nahi rahe. A kRtimAM kartAe saMskRta, prAkRta, mAgadhI, zaurasenI, apabhraMza ane paizAcI bhASAono upayoga karyo che. jenA kAraNe kRti vaividhyapUrNa ane nAvinya sabhara lAge che. sAthe-sAthe gAthAomAM madhura AlApapUrvaka gAi zakAya tevA saghdharA, jagadudaya, roDa, mAlinI jevA vividha chaMdano paNa upayoga karyo che. kahevAya che ke arIso sAme jevI vastu rahelI hoya tevuM ja pratibiMba pADe che. saMskRta ukti 'prakRti muLAnuM cayati' anusAra vyakitanuM bAhya svarUpa tenAmAM rahelA AMtarika guNonuM varNana kare che. tema prastuta racanAnA vAMcanathI kRtikAra cokkasapaNe atyaMta bhAvuka ane paramAtmA pratye atUTa zraddhA dharAvatA haze tema kahI zakAya. teo 52mAtmA sAthe jANe sAkSAt vArtAlApa karatA hoya te rIte stotranI racanA karela che. kyAMka teoe prabhu AgaLa bALaka banIne mAMgaNI karI che. to kyAMka samaju ane viveka pUrNa banIne paramAtmA pratye bhaktibhAva pradarzita karyo che. AThamI gAthAmAM to bhagavAna sAthe jANe mITho jhaghaDo karatA hoya tema kahe che ke 'he bhagavAna! tuM to rAjAono rAjA che ane huM to bhikhArIono saradAra chuM. have jo tuM mane nahI Ape to temAM tArI ja lAja jaze. zuM varasato medha kyAreya yogya ke ayogya sthAnano vicAra kare che kharo?' Ama vAtano dora calAvyo che. AgaLa jatA kahe che 'he prabhu! mane icchita sukha Apo ja Apo. sukha Apazo temAM ApanI ja zobhA che.' tema kahIne prabhu AgaLa potAno haka jatAvyo che. kRti saMpAdananI prAraMbhamAM evo vicAra hato ke kRtinI keTalIka viziSTatA, vidvAna mAhitI ane mAtra pratane lagatI mAhitIonuM saMpAdana karIne kArya pUrNa karI daiza. paraMtu kRtisaMpAdananA anubhava pachI evo vicAra thayo ke gAthAo sAthe jo tenA arthone paNa mUkavAmAM Ave to je anya bhASAo jANatA nathI temanA mATe paNa gAthAonA artho jANavA sugama banI jAya. AthI gAthAonI sAthe tenA artho paNa mUkelA che. mArA mATe paNa AnA artho ka2vA ane kavinA hRdayastha bhAvone pakaDavA muzkela banI jAta, jo A kRti para ajJAtakartRka TIkA na hota. kobAmAM rahela pratomAMthI 8939 naMbaranI pratamAM stotranI sAthe tenA para racAyela TIkA paNa upalabdha thai ane mAruM kArya ekadama saraLa banI gayuM. TIkA stotrakAranI potAnI svopajJa che ke pachI anya koi vidvAne racI che teno nirNaya thai zakyo nathI. A TIkAne jema jema vAMcato gayo tema-tema kRtinI viziSTatAno to khyAla Avyo. taduparAMta bhASA badalAtA padmAkSaromAM paNa kevA pheraphAro thAya che tenuM paNa jJAna thayuM. For Private and Personal Use Only stotramAM saMskRta- prAkRta sivAyanI upayukta bhASAomAM je pheraphAro thAya che te A mujaba che. 1) mAgadhI - mAgadhI bhASAmAM jyAM jyAM paNa 2 no uccAra Avato hoya tyAM 'rasorno madhyAM' niyamathI 2 no la karavAmAM Ave che. ane jyAM daMtya sa no uccAra Ave tyAM 'sabhyo tAlavya zArI mavet' niyamathI sa no za karavo. eTale Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eprila 2012 jyAM sUra nI vAta Ave tyAM zula A pramANa lakhAya, 2) zorasenI - A bhASAmAM jyAM te no uccAra Ave tyAM tavIrasthAne rUAro yaH zauraoNncA' niyamathI ta no da karavAmAM Ave che. eTale tafTanI(nadI) kahevuM hoya tyAM TanI ema kahevAya. 3) paizAcI - A bhASAmAM zaurasenI karatA viparIta che eTale tyAM ta no da karavAmAM Avato hato ane ahiyAM da no ta karavAno hoya che. eTale dukha) kahevuM hoya tyAM suha ema lakhAya. taduparAMta zaSa no sa ane Na no na uccAra thAya che.(udA - $i TPra-siTR, varaV-Qrana) 4) apabhraMza - A uparAMta samasaMskRta ane sarvabhASA saMskRtano ullekha karela che. jemAM mAtra saMskRta ane prAkRta ema banne bhASAno bahulatayA ullekha thato hoya che tene samasaMskRta bhASA. kahevAya che. jyAre sarvabhASAmAM koi niyama hoto nathI temAM saMskRtaprAkata-mA.gu. vagere koI paNa bhASA vAparI zakAya che. kRtinA zloko kayA chaMda ane kai bhASAmAM che tenA bodha mATe dareka zlokanI upara kauMsamAM chaMda ane gAthAnA aMtamAM te-te bhASAnuM nAma Apela che. kRtinI aMtima gAthA parathI racanAkAra muni dharmavardhana che ema nizcita thAya che. A sivAya teonI koi khAsa mAhitI upalabdha thatI nathI. paraMtu jinaratna koSa, jai , gu. ka. bhA. 4-pa-6 jotA evuM anumAna thaI zake ke kharatara gacchamAM thayelA harSavijayanA ziSya dharmavardhana ane A katinA dharmavardhana e banne eka ja hovA joie. jo A anumAna sAcuM hoya, to kRtino racanAkALa vikramanI aDhAramI pUrvArdha haze ema paNa nakkI thAya. dharmavardhana muninuM saMskRta prAkRta uparAMtanI anya paNa bhASAo para sArU evuM prabhutva ane chaMdaalaMkArono paNa viziSTa bodha haze te phati nirIkSaNathI ja pratIta thAya che. A kRtinI kula cha hastaprato maLI che, jemAMthI 5 pratonA cokkasa lekhana varSa maLatA nathI. paraMtu lekhana zailI parathI lagabhaga aDhAramIthI vIsamI sadImAM lakhAyelI hoya tevuM jaNAya che. jyAre 28129 naMbaranI prata vi.saM. 1874mAM lakhAi che ane tenA pratilekhaka che muni naMNasI. pATha saMpAdana karavA mATe badhI pratone yogya nyAya Apelo ja che. paraMtu vizeSa zuddhi ane mAhitI bahulatAne dhyAnamAM rAkhIne prata naM- 8939 ane 22518 ne pradhAna paNe rAkhela che. jyAM-jyAM pATha bheda jaNAyo ke uparokta pratonA pATha karatA anya pratano pATha vadhu zuddha hoya to tene mAnya rAkhyo, ane bIjA pAThAMtarono phUTanoTamAM samAveza karela che, phUTanoTamAM pAThAMtara sAthe te pATha kai-kai pratomAM che tenA naMbaro paNa mUkyA che. jethI vidvAnone pATha anusaMdhAnAdi karavAmAM saraLatA rahe. je pAkomAM sAmAnya pheraphAra hoya tene phUTanoTamAM sthAna Apela nathI. tathA vizeSa nirNaya karavA mATe stotranI TIkAne AdarzarUpe gaNIne tadanusAra pAThonI goThavaNI karela che. goDIjI pArzvajina stotra praNamati yaH zrIgoDIpArdhaM padmA tasya na muMcati pArdhaM suguNajanaM sukhameva kIrtisphUrtiraho idRkSA yasya jagati jAgarti samakSA nanaMmIha tameva / / 1 / / jema sadguNI vyaktine sukha tyajatuM nathI tema jagatanI aMdara jeonI kIrti pratyakSarUpe prasarelI che, evA zrIgoDIjI pArzvajinane je paNa name che, te puruSane lakSmI kyAreya tyajatI nathI. ( 2) sadbhaktyA bhaktalokA jinavara! bhavato yatra yatra smaraMti, sAkSAtteSAM sameSAM varamiha hi muhurvAJchitaM tvaM vidhatse / yAtrAmAyAMti tatte kati kati ca mayA pratyayAzcAtra dRSTA, hRSTA me cittavRttistata ita ita AkAmaye nAnyadevaM / / 2 / / saMskRtIyA For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vi.saM.2068-caitra ma hai jinezvara paramAtmA ApanA bhakto bhaktipUrvaka ApanuM jyAM jyAM paNa smaraNa kare che. tyAM tyAM Apa pratyakSa teonA vAMchitone vAraMvAra pUro cho. AthI ja ApanA darzanArthe asaMkhya bhakatajano Ave che. tenA meM keTalAya pratyakSa udAha2No joyelA che. AvuM ApanuM sAkSAt mAhAtmya jovAthI mAruM citta atyaMta prasanna thAya che, ane AthI ja huM bIjA koi devanI kAmanA karato nathI. (citrAkSa) chaMdra} vivihasuvihalacchI vallisaMtANamehaM suguNarayaNagehaM pattasappuNNarehaM / dali aduriyadAhaM laddhasaMsaddhilAhaM jalahimiva agAhaM baMdimo pAsanAhaM / / 3 / / prAkRtIyA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vividha lakSmIrUpI velaDI mATe megha samAna, sadguNorUpI ratnonA bhaMDAra samAna, prApta karela che utkRSTa puNyarUpI rekhA jeNe, pAparUpI agnine jemaNe daLI nAkhI che, prApta karela che muktirUpI lAbha jemaNe ane samudranI jema jeonA guNone pAmavA kaThina che tevA pArzvanAthane ame vaMdIe chIe, zulapulanalavalalucilavinilamidapalamAnaMda sakalazulAzulazevidapadazalazIluhadaMda | kalunAzAgala kulakamalAlidinezaladeva calanazalojamahaM paNamAmi nilaMtalameva ||4|| mAgadhI deveMdrone paNa atyaMta AnaMda utpanna karanArA, sakala surAsuro vaDe sevAyelA che caraNakamalarUpI yugala jemanA, karUNAsAgara! kuLarUpI kamalonI zreNI mATe sUrya samAna hai pArzva prabhu! ApanA caraNakamalane huM niraMtara vaMdu chuM. (toTaka chaMdra) duhaTinIvAranadarunapoa duridohahudAsana aduladoa / saMpUridajagadIjaM dukAma pUraya mahavaMchida pAsasAmi / / 5 / / zaurasenI janma-maraNavALI duHkharUpI nadI taravA mATe jahAja samAna, pAponA samUharUpa agninA zamana mATe atula jaLa samAna, pUrNa karela che jagatanA jIvonI kAmanA jemaNe evA he pArzvanAtha Apa mArA vAMchitane puro. tuhatAhatabAnalanAsaghanaM subhatAnasukovitagItagunaM / dharanIzaphanIzanataM satataM nama pAsajinaM susuhaM tatataM || 6 || paizAcI jeo duHkhanA dAharUpI dAvAnaLano nAza karavA mATe megha samAna che. sukhane ApanAra hoi paMDito vaDe jemanA guNo gavAyA che. jeo dharaNendra vaDe satata vaMdAyelA ane niraMtara sukhane ApanArA che, evA pArzvajinane he sakhe! tuM namana kara. (nandvava79) matanamatasaravanavanatahanaravanapAvakaM siddhisubhajuvati siMgAravarajAvakaM / jo hu tuha calanajukamaMca saMtataM ca kati savve canA pAsa panamaMti taM / / 7 / / cUlikApaizAcI he pArzva prabhu! madananA madarUpI dhaniSTha jaMgalane bALavAmAM prakRSTa agni samAna, punaH muktirUpI yuvatInA zRMgAramAM zreSTha aLatAnA raMga jevA raktavarNIya evA ApanA caraNayugalanI je puruSa arcanA kare che. tene nizcaye karIne sarveloka name che. For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra S www.kobatirth.org (roDaThaM7) tuha rAula rAulaha sAmi huM rAularaMkaha hiNasu duhAi suhAi kuNasu mai mA avahIraha * pikhai juggu ajuggu ThANu varasaMtau kiM ghaNu pattaupai i hosu duhia sA tuha avahIlaNu // 18 // apabhraMzikA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eprila 2012 he nAtha! tuM to rAjAono paNa rAjA che, jyAre huM raMkono saradAra chuM. AthI mArA duHkhone haNa ane sukhane (pradAna) kara. mArI prArthanAne tuM avagaNIza nahI. zuM varasato megha kyAreya paNa yogya ke ayogya sthAnane jue che? nahi ne! tema Apane pAmyA chatA jo huM du:khI rahIza to temAM tArI ja avahIlanA che. (vasaMtatitA chaMz) 'sajjaMtukAmitavidhAnanidhAmarUpaM citte dadhAmi tava nAma sugeyarUpaM / icchAmi kAMtamidameva bhave bhavehaM vAmAMgajeha guNagehasupUritehaM / 19 / / samasaMskRta he vAmAdevInA lADakavAyA! bhavya jIvonI icchita kAmanAone pUravA mATe nidhAna jevA, Adeya nAmakarmanA kAraNe atyaMta prazaMsanIya ApanA nAmane huM cittamAM dhAraNa karuM chuM. guNabhaMDAra! atyaMta manohara ane sarve icchAone pUrNa karanArA tArA nAmane A lokamAM ane bhave bhave icchu chuM. (nAninI aMDha) ima araja amhArI tAMhi pakSI kuru tvaM