Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAra kalaza padyAnuvAda padyAnuvAdaka : DaoN. hukamacanda bhArilla zAstrI, nyAyatIrtha, sAhityaratna, ema.e., pIeca.DI. prakAzakIya AcArya kundakunda ke granthAdhirAja samayasAra kI AcArya amRtacandra kRta AtmakhyAti TIkA meM saMskRta bhASA ke vividha chandoM meM racita 278 kalaza Aye haiM, jo samayasAra kalaza ke nAma se jAne jAte haiN| adhyAtma amRta se labAlaba bhare ve kalaza adhyAtma premI mumukSu samAja meM itane lokapriya hae ki una para svataMtra TIkAe~ likhI gaIM, jinameM pANDe rAjamalajI kRta cAra sau varSa purAnI TIkA pramukha hai| isake AdhAra para hI kavivara banArasIdAsajI ne nATaka samayasAra kI racanA kI hai| isa samasAra kalaza padyAnuvAda meM DaoN. bhArila ne AtmakhyAti ke unhIM kalazoM kA sarala, subodha aura pravAhamayI padyAnuvAda hindI bhASA ke vibhinna chandoM meM prastuta kiyA hai| yaha to sarvavidita hI hai ki ve samayasAra aura TIkAoM kA anuzIlana prakAzaka: paNDita ToDaramala smAraka TrasTa e-4, bApUnagara, jayapura-302015 prathama saMskaraNa 5 hajAra (10 agasta 2002) pUrvArddha prathama cAra saMskaraNa : 20 hajAra (25 disambara 97 se) yoga : 25 hajAra mUlya : tIna rupaye isa pustaka kI kImata kama karane hetu TAipasaiTiMga : sAhitya prakAzana dhruvaphaNDa paNDita trimUrti kampyUTarsa ToDaramala smAraka TrasTa jayapura kI e-4, bApUnagara, jayapura | ora se 7501/- rupaye pradAna kiye mudraka : gye| jayapura prinTarsa prA.li. ema.AI.roDa, jayapura samayasAra kalaza padyAnuvAda kI saMgItamaya kaiseTa bhI upalabdha hai| kara rahe haiM, jo 2 hajAra 136 pRSThoM meM to samAja ke samakSa A hI gayA hai| usI prasaMga meM isa padyAnuvAda kI racanA bhI ho gaI hai| isakA saMgItamaya kaiseTa bhI taiyAra hai, jo hajAroM kI saMkhyA meM ghara-ghara meM pahu~cakara gUMja rahI hai| isameM eka vizeSa bAta dhyAna rakhane kI hai ki isameM chandoM ke nambara AtmakhyAti ke chandoM ke anusAra diye gaye haiM, jisase pAThakoM ko yaha jAnane kI suvidhA bhI rahe ki yaha chanda kisa chanda kA padyAnuvAda hai| isa pustaka kA pUrvArddha kalaza 1 se 192 taka ke aba taka cAra saMskaraNa 20 hajAra kI saMkhyA meM prakAzita hokara jana-jana taka pahu~ca cuke haiM aba isa samayasAra kalaza (sampUrNa) kA prakAzana 5 hajAra kI saMkhyA meM kiyA jA rahA hai, jo Apako hAthoM meM hai| AzA hai ki adhyAtma premI samAja isa prakAzana evaM kaiseTa kA bharapUra lAbha legaa| - nemIcanda pATanI mahAmaMtrI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-sUcI 1. jIvAjIvAdhikAra 2. kartAkarmAdhikAra 3. puNyapApAdhikAra 4. AsravAdhikAra 5. saMvarAdhikAra 6. nirjarAdhikAra 7. baMdhAdhikAra 8. mokSAdhikAra 9. sarvavizuddhajJAnAdhikAra 10. pariziSTa DaoN. hukamacanda bhArilla ke mahattvapUrNa prakAzana 01. paNDita ToDaramala vyaktitva 17. dRSTi kA viSaya 10.00 aura kartRtva 20.00 18. kramabaddhaparyAya 8.00 02. samayasAra anuzIlana bhAga-1 20.00 19. vItarAga-vijJAna prazikSaNa 03. samayasAra anuzIlana bhAga-2 20.00 nirdezikA 8.00 04.samayasAra anuzIlana bhAga-3 20.00 20. gAgara meM sAgara 7.00 05. samayasAra anuzIlana bhAga-4 20.00 21. Apa kucha bhI kaho 06. samayasAra anuzIlana bhAga-5 25.00 22. paMcakalyANaka pratiSThA mahotsava 07.golIkAjabAba gAlI 23. AcArya kundakunda aura unake se bhI nahIM 2.00 paMca paramAgama 08. puramabhAvaprakAzaka nayacakra 20.00 24. yugapuruSa kAnajIsvAmI 5.00 09. bikhare motI 16.00 25. NamokAra mahAmaMtra: 10.satya kI khoja eka anuzIlana 11. AtmA hI hai zaraNa 26. maiM kauna hai? 12.cintana kI gaharAIyA~ 20.00 27. nimittopAdAna 13. sUkti sudhA 18.00 28. ahiMsA : mahAvIra kI dRSTi meM 3.00 14. tIrthaMkara mahAvIra aura unakA 29. maiM svayaM bhagavAna 3.00 sarvodaya tIrtha 15.00 30.rIti-nIti 3.00 15. bAraha bhAvanA : eka anuzIlana 12.00 31. zAkAhAra 16. dharma ke dazalakSaNa 16.00 32. tIrthakara bhagavAna mahAvIra 2.50 33. caitanya camatkAra, 34. gomeTAyara bAbatI, 35.bIlAlI vyaktitva : bhagavAna mahAvIra, 36. bAraha bhAvanA ke kundakundazataka, 38.zahAmazataka,39 samayamArapadyAnuvAda,40.borArAnuhayt.amevAnarasyAhAra,42.zAvAtIdhAmasammedazikhAra, 43. saura samayasAra, 4.vAloSapAtIla bhAga-2..sArApAlana-1...bolaNa-vikApAThamAlAbhAga-.a. vImAna-vijJAnapAnamAlA bhAga-248 balAna-vijJAnapAmAlAbhAra-1..tyAnamAlA bhAga 1-50.tyAnapAThamAlA bhAga-2.51.samayasArakatA pAnavAra, 52.binda siny| 4.00
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - r - - - - - - - - - (rolA) yadyapi maiM to zuddhamAtra caitanyamUrti huuN| phira bhI pariNati malina huI hai mohodaya se / / paramavizuddhi ko pAve vaha pariNati merii| samayasAra kI AtmakhyAti nAmaka vyAkhyA se / / 3 / / - - - - - - - - - - - - - - - ubhayanayoM meM jo virodha hai usake nAzaka / syAdvAdamaya jinavacanoM meM jo ramate haiN|| moha vamana kara anaya-akhaNDita prmjyotimy| svayaM zIghra hI samayasAra meM ve ramate haiN||4|| - - - - - - / -- ------. .... -------__ ___ - - - - - - jyoM durbala ko lAThI hai hastAvalamba tyoN| upayogI vyavahAra sabhI ko aparamapada meN|| para upayogI nahIM raMca bhI una logoM ko| jo ramate haiM parama-artha cinmaya cidghana meM / / 5 / / - - - - - - - - samayasAra kalaza padyAnuvAda jIvAjIvAdhikAra (dohA) nija anubhUti se pragaTa, citsvabhAva cipa / sakalajJeya jJAyaka namauM, samayasAra sadpa / / 1 / / (soraThA) dekhe para se bhinna, agaNita guNamaya aatmaa| anekAntamayamUrti, sadA prakAzita hI rahe / / 2 / - - - - - - - - (harigIta) niyata hai jo svayaM ke ekatva meM naya zuddha se| vaha jJAna kA ghanapiNDa pUraNa pRthak hai paradravya se|| navatattva kI saMtati taja basa eka yaha apnaaiye| isa AtamA kA darza darzana AtamA hI cAhie / / 6 / / - - - - - - - - - - - - - - - - - - --- - - - --
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (dohA) zuddhanayAzrita AtamA, pragaTe jyotisvarUpa / navatattvoM meM vyApta para, taje na ekasvarUpa / / 7 / / pAveM na jisameM pratiSThA basa tairate haiM bAhA meN| ye baddhaspRSTAdi saba jisake na antarabhAva meM / / jo hai prakAzita caturdika usa eka AtmasvabhAva kaa| he jagatajana ! tuma nitya hI nirmoha ho anubhava karo / / 11 / / - - - (rolA) zuddha kanaka jyoM chupA huA hai bAnabheda meN| navatattvoM meM chupI huI tyoM Atmajyoti hai|| ekarUpa udyotamAna para se vivikta vaha / are bhavyajana ! pada-pada para tuma usako jAnoM / / 8 / / - (rolA) apane bala se moha nAzakara bhUta bhaviSyat / vartamAna ke karmabaMdha se bhinna lakhe budha / / to nija anubhavagamya AtamA sadA virAjita / virahita karmakalaMkapaMka se deva zAzvata / / 12 / / - (10) ------__10) _ _---- - - - - - - - nikSepoM ke cakra vilaya naya nahIM janamate / ara pramANa ke bhAva asta ho jAte bhAI / / adhika kaheM kyA dvaitabhAva bhI bhAsita nA ho| zuddha AtamA kA anubhava hone para bhaaii||9|| ------ zuddhanayAtama Atama kI anubhUti kahI jo| vaha hI hai jJAnAnubhUti tuma yahI jAnakara / / Atama meM Atama ko nizcala thApita krke| sarva ora se eka jJAnaghana Atama nirkho||13|| (harigIta) parabhAva se jo bhinna hai ara Adi-anta vimukta hai| saMkalpa aura vikalpa ke jaMjAla se bhI mukta hai|| jo eka hai paripUrNa hai - aise nijAtmasvabhAva ko| karake prakAzita pragaTa hotA hai yahA~ yaha zuddhanaya / / 10 / / khArepana se bharI huI jyoM namaka DalI hai| jJAnabhAva se bharA huA tyoM nija Atama hai / / antara-bAhara pragaTa tejamaya sahaja anaakul| jo akhaNDa cinmaya cidghana vaha hameM prApta ho / / 14 / / - - - - - - - - - - -------13 ___.