giNai jahita kIdhuM tasya satyaM gurutvaM / hiva muja sukha Apo sA tavaivAsti zobhA tuja ciNa kahi svAmI kasya no saMti lobhAH / / 10 / / amArI A arajane tuM najaramAM le, jeTaluM kIdhuM tene satya ane gauravapUrNa karIne mAna, have to mane sukha Apo temAM tamArI ja zobhA che. he svAmI ApavAvALA tamArA jevA hoya to pachI lobha kAne na thAya? (stragdharA) svarbhASA saMskRtIyA tadanuprakRtijA mAgadhI zaurasenI paizAcI vyaMgarUpAnusRtavidhirapabhraMsikA sUtravAkyaiH || bhirvAgbhI. rasairvA stutisurasavatI nirmitA pArzvabhartuH zrIdharmAdvardhanenAmitasukRtavatAM hlAdasusvAdadA stAt / / 11 / / Ama sUtra evuM vAkya vaDe kahevA yogya artha ane upadeza che, jemAM evI saMskRta- prAkRta- mAgadhI- zaurasenIpaizAcI ane apabhraMzarUpI SadbhASAnA rasothI svAdiSTa ane zrIdharmavardhana muni vaDe racita pArzvaprabhunI stutirUpI rasoi atipuNyazALI jIvone AhlAdarUpI svAdane ApanArI thAo. For Private and Personal Use Only utphulla gallairAlApA kriyante durmukhaiH sukham / jAnAti hi punaH samyakkavireva kaveH zramam / / huM A kRtinuM saMpAdana mArI mati ane zakti anusAra karela che. chadmasthapaNuM hovAthI kyAMka kSati rahI javI zakya che. AthI vidgharyo mArI bhUlone dhyAnamAM na letA mAro kArya karavAno vizeSa prayatna ane utsAha vadhe tema anugraha. kare. kemake garbhiNI strInA duHkhane jema vaMdhyA strI nathI jANI zakatI. tema AMta saMpAdanAdi kAryomAM keTalo zrama paDato hoya che te tenA jJAtAo ja jANatA hoya che. anya koi A kAryazramane nyAya ApI nathI zakatA. jinAjJA viruddha kaMipaNa kahevAyuM ke lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDaM. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vi.saM. 2074 caitra ... bhavyAtibhavya jinAlayoM kI mahAnagarI muMbaI kI puNyadharA para parama pUjya rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrI padmasAgarasUrIzvarajI mahArAja kI zubha nizrA meM Ayojita zrI goDIjI mahArAja jaina Tempala enDa cerITIja ke dvizatAbdI mahotsava ke 18 divasIya maMgalamaya samAroha ke aMtargata zrutajJAna evaM sAMskRtika virAsata ke anupama upahAra svarUpa kailAsa zrutasAgara graMthasUci khaMDa 9 se 12 graMtharatna catuSTaya ke vimocana saha zrutabhakti mahAmahotsava kA kAryakrama Ayojita hai, yaha kAryakrama zrI goDIjI jaina Tempala ke dvizatAbdI samAroha kAryakrama meM sone meM suhAge jaisA siddha hogA. www.kobatirth.org zruta saMvarddhana saMrakSaNa ke isa pAvana avasara para parama pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtoM evaM deza ke kone-kone se padhAre vidvAnoM- zrImAnoM kI viziSTa upasthiti rahegI. sthala vimocana kartA jJAnamaMdira kA jJAnayajJa pAvana sAnnidhya " pUjya paM. zrI deveMdrasAgarajI ma. sA. pUjya paM. zrI hemacaMdrasAgarajI ma. sA. pUjya gaNivarya zrI prazAMtasAmIjI ma. sA., pUjya munirAja zrI vimalasAgarajI ma. sA. Adi muni bhagavaMta va sAdhvIjI bhagavaMta.. isa avasara para muMbaI mahAnagarI meM virAjamAna pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtoM kI bhI upasthiti rahegI. mukhya atithi zeTha zrI saMvegabhAI lAlabhAI, pramukha- zeTha ANaMdajI kalyANajI TrasTa zubhadina zanivAra, di. 21-4-2012 vaizAkha kRSNa amAvasyA samaya : : : zubha sannidhi rASTrasaMta, jJAnatIrthapreraka AcAryapravara zrImat padmasAgarasUrIzvarajI mahArAja : prAtA 9-30 baje zrI goDIjI jaina upAzraya; 12 pAyAnI, vijaya vallabha cauka, muMbaI - 31 : parama gurubhakta zrI ravicaMdajI botharA ke suputra zrI vIracaMdajI evaM zrI ajitacaMdajI botharA parivAra, kolakAtA vizAkhApaTTanam - siMgApura graMtharatna catuSTaya ke cAroM khaMDoM ke lAbhArthI khaMDa-09 : zeTha ANaMdajI kalyANajI TrasTa, ahamadAbAda zrI bhavAnIpura jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, kolakAtA khaMDa-10 : khaMDa-11 : zrImatI tArAdevI harakhacaMdajI kAMkariyA parivAra, kolakAtA khaMDa-12 zrI sAMtAkruja jaina tapagaccha saMgha, muMbaI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samAroha ke viziSTa atithi zrI pratApabhAI bhogIlAla (saMsthApaka- bI.ela. insTITayUTa oNpha inDolaoNjI, dillI) zrI rasikalAla ema. dhArIvAla (ceyaramena mANikacaMda dhArIvAla grupa) For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eprila 2012 samAroha kA viziSTa AkarSaNa zrutajJAna mahotsava ke isa maMgalamaya avasara para pUjya gaNadharoM dvArA sthApita zruta paraMparA kI bhavyatA ko zrI saMjayabhAI vakhAriyA apanI prabhAvI zailI meM ujAgara kareMge. zratasaMvardhana ke maMgala avasara para mAnanIya vizeSa AmaMtrita atithi zrI surezabhAI dalAla (mUrdhanya kavi) zrI jayezabhAI zAha (namana bilDarsa) zrI prANalAlabhAI dozI (udyogapati) zrI zAMtilAlajI kavADa (kAryakArI adhyakSa, JITO). zrI cImanabhAI pAlItANAkara (muMbaI zrI zikSaNa saMgha ke mobhI) zrI subhASajI ruNavAla (ITO) zrI zrIyakabhAI araviMdabhAI zeTha (pramukha, zrI zaMkhezvara tIrtha) zrI narezabhAI zAha (vAlakezvara) zrI vallabhajI bhaMsAlI (inAma sikyorITIja) zrI mANekalAla nAnacaMda (JITO) zrImatI piMkIbena dalAla (muMbaI samAcAra) zrI navInabhAI DI. mahetA (JITO) zrI kuMdanabhAI vyAsa (janmabhUmi) zrImatI madhubena harSadarAya dozI (vallabhIpura) zrI motIlAlajI osavAla (motIlAla osavAla sikyuriTIz2a) zrI hirajIbhAI morArajIbhAI zAha (pramukha - zrI sAMtAkruja jaina saMgha) zrI caMpAlAla vardhana (pramukha - JITO) zrI hemaMtabhAI zAha (haba TAuna) zrI bharatabhAI jhaverI (pramukha - bAbulAla amIcaMda pannAlAla TrasTa) zrI bhAlacaMdrabhAI jAnI (gujarAta samAcAra) zrI dinezabhAI TI. zAha (eziyana sTAra enDa kaM. li.) zrI pravINabhAU sIMgoTe (vArtAhAra, muMbaI cauphera. yazobhUmi, hindamAtA Adi) zrI ramezajI zAha - luMkaDa parivAra (sumeru bilDarsa) zrI mInubhAI (naI duniyA) zrI maMgalaprabhAtajI loDhA (MLA pramukha-zrI loDhA dhAma) zrI manojabhAI murArakA (bI.enDa ke. sikyurITIja) zrI bharatabhAI zAha (bI. vijaya enDa kaM.) zrI pradIpajI ghIsulAlajI badAbhiyA (selo grUpa) zrI vipulabhAI zAha (eziyana sTAra enDa kaM. li.) zrI bhaMvaralAlajI koThArI (riddhi-siddhi buliyana) DaoN. dhanavaMtabhAI zAha (prabaddha jIvana mAsika zrI devIcaMdajI vaccharAjajI copar3A (vaccharAja Devalaparsa) patrikA ke mAnad taMtrI) DaoN. bipinabhAI dozI (muMbaI yunivarsiTI, zrI pRthvIrAjajI koThArI (riddhi-siddhi buliyana) jainA-yu.esa.e ke pratinidhi) zrI sukharAjajI nAhara (nAhara bilDarsa) zrI uttamacaMdajI birAvata (zrI kaMpila tIrtha) zrI prakAzajI bI. jaina (kAuMsIla janarala oNpha ravAnDA) zrI padamajI saMcetI (jayapura jemsa) zrI pArasajI guMdecA (guMdecA bilDarsa) zrI premalabhAI kApaDiyA (zrIpAla rAsa ke virala prakAzaka) bIjA dvArA maLatAM duHkhathI bacavA mATe traNa vastu khyAlamAM rAkhavI. eka, anya pAse apekSA rAkhavI nahIM be, kadAca avekSA rAkhI hoya to te pUrI thAya tevI jIda rAkhavI nahIM traNa, apekSA tUTe tyAre vyaktine doSita mAnavI nahIM For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra .va.saM. 2058 caitra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir goDIjI pArzvanAtha jaina maMdira kI gaurava gAthA 9 saMkalana : DaoN. hemaMta kumAra AraMbhakAla se hI bhAratavarSa aneka tIrthakaroM avatarita mahApuruSoM, RSiyoM-muniyoM, tIrthasthaloM evaM mahAnagaroM . kA deza rahA hai. bhAratavarSa ke mahAnagaroM meM muMbaI mahAnagara kA advitIya sthAna hai. aneka tIrthasthaloM ke rUpa meM pratiSThita va viziSTa zilpAMkanoM se AveSTita maMdiroM kI mahAnagarI muMbaI meM gor3IjI pArzvanAtha maMdira kA agragaNya sthAna hai. gor3I pArzvanAthajI kA yaha tIrtha muMbaI ke vyasta kSetra pAyadhunI meM avasthita hai. isa kSetra meM jainoM kI janasaMkhyA atyadhika hai. yahA~ kaI jinAlaya, aneka upAzraya, pAThazAlAe~, jJAnabhaMDAra ke sAtha AyaMbilazAlA kI bhI adhikatA hai. goDIjI mahArAja kI gauravagAthA kI bAta karanI ho to mahAnagara muMbaI evaM yahA~ base jaina zrImaMtoM kI bAta pahale karanI par3egI. muMbaI mahAnagara itihAsa ke jharokhe meM AlIzAna bhavanoM evaM rAjamArgoM se susajja muMbaI Aja 400 kilomITara ke vistRta kSetraphala vAlA mahAnagara hai, jo kabhI sAta choTe-choTe TApuoM meM vibhAjita thA. samaya ke pravAha meM dezI evaM videzI pravAsiyoM ke AvAgamana se isa mahAnagara kA AkAra-prakAra badalatA gayA aura Aja hamAre samakSa saMpUrNa bhAratavarSa kI zobhArUpa vizAla mahAnagara kA rUpa le cukA hai. IsvI san kI pandrahavI zatAbdI ke uttarArdha meM purtagAliyoM kA muMbaI meM Agamana huA aura ve dhIre-dhIre apanA adhikAra jamAte hue saMpUrNa muMbaI para zAsana karane lage. 17vI zatAbdI ke prArambha meM purtagAlI rAjakumArI kA vivAha briTena ke rAjakumAra ke sAtha sampanna huA aura muMbaI zahara ko briTena ke rAjakumAra ko dahejaravarUpa pradAna kara diyA gayA aura tabase briTena kA zAsana prArambha huA. muMbaI meM jaina samAja kA itihAsa I. sa. kI 18vIM zatAbdI ke Arambhika kAla se prApta hai, jabase yahA~ bar3I saMkhyA meM mukhyataH gujarAta evaM rAjasthAna se jaina zreSThiyoM kA Agamana hone lagA aura muMbaI vyApAra kA mukhya kendra banatA gayA. apane dhArmika saMskAroM ke sAtha Aye zreSThigaNoM ne apane ArAdhyadeva kI pUjA-arcanA hetu gRha jinAlayoM kI sthApanA kI. isI zrRMkhalA meM IsvI san 1758 meM zeTha zrI motIzAha ke pitA zeTha zrI amIcaMdabhAI khaMbhAta se parivAra sahita padhAre aura gRha jinAlaya kI sthApanA kI jo muMbaI mahAnagara ke jaina itihAsa meM nIMva kA patthara siddha huA. muMbaI ke jaina maMdira evaM jainasaMgha For Private and Personal Use Only muMbaI mahAnagara meM Aja aneka bhavya jaina maMdira haiM. lagabhaga 250 varSa pUrva yahA~ eka bhI jaina maMdira hone kA koI itihAsa prApta nahIM hotA hai. prApta itihAsa ke anusAra muMbaI phorTa meM jaina maMdiroM ke nirmANa kI zRMkhalA meM sarvaprathama goDIjI jaina maMdira kA nirmANa huA thA. IsvI san 1803 meM phorTa meM bhayaMkara Aga lagane ke kAraNa vahA~ "se loga sthAnAMtarita kara pAyadhunI-bhUlezvara meM A base aura apane sAtha apane ArAdhyadeva ko bhI phorTa se sthAnAMtarita kara pAyadhunI le Aye, jahA~ zeTha motIzAha parivAra ne goDIjI pArzvanAtha ke bhavya jinAlaya ke nirmANa kA saMkalpa liyA evaM tadanusAra maMdira kA nirmANa karavAyA. samaya ke pravAha ke sAtha-sAtha aneka pUjya sAdhusAdhvIjI kA Agamana va cAturmAsa hone lagA aura jahA~-jahA~ jaina bahula bastI thI vahA~ jaina maMdiroM, upAzrayoM, jJAnabhaMDAroM Adi kA nirmANa hone lagA. Aja muMbaI mahAnagara meM jaina samAja dvArA saMrakSita saMcAlita aneka saMsthAe~ haiM, jo samAja kalyANa hetu agraNI bhUmikA kA nirvahaNa kara rahe haiM. goDIjI pArzvanAtha itihAsa ke AIne meM bhagavAna zrI goDIjI pArzvanAtha kA itihAsa bhI bar3A rocaka hai. vaTapadra (baroDA) ke seTha zrI kAnAjI dvArA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 eprila 2012 nirmita tIna pratimAoM kI aMjanazalAkA kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya ke hAthoM sampanna huI thI. usameM eka pratimA zrI goDIjI pArzvanAtha kI bhI thI, jo bar3I camatkArI siddha huI. kAlakrama se yaha pratimA jhIMjhuvAr3A ke seTha goDIdAsa ke gRhamaMdira meM pUjI jAne lagI. eka bAra duSkAla ke kAraNa seTa goDIdAsa tathA sor3hAjI jhAlA mAlava gaye hue the. yahA~ se vApasa Ate samaya kisI sthAna para rAtri-nivAsa kiyA. vahA~ siMha nAmaka eka kolI (AdivAsI) ne seTha kI hatyA kara dI. yaha ghaTanA jAnane ke bAda sodAjI ne usa kolI ko bhI mAra DAlA. seTha goDIdAsa marakara vyaMtara nikAya ke deva bane aura apane gRha-maMdira meM sthita bhagavAna pArzvanAtha kI pratimA ke adhiSThAyaka bane. taba se yaha pratimA goDIjI pArzvanAtha ke nAma se prasiddha huI. isI pratimA ke adhiSThAyaka deva ne sodAjI ko sukhI banAyA. soDhAjI isa pratimA ko apane ghara le Aye aura bhaktibhAva se darzana-pUjana karane lage. bAda meM ve jhiMjhuvADA ke rAjA aura gujarAta ke mahAmaMDalezvara bhI bane. adhiSThAyaka deva ke sAnidhya vAlI isa pratimA ke prabhAva se soDhAjI ke bhAI mAMgu jhAlA ne apanI bahana phUlA kuMvarI kI bhUta-bAdhA dUra kI thI. tatpazcAta yaha camatkArI pratimA kucha kAla taka pATaNa meM rahI. vi. saM. 1356-60 ke daurAna bAdazAha allAuddIna khilajI ke bhAI alaphakhAna dvArA car3hAI ke samaya yaha pratimA bhUgarbha meM rakhI gaI. vi. saM. 1432 meM eka divya saMketa se pATaNa ke sUbedAra hasanakhAna (hIsAyuddIna) ko yaha pratimA bhUgarbha se prApta huI aura usane sUbedAra kI bIbI, jo jaina zrAvikA thI, use de dI. usake dvArA yaha pratimA pUjI jAne lagI. kucha samaya ke pazcAta svapna saMketa ke anusAra yaha pratimA nagarapArakara ke seTha meghA ko arpita kI gaI. vahA~ para pATaNa se le jAte samaya rAste meM jo-jo gA~va Aye vahA~ para pAdukA ke rUpa meM isa pratimA kI sthApanA kI gaI jo varakhaDI ke nAma se jAnA jAtA hai. vi. saM. 1444 meM nagarapArakara meM maMdira banavA kara isa pratimA ko pratiSThita kiyA aura taba se goDIjI pArzvanAtha kA tIrtha sthApita huA. isa prakAra goDIjI pArzvanAtha kI mUla pratimA kA cha: sau varSa prAcIna itihAsa atyanta prabhAvapUrNa rahA hai. isake bAda to pUre bhAratavarSa meM anekoM sthAnoM para goDIjI pArzvanAtha ke bhavya maMdiroM kA nirmANa huA hai. parantu una sabhI mandiroM meM pAyadhunI ke isa maMdira kA sthAna agragaNya hai. muMbaI mahAnagara ke itihAsakAroM ne zrI goDIjI pArzvanAtha maMdira ko sarvaprathama phorTa vistAra meM honA svIkAra kiyA hai. usa jinAlaya kA vinAza hone para pAyadhunI vistAra meM maMdira nirmANa karake vi. saM. 1868 ke dvitIya vaizAkha suda 10 ke dina zrI vijaya devasura gaccha ke yati zrI pUjya devendrasUrijI ke kara-kamaloM se isa pratimA ko pratiSThita kiyA gayA. usa samaya ghoghA ke seTha kalyANajI kAnAjI ne bolI bolakara isa pratimA kI prANa-pratiSThA kI thI. muMbaI ke sabase prAcIna jainatIrtha svarUpa goDIjI jinAlaya ko Aja do sau sAla pUre ho rahe haiM, jo hama sabhI ke lie atyanta Ananda aura gaurava kA anupama avasara hai. jabase isa pratimA kI goDIjI jaina maMdira meM prANapratiSThA haI hai, tabase isa kSetra kA puNyaprabhAva udaya huA hai. sakala zrIsaMgha kI sarvatomukhI unnati huI hai aura jaina samAja kI saMkhyA evaM unakI unnati dina-ba-dina bar3hatI hI gaI hai. goDIjI jaina maMdira kI viziSTatA goDIjI mahArAja jaina maMdira ke nirmANa ke 200 varSa vyatIta ho gaye haiM. isa maMdira kI viziSTatA hai ki isake nirmANa meM mukhyataH viziSTa prakAra kI lakar3iyoM kA prayoga huA thA, aura una lakar3iyoM para suMdara kalAkRtiyoM ko utkIrNa kiyA gayA thA. maMdira ke stambha evaM UparI bhAga meM citrita nartakiyoM, putaliyoM Adi ke citra viziSTa kalAkRti ke pratIka the. isa maMdira kA jirNoddhAra samaya-samaya para hotA rahA hai. aba yaha maMdira saMpUrNa zveta saMgamaramara meM kalAtmaka nakkAzI se sajA huA, atyaMta bhavya evaM manohara lagatA hai. maMdira meM prayukta kA~ca para kI gaI citrakArI bhI isakI zobhA meM cAra cA~da lagAte haiM. yaha do maMjilA maMdira bhavya evaM vizAla hai. maMdira ke garbhagRha For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vi.saM.ra018-caitra 11 meM mUlanAyaka goDIjI pArzvanAtha prabhu kI lagabhaga 25 IMca kI mahAprabhAvaka pASANa pratimA birAjamAna hai. yaha pratimA ati prAcIna hai. yahA~ darzana-pUjana karane vAle mahAnubhAvoM ke hRdaya meM bhAvollAsa jAgRta karane vAle aneka utkRSTa sAdhana upalabdha haiM, jo mana ko pUrNa dhArmika va AdhyAtmika vAtAvaraNa meM praveza karAe binA nahIM rahate. prathama dRSTi meM prabhu darzana jahA~ adhyAtmarUpI gahana AkAza kA bhakta kI hRdayarUpI bhavyabhUmi se milana hotA hai, vaha manoharatama gagana sadRza goDIjI pArzva prabhu haiM ! isa prabhu kI zaraNa meM Ate hI bhakta ke mana kI udvignatA rUpI Aditya asta ho jAtA hai aura bhakta kA hRdaya vividha suMdaratama bhAvarUpI raMgoM ke vaividhya se susajja hokara manohara meghadhanuSa tulya bana jAtA hai. saMdhyAkAla meM AkAza apanA zveta raMga khokara zanaiH zanaiH pIta varNa meM parivartita hotA huA bhakta ke kAna meM eka manohara saMdeza detA najara AtA hai aura kahatA hai, "aise hI to haiM, apanA zveta raMga khokara pIta varNa dhAraNa karate hue hamAre garvIle goDIjI pArzvanAtha prabhu! apane parikara rUpI tAroM se ghirA hone para hI caMdra ati suMdara lagatA hai, zobhAyamAna pratIta hotA hai, paraMtu ravibiMba ko apanI zobhA ke liye kisI parikara kI AvazyakatA hI nahIM par3atI.' dekha lIjiye parikara rahita ye vizvasUrya prabhu zrIgoDIjI pArzva kI pratimA kitanI manohara jAna par3atI hai. prabhu ke darzana mAtra se bhakta hRdaya meM alaukika AhlAda kA bhAva utpanna hotA hai aura bhakti kI gaMgA meM DubakI lagAte hue apane karmamaloM ko dho DAlane meM samartha hotA hai. goDIjI mahArAja kA adbhuta prabhAva jainadharma ke caubIsa tIrthaMkaroM meM prabhu zrI pArzvanAtha kI mahimA aparaMpAra hai. bhAratavarSa meM sabase adhika maMdira aura pratimAe~ pArzvanAtha bhagavAna kI milatI hai. sabhI tIrthakara paramAtmA samAna pUjanIya haiM tathApi aisA dekhane meM AtA hai ki bhagavAna zrI pArzvanAtha prabhu kI ArAdhanA sabase adhika kI jAtI hai. isa kalikAla meM kalpavRkSa kI taraha pArzvanAtha kI ArAdhanA-sAdhanA zIghra phaladAyI hotI hai. aneka aise udAharaNa zAstroM meM prApta hote haiM, jinameM varNana milatA hai ki saMkaTa kAla ho yA koI upadrava upasthita huA ho taba zrI pArzvanAtha prabhu kI ArAdhanA turaMta phaladAyI siddha hotI hai, sArI vipattiyA~ dUra ho jAtI haiM evaM ArAdhaka AtmAoM kI kAmanA pUrNa hotI hai. zrI pArzvanAtha prabhu ke zAsanadeva isa duSamakAla meM bhI jAgRta haiM, bhaktoM kI zubha bhAvanA dekhakara ve sadA bhaktajana kI sahAyatA karate rahate haiM. hamAre mahAna pUrvAcAryoM ne paramAtmabhakti svarUpa anekoM stotra-stava-chaMda banAye haiM, unameM bhI pArzvanAtha bhagavAna ke uvasaggahara stotra jaise aneka maMtragarbhita camatkArI stotra upalabdha hote haiM. mahAprabhAvI zrI goDIjI pArzvanAtha ke to saMskRta-prAkRta va dezIbhASAoM meM race gaye aneka stotra-stavanAdi prApta hote haiM jo jana-jana ko kaMThastha haiM. zrI goDIjI pArzvanAtha prabhu ke prati zraddhA kA bhAva lekara jo mahAnubhAva darzana-pUjana karate haiM, unheM manovAMchita phala kI prApti hotI hai. hIre, motI athavA zuddha svarNa se kI gaI AMgI racanA, caraNoM meM bar3e-bar3e sugaMdhita raMga-biraMge puSpoM kA Dhera aura cAroM ora prajjvalita ghI ke pavitra dIpakoM ke madhya birAjamAna goDIjI pArzvanAtha bhagavAna kA prabhAva aura camatkAra kA pUrA-pUrA varNana karane meM kauna samartha hai? parva ke dinoM meM goDIjI kA dhArmika vAtAvaraNa muMbaI mahAnagara meM rahane vAle hajAroM zrAvaka-zrAvikA niyamapUrvaka dina meM eka bAra to goDIjI prabhu kA darzana avazya hI karate haiM. darzana-pUjana karane Ane vAle zraddhAluoM se yaha maMdira bharA rahatA hai, vizeSarUpa se mahAparva paryaSaNa evaM navapada olI ke samaya to isa vizAla maMdira kA passira pAvana tIrthabhUmi ke rUpa meM parivartita ho jAtA hai. navapada pUjA ke liye muMbaI mahAnagara meM zrI goDIjI maMdira kA sthAna agragaNya hai. For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 eprila 2012 goDIjI kA advitIya evaM AlIzAna upAzraya ... muMbaI mahAnagara meM prabhu bhakti ke lie goDIjI maMdira jisa prakAra vikhyAta hai, usI prakAra sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha, vyAkhyAna zravaNa Adi dhArmika kriyAoM ke liye goDIjI upAzraya kA sthAna sarvopari hai. yahA~ ke upAzraya meM prAtaH cAra baje se rAtri ke gyAraha baje taka aneka zrAvaka-zrAvikA sAmAyika Adi dhArmika kriyAe~ karate rahate haiM. saMpUrNa bhArata meM yaha upAzraya advitIya hai. yahA~ lagabhaga tIna hajAra vyakti eka sAtha baiTha sake, aisI vyavasthA kI gaI hai. pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtoM kI sAdhanA ArAdhanA meM sahayogI yahA~ kA upAzraya bhavya evaM vizAla hai. . goDIjI tIrtha para saMcAlita nIMva ke patthara jaise anya kArya aura dvizatAbdI mahotsava goDIjI maMdira meM bhaktiyoga, tapayoga ke sAtha jJAnayoga kI bhI suMdara vyavasthA hai. anya samAjopayogI evaM janakalyANakArI kAryoM ke liye bhI goDIjI tIrtha prasiddha hai. yahA~ kA jJAnabhaMDAra, zikSaNa saMsthAna Adi samAja sevA meM sadaiva tatpara haiM. ___Aja bhavya maMdira kA dvizatAbdI mahAmahotsava muMbaI kA caturvidha saMgha ati harSollAsapUrvaka manA rahA hai. yahI kAmanA hai ki zrI goDI pArzvanAthajI kI anupama kRpA isa mahAna nagarI aura usakI dharma parAyaNa janasamudAya para sadaiva banI rahe tathA jJAna-dharma evaM tapa kA yaha pAvana kendra sadaiva mAnavasamAja ko