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - T - - - - - --- --- --- -- -- --- --- - r - - - trairUpatA ko prApta hai para nA taje ekatva ko| yaha zuddha nirmala Atmajyoti prApta hai jo svayaM ko|| anubhava kareM hama satata hI caitanyamaya usa jyoti kaa| kyoMki usake binA jaga meM sAdhya kI ho siddhi nA / / 20 / / - - - - --- - - (harigIta) hai kAmanA yadi siddhi kI nA citta ko bhrmaaiye| yaha jJAna kA ghanapiNDa cinmaya AtamA apanAiye / / basa sAdhya-sAdhaka bhAva se isa eka ko hI dhyaaiye| ara Apa bhI paryAya meM paramAtamA bana jAiye / / 15 / / mecaka kahA hai AtamA dRga jJAna ara AcaraNa se / yaha eka nija paramAtamA basa hai amecaka svayaM se / / paramANa se mecaka-amecaka eka hI kSaNa meM ahaa| yaha alaukika marmabhedI vAkya jinavara ne kahA / / 16 / / AtamA hai eka yadyapi kintu nayavyavahAra se| trairUpatA dhAraNa kare sadjJAnadarzanacaraNa se / / - - - -- - (rolA) jaise bhI ho svata: anya ke upadezoM se| bhedajJAnamUlaka avicala anubhUti huI ho / / jJeyoM ke agaNita pratibimboM se ve jJAnI / ___ are nirantara darpaNavat rahate avikArI / / 21 / / - -- - - - -- --- -- -- ..- 14) - - - - - - - -- (harigIta) Ajanma ke isa moha ko he jagatajana tuma chor3a do| ara rasikajana ko jo ruce usa jJAna ke rasa ko ckho|| tAdAtmya para ke sAtha jinakA kabhI bhI hotA nhiiN| ara svayaM kA hI svayaM se anyatva bhI hotA nhiiN||22|| - - - - -- - basa isalie mecaka kahA hai AtamA jinamArga meM / ara ise jAne bina jagatajana nA lageM sanmArga meM / / 17 / / AtamA mecaka kahA hai yadyapi vyavahAra se| kintu vaha mecaka nahIM hai amecaka paramArtha se / / hai pragaTa jJAyaka jyotimaya vaha eka hai bhUtArtha se| hai zuddha ekAkAra para se bhinna hai paramArtha se||18|| mecaka amecaka AtamA ke cintavana se lAbha kyaa| basa karo aba to ina vikalpoM se tumheM hai sAdhya kyA / / ho sAdhyasiddhi eka basa sadjJAnadarzanacaraNa se| patha anya koI hai nahIM jisase bace saMsaraNa se / / 19 / / - - - -- - - - - - -- - - - nijatattva kA kautUhalI ara par3ausI bana deha kaa| he Atman ! jaise bane anubhava karo nijatattva kaa|| jaba bhinna para se suzobhita lakha svayaMko taba zIghra hii| tuma chor3a doge deha se ekatva ke isa moha ko / / 23 / / (17)____ - - -- - - - - - - _____(15) - - - - - -- - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - -
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ F- -- -- -- -- - -- -- -- -- -- -- - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - lokamAnasa rUpa se raviteja apane teja se| jo hare nirmala kareM dazadiza kAntimaya tanateja se / / jo divyadhvani se bhavyajana ke kAna meM amRta bhreN| una sahasa aTha lakSaNa sahita jina-sUri ko vaMdana kreN||24|| prAkAra se kavalita kiyA jisa nagara ne AkAza ko| ara gola gaharI khAI se hai pI liyA pAtAla ko / / saba bhUmitala ko grasa liyA upavanoM ke saundarya se / adbhut anUpama alaga hI hai vaha nagara saMsAra se / / 25 / / gaMbhIra sAgara ke samAna mahAna mAnasa maMga haiN| nitya nirmala nirvikArI suvyavasthita aMga haiN|| parabhAva ke parityAga kI dRSTi purAnI na pdd'e| ara jabatalaka he Atman vRtti na ho atibalavatI / / vyatirikta jo parabhAva se vaha AtamA atizIghra hii| anubhUti meM utarA are caitanyamaya vaha svayaM hI / / 29 / / saba ora se caitanyamaya nijabhAva se bharapUra huuN| maiM svayaM hI isa loka meM nijabhAva kA anubhava kruuN|| yaha moha merA kucha nahIM caitanya kA ghanapiNDa huuN| hU~ zuddha cidghana mahAnidhi maiM svayaM eka akhaNDa huuN||30|| basa isataraha saba anyabhAvoM se huI jaba bhinnatA / taba svayaM ko upayoga ne svayameva hI dhAraNa kiyA / / - - - - - - - - - - ---------- 18) (20) --- -- --- -- -- - -- -___ -- - - --- --- prakaTita huA paramArtha ara dRga jJAna vRta pariNata huaa| taba AtamA ke bAga meM Atama ramaNa karane lagA / / 31 / / sukha zAntarasa se labAlaba yaha jJAnasAgara aatmaa| vibharama kI cAdara haTA sarvAMga paragaTa AtamA / / he bhavyajana! isa loka ke saba ekasAtha nhaaiye| ara ise hI apanAiye isameM magana ho jAiye / / 32 / / - - - - - - sahaja hI adbhut anUpama apUrava lAvaNya hai| kSobha virahita ara acala jayavataM jinavara aMga haiM / / 26 / / isa AtamA ara deha kA ekatva basa vyavahAra se| yaha zarIrAzrita stavana bhI isalie vyavahAra se / / paramArtha se stavana hai cidbhAva kA hI anubhavana / paramArtha se to bhinna hI haiM deha ara caitanyadhana / / 27 / / isa AtamA ara deha ke ekatva ko naya yukti se| nirmUla hI jaba kara diyA tattvajJa munivaradeva ne / / yadi bhAvanA hai bhavya to phira kyoM nahIM sadbodha ho| bhAvollasita AtmArthiyoM ko niyama se sadbodha ho / / 28 / / (19) - - - - - - - - - - - - (savaiyA ikatIsA) jIva aura ajIva ke viveka se hai puSTa jo, aisI dRSTi dvArA isa nATaka ko dekhtaa| (21) - - - - - L -- - - - - - -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ F- -- - -- -- -- -- -- -- - -- -- -- - T - - - - - -- -- -- -- - -- -- -- -- - -- r - - - - - -- - - - - --- - - anya jo sabhAsada haiM unheM bhI dikhAtA aura, duSTa aSTa karmoM ke baMdhana ko todd'taa|| jAne lokAloka ko pai nija meM magana rahe, vikasita zuddha nitya nija avloktaa| aiso jJAnavIra dhIra maMga bhare mana meM, svayaM hI udAtta aura anAkula suzobhatA / / 33 / / (harigIta) he bhavyajana! kyA lAbha hai isa vyartha ke bakavAda se| aba to ruko nija ko lakho adhyAtma ke abhyAsa se / / yadi anavarata chahamAsa ho nija AtamA kI sAdhanA / to AtamA kI prApti ho sandeha isameM raMca nA / / 34 / / jisa vastu se jo bane, vaha ho vahI na anya / svarNamyAna to svarNa hai, asi hai usase anya / / 38 / / varNAdika jo bhAva haiM, ve saba pudgala janya / eka zuddha vijJAnaghana Atama inase bhinna / / 39 / / kahane se ghI kA ghar3A, ghar3A na ghImaya hoy| kahane se varNAdimaya jIva na tanmaya hoya / / 40 / / svAnubhUti meM jo pragaTa, acala anAdi ananta / svayaM jIva caitanyamaya, jagamagAta atyanta / / 41 / / - - - --- - - - - - --- - - ----------------- - - - - - - - - - - - caitanyazakti se rahita parabhAva saba parihAra kr| caitanyazakti se sahita nijabhAva nita avagAha kara / / hai zreSThatama jo vizva meM sundara sahaja zuddhAtmA / aba usI kA anubhava karo tuma svayaM he bhavyAtamA / / 35 / / - - - - (savaiyA ikatIsA) mUrtika amUrtika ajIva dravya do prakAra, isalie amUrtika lakSaNa na bana ske| socakara vicArakara bhalIbhAMti jJAniyoM ne, ___kahA vaha nirdoSa lakSaNa jo bana ske| ativyApti avyApti doSoM se virahita, caitanyamaya upayoga lakSaNa hai jIva kaa| ata: avalamba lo avilamba isakA hI, kyoMki yaha bhAva hI hai jIvana isa jIva kA / / 4 / / - - - (dohA) cit zakti sarvasva jina kevala ve haiM jIva / unheM chor3akara aura saba pudgalamayI ajIva / / 36 / / varNAdika rAgAdi saba haiM Atama se bhinna / antardRSTi dekhiye dikhe eka caitanya / / 37 / / - - - - - - (5) __ - - - - - - - - --
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - parapariNati ko chor3atI ara tor3atI saba bhedabhrama / yaha akhaNDa pracaNDa pragaTita huI pAvana jyoti jaba / / ajJAnamaya isa pravRtti ko hai kahA~ avakAza taba / ara kisataraha ho karmabaMdhana jagI jagamaga jyoti jaba / / 47 / / (harigIta) nija lakSaNoM kI bhinnatA se jIva aura ajIva ko| jaba svayaM se hI jJAnijana bhinna-bhinna hI haiM jAnate / / jaga meM par3e ajJAniyoM kA amaryAdita moha yaha / are taba bhI nAcatA kyoM kheda hai Azcarya hai||43|| are kAla anAdi se aviveka ke isa nRtya meN| basa eka pudgala nAcatA cetana nahIM isa kRtya meM / / yaha jIva to pudgalamayI rAgAdi se bhI bhinna hai| Anandamaya cidbhAva to dRgajJAnamaya caitanya hai||44|| - - - - - - - - ------------------- - (savaiyA ikatIsA) isaprakAra jAna bhinnatA vibhAvabhAva kI, kartRtva kA ahaM vilAyamAna ho rhaa| nija vijJAnaghanabhAva gajArUr3ha ho, nija bhagavAna zobhAyamAna ho rahA / / ___ (28) ------- - - - - - - - - jagata kA sAkSI puruSapurANa yaha, apane svabhAva meM vikAsamAna ho rhaa| aho sadjJAnavaMta dRSTivaMta yaha pumAna, jaga-maga jyotimaya prakAzamAna ho rahA / / 48 / / tatsvarUpa bhAva meM hI vyApya-vyApaka bane, bane na kadApi vaha atatsvarUpa bhAva meM / / kartA-karma bhAva kA bananA asaMbhava hai, vyApya-vyApakabhAva saMbaMdha ke abhAva meN| isa bhAMti prabala viveka dinakara se hI, bheda aMdhakAra lIna nija jJAnabhAva meN| - - - - - - - - - - jaba isataraha dhArApravAhI jJAna kA ArA claa| taba jIva aura ajIva meM ativikaTa vighaTana ho calA / / aba jabatalaka hoM bhinna jIva-ajIva usake pUrva hii| yaha jJAna kA ghanapiNDa nija jJAyaka prakAzita ho uThA / / 45 / / kartAkarmAdhikAra (harigIta) maiM eka kartA AtmA krodhAdi mere karma saba / hai yahI kartAkarma kI yaha pravRtti ajJAnamaya / / zamana karatI ise pragaTI sarva vizva vikaashnii| atidhIra paramodAtta pAvana jJAnajyoti prakAzanI / / 46 / / - - - - - - - - - - - - - - - - - L --------___(27) -- - - - - -___(29)__ - -