AdhyAtmika rAha dikhalAtA rahe. goDIjI mahArAja jaina Tempala enDa ceriTIja, pAyadhunI kI pavitra dharmabhUmi kI gauravagAthA ke saMbaMdha meM jitanA likhA jAe utanA hI kama pratIta hotA hai. saMkSepa meM kahA jAe to itanA hI kahA jA sakatA hai ki goDIjI pArzvanAtha bhagavAna kA adbhuta prabhAva, prabhAvaka guru bhagavaMtoM kI zubha sannidhi tathA do sau varSoM se isa dharmasthAna kI sevA meM lIna dharmaparAyaNa evaM prAmANika TrasTIgaNa kI lagana pUrvaka tana-mana-dhana se sevA karane ke kAraNa isa maMdira kA sthAna bhAratabhara ke maMdiroM meM suprasiddha evaM agragaNya hai. ajJAnatAvaza koI bhUla huI ho to trividha micchAmi dukkar3a! prAcIna devanAgarI lipinA adhyayana vargo AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdiranI zAkhA sITI seMTara pAlaDI - amadAvAda khAte zrI navInacaMdra jagAbhAi zAha parivAranA zubha-sahayoge jAnyuArI mAsathI dara ravivAre savAre 11:30 thI 12:30 kalAke prAcIna devanAgarI lipinA adhyayana vargano prAraMbha thayo che. adhyayana vargamAM 20 jeTalAM bhAi-baheno A zratayajJamAM joDAyA che. A vargamAM joDAyela adhyetAone lipi vijJa DaoN. uttamasiMhajI lipi saMbaMdhI jJAnanuM pradAna karI rahyA che. saMsthAnA variSTha salAhakAra zrI bI. vijaya jenA dvArA prAcIna devanAgarI lipinA adhyayana ! vargonuM suMdara Ayojana temaja saMcAlana thaI rahyuM che. jemane paNa A adhyayana vargamAM joDAvAnI bhAvanA hoya temane zrI mahAvIra jaina ArAdhanA keMdra-kobA temaja AcArya zrI kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira zahera zAkhAnAM rUbarU saMparka karavo. For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vi.saM.2058-yaMtra 13 | kailAsa zrutasAgara graMthasUci kI viziSTatA saMkalana : DaoN. hemaMta kumAra yaha prAyaH sarvamAnya tathya hai ki jaina paramparA kI sAhitya-saMpadA kisI bhI anya bhAratIya dhArmika paramparA kI apekSA vipulatA, vividhatA evaM guNavattA kI dRSTi se kama nahIM hai. vibhinna bhASAoM evaM vividha viSayaka uccakoTi kI racanAoM se jaina manISI atiprAcIna kAla se bhAratI ke bhaMDAra ko samRddha karate Aye haiM. jaina dharma ke caturvidha saMgha meM zramaNa-zramaNI evaM zrAvaka-zrAvikA ye mukhya aMga haiM. zramaNa-zramaNI saMsAratyAgI evaM mokSamArga ke sAdhaka hote haiM. gRhastha jIvana vyatIta karane vAle zrAvaka-zrAvikAoM ke lie ve dharmapatha pradarzaka, ArAdhya evaM zrIsaMgha ke guru haiM. ina viSayAtIta niSparigrahI, nirAraMbhI zramaNoM kI vizeSatA jJAna-dhyAna-taporakta rahanA hai. unakA prayatna sadaiva abhIkSaNa-jJAnopayoga meM saMlagna rahanA hotA hai. svAdhyAya unake tapAnuSThAna kA mahatvapUrNa aMga hotA hai. ataeva ati prAcIna kAla se hI anaginata AcArya evaM munirAja sAhitya sajana meM pramukha yogadAna karate Aye haiM. jaina gRhastha deva-zAstra-guru kA upAsaka hotA hai. jinendradeva ke pazcAt AmnAyAnumodita dharmazAstra aura sAdhu rUpI guru hI usakI zakti ke sarvopari pAtra hote haiM. unake dainika Avazyaka SaTkarma meM svAdhyAya aura dAna kA mahatvapUrNa sthAna hai. pratidina kucha nirdhArita samaya taka zraddhApUrvaka dharmazAstroM kA adhyayana karanA svAdhyAya hai, aura sAdhu-sAdhvI sabhI satpAtroM kI AhAra-abhaya-auSadhi-zAstra rUpa caturvidha dAna se sevA karanA dAna hai. ataH svataH bhI aura guruoM kI preraNA se bhI jaina gRhastha sAdhu-sAdhviyoM ko, anya tyAgI vratiyoM ko tathA jinamaMdiroM ko zAstroM kI pratiyA~ likhavAkara dAna karane meM sadaiva utsAhapUrvaka pravRta hote rahe haiM. pariNAmasvarUpa deza ke prAyaH pratyeka jinAlaya meM eka choTA-moTA zAstra-bhaMDAra vikasita hotA rahA. aneka bhaTTArakIya pITha, maTha, vasadI, upAzraya Adi acche graMthasaMgraha kendra bane aura saMrakSita rahe. isa prakAra ye vividha zAstra-bhaMDAra aura jaina sAhitya ke saMrakSaNa ke saphala-sAdhana siddha hue. . . Adhunika yuga ke prArambha meM hI jabase pAzcAtya vidvAnoM ne bhAratIya dharma, darzana, sAhitya Adi kA vidhivata adhyayana prArambha kiyA, tabase dhIre-dhIre jaina zAstrabhaMDAroM ne bhI unakA dhyAna AkarSita kiyA. aneka jaina graMthabhaMDAroM meM pAMDulipiyoM ke zodha-khoja evaM adhyayana kA abhUtapUrva kArya prArambha huA. isa saMdarbha meM AvazyakatA pratIta hone lagI ki kama se kama pratyeka mahatvapUrNa jaina zAstrabhaMDAra meM saMgRhIta graMthoM kI paricayAtmaka graMthasUciyA~ Adhunika zailI meM taiyAra kI jAe~. pUjya rASTrasaMta AcArya zrI padmasAgarasUrijI kI preraNA va AzIrvAda se sthApita evaM saMcAlita AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA meM saMgRhIta lagabhaga do lAkha se adhika hastapratoM ke sUcIkaraNa kA kArya prArambha kiyA gayA hai. yaha kArya yahIM vikasita sUcIkaraNa praNAlI, (jo Ajataka kI sabase vistRta sUcIkaraNa paddhati hai,) ke dvArA sUcIkaraNa kA kArya kiyA jA rahA hai. lagabhaga 50 se adhika bhAgoM meM prakAzita hone vAlI isa graMthasUcI ke 12 bhAga prakAzita ho cuke haiM. isa prakAra kI sUciyoM ke nirmANa karane kA kArya atyaMta dhairya, zrama evaM samayasAdhya to hotA hI hai, kadAcita nIrasa bhI hotA hai. tathApi jJAnamaMdira meM kAryarata prAcIna lipi va vibhinna bhASA ke vizeSajJoM dvArA rAta-dina saMpAdana-saMzodhana kA kArya karate rahane se yahA~ sugamatApUrvaka graMthasUci nirmANa va prakAzana kA kArya niraMtara cala rahA hai. graMthasUciyoM ke lAbha vidvAnoM ke lie avidita nahIM haiM. apanI sAhitya saMpadA evaM hastalikhita graMthoM kA lekhAjokhA jAnanA mAtra hI nahIM, prAyaH pratyeka bhaMDAra meM ekAdhika aprakAzita racanAe~ prApta hotI haiM, kabhI-kabhI to aisI virala racanAe~ bhI prApta ho jAtI haiM jinake astitva kI jAnakArI to graMthAMtaroM se hotI thI, kintu vaha kahIM bhI upalabdha nahIM thI. isake atirikta, kisI bhI graMtha ke Adhunika paddhati se susaMpAdita saMskaraNa kA nirmANa karane ke lie vibhinna bhaMDAroM meM prApta usakI pratiyoM kA milAna karane se pAThabhedoM ke prakSipta yA truTita aMzoM Adi ke nirNaya karane meM bar3I sahAyatA milatI hai. zAstra-dAna karane vAle aura pratilekhaka kI prazastiyoM se aneka racanAoM ke racanAkAla nirdhAraNa meM sahAyatA milatI hai, sAtha hI mUla lekhaka, dAnapreraka guru, dAtA zrAvaka yA zrAvikA, lipikAra, tatkAlIna gacchAdhipati, rAjA, maMtrI, pramukha zreSThI Adi va deza-kAla Adi ke saMbaMdha meM aneka mahatvapUrNa aitihAsika tathya prApta ho jAte haiM. bhASA evaM lipi ke vikAsa kA adhyayana karane meM bhI vibhinna kAlIna evaM vibhinna kSetrIya pratilipiyA~ upayogI hotI haiM. For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 14 www.kobatirth.org AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamandira, kobA ke bar3hate caraNa saMkalana : DaoN. hemaMta kumAra jainadharma evaM saMskRti kA mUrdhanya kendra, gujarAta prAnta kI rAjadhAnI gAMdhInagara-ahamadAbAda ucca rAjamArga para sthita, sAbaramatI nadI ke samIpa suramya vRkSoM kI ghaTAoM se AcchAdita dharma, zrutajJAna aura kalA kA triveNI saMgamarUpa zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, kobAtIrtha, prAkRtika zAnti va AdhyAtmikatA kA AhlAdaka anubhava karAtA hai. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eprila 2012 mahAna jainAcArya zrImat kailAsasAgarasUrIzvarajI ma. sA. ke praziSya rASTrasaMta yugadraSTA zrutoddhAraka AcArya zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. ke zubhAzIrvAda se zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kI vidhivat sthApanA 26 disambara, 1980 ke zubha dina kI gaI thI. pUjya gacchAdhipati AcArya zrI kailAsasAgarasUrIzvarajI ma. sA. kI yaha prabala icchA thI ki yahA~ para dharma, ArAdhanA aura jJAna sAdhanA kI koI ekAdha pravRtti hI nahIM, varan jJAna-dharma kI anekavidha pravRttiyoM kA mahAsaMgama ho. etadartha AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. ne pUjyazrI kI mahAna bhAvanA ko mUrta rUpa pradAna karate hue dharma, kalA evaM zrutajJAna ke triveNI saMgamarUpa isa tIrtha ko vikasita kara unake sapanoM ko sAkAra kiyA. Aja zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra anekavidha pravRttiyoM ke sAtha nirantara pragati aura prasiddhi ke zikhara kI ora agrasara hotA huA apanI zAkhAoM - prazAkhAoM dvArA dharmazAsana kI sevA meM tatpara hai. J lagabhaga 450 varSa prAcIna sphaTikaratna kI prabhu pArzvanAtha kI pratimA se suzobhita ratnamaMdira se yukta AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra kI AtmA hai. yaha svayaM apane Apa meM eka vizAla saMsthA hai. vartamAna meM jJAnamaMdira ke antargata nimnalikhita vibhAga kAryarata haiM. devarddhigaNi kSamAzramaNa hastaprata bhAMDAgAra yahA~ lagabhaga 2,00,000 se adhika prAcIna durlabha hastalikhita zAstra-graMtha saMgRhIta haiM. inameM Agama, nyAya, darzana, yoga, vyAkaraNa, itihAsa Adi vibhinna viSayoM se sambandhita adbhuta jJAna kA sAgara samAhita hai. isa bhAMDAgAra meM 3000 se adhika prAcIna va amUlya tAr3apatrIya graMtha viziSTa rUpa se saMgRhIta haiM. itanA vizAla saMgraha kisI bhI jJAnabhaMDAra ke liye gaurava kA viSaya ho sakatA hai. AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ne apanI bhAratabhara kI eka lAkha kilomITara se bhI adhika kI padayAtrA ke daurAna choTe-choTe gA~voM meM asurakSita, upekSita evaM naSTaprAya ho rahI bhAratIya prAcyavidyA evaM saMskRti ke isa anupama dharohara ko logoM ko prerita kara saMgRhIta karavAI hai. inameM aneka hastalikhita graMtha suvarNa va rajata se Alekhita haiM tathA saikar3oM sacitra haiM. yahA~ ina bahumUlya va durlabha zAstroM ko vizeSa rUpa se bane Rtujanya doSoM se mukta kakSoM meM pAramparika DhaMga se viziSTa prakAra kI kASTha maMjUSAoM meM saMrakSita kiyA gayA hai. kSatigrasta pratiyoM ko rAsAyanika prakriyA se surakSita karane kA bRhad kArya kiyA jA rahA hai. yahA~ saMgRhIta hastalikhita granthoM ke mAikrophilma, kampyUTara skainiMga Adi karane kA kArya tIvra gati se cala rahA hai. For Private and Personal Use Only Arya sudharmAsvAmI zrutAgAra : jJAnamaMdira meM bhUtala para vidvAnoM, saMzodhakoM, vAcakoM Adi hetu kakSa / upakakSa sahita adhyayana kI sundara vyavasthA yukta samRddha graMthAlaya hai. yahA~ lagabhaga 1,50,000 se adhika mudrita prata evaM pustakeM saMgRhIta haiM. graMthAlaya meM bhAratIya