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- --- -- --- --- -- --- -- --- --1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - kartRtva bhAra se zUnya zobhAyamAna, pUrNa nirbhAra magana Ananda svabhAva meM / / 49 / / nijaparapariNati jAnakAra jIva yaha, parapariNati ko karatA kabhI nhiiN| nijaparapariNati ajAnakAra pudgala, parapariNati ko karatA kabhI nhiiN|| nitya atyanta bheda jIva-pudgala meM, karatA-karamabhAva unameM bane nahIM, aiso bhedajJAna jabataka pragaTe nahIM, karatA-karama kI pravRttI miTe nahIM / / 50 / / 'para ko karUM maiM'- yaha ahaM atyanta hI durvAra hai| yaha hai akhaNDa anAdi se jIvana huA duHsvAra hai|| bhUtArthanaya ke grahaNa se yadi pralaya ko yaha prApta ho| to jJAna ke ghanapiNDa Atama ko kabhI na baMdha ho||55|| (dohA) parabhAvoM ko para kare Atama AtamabhAva / Apa Apake bhAva haiM para ke haiM parabhAva / / 56 / / (kuNDaliyA) nAja sammilita ghAsa ko, jyoM khAve gajarAja / bhinna svAda jAne nahIM, samajhe mIThI ghAsa / / - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- (30)--------- (32) _..---. - - - - - - - - - - - - - -- (harigIta) kartA vahI jo pariName pariNAma hI basa karma hai| hai pariNati hI kriyA basa tInoM abhinna akhaNDa haiM / / 51 / / aneka hokara eka hai ho pariNamita basa eka hii| pariNAma ho basa eka kA ho pariNati basa eka kI / / 52 / / pariNAma do kA eka nA milakara nahIM do pariName / pariNati do kI eka nA basa kyoMki donoM bhinna haiM / / 53 / / kartA nahIM do eka ke hoM eka ke do karma naa| nA do kriyAyeM eka kI hoM kyoMki eka aneka nA / / 54 / / --------- samajhe mIThI ghAsa nAja ko na pahicAne / tyoM ajJAnI jIva nijAtama svAda na jAne / / puNya-pApa meM dhAra ekatA zUnya hiyA hai| are zikharaNI pI mAno go dUdha piyA hai||57|| (harigIta) ajJAna se hI bhAgate mRga reta ko jala mAnakara / ajJAna se hI DareM tama meM rassI viSadhara mAnakara / / jJAnamaya hai jIva para ajJAna ke kAraNa aho / vAtodvelita udadhivata kartA bane Akulita ho||58|| dUdha jala meM bheda jAne jJAna se basa haMsa jyoN| sadjJAna se apanA-parAyA bheda jAne jIva tyoM / / - - - - - - -- - - - - - -- - - - - - - - (31)____---- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - -
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ F - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (harigIta) saba pudgaloM meM hai svabhAvika pariNamana kI zakti jaba / aura unake pariNamana meM hai na koI vighna jaba / / kyoM na ho taba svayaM kartA svayaM ke pariNamana kaa| ara sahaja hI yaha niyama jAno vastu ke pariNamana kA / / 64 / / / - - - jAnatA to hai sabhI karatA nahIM kucha aatmaa| caitanya meM ArUr3ha nita hI yaha acala paramAtamA / / 59 / / (ADilla chanda) uSNodaka meM uSNatA hai agni kii| aura zItalatA sahaja hI nIra kii|| vyaMjanoM meM hai namaka kA kssaarpn| jJAna hI yaha jAnatA hai vijJajana / / krodhAdika ke kartApana ko chedtaa| ahaMbuddhi ke mithyAtama ko bhedatA / / isI jJAna meM pragaTe nija shuddhaatmaa| apane rasa se bharA huA yaha AtamA / / 60 / / - - - - - AtmA meM hai svabhAvika pariNamana kI zakti jaba / aura usake pariNamana meM hai na koI vighna jaba / / kyoM na ho taba svayaM kartA svayaM ke pariNamana kaa| ara sahaja hI yaha niyama jAno vastu ke pariNamana kA / / 5 / / - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -------- (rolA) jJAnI ke saba bhAva zubhAzubha jJAnamayI haiN| ajJAnI ke vahI bhAva ajJAnamayI hai|| jJAnI aura ajJAnI meM yaha antara kyoM hai| tathA zubhAzubha bhAvoM meM bhI antara kyoM hai / / 66 / / - - - (soraThA) kare nijAtama bhAva, jJAna aura ajJAnamaya / karena para ke bhAva, jJAnasvabhAvI AtamA // 1 // jJAnasvabhAvI jIva, kare jJAna se bhinna kyA ? kartA para kA jIva, jagatajanoM kA moha yaha / / 12 / / (dohA) yadi pudgalamaya karma ko kare na cetanarAya / kauna kare - aba yaha kaheM suno bharama naza jAya / / 63 / / - - - - - jJAnI ke saba bhAva jJAna se bane hue haiN| ajJAnI ke sabhI bhAva ajJAnamayI haiN|| upAdAna ke hI samAna kAraja hote haiN| jau baune para jau hI to paidA hote haiN||67|| - - - _____(35)___------ - - - - - - - - - - - - - - - - 7
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (dohA) ajJAnI ajJAnamaya bhAvabhUmi meM vyApta / isakAraNa dravabaMdha ke hetupane ko prApta / / 68 / / (soraThA) jo nivase nija mAhi chor3a sabhI naya pakSa ko| kare sudhArasa pAna nirvikalpa cita zAnta ho / / 69 / / (rolA) eka kahe nA baMdhA dUsarA kahe baMdhA hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| - eka kahe nA duSTa dUsarA kahe duSTa hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||73|| eka akartA kahe dUsarA kartA kahatA, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||74|| eka abhoktA kahe dUsarA bhoktA kahatA, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- (40) - -- -------(38)... -- -- - - - - - -- - - - - -- - - - - -- -------- pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||75|| eka kahe nA jIva dUsarA kahe jIva hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 76 / / eka kahe nA sUkSma dUsarA kahe sUkSma hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||77|| pakSapAta se rahita tattvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 70 / / eka kahe nA mUr3ha dUsarA kahe mUr3ha hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tattvavedI jo jana haiM, __unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||71|| eka kahe nA rakta dUsarA kahe rakta hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 72 / / - - - - -- - - -- - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - __________(41)_-_.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - eka kahe nA hetu dUsarA kahe hetu hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 7 / / eka kahe nA kArya dUsarA kahe kArya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 79 / / eka kahe nA bhAva dUsarA kahe bhAva hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| eka kahe nA nitya dUsarA kahe nitya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||83|| eka kahe nA vAcya dUsarA kahe vAcya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 84 / / nAnA kahatA eka dUsarA kahe anAnA, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| - - - - - - i - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||8|| eka kahe nA eka dUsarA kahe eka hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||81|| eka kahe nA sAnta dUsarA kahe sAnta hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||8|| ------- pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||85|| eka kahe nA cetya dUsarA kahe cetya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||86|| eka kahe nA dRzya dUsarA kahe dRzya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai / / 87 / / - - - - - - - - - - - - - - - - - L - - - - - - - - - -
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ F - - - - - - - - - - - - - - - - - T - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - r - - - - - - - - - - eka kahe nA vedya dUsarA kahe vedya hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||88|| - - - - - - - - - (rolA) maiM hU~ vaha citpuMja ki bhAvAbhAvabhAvamaya / paramAratha se eka sadA avicala svabhAvamaya / / karmajanita yaha baMdhapaddhati karU~ pAra maiN| nita anubhava yaha karU~ ki cinmaya samayasAra maiM / / 92 / / (harigIta) yaha puNya puruSa purANa saba nayapakSa bina bhagavAna hai| yaha acala hai avikalpa hai saba yahI darzana jJAna hai / / nibhRtajanoM kA svAdya hai ara jo samaya kA sAra hai| jo bhI ho vaha eka hI anubhUti kA AdhAra hai||13|| - - - - - - - - - - - eka kahe nA bhAta dUsarA kahe bhAta hai, kintu yaha to ubhayanayoM kA pakSapAta hai| pakSapAta se rahita tatvavedI jo jana haiM, unako to yaha jIva sadA caitanyarUpa hai||89|| - - - - - - - ____45 (48) 05 - --------- - - -- - - - - _ - _ -- _ -- - --- --- -_ --- - - - - - - - - -- (harigIta) uTha rahA jisameM hai anante vikalpoM kA jAla hai| vaha vRhad nayapakSakakSA vikaTa hai vikarAla hai|| ullaMghana kara use budha anubhUtimaya nijabhAva ko| ho prApta antarbAhya se samarasI eka svabhAva ko / / 10 / / - - - - - - - -- nija augha se cyuta jisataraha jala DhAlavAle mArga se| balapUrvaka yadi mor3a deM to A mile nija augha se / / usa hI taraha yadi mor3a deM balapUrvaka nijabhAva ko| nijabhAva se cyuta AtmA nijabhAva meM hI A mile / / 14 / / (rolA) hai vikalpa hI karma vikalpaka kartA hove| jo vikalpa ko kare vahI to kartA hove / / nita ajJAnI jIva vikalpoM meM hI hove| isa vidhi kartAkarmabhAva kA nAza na hove / / 95 / / - - - - -- - - - - -- (dohA) indrajAla se sphureM, saba vikalpa ke puMja / jo kSaNabhara meM laya kare, maiM hU~ vaha citpuMja / / 11 / / - - - -- - - - - - (47) ____--- - - - - - - - - -- - - - - - - - - - -
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - jo karatA hai vaha kevala kartA hI hove / jo jAne basa vaha kevala jJAtA hI hove / / jo karatA vaha nahIM jAnatA kucha bhI bhaaii| jo jAne vaha kare nahIM kucha bhI he bhaaii||9|| - - - taba karma karma ara kartA kartA na rhaa| jJAna jJAnarUpahuA Ananda apAra se / / aura pudgalamayI karma karmarUpa huA, jJAnI pAra hue bhavasAgara apAra se / / 99 / / puNyapApAdhikAra (harigIta) zubha ara azubha ke bheda se jo dopane ko prApta ho| vaha karma bhI jisake udaya se ekatA ko prApta ho / / jaba moharaja kA nAza kara samyakasahita vaha svayaM hii| jaga meM udaya ko prApta ho vaha sudhAnirjhara jJAna hI / / 100 / / ! karane rUpa kriyA meM jAnana bhAsita nA ho| jAnana rUpa kriyA meM karanA bhAsita nA ho / / isIlie to jAnana-karanA bhinna-bhinna haiN| isIlie to jJAtA-kartA bhinna-bhinna hai / / 97 / / (50) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -------- - - - (rolA) donoM janme eka sAtha zUdrA ke ghara meN| eka palA bAmana ke ghara dUjA nija ghara meM / / eka chue nA madya brAhmaNatvAbhimAna se| dUjA DUbA rahe usI meM zUdrabhAva se / / jAtibheda ke bhrama se hI yaha antara aayaa| isa kAraNa ajJAnI ne pahicAna na pAyA / / puNya-pApa bhI karma jAti ke jur3avA bhaaii| donoM hI haiM heya mukti mAraga meM bhaaii||101|| - (harigIta) karama meM kartA nahIM hai ara karma kartA meM nhiiN| isalie kartAkarma kI thiti bhI kabhI banatInahIM / / karma meM hai karma jJAtA meM rahA jJAtA sdaa| yadi sApha hai yaha bAta to phira moha hai kyoM naactaa?||98|| (savaiyA ikatIsA) jagamaga jagamaga jalI jJAnajyoti jaba, ati gaMbhIra cit zaktiyoM ke bhAra se|| adbhuta anUpama acala abheda jyoti, vyakta dhIra-vIra nirmala Ara-pAra se|| (51) - - - - - - - - - - - - -
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- - -- -- -- -- -- -- - -- -- -- - T - - - - -- -- -- - -- - -- -- -- -- -- r - - - - - - - - - - - - - - - - are puNya ara pApa karma kA hetu eka hai| Azraya anubhava ara svabhAva bhI sadAeka hai|| ata: karma ko eka mAnanA hI abhISTa hai| bhale-bure kA bheda jAnanA ThIka nahIM hai / / 102 / / (dohA) jinavANI kA marma yaha baMdha kareM saba karma / muktihetu basa eka hI AtmajJAnamaya dharma / / 103 / / (rolA) sabhI zubhAzubhabhAvoM ke niSedha hone se| azaraNa hoMge nahIM rameMge nija svabhAva meN|| karmabhAva kA pariNamana jJAnarUpa nA hoy| dravyAntarasvabhAva yaha isase mukati na hoya / / 107 / / baMdhasvarUpI karma yaha zivamaga rokanahAra / isIlie adhyAtma meM hai niSiddha zatavAra / / 108 / / (harigIta) tyAjya hI haiM jaba mumukSu ke lie saba karma ye| taba puNya evaM pApa kI yaha bAta karanI kislie|| nija AtamA ke lakSya se jaba pariNamana ho jaaygaa| niSkarma meM hI rasa jage taba jJAna daur3A AyagA / / 109 / / yaha karmavirati jabatalaka nA pUrNatA ko prApta ho| hA~, tabatalaka yaha karmadhArA jJAnadhArA sAtha ho|| - - - - - - - - - - - - - - - - (54 . ---..(54) -- -- -- --- - - - - - - -- - are munIzvara to nizadina nija meM hI rahate / nijAnanda ke paramAmRta meM hI nita ramate / / 104 / / jJAnarUpa dhruva acala AtamA kA hI anubhava / mokSarUpa hai svayaM ata: vaha mokSahetu hai|| zeSa bhAva saba baMdharUpa haiM baMdhahetu haiN| isIlie to anubhava karane kA vidhAna hai||105|| - - ------ avarodha isameM hai nahIM para karmadhArA bNdhmy| muktimAraga eka hI haiM, jJAnadhArA muktimaya / / 110 / / karmanaya ke pakSapAtI jJAna se anabhijJa hoN| jJAnanaya ke pakSapAtI AlasI svacchanda hoM / / jo jJAnamaya hoM pariNamita paramAda ke vaza meM na hoM / / karma virahita jIva ve saMsAra-sAgara pAra hoN||111|| jaga zubha azubha meM bheda mAne moha madirApAna se| para bheda inameM hai nahIM jAnA hai samyagjJAna se / / yaha jJAnajyoti tamavirodhI khele kevalajJAna se| jayavaMta ho isa jagata meM jagamagai AtamajJAna se / / 11 / / - - - - - -- - - - - - - - (dohA) jJAnabhAva kA pariNamana jJAnabhAvamaya hoya / ekadravyasvabhAva yaha hetu mukti kA hoya / / 106 / / _______(55)_______ - -- - - - - - - - - - - - -
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (dohA) dravyAsrava kI saMtati vidyamAna sampUrNa / phira bhI jJAnI nirAsrava kaise ho paripUrNa / / 117 / / - - - - - - - - - AsravAdhikAra (harigIta) sAre jagata ko matha rahA unmatta AsravabhAva yh| samarAMgaNa meM samAgata madamatta AmravabhAva yaha / / mardana kiyA raNabhUmi meM isa bhAva ko jisa jJAna ne| vaha dhIra hai gaMbhIra hai hama rameM nita usa jJAna meM / / 113 / / ina dravya karmoM ke pahAr3oM ke nirodhaka bhAva jo| haiM rAga-dveSa-vimoha bina sadjJAna nirmita bhAva jo / / bhAvAnavoM se rahita ve isa jIva ke nijabhAva haiN| ve jJAnamaya zuddhAtmamaya nija AtmA ke bhAva haiN||114|| - - - - (harigIta) pUrva meM jo dravyapratyaya baMdhe the aba ve sbhii| nijakAla pAkara udita hoMge supta sattA meM abhI / / yadyapi ve haiM abhI para rAga-dveSAbhAva se| aMtara amohI jJAniyoM ko baMdha hotA hai nahIM / / 118 / / - - - - - - - - (60) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (dohA) rAga-dveSa ara moha hI kevala baMdhakabhAva / jJAnI ke ye haiM nahIM tArauM baMdha abhAva / / 119 / / (dohA) dravyAsrava se bhinna hai bhAvAnava ko nAza / sadA jJAnamaya nirAsrava jJAyakabhAva prakAza / / 115 / / (kuNDaliyA) svayaM sahaja pariNAma se kara dInA parityAga / samyagjJAnI jIva ne buddhipUrvaka rAga / / buddhipUrvaka rAga tyAga dInA hai jisane / aura abuddhika rAga tyAga karane ko jisane / / nijazaktisparza prApta kara pUrNabhAva ko| rahe nirAmrava sadA ukhAr3e parapariNati ko / / 116 / / - - (harigIta) sadA uddhata cihna vAle zuddhanaya abhyAsa se| nija Atma kI ekAgratA ke hI satat abhyAsa se|| rAgAdi virahita cittavAle Atmakendrita jJAnijana / baMdhavirahita ara akhaNDita AtmA ko dekhate / / 120 / / - - - - ____(61)___ - - - - - - - - - - - -