sabhyatA-saMskRti, dharma-darzana, nyAya - yoga Adi vibhinna viSayoM ke bahumUlya evaM durlabha graMthoM ko saMgRhIta kiyA gayA hai jisameM vizeSa rUpa se jainadharma va bhAratIya prAcyavidyA se sambandhita sAmagrI sarvAdhika haiM. saMzodhana Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 15 vi.saM.2078-thaitra anusaMdhAna kI isa sAmagrI ko itanA adhika samRddha kiyA jA rahA hai ki koI bhI jijJAsu yahA~ Akara jainadharma va bhAratIya prAcyavidyA se sambandhita apanI jijJAsA avazya pUrNa kara sake. AryarakSitasUri zodhasAgara : jJAnamaMdira meM saMgRhIta hastalikhita graMthoM tathA mudrita pustakoM kI vyavasthA karanA eka bahuta hI jaTila kArya hai. lekina vAcakoM ko vAMchita graMtha saralatA se upalabdha ho sake isake liye kampyUTara AdhArita bahuuddezIya zruta anusaMdhAna kendra, jJAnamaMdira ke dvitIya tala para kAryarata hai. graMthAlaya sevA meM kampyUTara kA mahattva vartamAna samaya meM atyaMta Avazyaka ho gayA hai. hastalikhita va mudrita graMthoM, patra-patrikAoM unameM samAviSTa kRtiyoM kA vizad sUcIpatra evaM vistRta sUcanAe~ apane ApameM anokhI paddhati se vizva meM prathama bAra kampyUTarAiz2a kI jA rahI hai. isake pariNAma svarUpa prakAzana, kRti, kartA, saMpAdaka, prakAzaka, prakAzana varSa, graMthamAlA, kRti ke Adi va aMtima vAkyoM, racanA sthala, racanA varSa Adi se saMbaddha kisI kI bhI kama se kama do akSaroM kI jAnakArI hone para inase paraspara saMbaddha anya vivaraNoM kI vistRta sUcanAe~ bahuta hI sugamatA se upalabdha hote dekha vidvadvarga Azcaryacakita raha jAte haiM. vidvAnoM evaM saMzodhakoM kI suvidhA hetu patra-patrikAoM ke viziSTa lekhoM Adi kI vistRta sUcI kI praviSTi kI jA rahI hai. kRti viSayAMkana, sacitra pustakoM meM rahe citroM kI viziSTa sUcI Adi kAryoM kI yojanAe~ banAI gayI haiM. isa kArya ke pUrNa ho jAne se vidvAnoM ko unakI vAMchita sAmagrI zIghratA se prApta karane meM kAphI sahayoga milegA. prAcIna mahattvapUrNa graMthoM ko skainiMga kara DIvIDI taiyAra karane kA kArya bhI cala rahA hai, tAki Ane vAlI pIr3hI ko bhI una graMthoM ke adhyayana-manana kA lAbha prApta ho sake. vAcaka sevA : isa jJAnabhaMDAra kI mukhya vizeSatA yaha hai ki jo kahIM na mile vaisI durlabha pustakeM bhI sahajatA pUrvaka prApta ho jAtI hai. adhyayana svAdhyAya ke liye upayogI adhikAMza pustakoM kI aneka pratiyA~ yahA~ se vAcakoM ko upalabdha karAI jAtI haiM. isa jJAnabhaMDAra meM svavikasita kampyUTara progrAma kI vizeSatA yaha hai ki isake dvArA pustakoM kI aisI sUkSmatama sUcanAe~ praviSTa kI jAtI haiM ki vAcaka ke pAsa yadi thor3I sI bhI jAnakArI ho to unakI vAMchita pustaka zIghra upalabdha karA dI jAtI hai. isase vAcakoM kA samaya bacatA hai. zruta anusaMdhAna ke liye purAnI evaM navIna mahattvapUrNa patrikAoM ke upayogI lekhoM kI sUcanAe~ bharane kA kArya cala rahA hai, jo saMzodhakoM ke liye vizeSa upayogI siddha ho rahI hai. kRti viSayAMkana jaise kI-varDa, kI-senTeMziMga, pustakagata viziSTa zabdoM kI sUcI Adi praviSTa karane kA kArya bhI zIghra hI prArambha kiyA jAegA. isa prakAra ke vilakSaNa kAryoM se vAcakoM kI sevA meM ullekhanIya sudhAra hogA. ina mahattvapUrNa va viziSTa kAryoM ke pUrNa hone se vAcakoM ko apane Avazyaka viSayoM ke atirikta anya pustakoM ko dekhane kI jarurata nahIM par3egI tathA unakI AvazyakatA kI pustakeM zIghratA pUrvaka upalabdha karAI jA sakegI. jaina zilpa sthApatya kI saralatA se pahacAna kI jA sake tathA anya upayogI citroM kI sUcanAe~ zIghratA se prApta kI jA sake isaliye citra peTAMka projekTa kA kArya prArambha karane kI yojanA hai. isa projekTa ke aMtargata graMthoM meM upalabdha citroM kI mAhitI viSayAMkana paddhati se bharI jAegI, jisase kisI bhI tIrthasthAna, bhagavAna ke citra, jaina . sthApatya Adi kI jAnakArI kSaNabhara meM upalabdha karAI jA sakegI. yaha jJAnabhaMDAra kampyUTara jaise Adhunika saMsAdhanoM se susajja hone se vAcakoM ko apekSita sAmagrI upalabdha karavAne meM zIghratA pUrvaka sevA de rahA hai. jo grantha kahIM bhI na mile vaha kobA ke bhaMDAra meM avazya hI milegA, aisI dhAraNA Aja kobA bhaMDAra kI viziSTatA bana cukI hai. Ane vAle vAcakoM ke dvArA mAMgI gaI pustaka alpAvadhi meM hI thor3I aupacArikatA ke pazcAt unheM mila jAtI hai. aisI suvidhA bhAgya se hI kahIM anyatra dekhane ko mile. aisI evaM isa prakAra kI aneka vizeSatAe~ isa AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA ke viSaya meM lokapracalita For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 eprila 2012 darzakoM evaM vidvAnoM ne yahA~ kI vyavasthA kI bhUrI-bhUrI prazaMsA kI hai tathA sucAru evaM cirakAla taka hastapratoM ko saMrakSita karane kI vyavasthA se prabhAvita hokara aneka jaina saMghoM ne apane yahA~ baMda par3e jJAnabhaMDAra evaM kaI logoM ne apane vyaktigata saMgrahoM ko yahA~ para bheMTa meM diyA hai. jJAnamaMdira ke antargata nimnalikhita pariyojanAoM kA kArya pragati para hai: 1. samagra upalabdha jaina sAhitya kI vistRta sUcI taiyAra karanA. isake tahata (ka) samagra hastalikhita jaina sAhitya kA vistRta sUcIpatra banAnA. (kha) samagra mudrita jaina sAhitya kA koSa banAnA. (ga) prAcIna arvAcIna jaina zramaNa va gRhastha vidvAnoM kI paramparA va unake vyaktitva-kRtittva kI jAnakArI ko saMgrahIta karanA. (gha) aprakAzita jaina sAhitya kA sUcIpatra banAnA. 2. vidvAnoM evaM saMzodhakoM kI suvidhA hetu patra-patrikAoM ke viziSTa lekho Adi kI vistRta sUcI kI praviSTi, kRti viSayAMkana, sacitra pustakoM meM mudrita citroM kI viziSTa sUcI Adi kArya. 3. aprakAzita va azuddha prakAzita jaina sAhitya ko saMzuddha banAkara prakAzita karanA. 4. prAcIna jIrNa-zIrNa, kSatigrasta evaM saMsthA meM anupalabdha durlabha pANDulipiyoM, mahattvapUrNa hastapratoM evaM saMsthA meM anupalabdha prakAzanoM kA jeroksa, mAIkrophilmiMga tathA kampyUTara skainiMga Adi ke mAdhyama se saMzodhana ke lie upalabdha karAnA. 5. jaina hastaprata va mudrita pustakAlaya vyavasthApana, prAcIna lipi paThana-pAThana kA zikSaNa tathA samaya-samaya para kArya-zibira, vyAkhyAna Adi anekavidha pravRttiyA~ karanA, 6. prakAzana : (ka) hastalikhita graMthoM kI sUcI prakAzana yojanA ke tahata kailAsa zrutasAgara graMthasUcI-hastalikhita jaina sAhitya khaMDa 12 taka kA prakAzana ho gayA hai, isI prakAra kramazaH 50 se adhika khaMDoM meM hastapratoM se saMbaddha alaga-alaga prakAra kI sUciyA~ prakAzita karane hetu kArya jArI hai. (kha) AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ke pravacana va anya upayogI sAhityoM kA prakAzana samaya-samaya para kiyA jA rahA hai. (ga) AcArya zrI bhadraguptasUrijI (priyadarzana) ke zreSTha sAhitya ko zuddhatApUrvaka punaH prakAzana karane kI zRMkhalA meM abhI taka 27 pustakeM prakAzita ho cukI haiM tathA nikaTa bhaviSya meM anya pustake bhI prakAzita karane kA Ayojana kiyA jA rahA hai. ahamadAbAda nagara meM jJAnamandira kI zAkhA : ahamadAbAda ke jaina bahula kSetra pAlar3I meM AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamandira kI kampyUTara sevA se susajja zAkhA meM sthAnIya vAcakoM kI suvidhA hetu kobA sthita jJAnamaMdira kI sabhI sUcanAe~ sugamatA se prApta hotI haiM. yahA~ se pustakoM ke AdAna-pradAna tathA janasaMparka kA kArya bhI hotA hai, samrATa samprati saMgrahAlaya : prAcIna bhAratIya purAtAttvika va sAMskRtika mahattva ke zilpAMkanoM evaM anya darzanIya virAsatoM kA saMgraha. yaha saMgrahAlaya jJAnamaMdira meM prathama tala para avasthita hai. purAtattva-adhyetAoM tathA jijJAsu darzakoM ke lie prAcIna bhAratIya zilpa va kalA paramparA ke gauravamaya darzana isa sthala para hote haiM. pASANa va dhAtu mUrtiyoM, tAr3apatra va For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 'vi.saM. 2058 - caitra 17 kAgaja para citrita pANDulipiyA~, laghucitra, lekhapaTTa, citrapaTTa vijJaptipatra, kASTa Adi se banI prAcIna evaM arvAcIna advitIya kalAkRtiyoM tathA anyAnya purAvastuoM ko yahA~ bahuta hI prabhAvotpAdaka DhaMga se dhArmika va sAMskRtika gaurava ke anurUpa pradarzita kiyA gayA hai. isa saMgrahAlaya kA viziSTa AkarSaNa paramArhata kumArapAla khaMDa hai, jahA~ vizeSa rUpa se jaina zruta kI zravaNa paramparA se prArambha kara zilA, tAmrapatra, bhUrjapatra, tAr3apatra tadanantara hAtha se bane kAgaja para lekhana kalA ke vikAsa kI yAtrA darzAI gaI hai, jise dekhakara hameM apane pUrvajoM dvArA upalabdha karAye gaye AdhyAtmika utkarSa sAMskRtika gaurava evaM kalA kI zreSThatA ke darzana hote haiM. saMgrahAlaya ko aura bhI samRddha karane ke prayAsa kie jA rahe haiM. saMgrahAlaya zIghra hI nUtana bhavana meM sthAnAntarita kiyA jAegA. yahA~ samayasamaya para viziSTa pradarzana bhI Ayojita kiye jAte haiM. zruta saritA : kobA tIrtha meM Ane vAle darzanArthiyoM evaM jJAna-pipAsuoM ko yahA~ jaina dhArmika va vairAgyavarddhaka sAhitya, ArAdhanA sAmagrI, dhArmika upakaraNa, sI. DI. kaiseTsa Adi ucita mUlya para upalabdha karAI jAtI hai. kobAtIrtha se prakAzita janopayogI sAhitya bhI yahA~ upalabdha haiM. aMta meM : Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUjya gacchAdhipati AcArya zrI kailAsasAgarasUrIzvarajI ma.sA. kI prabala bhAvanA ko mUrtarUpa pradAna karate hue unake praziSya zrutoddhAraka AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. ne pUjya gacchAdhipati kI puNya smRti meM isa advitIya evaM vizAla jJAnabhaMDAra kI sthApanA karavAI. Aja yaha jJAnabhaMDAra bhAratIya prAcyavidyA evaM jaina dharmasaMskRti ke saMzodhana- saMpAdana ke kSetra meM kArya karane vAle pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtoM evaM saMzodhakoM vidvAnoM ko unakI AvazyakatA kI sUcanAeM zIghrAtizIghra upalabdha karAne meM sadaiva tatpara hai. yahA~ Ane vAle vidvAna apanI AvazyakatA kI sUkSma se sUkSmatara sUcanAe~ bhI alpAvadhi meM prApta hote dekhakara Azcarya cakita ho jAte haiM. saMzodhana-saMpAdana meM sahAyaka jo sUcanAe~ kahIM se bhI prApta na ho, vaha isa jJAnabhaMDAra meM prApta hotI hai, aisI avadhAraNA Aja vidvatvarga meM pracalita hai jo isa jJAnabhaMDAra kI viziSTatA kA paricAyaka hai. Aja yaha jJAnatIrtha jaina samAja kA gaurava evaM pUjya rASTrasaMta dvArA pradatta anupama AzISa