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ F--- -- --- -- --- --- -- --- -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - r -- - - -- - - - - -- - - -- - - cyuta hue jo zuddhanaya se bodha virahita jIva ve| pahale baMdhe dravyakarma se rAgAdi meM upayukta ho / / are vicitra vikalpa vAle aura vividha prakAra ke| viparItatA se bhare vidha-vidha karma kA baMdhana kareM / / 121 / / isa kathana kA hai sAra yaha ki zuddhanaya upAdeya hai| ara zuddhanaya dvArA nirUpita AtmA hI dhyeya hai|| kyoMki isake tyAga se hI baMdha aura azAnti hai| isake grahaNa meM AtmA kI mukti evaM zAnti hai||122|| - - -- saMvarAdhikAra (harigIta) saMvarajayI madamatta AmravabhAva kA apalApa kr| vyAvRtya ho pararUpa se sadabodha saMvara bhAskara / / pragaTA parama Anandamaya nija Atma ke AdhAra se| sadjJAnamaya ujjvala dhavala paripUrNa nijarasabhArase / / 125 / / yaha jJAna hai cidrUpa kintu rAga to jar3arUpa hai| maiM jJAnamaya Anandamaya para rAga to pararUpa hai|| isataraha ke abhyAsa se jaba bhedajJAna udita huaa| Anandamaya rasapAna se taba manobhAva mudita huaa||126|| - - - - -- - - - - - - - -- - - - --- ______ - - - - - - - - _---------- - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - -- - - - - dhIra aura udAra mahimAyuta anAdi-anaMta jo| usa jJAna meM thiratA kare ara karmanAzaka bhAva jo|| sadjJAniyoM ko kabhI bhI vaha zuddhanaya nA heya hai| vijJAnaghana ika acala Atama jJAniyoM kA jJeya hai||123|| nija AtamA jo paramavastu use jo pahicAnate / ara usI meM jo nita rameM ara use hI jo jAnate / / ve AsravoM kA nAza kara nita raheM Atama dhyAna meN| ve raheM nija meM kintu lokAloka unake jJAna meM / / 124 / / - (rolA) bhedajJAna ke isa avirala dhArA pravAha se| kaise bhI kara prApta kare jo zuddhAtama ko|| aura nirantara usameM hI thira hotA jaave| para pariNati ko tyAga niraMtara zudha ho jAve / / 127 / / bhedajJAna kI zakti se nijamahimA rata ko| zuddhatattva kI upalabdhi nizcita ho jaave|| zuddhatattva kI upalabdhi hone para uske| atizIghra hI saba karmoM kA kSaya ho jAve / / 128 / / - - -- - - - -- - - - - - -- - - - - - - - __(65)____ ------__(63) - - - - - - - - --
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmatattva kI upalabdhi ho bhedajJAna se / Atmatattva kI upalabdhi se saMvara hotA / / isIlie to sacce dila se nitaprati karanA / are bhavyajana ! bhavyabhAvanA bhedajJAna kI / / 129 / / are bhavyajana ! bhavyabhAvanA bhedajJAna kI / sacce mana se bina virAma ke tabataka bhAnA / / jabataka para se ho virakta yaha jJAna jJAna meM / hI thira na ho jAya adhika kyA kaheM jinezvara / / 130 / / ( 66 ) abataka jo bhI hue siddha yA Age hoNge| mahimA jAno eka mAtra saba bhedajJAna kI / / aura jIva jo bhaTaka rahe haiM bhavasAgara meN| bhedajJAna ke hI abhAva se bhaTaka rahe haiM / / 131 // bhedajJAna se zuddhatattva kI upalabdhi ho / zuddhatattva kI upalabdhi se rAganAza ho / / rAganAza se karmanAza ara karmanAza se / jJAna jJAna meM thira hokara zAzvata ho jAve / / 132 / / 67 ) nirjarAdhikAra ( harigIta ) AgAmI baMdhana rokane saMvara sajaga sannaddha ho / rAgAdi ke avarodha se jaba kamara kasa ke khar3A ho / / ara pUrvabaddha karama dahana ko nirajarA taiyAra ho / taba jJAnajyoti yaha are nita hI amUrchita kyoM na ho / / 133 / / jJAnI baMdhe nA karma se saba karma karate-bhogate / yaha jJAna kI sAmarthya ara vairAgya kA bala jAniye ||134 / / ( 68 ) (dohA) baMdhe na jJAnI karma se, bala virAga ara jJAna / yadyavi seveM viSaya ko, tadapi asevaka jAna / / 135 / / ( harigIta ) nijabhAva ko nija jAna apanApana kareM jo AtamA / parabhAva se ho bhinna nita nija meM rameM jo AtamA / / ve AtamA saddRSTi unake jJAna ara vairAgya bala / ho niyama se yaha jAniye pahicAniye nija Atmabala / / 136 / / ( 69 )
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- -- --- --- --- -- --- - ---- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - r - / - - - - - - - - maiM svayaM samyagdRSTi hU~ hU~ baMdha se virahita sdaa| yaha mAnakara abhimAna meM pulakita vadana mastaka uThA / / jo samiti AlaMbe mahAvrata AcareM para pApamaya / digmUr3ha jIvoM kA are jIvana nahIM adhyAtmamaya / / 137 / / apadapada meM matta nita andhe jagata ke praanniyo| yaha pada tumhArA pada nahIM nija jAnakara kyoM so rahe / / jAgo idhara Ao raho nita magana paramAnanda meN| ho paramapadamaya tuma svayaM tuma svayaM ho caitanyamaya / / 138 / / are jisake sAmane hoM sabhI pada bhAsita apd| saba ApadAoM se rahita ArAdhya hai vaha jJAna pada / / 139 / / mokSamaya jo jJAnapada vaha jJAna se hI prApta ho| nija jJAna guNa ke binA usako koI pA sakatA nahIM / / 142 / / (dohA) kriyAkANDa se nA mile, yaha Atama abhirAma / jJAnakalA se sahaja hI sulabha AtamArAma / / ata: jagata ke prANiyo! chor3a jagata kI aash| jJAnakalA kA hI are! karo nitya abhyAsa / / 143 / / aciMtyazakti dhAraka are cintAmaNi caitny| siddhAratha yaha AtamA hI hai koI na anya / / - - - - - - - - - - - - - - - - -------------------- - - - - - -- sabhI prayojana siddha haiM phira kyoM para kI Aza / jJAnI jAne yaha rahasa kare na para kI Aza / / 144 / / (soraThA) sabhI parigraha tyAga isaprakAra sAmAnya se| vividha vastu parityAga aba Age vistAra se / / 145 / / - - -- usa jJAna ke AsvAda meM hI nita rame jo AtamA / ara dvandamaya AsvAda meM asamartha hai jo AtamA / / AtmAnubhava ke svAda meM hI magana hai jo AtamA / sAmAnya meM ekatva ko dhAraNa kare vaha AtamA / / 140 / / saba bhAva pI saMvedanAe~ matta hokara svayaM hii| hoM uchalatI jisa bhAva meM adbhutanidhi vaha AtamA / / bhagavAna vaha caitanya ratnAkara sadA hI eka hai| phira bhI anekAkAra hokara svayaM meM hI uchalatA / / 141 / / paMcAgni tapa yA mahAvrata kucha bhI karo siddhi nhiiN| jAne binA nija AtamA jinavara kahaiM saba vyartha haiM / / - - -- - - - - -- (dohA) hoMya karma ke udaya se, jJAnI ke jo bhoga / parigrahatva pAve nahIM, kyoMki rAgaviyoga / / 146 / / - - - - -- - - (71)______--. -- - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( harigIta ) hama jinheM cAheM are unakA bhoga ho sakatA nhiiN| kyoMki pala-pala pralaya pAveM vedya-vedaka bhAva saba / / basa isalie sabake prati ati hI virakta raheM sadA / cAheM na kucha bhI jagata meM nijatattvavida vidvAnajana / / 147 / / jabataka kaSAyita na kareM sarvAMga phiTakari Adi se| tabatalaka sUtI vastra para sarvAMga raMga car3hatA nahIM / / basa usataraha hI rAgarasa se rikta samyagjJAnijana / saba karma karate para parIgrahabhAva ko nA prApta hoM / / 148 / / ( 74 ) rAgarasa se rahita jJAnI jIva isa bhUloka meM / karmastha hoM para karmaraja se lipta hote haiM nahIM / / 149 / / svayaM hI hoM pariNamita svAdhIna haiM saba vastuyeM / ara anya ke dvArA kabhI ve nahIM badalI jA sakeM / / jima parajanita aparAdha se baMdhate nahIM jana jagata meN| tima bhoga bhogeM kintu jJAnIjana kabhI baMdhate nahIM / / 150 / / karma karanA jJAniyoM ko ucita ho sakatA nahIM / phira bhI bhogAsakta jo durbhukta hI ve jAniye / / ho bhogane se baMdha nA para bhogane ke bhAva se / to baMdha hai basa isalie nija AtamA meM rata raho / / 151 / / (5) tU bhoga mujhako nA kahe yaha karma nija karatAra ko / phalAbhilASI jIva hI nita karmaphala ko bhogatA / / phalAbhilASAvirata munijana jJAnamaya vartana kreN| saba karma karate hue bhI ve karmabaMdhana nA kareM / / 152 / / jise phala kI cAha nA vaha kare - yaha jaMcatA nahIM / yadi vivazatA vaza A par3e to bAta hI kucha aura hai / / akaMpa jJAnasvabhAva meM thira raheM jo ve jJAnijana / saba karma karate yA nahIM yaha kauna jAne vijJajana / / 153 / / vajra kA ho pAta jo trailokya ko vihvala kare / phira bhI are atisAhasI saddRSTijana nizcala raheM / (76) nizcala raheM nirbhaya raheM nizaMka nija meM hI raheM / nisarga hI nijabodhavapu nija bodha se acyuta raheM / / 154 / / ihaloka ara paraloka se merA na kucha sambandha hai / abhinna para se eka yaha cilloka hI mama loka hai / jaba jAnate yaha jJAnijana taba hoMya kyoM bhayabhIta ve / ve to satata niHzaMka ho nijajJAna kA anubhava kareM / / 155 / / cUMki eka abheda meM hI vedya-vedaka bhAva hoM / ataeva jJAnI nitya hI nijajJAna kA anubhava kareM / / ana vedanA koi hai nahIM taba hoMya kyoM bhayabhIta ve / ve to satat niHzaMka ho nijajJAna kA anubhava kareM / / 156 / / (77)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ F--- --- -- --- -- --- --- -- --- T - - - - -- -- --- - - - -- -- -- - - --- r - - baMdha na ho nava karma kA pUrva karma kA naash| nRtya kareM aSTAMga meM samyagjJAna prakAza / / 162 / / - - - - - - - - - - nija AtamA sat aura sat kA nAza ho sakatA nhiiN| hai sadA rakSita sat arakSAbhAva ho sakatA nhiiN|| jaba jAnate yaha jJAnijana taba hoMya kyoM bhayabhIta veN| ve to satat niHzaMka ho nijajJAna kA anubhava kareM / / 157 / / koI kisI kA kucha kare yaha bAta saMbhava hai nhiiN| saba haiM surakSita svayaM meM agupti kA bhaya hai nhiiN|| jaba jAnate yaha jJAnijana taba hoMya kyoM bhayabhIta ve| ve to satata niHzaMka ho nijajJAna kA anubhava kareM / / 158 / / mRtyu kahe sArA jagata basa prANa ke uccheda ko| jJAna hI hai prANa mama usakA nahIM uccheda ho|| - - - baMdhAdhikAra (harigIta) madamatta ho madamoha meM isa baMdha ne nartana kiyaa| rasarAga ke udgAra se saba jagata ko pAgala kiyA / / udAra ara AnandabhojI dhIra nirupadhi jJAna ne| ati hI anAkulabhAva se usa baMdha kA mardana kiyA / / 163 / / - - - - - - - - - - - -- ______(7 )_ ___ - - - - - - -- - - - - - - - taba maraNabhaya ho kisataraha hoM jJAnijana bhayabhIta kyoN| ve to satata niHzaMka ho nija jJAna kA anubhava kreN||159|| isameM acAnaka kucha nahIM yaha jJAna nizcala eka hai| yaha hai sadA hI ekasA evaM anAdi anaMta hai|| jaba jAnate yaha jJAnijana taba hoMya kyoM bhayabhIta ve| ve to satata niHzaMka ho nija jJAna kA anubhava kreN||160|| (dohA) nita niHzaMka sadvRSTi ko karmabaMdha na hoya / pUrvodaya ko bhogate satata nirjarA hoya / / 161 / / --- karma kI ye vargaNAe~ baMdha kA kAraNa nhiiN| atyanta caMcala yoga bhI haiM baMdha ke kAraNa nahIM / / karaNa kAraNa haiM nahIM cid-acida hiMsA bhI nhiiN| basa baMdha ke kAraNa kahe ajJAnamaya rAgAdi hI / / 164 / / bhale hI saba karmapudgala ne bharA yaha loka ho| bhale hI mana-vacana-tana parispandamaya yaha yoga ho / / cid acid kA ghAta evaM karaNa kA upabhoga ho / phira bhI nahIM rAgAdi virahita jJAniyoM ko baMdha ho||165|| to bhI nirargala pravartana to jJAniyoM ko vartya hai| kyoMki nirargala pravartana to baMdha kA sthAna hai|| - - - - - - -- - - -- - - - - - - - - - (9)____---- ____(81)_____ - - - - - - - - -
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAMcchArahita jo pravarttana vaha baMdha virahita jAniye / jAnanA karanA paraspara virodhI hI mAniye / / 166 / / jo jJAnIjana haiM jAnate ve kabhI bhI karate nahIM / karanA to hai basa rAga hI jo kareM ve jAne nahIM / / ajJAnamaya yaha rAga to hai bhAva adhyavasAna hI / baMdhakAraNa kahe ye ajJAniyoM ke bhAva hI / / 167 / / jIvana-maraNa ara dukkha-sukha saba prANiyoMkesadA hI / apane karma ke udaya ke anusAra hI hoM niyama se / / kare koI kisI ke jIvana-maraNa ara dukkha-sukha / vividha bhUloM se bharI yaha mAnyatA ajJAna hai / / 168 / / ( 82 ) kare koI kisI ke jIvana-maraNa ara dukkha-sukha / mAnate haiM jo puruSa ajJAnamaya isa bAta ko / kartRtva rasa se labAlaba haiM ahaMkArI ve puruSa / bhava-bhava bhrameM mithyAmatI ara AtmaghAtI ve puruSa / / 169 / / (dohA) vividha karma baMdhana kareM jo mithyAdhyavasAya / mithyAmati nizadina kareM ve mithyAdhyavasAya / / 170 / / niSphala adhyavasAna meM mohita ho yaha jIva / sarvarUpa nija ko kare jAne saba nijarUpa / / 171 / / ( 83 ) (rolA) yadyapi cetana pUrNa vizva se bhinna sadA hai, phira bhI nija ko kare vizvamaya jisake kAraNa / mohamUla vaha adhavasAya hI jisake na ho, paramapratApI dRSTivaMta ve hI munivara haiM / / 172 / / ( ADilla ) saba hI adhyavasAna tyAgane yogya haiM. yaha jo bAta vizeSa jinezvara ne kahI / isakA to spaSTa artha yaha jAniye; anyAzrita vyavahAra tyAgane yogya hai / / ( 84 ) paramazuddhanizcayanaya kA jo jJeya hai, zuddha nijAtamarAma eka hI dhyeya hai| yadi aisI hai bAta to munijana kyoM nahIM, zuddhajJAnaghana Atama meM nizcala raheM / / 173 | (soraThA) kahe jinAgama mA~hi zuddhAtama se bhinna jo / rAgAdika pariNAma karmabaMdha ke hetu ve / / yahA~ prazna aba eka una rAgAdika bhAva kaa| yaha Atama yA anya kauna hetu hai aba kahaiM / / 174 / / (4)
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ - --- --- --- -- -- --- -- -- -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - r - - - - - - - - - - - - - - - - agnirUpa na hoya sUryakAntamaNi sUrya bina / rAgarUpa na hoya yaha Atama parasaMga bina / / 175 / / (dohA) aise vastusvabhAva ko jAne vijJa sadIva / apanApana nA rAga meM ata: akAraka jIva / / 176 / / aise vastusvabhAva ko nA jAne alpajJa / dhare ekatA rAga meM nahIM akAraka ajJa / / 177 / / (savaiyA ikatIsA) paradravya haiM nimitta parabhAva naimittika, naimittika bhAvoM se kaSAyavAna ho rahA / jisake udaya ko koI nahIM roka sake, adbhuta zorya se vikAsamAna ho rhii| kamara kase hue dhIra-vIra gaMbhIra, aisI divyajyoti prakAzamAna ho rahI / / 179 / / mokSa adhikAra (harigIta) nija AtamA arabaMdha ko kara pRthak prajJAchaini se| sadjJAnamaya nija Atma ko kara sarasa paramAnanda se / / utkRSTa hai kRtakRtya hai paripUrNatA ko prApta hai| pragaTita huI vaha jJAnajyoti jo svayaM meM vyApta hai||180|| - - - - - - - - - - - - - --------86). -- -- -- - - - - - - - - - - - - - - - - - bhAvIkarmabaMdhana ho ina kaSAyabhAvoM se, baMdhana meM AtamA vilAyamAna ho rahA / / isaprakAra jAna parabhAvoM kI saMtati ko, jar3a se ukhAr3a sphurAyamAna ho rhaa| Anandakanda nija-Atama ke vedana meM, nijabhagavAna zobhAyamAna ho rahA / / 178 / / baMdha ke jo mUla una rAgAdikabhAvoM ko, jar3a se ukhAr3ane udIyamAna ho rhii| jisake udaya se cinmayaloka kI, yaha karmakAlimA vilIyamAna ho rahI / / sUkSma anta:saMdhi meM ati tIkSNa prajJAchaini ko| ati nipuNatAseDAlakara ati nipuNajanane bndhko|| ati bhinna karake AtamA se AtamA meM jama gye| ve hI vivekI dhanya haiM jobhavajaladhi se tara gye||181|| svalakSaNoM ke prabalabala se bhedakara parabhAva ko| cidlakSaNoM se grahaNa kara caitanyamaya nijabhAva ko / / yadi bheda ko bhI prApta ho guNa dharma kAraka Adi se / to bhale ho para maiM to kevala zuddha cinmayamAtra huuN||182|| hai yadyapi advaita hI yaha cetanA isa jagata meN| kintu phira bhI jJAnadarzana bheda se do rUpa hai|| - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (87) .__ (89)______ - - - - - - - -
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - yaha cetanA darzana sadA sAmAnya avalokana kre| para jJAna jAne saba vizeSoM ko tadapi nija meM rahe / / astitva hI nA rahe inake binA cetana dravya kaa| cetanA ke binA cetana dravya kA astitva kyA ? cetana nahIM bina cetanA cetana binA nA cetnaa| basa isalie he Atman ! inameM sadA hI ceta nA / / 183 / / - - - - - (harigIta) jo sAparAdhI nirantara ve karmabaMdhana kara rhe| jo niraparAdhI ve kabhI bhI karmabaMdhana nA kreN|| azuddha jAne AtamA ko sAparAdhI jana sdaa| zuddhAtmasevI niraparAdhI zAnti seveM sarvadA / / 187 / / are muktimArga meM cApalya ara paramAda ko| hai nahIM koI jagaha koI aura AlaMbana nhiiN|| basa isalie hI jabatalaka Anandaghana nija aatmaa| kI prapti na ho tabatalaka tuma nitya dhyAvo AtamA / / 188 / / - - - - - (dohA) cinmaya cetanabhAva haiM para haiM para ke bhAva / upAdeya cidbhAva haiM heya sabhI parabhAva / / 184 / / - - (90) ____(92) - - - - - - - - - - - - - - - - - (harigIta) maiM to sadA hI zuddha paramAnanda cinmayajyoti huuN| sevana kareM siddhAnta yaha saba hI mumukSu bandhujana / / jo vividha parabhAva mujhameM dikheM ve mujha se pRthak / ve maiM nahIM hU~ kyoMki ve mere lie paradravya haiM / / 185 / / --- - (rolA) pratikramaNa bhI are jahA~ viSa-jahara kahA ho, amRta kaise kaheM vahA~ apratikramaNa ko|| are pramAdI loga Adho-adha: kyoM jAte haiM ? isa pramAda ko tyAga urdhva meM kyoM nahIM jAte ? ||189 / / kaSAyabhAva se Alasa karanA hI pramAda hai, yaha pramAda kA bhAva zuddha kaise ho sakatA? nijarasa se paripUrNa bhAva meM acala raheM jo, alpakAla meM ve munivara hI baMdhamukta hoN||190|| - -- - - (dohA) paragrAhI aparAdhijana bA~dhe karma sadIva / sva meM hI saMvRtta jo ve nA baMdhe kadIva / / 186 / / - -- - (91) ----- ---_ (93)
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ F-- -- - -- -- -- -- -- -- -- - -- -- T - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - are azuddhatA karanevAle paradravyoM ko, are dUra se tyAga svayaM meM lIna rahe jo| aparAdhoM se dUra baMdha kA nAza kareM ve, zuddhabhAva ko prApta mukta ho jAte haiM ve / / 191 / / baMdha-cheda se mukta huA yaha zuddha AtamA, nijarasa se gaMbhIra dhIra paripUrNa jJAnamaya / udita huA hai apanI mahimA meM mahimAmaya, acala anAkula aja akhaNDayaha jJAnadivAkara / / 192 / / - - - (rolA) nijarasa se suvizuddha jIva zobhAyamAna hai| jhalake lokAloka jyoti sphurAyamAna hai / / aho akartA Atama phira bhI baMdha ho rhaa| yaha apAra mahimA jAno ajJAnabhAva kI / / 195 / / (dohA) jaise kartRsvabhAva nahIM vaise bhoktRsvbhaav| bhoktApana ajJAna se jJAna abhoktAbhAva / / 196 / / - - - - - - - - - - - - - - ( .- - --- -- -- - - - - - - - - - - -- - - - - sarvavizuddhajJAna adhikAra (rolA) jisane kartR-bhoktRbhAva saba naSTa kara diye, baMdha-mokSa kI racanA se jo sadA dUra hai| hai apAra mahimA jisakI TaMkotkIrNa jo; jJAnapuMja vaha zuddhAtama zobhAyamAna hai||193|| (dohA) jaise bhoktR svabhAva nahIM vaise kartRsvabhAva / karttApana ajJAna se jJAna akArakabhAva / / 194 / / --- - (rolA) prakRtisvabhAvarata ajJAnI haiM sadA bhogate / prakRtisvabhAva se virata jJAnijana kabhI na bhogeM / / nipuNajano! nijazuddhAtamamaya jJAnabhAva ko| apanAo tuma sadA tyAga ajJAnabhAva ko / / 197 / / (soraThA) nizcala zuddhasvabhAva, jJAnI kare na bhogave / jAne karmasvabhAva, isa kAraNa vaha mukta hai / / 198 / / - - - - - - --- - - - - - - - - - - - _______ ________ - - - - - - - - -- - - - - - - - - -
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (harigIta) nija AtamA hI kare sabakucha mAnate ajJAna se| hoM yadyapi ve mumukSu para rahita AtamajJAna se / / adhyayana kareM cAritra pAleM aura bhakti kareM para / laukikajanoM vata unheM bhI to mukti kI prApti na ho / / 199 / / - - are kArya kartA ke binA nahIM ho sakatA, bhAvakarma bhI eka kArya hai saba jaga jaane| aura paudgalika prakRti sadA hI rahI acetana; vaha kaise kara sakatI cetana bhAvakarma ko / / prakRti-jIva donoM hI milakara use kareM yadi, to phira donoM milakara hI phala kyoM nA bhoge? bhAvakarma to cetana kA hI kare anusaraNa, isakAraNa yaha jIva kahA hai unakA kartA / / 203 / / - - - - - (dohA) jaba koI saMbaMdha nA para ara Atama mAMhi / taba kartA paradravya kA kisavidha Atma kahA~hi / / 20 / / (98) (100) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ----_ - - - - (rolA) jaba koI saMbaMdha nahIM hai do dravyoM meM, taba phira kartAkarmabhAva bhI kaise hogA? isIlie to maiM kahatA hU~ nija ko jAno; sadA akartA are jagatajana are munijana / / 201 / / isa svabhAva ke sahaja niyama jo nahIM jAnate, are vicAre ve to DUbe bhavasAgara meN| vividha karma ko karate haiM basa isIlie ve, bhAvakarma ke kartA hote anya koI nA / / 202 / / koI kartA mAna karma ko bhAvakarma kA, Atama kA kartRtva ur3Akara are srvthaa| aura kathaMcit kartA Atama kahanevAlI; syAdvAdamaya jinavANI ko kopita karate / / unhIM mohamohitamativAle alpajJoM ke, saMbodhana ke lie sahetuka syAdvAdamaya / vastu kA svarUpa samajhAte are bhavyajana, aba Age kI gAthAoM meM kundakunda muni / / 204 / / - - - - - - - - - -----___(99) -- -------- (101)----
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- - -- -- -- -- -- -- - -- -- -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - r - - - - - - - - kartA-bhoktA meM abheda ho yuktivaza se, bhale bheda ho athavA donoM hI na hoveN| jyoM maNiyoM kI mAlA bhedI nahIM jA sake, tyoM abheda Atama kA anubhava hameM sadA ho / / 209 / / - - - - - - - - - - are jaina hokara bhI sAMkhyoM ke samAna hI, isa Atama ko sadA akarttA tuma mata jaano| bhedajJAna ke pUrva rAga kA kartA Atama; bhedajJAna hone para sadA akartA jAno / / 205 / / jo kartA vaha nahIM bhogatA isa jagatI meM, aisA kahate koI AtamA kSaNika mAnakara / nityarUpa se sadA prakAzita svayaM AtamA, mAno unakA moha nivAraNa svayaM kara rahA / / 206 / / - - - - - - - - - - - - (dohA) are mAtra vyavahAra se karmaru kartA bhinna / nizcayanaya se dekhiye donoM sadA abhinna / / 210 / / - - - - - - - - - - - -- __ - (10) - -- ----- - - - - - - - - - - (soraThA) vRttimAna ho naSTa, vRttyaMzoM ke bheda se| kartA bhoktA bhinna; isa bhaya se mAno nahIM / / 207 / / - - - - - - - - are kabhI hotA nahIM kartA ke bina karma / nizcaya se pariNAma hI pariNAmI kA karma / / sadA badalatA hI rahe yaha pariNAmI dravya / ekarUpa rahatI nahIM vastu kI thiti nitya / / 211 / / (rolA) yadyapi AtamarAma zaktiyoM se hai zobhita / aura loTatA bAhara-bAhara paradravyoM ke|| para praveza pA nahIM sakegA una dravyoM meN| phira bhI Akula-vyAkula hokara klezapA rahA / / 212 / / - - - - (rolA) yaha Atama hai kSaNika kyoMki yaha paramazuddha hai| jahA~ kAla kI bhI upAdhi kI nahIM azuddhi / / isI dhAraNA se chUTA tyoM nitya AtamA / jyoM DorA bina muktAmaNi se hAra na banatA / / 208 / / - - - - - - - - - (105)____ - - _____(102)____----- - - - - - - -
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ F - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - / eka vastu ho nahIM kabhI bhI anya vastu kii| vastu vastu kI hI hai - aisA nizcita jAno / / aisA hai to anya vastu yadi bAhara lotte| to phira vaha kyA kara sakatI hai anya vastu kA / / 213 / / svayaM pariNamita eka vastu yadi paravastu kaa| kucha karatI hai - aisA jo mAnA jAtA hai| vaha kevala vyavahArakathana hai nizcaya se to| eka dUsare kA kucha karanA zakya nahIM hai / / 214 / / tabataka rAga-dveSa hote haiM jabataka bhAI! jJAna-jJeya kA bheda jJAna meM udita nahIM ho|| jJAna-jJeya kA bheda samajhakara rAga-dveSa ko, meTa pUrNata: pUrNa jJAnamaya tuma ho jAvo / / 217 / / yahI jJAna ajJAnabhAva se raag-dvessmy|| ho jAtA para tattvadRSTi se vastu nahIM ye / / tattvadRSTi ke bala se kSayakara ina bhAvoM ko| hojAtI hai acala sahaja yaha jyoti prakAzita / / 218 / / (108) -------- (106) --- -- __ --- -- eka dravya meM anya dravya rahatA ho - aisaa| bhAsita kabhI nahIM hotA hai jJAnijanoM ko|| zuddhabhAva kA udaya jJeya kA jJAna, na jAne / phira bhI kyoM ajJAnIjana Akula hote haiN||215 / / zuddhadravya kA nijarasarUpa pariNamana hotaa| vaha pararUpa yA para usarUpa nahIM ho sakate / / are cA~danI kI jyoM bhUmi nahIM ho sktii| tyoM hI kabhI nahIM ho sakate jJeya jJAna ke / / 216 / / tattvadRSTi se rAga-dveSa bhAvoM kA bhaaii| kartA-dhartA koI anya nahIM ho sktaa|| kyoMki hai atyanta pragaTa yaha bAta jagata meN| dravyoM kA utpAda svayaM se hI hotA hai||219|| rAga-dveSa paidA hote haiM isa Atama meN| usameM paradravyoM kA koI doSa nahIM hai / / yaha ajJAnI aparAdhI hai inakA kartA / yaha abodha ho naSTa ki maiM to svayaM jJAna huuN||220|| - - - - - - - - - ______(107------- ----- (109)_____