hai. dareka vyakti pAsethI sadbhAva pAmavo che ? to traNa kAma karo. eka, haMmezA bIjAno vicAra karo je hamezA jIno vizvAsa chato. traNa, haMmezA bIjAnI sAthe sAro vyavahAra kare. ane A be skUla kyAreya na karatAM eka, bIjAno apalApa na karazo be, bIjAnI niMDhA na karazo For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 18 www.kobatirth.org graMtha pazciya zrI pradyumnasUri viracita mUlazuddhiprakaraNa vivecana sahita preraka : AcArya zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA vivecanakAra : munizrI ratnabodhivijaya prakAzaka : jinazAsana ArAdhanA TrasTa prakAzana varSa : vIra saMvata 2537, vi. saM. 2067 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only eprila 2012 OM kanubhAI zAha manuSyabhava bhogo bhogavavA mATe nathI. A manuSya bhavamAM to cAritryanI ArAdhanA dvArA ja jIvananI uttamottama gatine patnI zakAya. cAritryanI sAdhanA anya bhavomAM zakya nathI. saunA mATe cAritrya jIvana pALavAnuM sattva na hoya temanA mATe manuSya bhavamAM sArAmAM sAruM ane UMcAmAM UMcuM zrAvaka jIvana jIvI batAvavuM joie, paNa bhogo pAchaLa A jIvanane veDaphI nAkhavuM na joie. to tarata ja prazna thAya che ke UMcAmAM UMcuM jIvana jIvavuM kevI rIte? eno nirdeza karanAruM zAstra eTale mulazuddhi prakaraNa. A graMtha zrAvaka-jIvananI mULathI zuddhi kare che. mATe enuM nAma 'mUlazuddhi prakaraNa' apAyuM che. A mULa graMthanI racanA zrI pradyumnasUrIzvarajI mahArAjAnI che. koi zrAvakane zrAvakanI agiyAra pratimAonuM svarUpa jANavAnI bhAvanA thai, emaNe sUrijI samakSa potAnI bhAvanA vyakta karI. paropakArI sUrijIe tenI bhAvanAnusAra A graMthanI racanA karI. A mULa graMtha upara mULakAra zrI pradyumnasUrIzvarajI mahArAjAnA praziSyaratna pUrNatalagacchanA zrIdevacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe TIkA racI che. zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnI bhAvanA hatI ke A graMtha zrAvaka jIvana mATe ati upayogI hoi enA para gujarAtI bhASAmAM sarasa vivecana lakhAya to samajavAmAM saraLatA rahe. gurudevazrI AcArya zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya pa. pU. munizrI ratnabodhi ma. sAhebe saraLa ane arthavAhI bhASAmAM gujarAtImAM vivecana lakhyuM che. A 'mUlazuddhi prakaraNa' graMthamAM kula 212 gAthAo che. A graMthamAM zrAvakanI agiyAra pratimAomAMthI pahelI darzana pratimAnuM vizada nirUpaNa thayuM che jyAre anya deza pratimAonuM saMkSepamAM varNana karAyuM che. pahelI darzana pratimAnA varNanamAM samyaktva svIkArano krama batAvAyo che. pachI samyaktvanA pAMca bhUSaNo, pAMca dUSaNo, pAMca liMgo, cha apavAdo, cha sthAno, cha bhAvanAonuM sadRSTAnta varNana karAyuM che. tyArabAda jina pratimA, jina caitya, jinAgama, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA A sAta sthAnakonuM vistArathI nirUpaNa karAyuM che. pahelA sthAnakamAM jinapratimA kevI hovI joIe? jinapUjAnA aSTa prakAra, jinapUjA karavAthI thatA lAbha, na karavAthI thatAM nukzAna vagere bAbatonI spaSTatA karavAmAM AvI che. bIjA sthAnakamAM jinAlaya saMbaMdhI badhI hakIkato ane jinAlayanAM ucita kRtyo batAvyAM che. trIjA sthAnakamAM jinAgamanuM mahAtmya temanI AjJAnuM phaLa vagere darzAvAyAM che. cothA sthAnakanA varNanamAM sAdhu bhagavaMtonAM ucita kRtyo, temanAM guNo, dAnanuM phaLa vi. batAvyA che. pAMcamAM sthAnakamAM sAdhvIjI bhagavaMtonI bhakti, temanAM ucita kRtyo, temanAM guNo vagere bAbato para vicAraNA thayelI che. chaThThA sthAnakamAM sAdharmika vAtsalya, sAdharmikonI dravyabhakti-bhAvabhakti, sAdharmikone ucita kRtyo, pramAdanA ATha prakAro, pramAdanI bhayaMkaratA, maLelI durlabha sAmagrI vagerenuM svarUpa spaSTa karAvyuM che, sAtamAM sthAnakamAM zrAvikAone ucita kRtyAM, uttama zrAvikAonAM dRSTAMto, satI zIlanuM mahAtmya, vagerenuM darzana karAvyuM che. tyArapachI zeSa daza pratimAo, vinayanA pAMca prakAro vagere darzAvAyA che. dravyono paricaya ApatAM temane anurUpa dRSTAMto ApavAthI padArthone samajavAmAM sugamatA rahe che. anAdi kALathI anaMta doSo ane anaMta kusaMskArothI azuddha thayelA AtmAnI mULathI zuddhi karanAruM zAstra eTale 'zrI mUlazuddhi prakaraNa.' Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vi.saM.2068-caitra www.kobatirth.org bAMdhava-belaDI vastupALa-tejapALanI sakhAvatonA sonerI AMkaDA saMkalana : bI. vijaya jaina Abu-delavADA je ekavAra gayo che te vastupALa-tejapALanA nAmathI paricita hoya ja. A bAMdhava belaDInuM nAma jo tyAM jaIne na jANyuM hoya to teno tyAMno phero ke yAtrA aphaLa ja samajavI. A bAMdhava-belaDIe jinazAsananI prabhAvanA mATe, sArvajanika kalyANa mATe tema ja anyadarzanIone sahakAra ApavA mATe potAnI lakSmIno je sarvyaya karyo che, tenAM AMkaDAM romAMcaka ane preraka che. sAdharmika bhakti Adi mATe 0 temanAM rasoDethI rojanA 1800 sAdhu-mahAtmAone 20 505 samavasaraNa karAvyAM, supAtradAna devAnuM. 0 temanI dAnazALAmAM rojanA 1000 bhikSuko bhojana karatAM. 3 varSamAM savAra svAmivAtsalya karatA. 0 1000 saMghapUjA karAvI. 3 70 sadAmAM karAvyAM. saMta-jJAnInI sevA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vi.saM. 1238nI sAlamAM lakhAyela eka hastapratanA anvaye, A bAMdhava-belaDIe badhuM maLIne 3,73,72,18,800 traNa abaja, toMtera kroDa, boMtera lAkha, aDhAra hajAra AThasothI ya vadhu dravyono-2kamano vividha puNya kAryo mATe sarvyaya karyo hato. 0 21 AcAryono padavI mahotsava karyo 0 3500 tAdhana gaccha saMnyAsInI sthApanA karI 7 pAmo roja veda bhaNatA 3 mahAtmAone AhAra ApavA mATe 103 siMhAsana karAvyA. 0 tapasvIono rahevA mATe 71 maTha baMdhAvyA. anuSThAna svAdhyAya Adi 0984 pauSadhazALAo baMdhAvI 3 882 vedhazALAo karAvI. 3 36 lAkha dravya kharcIne jJAnabhaMDAro karAyA Q traNa lAkha dravya kharcIne khaMbhAtamAM jJAnabhaMDAra karAvyA. 3 700 dharmazALAo baMdhAvI. tIrtha, jinabiMba Adi prabhu bhakti 0 1300 zikharabaMdhI jinAlaya karAvyA 0 3202 jinaprasAdano jIrNoddhAra karAvyo 3 eka lAkha ane pAMca hajAra nUtana jinabiMba bharAvyAM. 0 hAthIdAMtanA pa00 siMhAsana karAvyAM. 19 0 zrI zatruMjya tIrthamAM aDhAra karoDa ane chaThThuM lAkha dravya kharyuM. 0 zrI zatruMjya pa2 traNa lAkha dravya kharcI tyAM toraNa bAMdhyuM. 3 AbutIrtha upara luNavasatI to bAMdhava-belaDInuM ja nirmANa. saM. 1286mAM tIrthano pAyo nAMkhyo ane saM. 1292mAM tyAM pratiSThA karIne dhajA caDAvI. A tIrthamAM bAra koDa ane trepana lAkha dravya kharyuM. 0 zrI giranAra tIrthamAM aDhAra karoDa ane tyAMthI lAkha dravyano sadvyaya karyo. anya dharmo mATe 0 233 zivAlaya-zivamaMdira baMdhAvyA. Q eka lAkha zivaliMga sthApyAM. 0 traNa lAkha dravya kharcI dvArakAmAM toraNa baMdhAvyuM. 084 turka lokonI masjida baMdhAvI. 0 traNa lAkha dravya kharcI haja para toraNa baMdhAvyuM. sArvajanika kAryo 3 84 pASANabaddha sarovara baMdhAvyA. 0 400 pANInI parabo baMdhAvI. 0 464 vAva karAvI, 0 900 kUvA karAvyA. For Private and Personal Use Only ('dharmalAbha' mAMthI sAbhAra) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 eprila 2012 (hastalikhita prationI lipio 4 DaoN. bhAratIbahena zelata lekhanakaLA e prAcIna bhAratamAM zikSaNanA pAyAnA viSayomAMnA eka viSaya tarIke khUba agatyanuM sthAna dharAvatI hatI. lekhanakaLA mATe 'lipi' zabda ane prAthamika zALA mATe 'lipizALA' zabda prayojAto. vidyAnAM prAcIna devadevIomAM bahmA ane sarasvatInA hastamAM hastalikhita graMtha dhAraNa karelo hoya che. jaina anukRtimAM bAhmI lipinI utpatti prathama tIrthakara RSabhadeve karI manAya che, jyAre vaidika anuzrutimAM enuM sarjana jagatanA sarjaka bahmAe karyuM manAya che paraMtu anukRtionI prAcInatA nakkI karavI muzkela che. bauddha sAhityanA lalitavistara(I.sa.300 pUrve) nAme saMskRta graMthamAM lipionI yAdI ApavAmAM AvI che, temAM mahatvanI lipi brAhmI ane kharoSThI darzAvI che. anya lipiomAM pradezonAM nAma parathI puSkarasArI, aMga lipi, vaMga lipi, magadha lipi, draviDa lipi jevI lipionA nAma ane jAti ke dezavidezanI lipio - darada lipi, khAsya lipi, cIna lipi, huNa lipi vagerenAM nAma che. samavAyAMga sUtra ane praNavArA sUtramAM lipionI yAdI ApelI che. baMnemAM ghaNAM nAmo samAna che. A yAdImAM baMbhI(brAhmI,) kharoTI(kharoSThI), pukharasAriyA (puSkarasArikA), drAmi lipi (drAviDI) lipiono samAveza thAya che. jaina AgamonI yAdImAM 'jhavaNAliyA lipino ullekha che, te spaSTata: yavanAnI lipi che. yavanonI lipinA arthamAM yavanAnI zabda pracalita hato. teno ullekha pANinInA aSTAdhyAyI (I. pU. 5mI sadI) mAM thayelo che. Ama bhAratamAM lipionA ullekha cheka I.pU pamI sadIthI maLe che haDappA ane moheMjo -daDonAM khaMDeromAMthI mudrAmAM. mudrAMko ane tAmrapaTTikA para lakhANa kotarelAM maLe che. tenI lipi ukelavA pAzcAtya ane bhAratIya vidvAnoe ghaNAM prayatna karyA che. A lakhANamAM AvatAM judA judAM cihnonuM vargIkaraNa karI enA mULAkSaronI ane emAM umerAyelAM mAtrAcinI gaNatarI karavAnA prayatno thayA che. DAM, hanTare karelA pRthakkaraNa tathA vargIkaraNamAM joDAkSara na hoya tevA akSaranI kula saMkhyA ane emAM mULAkSaronI saMkhyA che. A muLAkSaromAM svaracihno ke svarabhAracihno jevA cihno umarelo jaNAya che. abarAmAMnAM keTalAMka citrAtmaka che. A akSaranA AkAra parathI ene te te padArthanA dyotaka mAnavAmAM AvyA che. jema ke manuSya, nagara, ghara, kedI, dhanurdhArI, pakSI, matsya vagere. A lipinuM svarUpa pUrNata: citrAtmaka nathI. keTalAka vidvAno emAM bhAvAtmaka tathA vanyAtmaka cihno hovAnuM dhAre che. to koI ene mukhyata: dhRtyAtmaka mAne che. cihnonI saMkhyA parathI A lipi pUrNata: varNAtmaka nahi hovAnuM pratIta thAya che. keTalAka vidvAnoe lakhANonI bhASA vaidika saMskRta jevI hovAnuM dhAryuM ane A lipinAM cihnone brAhmI lipinI prAcInatama amuka akSaro sAthe AkAra sAmya dharAve che. tema ja brAhmI lipinI jema A lipimAM paNa mULAkSaromAM aMtargata cihno umeravAnI paddhatI jaNAya che Agha-aitihAsika kAlanI A aNaukelI lipimAMthI brAhmI lipi utarI AvI hoya e ghaNuM saMbhavita che. chatA A be lipionA upalabdha lakhANo vacce hajAreka varSano lAMbI gALo rahelo che. prAcIna bhAratamAM mukhyatve be lipio sahuthI vizeSa pracalita hatI, brAhmI ane kharaSTI, cInI vizvakoSa phA - yuAna - sa - lIna(I.sa.) mAM traNa devI tattvoe lekhanakaLAnI zodha karI. bIjA deva phAna(brahmA) jemaNe DAbethI jamaNe lakhAtI brAhmI lipinI zodha karI bIjA deva kaya -lu(kharoSTha) jemaNe jamaNAthI DAbe lakhAtI kharoSThI lipinI zodha karI. trIjI lipinI zodha saMkIe uparathI nIce lakhAtI cInI lipirUpe karI. emAM pahelI be lipionA kartA bhAratamAM janmyA. For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vi.saM.2018-caitra kharoSThI lipi A lipi mukhyatve bhAratanA uttara-pazcima bhAgamAM ja pracalita hatI. je dhIme dhIme prAcIna kALamAM ja lupta thaI gaI che. hastapratomAM A lipino prayoga I.sa.nI rajI sadIthI jovA maLe che. aphaghAnistAnanA eka sUpamAMthI maLelA bhUrjapatro upara A lipi prayojAi che. potAna (cInI turkastAna) mAMthI A lipimAM lakhAyelI bauddha dhammapadanI hastaprata prApta thai che. A prata prAya gaMdhAramAM kuSANakALa daramiyAna lakhAi hatI. cInI turkastAna (madhya ezIyA) mAM lAkaDAMnA pATiyAM ane cAmaDA para lakhelAM kharoSThI lakhANa Lou-lan, Tun huang ane miran mAMthI maLyAM che. rezama para lakhelAM traNa dhArmika ane binadhArmika lakhANa prAkRta ane kharoSThImAM che. vepArIo, kArakuno ane gumAstAo mATenI A lipimAM prAkRta lakhANa saraLatAthI lakhAtAM. - A lipi semeTika varganI che. pazcima eziyAmAM prayojAyelI uttarI semeTika kuLanI aramAika lipinA keTalAka akSaro sAthe kharoSThI lipinA sarakhA uccAraNavALA akSaro sAmya dharAve che. bhAratIya varNo lakhavA mATe aramAika varNamALA sudhArA-vadhArA karavAmAM AvyAM. amarAika lipinuM A sudhAreluM bhAratIya rUpAMtara te kharoSThI lipi, mauryo, bhAratIya-yavano, zaka-paTsavo ane kuSANonA zAsanakALamAM A lipino sthAnika lipi tarIke upayoga cAlu rahyo. i.sa. nI pamI sadI pachI A lipi sadaMtara lupta thai. brAhmI lipi : brAhmI lipi samasta bhArata varSamAM prayojAtI ane samaya jatAM judA judA pradezomAM judI judI rIte kramika parivartana pAmIne vartamAna bhAratIya lipio rUpe haju paNa vidyamAna che. Ama vartamAna bhAratIya lipionI jananI brAhmI lipi che. pAzcAtya vidvAnoe brAhmInI utpatti semeTika kuLanI lipiomAMthI thai hovAnI kalpanA karI. temAMya vilsana, kasTa, vebara, vyuhara jevA vidvAnoe brAhmI lipino udabhava uttarI semeTika kuLanI phiniziyana lipimAMthI thayo hovAnuM sUcavyuM. DikanA mata prAcIna dakSiNA semeTika lipi drArA kayuniphorma (kilAkSarI) lipimAMthI thaI hovAnuM sUcavyuM. rAja bali pAMDeya ane gaurIzaMkara ojhA jevA vidvAnoe brAhmI lipi A dezamAM ja udbhavI hovAno mata raju karyo janarala kanIMghama, DAusana, lArasana jevA vidvAnoe jaNAvyuM ke Arya brAhmaNoe brAhmI lipi dezaja bhAratIya citrAkSaromAMthI vikasAvI aDavarDa Tomase sAMskRtika rIte AgaLa vadhelI draviDa prajAe brAhmI lipinI zodha karI hovAnuM maMtavya raju karyuM, A dhAraNA bhUlabharelI che. draviDo mULa dakSiNa bhAratanA hatA. jyAre AryonuM mULa vatana uttara bhAratamAM hatuM ane lekhanakaLAno sahuthI jUno namuno uttara bhAratamAMthI maLyo che. brAhmI lipinAM anukAlIna rUpAMtaro ane vartamAna prAdezIka lipio : prAcIna brAhmI lipino samaya buThThara ane ojhA i.sa. 350 thI i.sa. 3pa0 sudhIno mUke che. A samayamAM moTA bhAganA lekho prAkRta bhASAnA maLe che. mauryakAlIna brAhmI lipi samagra dezanI eka sarakhI lipi tarIke rahI che. bhAratanA judA judA pradezomAM maurya samrATa azokanA zilAlekha maLyA che. A badhAmAM brAhmI lipino eka sarakho maroDa pracalita hato. azokanA samayamAM keTalAka akSaronAM spaSTa parivartano thayAM hatAM a' ane "A" nAM ochAmAM ochAM dasa rUpe maLe che azokanA abhilekhomAM traNa bolIbheda jovA maLe che prAdezika dhoraNe koi lipibheda jovA maLato nathI. DaoN.dAnanA mate I.pU.200 thI I.sa.nA pa0nA gALA daramyAna brAhmI lipimAM noMdhapAtra rUpAMtaro thayelAM mAluma paDe che ane temAMthI prAdezika bheda vikasavA lAge che. DaoN. dAnI tene prAdezika brAhmI lipio kahe che ane 1. pUrva bhAratIya, ra, uttara-pazcima bhAratIya rU, uttara pazcima dakhkhaNI ane 4. dakSiNa bhAratIya ema cAra vibhAgomAM vargIkRta kare che. For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22. eprila 2012 A samaya daramiyAna pUrva bhArata ane uttara-pazcima bhAratanA pradezonI lipionA svarupamAM ghaNo ocho bheda jaNAya che bhaTiproLa(tamiLanADu) stUpanA maMjUSA lekhamAMnA akSaronA AkAra brAhmInI pracalita akSaranA AkAramAMthI ja udabhavelA che. draviDa akSaro paNa sada brAhmI akSaromAMthI sAMdhita karavAmAM AvyA che. i.sa. 50thI i.sa. 40 sudhInA gALAmAM brAhmI lipinA svarupamAM viziSTa parivartano thayAM, varNanA mathALe nAnI ADI rekhApe zirorekhA spaSTa jovA maLe che. be TocavALA vargo jevA ke gha, 5, 6 ane sa mAM DAbI bAjunI Toca para rekhA karAtI jyAre ya jevA traNa TocavALA varNamAM e vacalI Toca upara umerAtI. ma mAM enI beya trAMsI Toca para karAtI. gha ka akSaro UMcA ane pAtaLA thayA. dha, ka ane 2 jevA akSaro UMcA ane pAtaLA thayA, gha, 5 ane Sa jevA akSaronI UMcAi ghaTI, ane pahoLAi vadhI. sIdhA maroDanA sthAne vaLAMkadAra maroDanuM pramANa vadhyuM. ghaNAM varSonI ubhI rekhAone nIcale cheDethI DAbI bAjue vALavAmAM AvatI. svara mAtrAone trAMso vaLAMkadAra maroDa ApavAmAM Avyo. halattanuM cihna vartamAna halatta cihna jevuM ja che, je paMktinA nIcalA bhAgamAM Isa.nI bIjI sadIthI maLe che. 8, La ane Da nA akSarono prayoga thayo. jillAmUlIya ane upamAnIya dhvanio mATe cihno prayojAyAM. lekhananI prAdezika laDhaNonA upayoganI sAthe lipibheda vikasyA. - I.sa. 400 thI 800 nA samayamAM prAdezika lipionAM Adya svarUpa ghaDAyAM, jene Adya prAdezIka lipio. kahI zakAya. DaoN. dAnI ene uttara bhArata, gujarAta, rAjasthAna ane madhya bhArata, dakhkhaNa ane dakSiNa bhArata ema mukhya cAra vibhAgamAM vaheMce che. A samayanI ghaNI hastaprato maLI AvI che emAM kalama ane zAhInA upayogane lIdhe brAhmI akSaronAM ghaNA navAM rUpo maLe che. emAM trikoNakAra zira: cihna ane akSaronI UbhI rekhA nIce eka prakAranuM pAdacinha jovA maLe che. dakSiNa bhAratamAM tADapatra upara tIkSNa zalAkAthI akSaro kotaravAnI prathA hatI, tyAM akSara goLa ane tmika maroDa ApavAnI prathAne lIdhe akSaronI jamaNI bIjunI UbhI rekhAnAM nIcalA cheDA DAbI bAju vaLAMka levA lAgyA, jene kuTila lipi kahe che. A samaya daramiyAna halanta akSarane cAlu paMktimAM sarakhA kadamAM lakhavAmAM Avato ane nIce jamaNI bAju jatI trAsI rekhA umeravAmAM AvI. A samayagALA daramyAna madhya eziyAnI "gyzyl'nI guphAmAMthI kumAralAtanI "kalpanAmaDitikA' nI tADapatrIya hastaprata (i.sa nI 5 mI sadI) gukhakAlIna brAhmI lipinI maLI che. emAM pahoLI kalamanA upayogane laine zirorekhA saLaMga ghATI che. nIce jatAM pahoLI thatI UbhI rekhAne cheDe nAnI ke moTI ADI trAsI rekhA karI temAM nIcalA cheDA bAMdhI dIdhA che. Ane pAdacihna tarIke oLakhavAmAM Ave che. A maraDa mathurA zailIno che. karnala boara maLelI bhurjapatra uparanI auSadhazAstrI hastaprata (prAyaH i.sa. chaThI sadI) mAM ghATI zirorekhA UbhI rekhA nIce pAdacinho jovA maLe che. akSaronA maroDa rAjasthAnI zailInA che. udAnavarganI saMskRta hastaprata i. sa.nI 7 mI sadImAM kucAmAM pracalita brAhmI lipimAM lakhAyelI che. horyajI (jApAna) nA maThamAM sacavAyelI upaNISavijayadhAriNI' nI tADapatrIya hastapatra i.sa nI 8 mI sadInI che enA aMte A samayanI pUrI varNamALA ApavAmAM AvI che 16 svaro, 33 vyaMjano ane kSa tathA 7 jevuM maMgala cihno prayojAyAM che. halanta akSaronI nIce jamaNI bAjuM trAsI rekhA karelI che. gujarAtamAM maitrakakALa daramyAna agAu je akSarone mathALe zirorekhA nahotI thatI tenA mathALe have zirorekhA umerAvA lAgI. u.ta.8 ja ka gurjara rAjAonA hastAkSaro utarI zailInI lipimAM lakhAyAM. aMtargata svaracihno nAgarInI samakakSanAM banyAM, aMtargata "e' nA svaracihna paDimAtrA svarupe lakhavAnuM valaNa vadhyuM che. saMyuktAkSaromAM baMne vyaMjanonI ucAMi sarakhI jovA maLe che. akSaronoM maroDa goLa che. DaoN. bUhyara ane ojhA A For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vi.saM.20-8-caitra 23 samayanI mahArASTrA ane karNATakAnI lipi pazcimI lipi tarIke oLakhAve che. jo ke gujarAtInI lipimAM dakhkhaNanI zailInI sAthe rAjasthAna zailInI asara paNa jovA maLe che. prAkRta vizeSAvazyaka bhASya laga.i. sa.610) mAM tatkAlIna lipinI yAdImAM 'lATa lipi' (prAlADalivI) jaNAvavAmAM AvI che, te parathI gujarAtI A lipine lATa lipi tarIke oLakhAvI zakAya. i.sa. 400 thI 8nA vidhi vikAsanA gALAmAM godAvarI kRSNA pradezamAM Adya kAnaDI lipi vikasI. kRSNA pradezanI dakSiNanA bhAgamAM sAtamI sadImAM graMthalipi vikasI. A lipi AraMbhamAM telugu ane kannaDa lipi joDe ThIka ThIka sAmya dharAvatI, paNa samaya jatAM cAlu lameM lakhavAthI ubhI ane ADI rekhAone vaLAMkadAra maroDa ApavAthI temaja kyAMka kyAMka akSaro vacce gAMTha banAvavAnI prakriyAne lIdhe A lipie viziSTa rUpa dhAraNa karyu. vartamAna prAdezika lipio : bhAratanI badhIye vartamAna prAdezika lipio samaya jatAM brAhmI lipimAMthI ja vikaselI che. emAM draviDa bhASAo mATe vaparAtI lipiono paNa samAveza thAya che. dakSiNa bhAratanI lipio paNa brAhmI kuLano ja parivAra che. nAgarI lipi : bhAratamAM nAgarI lipi badhA ja pradezomAM sahuthI vadhu pracalita che. uttara bhArata tathA dakhkhaNamAM A devanAgarI tarIke oLakhAya che. dakSiNa bhAratamAM tene naMdinAgarI kahe che. vartamAna nAgarIno prayoga dakhkhaNamAM 8 mI sadIthI jovA maLe che, jyAre uttara bhAratamAM mevADAmAM 10 mI sadIthI jovA maLe che, A samayanI hastapratomAM be paMktio vacce ghaNI ochI jagyA rAkhavAmAM AvatI ane e ochI jagyAmAM zirorekhA upara aMtargata 'e' nuM cihna umeravuM hoya tyAre zirorekhAnI upara nahIM paNa akSaranI jamaNI bAjue UbhI paDI mAtrAno upayoga karavAmAM Avato. i.sa.nI.12mI-13mI sadI daramiyAna nAgarI lipino vartamAna maroDa ghaDAyAM. A samayamAM kAgaLa paranI prato vizeSa maLe che. jaina hastaprata na nAgarI lipimAM ane jainetara hastaprata nAgarI lipimAM lakhAi che. jena hastapratomAM samayanirdeza paNa maLe che. jaina nAgarI lipi : magadhamAM vasatI jaina prajAe duSkALa ena sAMpradAyika sAThamArIne lIdhe saurASTra ane gujarAtamAM sthaLAMtara karyuM tyAre brAhmI-baMgalA lipinI chAyA jaina lipimAM UtarI. akSaronA maroDa, paDIyAtrA vageremAM tenI asara dekhAya che. zramaNa saMskRtie lekhanakalAmAM potAne anukuLa lipimAM pheraphAra, sudhArAvadhArA ane saMketonuM nirmANa karyuM. AthI e AgavI jaina lipi tarIke oLakhAI. likhita pustakonI saMzodhana padhdhati, sAdhano, saMketa cinho, saMyuktAkSaro, moDo vagere judA paDatA hoI A lipi navIna che. judI judI Teva, pasaMdagI vagerene laIne jaina lipi aneka bhArgomAM vaheMcAI, jemAM pationI lipi. aratagacchIya lipi, akSaronA TukaDA karI lakhelI gujarAtI lekhakonI lipi vagere, pattionI lipi akSaronA TukaDA karI lakhelI hoya che. mAravADI lekhako akSaronAM nIcenAM pAMkhaDAM ochAM kheMce che. bIjA lekhako vadhu kheMce che. pazcima bhAratamAM A lipino prayoga thayo hovAthI jaina lipinI hastaprato tADapatra ane kAgaLa para ja maLe che. A lipimAM lakhAyela prAcIna hastaprata 'paMcamI kathA" (vi. saM. 1109 i.sa.1052-53)nI prApta thai che. (vadhu AvatA aMke...) For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 eprila 2012 rASTrasaMta pa.pU. AcAryadeva zrI padmasAgarasUrIzvarajI mahArAjanI punita nizrAmAM thayela anuSThAnonI jhalaka prabhuvIranA pAvanapaMthe saMcarelA zramaNa ane zramaNI bhagavaMtonI ArAdhanAmAM upayogI sahayogI banAya e hetuthI loDhA phAunDezana ane zrI caMdreza gumAnamalajI loDhAnI pAvana smRtyarthe amadAvAda muMbaI hAI-ve para aMbAjI peTrola paMpa najIka loDhAdhAmanuM nirmANa karavAmAM AvyuM che. vi saM.-2068nA phAgaNa vada-11 nA ravivAre paramapUjya rASTrasaMta AcAryabhagavaMta zrI padhasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nI pAvana nizrAmAM loDhAdhAmanA udghATana prasaMganuM Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. zrImatI rekhAbena dilIpabhAI jhaverI (pU. rAkezabhAi jhaverInA mAtuzrI) nA varadhaste vihAradhAmanuM udghATana karavAmAM AvyuM hatuM samArohanA adhyakSa tarIke vidhAyaka zrI hiteMdra ThAkura padhAryA hatA, jayAre jJAnamaMdira kakSanuM udghATana zrI kizoramalajI zAhanA varadhaste thayuM hatuM tathA bhojanazALA kakSanuM udghATana zrI ramaNIkalAla premacaMda zAhanA varadhaste thayuM hatuM. peDhI kAryAlayanA kakSanuM uddaghATana zrI ramezabhAi datarInA varadhaste thayuM jayAre ke zramaNI. bhagavaMtanA upAzrayanuM uddhATana so. aMjanAbena bharatabhAI jhaverInA varadhaste rAkhavAmAM AvyuM. zibirArthI kakSanuM udghATana saMsthAnA pUrva TrasTI zrI sevaMtIbhAI morakhIyAe karyuM hatuM. zramaNa bhagavaMto mATenA upAzrayanuM uddhATana zrI kanakarAjajI loDhAe bhAvapUrvaka karyuM hatuM. pAMjarApoLa gozALAnuM udghATana saMsthAnA TrasTI zrI premalabhAI kApaDiyAnA varadhaste thayuM. temaja sarva sAmAnya vizrAma kakSanuM udghATana zrI puSpasenabhAI pAnAcaMda jhaverInA varadhaste karavAmAM AvyuM hatuM. sAdhanAbhUmi samA vihAradhAmanA A udghATana prasaMge vijaya muhUrte zrI siddhacakramahApUjananA anuSThAnanuM Ayojana thayuM hatuM. A samagra muphatano saMpUrNa lAbha mAtuzrI premakuMvara gumAnamalajI loDhA temaja zrImatI maMjU loDhA ane maMgalaprabhAta loDhA parivAre lIdho hato. * bhaviSyanA darpaNamAM nirmANanA mAilasTona rUpa aneka suMdara sukato thavAnA che. zrI sImaMdhara svAmI jInAlaya * zramaNa vihAra zramaNI vihAra paka jJAnabhaMDAra-lAyabrerI-ArTa gelerI - zramaNa zramaNI, svAdhyAya - pravacana kA ja atithi gRha ka gauzAlA - bhojanAlaya (dartika mAtraLa) zrI goDIjI jaina maMdira ke aitihAsika dvizatAbdI mahAmahotsava pUrNAhUti para pa. pU. rASTrasaMta AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. aura apane ziSya-praziSyoM ke sAtha gujarAta kI puNyadharA kI ora vihAra AraMbha kareMge. unakA agalA cAturmAsa zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, kobA ke saMkula meM taya huA hai. hamArI saMsthA Apa sabhI gurubhaktoM ko cAturmAsa kI avadhi meM darzana-vaMdana ke lie AmaMtrita karatI hai. hRdayodgAra zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra evaM AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, koyA ke TrasTIgaNa, kArobArI sadasya evaM karmacArIgaNa atyaMta harSa kA anubhava kara rahe haiM ki pa. pU. rASTrasaMta, zrutoddhAraka AcAryadaya zrImat pAsAgarasUrIzvarajI ma. sA. kI zubha sajhidhi meM zrI goDIjI pArzvanAtha jina maMdira kA advitIya dvizatAbdI mahAmahotsava di. 15-4-11 se 2-5-12 taka pUrNa dhArmika vAtAvaraNa meM harSollAsa pUrvaka manAyA jA rahA hai. muMbaI mahAnagara ke isa aitihAsika prasaMga para zrI goDIjI mahArAja jaina maMdira enDa cerITIz2a TrasTa ke sabhI TrasTIyoM ko hArdika zubhakAmanA evaM badhAI dete hue zrI goDIjI pArzvanAtha bhagavAna se yaha prArthanA karate haiM ki unakI pAyanakRpA hama para sadaiva banI rahe tathA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, koyA parivAra zrutasevA, samAjasevA meM dina-ba-dina unnati karatA rahe. For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcArya devardhigaNi kSamAzramaNa hastaprata bhAMDAgAramAM saMgrahita prAcIna zailImAM Alekhita hastapratonA sacitra patro. pAmAjiyAvinAzaka davAnAmavara premavivAmAnya manArAya-CONSTRATilmmanizadizAvatArAkA valamma NING l kswation bAmiya para Sea la snnaamaakaadvivaadmraayaa| jaya baja raM dArAmadokakasadaramArakAmadhcha mAmINIdAdigAhA- lAvAdi naphIvanAmavimANamA madasmAdi asinamaamazidAdI pr s's'oos' vivAna azA mahinAvalamDAlamilidizAmANamAlAmada sAnimAmyApamAna nirani amazividyAmAnApiniyamikacyA jainasaMghamAM atyaMta pracalita ane parama AdaraNIya pAvana kalpasUtranI A prata aMdAje paMdaramI sadImAM lakhAyelI hovAnI saMbhAvanA che. A prata devanAgarI lipimAM lakhAyelI che. pratamAM 125 patro cha bhane patrAmai 52 yitra patro cha bhane yitra saMdhyA 559. mA pratarnu pribhaae| 28.5X10.89. bhane prata avasthA zreSTha che. nAma sAmanyAmAdhyamAvezalAnyAmiramAnamatamAnAulAnyAdhiSiyamArogoyama samrATa saMprati saMgrahAlayamAM saMgrahita-pradarzita | bahumUlya zilyAMkano lagabhaga 12vI sadI kI saMgemaramara (mArbala) patthara para nirmita dhyAnamudrA meM AsIna padmAsanastha caumukhajI tIrthaMkara pratimA dAMtA jaina zvetAMbara mUrtipUjaka jainasaMgha, dAMtA (gujarAta) se prApta huI hai. yaha pratimA samovasaraNa zilpa kI utkRSTa zailI kA udAharaNa hai. zilpa meM cAroM ora tIrthaMkara virAjita haiM. prasanna mukhamudrA evaM upazAMtabhAva yukta yaha pratimA pazcima bhAratIya zailI kI anupama kRti hai. lAMchana evaM lekha ke abhAva meM pratimA saMbaMdhI vizeSa vivaraNa prApta nahIM hai. STUKOBA 02.304 aMdAjita 4thI sadI meM bAlu patthara se nirmita devakulikA yukta padmAsanastha jinapratimA hai. dhyAnamudrA meM AsIna, sugaThita zarIra, pArzvavartI cAmaradhArI, AkAzagAmI mAlAdhara, do siMhAkRti ke madhya meM dharmacakra evaM ardha padmAkAra Asana guptakAlIna zilpa zailI kI vizeSatAoM ko pradarzita karatI hai. yaha pratimA zilpa staMbha kA eka bhAga hone kI saMbhAvanA hai. lAMchana evaM lekha ke abhAva se tIrthaMkara kI pahacAna kaThina hai. prAcIna suMdara pASANa zilpo For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pU. rASTrasaMta AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI kI pravacana prasAdI Atma-saMtoSa ke upAya jIvana ke anAdi-ananta kAla ke itihAsa meM jIva mAtra kA yahI prayatna rahA ki sukha kI prApti ho, parantu Aja taka vaha sukha milA nahIM.prANI mAtra kA yaha prayAsa rahA ki duHkhoM kA nAza ho, parantu Aja taka dukha naSTa huA nahIM, sArA prayatna niSphala gayA- sukha kI prApti mRgatRSNA hii| rahI, duHkha ko naSTa karane kA sArA prayAsa viphala rahA, kAraNa? viphalatA ke kAraNoM ko hamane khojA hI nahIM, kAraNa thA- binA AdhArazilA kA makAna banAte rahe. binA cintana ke hama ArAdhanA karate rahe. lakSya ko bhUla kara hama calate rahe aura isI kAraNa Aja taka hamArI sukha prApti kii| sAdhanA asaphala rahI.mAnasika azAnti se Aja hamArA pUrA jIvana trasta / hai. hara vyakti ne apane klezoM se svayaM ko pIr3ita kara rakhA hai. / prabhu ne sukha prApti kA atyanta sundara mArga batAyA. Atma-saMtoSa ke dvArA usa parama vaibhava ko hama prApta kara sakate haiM. yadi icchA aura tRSNA para niyantraNa A jAe to mAnasika azAnti kA nAza sahaja ho sakatA hai. asantoSa kI agni bhayaMkara hai. citta kI sArI prasannatA usameM jala kara rAkha ho sakatI hai. vyakti hara kriyA meM pratiphala kI kAmanA rakhatA hai. yahA~ taka ki dharmakriyA meM bhI vaha apekSA rakhatA hai ki kucha mila jAe. yhii| asaMtoSa, vinAza kA kAraNa hai. apane prArabdha se jo sahaja rUpa meM mila jAe, usI meM saMtoSa honA cAhiye, hamArA sArA puruSArtha artha aura kAma para hI kendrita rahA. dharma aura mokSa kA puruSArtha gauNa bana gayA. sukha kI prApti ke jo sAdhana the, unako gauNa banA diyA gRhastha jIvana meM artha aura kAma kI prApti gauNa viSaya honA cAhie thA, use hamane mukhya banA liyA. sArI samasyA, sArI viSamatA yahIM se utpanna huI. sRSTi meM hara padArtha kA mUlya hai parantu vyakti ne svayaM kA mUlyAMkana nahIM kiyA. janma-janmAntara kI varSoM kI sAdhanA ke uparAnta manuSya ne mAnava-kAyA dhAraNa kara mokSa kA yaha praveza-dvAra prApta kiyA hai. isa manuSya jIvana kI prApti ke lie bhUtakAla meM usane bahuta se balidAna kie aura usI kI pariNati ke rUpa meM vaha mAnava rUpa meM avatarita huA.parantu isa vartamAna meM mAnava zarIra se yadi usane kucha lAbha nahIM uThAyA to bhaviSya meM vaha punaH usI andhakAra ke gahana garta meM bhaTakatA rahegA. isa loka meM padArpaNa karane ke anantara vaha apane parivAra ke bharaNa-poSaNa karane jaise sAmAnya karttavyoM meM hI ulajhA rahA aura usane apane uddezya kI prApti ke liye Atma-dRSTi vikasita nahIM kI. usa vyakti ne Aja taka kabhI nahIM socA ki maiM kitanA mUlyavAna hU~? evam kina mahAna kAryoM ke pariNAmasvarUpa ye sAdhana sulabha hue haiM? yadi vartamAna zUnya rahA to bhaviSya meM bhI sRjana hone kI koI saMbhAvanA nahIM, vibhinna dharmoM ke sabhI dharmAcAryoM ne sarvaprathama AtmA ke mUlya ko parakhane kA upadeza diyA hai. eka bAra yadi ApakA lakSya AtmA para kendrita ho gayA aura sAdhanA ke mUlya ko Apa samajha gae to magnatA A jAegI aura sArI sAdhanA saphala ho jAegI. sArI kriyA saphala ho jAegI, vizeSAMka prakAzana saujanya :. sva. 6vanamA navInayaMdra zAha parivAra, sAMtAyuY, bhuM ga ruvANI' pustaka pej-19-20)| ArkeDiyA zipIMga lImITeDa tathA suprIma oNphazora kansTrakzana enDa TekanIkala sarvIsIsa lImITeDa, muMbaI , Book-Post NAVNEET PRI NAVNEET PRINTERS M.: 9825261177 For Private and Personal Use Only