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ F- -- --- --- -- -- --- --- -- --- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - r - - - - -- - - -- - are rAga kI utpatti meM paradravyoM ko| / ekamAtra kAraNa batalAte jo ajJAnI / / zuddhabodha se virahita ve aMdhe jana jaga meN| / are kabhI bhI mohanadI se pAra na hoMge / / 221 / / jaise dIpaka dIpya vastuoM se aprabhAvita / vaise hI jJAyaka jJeyoM se vikRta na ho|| - phira bhI ajJAnIjana kyoM asahaja hote haiN| na jAne kyoM vyAkula ho vicalita hote haiM / / 222 / / - -- sabakA kara parityAga hRdaya se vacana-kAya se| avalambana letA hU~ parama niSkarmabhAva se / / 225 / / mohabhAva se bhUtakAla meM karma ki ye jo| una sabakA hI pratikramaNa karake aba maiM to|| varta rahA hU~ are nirantara svayaM svayaM ke| zuddha buddha caitanya parama niSkarma Atma meM / / 226 // mohabhAva se vartamAna meM karma kiye jo| una sabakA Alocana karake hI aba maiM to|| varta rahA hU~ are nirantara svayaM svayaM ke| zuddha buddha caitanya parama niSkarma Atma meM ||227 / / - - - - -- - - -- - - --- _____ _ -- - -- -- -- -- ------------ (112) - - - - - - - - - - - - - | rAga-dveSa se rahita bhUta-bhAvI karmoM se mukta / / svayaM ko ve nita hI anubhava karate haiN|| | aura svayaM meM rata raha jJAnamayI cetntaa| na ko dhAraNa kara nija meM nitya magana rahate haiM / / 223 / / | jJAna cetanA zuddha jJAna ko kare prakAzita / zuddhajJAna ko roke nita ajJAna cetanA / / aura baMdha kI kartA yaha ajJAna cetnaa| yahI jAna ceto Atama nita jJAna cetanA / / 224 / / | bhUta bhaviSyata vartamAna ke sabhI karma kRta / / kArita ara anumodanAdi maiM sabhI ora se / / naSTa ho gayA mohabhAva jisakA aisA maiN| karake pratyAkhyAna bhAvikoM kA aba to|| varta rahA hU~ are nirantara svayaM svayaM ke| zuddha buddha caitanya parama niSkarma Atma meM / / 228 / / tIna kAla ke saba karmoM ko chor3a istrh| paramazuddhanizcayanaya kA avalambana lekara / / nirmohI ho varta rahA hU~ svayaM svayaM ke| zaddha baddha caitanya parama niSkarma Atma meM / / 229 / / karma vRkSa ke viSaphala mere bina bhoge hii| khira jAyeM basa yahI bhAvanA bhAtA hU~ maiM / / - - - - - - - - - - - - - - - -----___(111) -- - - - - - - - - - - - - - - - - - -- 1
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ F - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - kyoMki maiM to varta rahA hU~ svayaM svayaM ke| zuddha buddha caitanya parama niSkarma Atma meM / / 230 / / saba karmoM ke phala se sanyAsI hone se| Atama se atirikta pravRtti se nivRtta ho|| cidlakSaNa Atama ko atizaya bhogarahA huuN| yaha pravRtti hI banI rahe basa amita isa kAla tk||231|| (vasaMtatilakA) re pUrvabhAvakRta karmajaharataru ke| ajJAnamaya phala nahIM jo bhogate haiN|| - - (harigIta) hai anya dravyoM se pRthak virahita grahaNa ara tyAga se| yahajJAnanidhinija meM niyata vastutvakodhAraNa kiye / / hai Adi-anta vibhAga virahita sphurita Anandaghana / ho sahaja mahimAprabhAbhAsvarazuddha anupama jJAnaghana / / 235 / / jinane sameTA svayaM hI saba zaktiyoM ko svayaM meN| saba ora se dhAraNa kiyA ho svayaM ko hI svayaM meM / / mAno unhIM ne tyAgane ke yogya jo vaha taja diyaa| ara jo grahaNa ke yogya vaha saba bhI unhIM nepA liyA / / 236 / / - - - - - - - - - - - (114) - - - - - - - - - - -- - - (soraThA) jJAnasvabhAvI jIva paradravyoM se bhinna hii| kaise kaheM sadeha jaba AhAraka hI nahIM / / 237 / zuddhajJAnamaya jIva, ke jaba deha nahIM khii| taba phira yaha dravaliMga, zivamaga kaise ho ske||238|| - - ara tRpta svayaM meM cirakAla taka ve| niSkarma sukhamaya dazA ko bhogate haiN||232|| re karmaphala se sanyAsa lekr| sadjJAna cetanA ko nija meM ncaao|| pyAlA piyo nita prazamarasa kA nirantara / sukha meM raho abhI se cirakAlataka tuma / / 233 / / (dohA) apane meM hI magana hai acala anAkula jJAna / yadyapi jAne jJeya ko tadapi bhinna hI jAna / / 234 / / - - - - - - - - (dohA) mokSamArga basa eka hI ratnatrayamaya hoya / ata: mumukSu ke lie vaha hI sevana yogya / / 239 / / - - - - - - - - _____(115)------- - L -
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - r - - - - - -- - - - - -- - - kyA lAbha hai aise analpa vikalpoM ke jAla se| basa eka hI hai bAta yaha paramArtha kA anubhava kro|| kyoMki nijarasabharita paramAnanda ke AdhAra se| kucha bhI nahIM hai adhika sunaloisa samaya ke sAra se / / 244 / / (dohA) jJAnAnandasvabhAva ko karatA haA pratyakSa / are pUrNa aba ho rahA yaha akSaya jagacakSu / / 245 / / isaprakAra yaha AtamA acala abAdhita ek| jJAnamAtra nizcita huA jo akhaNDa svasaMvedya / / 246 / / - (harigIta) dRgajJAnamaya vRttyAtmaka yaha eka hI hai mokSapatha / thita raheM anubhava kareM ara dhyAveM ahirniza jo puruSa / / jo anya ko na chuyeM ara nija meM vihAra kareM satata / ve puruSa hI atizIghra hI samaisAra ko pAve udita / / 240 / / jo puruSa taja pUrvokta patha vyavahAra meM vartana kreN| tara jAyeMge yaha mAnakara dravyaliMga meM mamatA dhreN|| ve nahIM dekheM AtmA nija amala eka udyotamaya / ara akhaNDaabheda cinmaya aja atula Alokamaya / / 241 / / - -- - - - - - - - -- - - - - -- - - - - - - (120) - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - --- - -- - -- tuSa mA~hi mohita jagatajana jyoM eka tuSa hI jAnate / ve mUDha tuSa saMgraha kareM tandula nahIM pahicAnate / / vyavahAramohita mUr3ha tyoM vyavahAra ko hI jAnate / Anandamaya sadjJAnamaya paramArtha nahIM pahicAnate / / 242 / / yadyapI paradravya haiM dravaliMga phira bhI ajajJana / basa usI meM mamatA dhareM dravaliMga mohita andhajana / / dekheM nahIM jAne nahIM sukhamaya samaya ke sAra ko| basa isalie hI ajJajana pAte nahIM bhavapAra ko / / 243 / / pariziSTa (kuNDaliyA) yadyapi saba kucha A gayA kucha bhI rahA na zeSa / phira bhI isa pariziSTa meM sahaja prameyavizeSa / / sahaja prameya vizeSa upAyopeya bhaavmy| jJAnamAtra Atama samajhAte syAdvAda se / / paramavyavasthA vastutattva kI prastuta krke| paramajJAnamaya paramAtama kA cintana karate / / 247 / / -- --- - -- -- - -- - ______(119)_______ ___ (121)______ L- - - - - - - - - - -
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - (harigIta) bAhyArtha ne hI pI liyA nijavyaktatA se rikta jo| vaha jJAna to sampUrNata: pararUpa meM vizrAnta hai|| para se vimukha ho svonmukha sadjJAniyoM kA jJAna to| 'svarUpa se hI jJAna hai' - isa mAnyatA se puSTa hai||248|| isa jJAna meM jo jhalakatA vaha vizva hI basa jJAna hai| abudha aisA mAnakara svacchanda ho vartana kareM / / ara vizva ko jo jAnakara bhI vizvamaya hote nhiiN| ve syAdvAdI svata:kSAlita tattva kA anubhava kareM / / 251 / / / indriyoM se jo dikhe aise tanAdi padArtha meN| ekatva kara hoM naSTa jana nijadravya ko dekheM nhiiN|| nijadravya ko jo dekhakara nijadravya meM hI rata rheN| ve syAdvAdI jJAna se paripUrNa ho jIvita raheM / / 252 / / saba dravyamaya nija AtamA yaha jagata kI durvAsanA / basa rata rahe paradravya meM svadravya ke bhramabodha se / / paradravya ke nAstitva ko svIkAra saba dravya meN| - - - - - - - - - - - - - -- (122) - ---_ - - - - - - - - - - - - - -- -- -- --- ve syAdvAdI jagata meM nijatattva kA anubhava kareM / / 249 / / china-bhinna ho cahu~ ora se bAhyArtha ke parigrahaNa se / / khaNDa-khaNDa hokara naSTa hotA svayaM ajJAnI pazu / ekatva ke parijJAna se bhramabheda jo parityAga deN| ve syAdvAdI jagata meM ekatva kA anubhava kreN||250|| jo maila jJeyAkAra kA dho DAlane ke bhAva se| svIkRta kareM ekatva ko ekAnta se ve naSTa hoM / / anekatva ko jo jAnakara bhI ekatA chor3e nhiiN| - nijajJAna bala se syAdvAdI rata raheM nijadravya meM / / 253 / / parakSetravyApIjJeya-jJAyaka AtamA parakSetramaya / yaha mAnakara nijakSetra kA apalApa karate ajJajana / / jo jAnakara parakSetra ko parakSetramaya hote nhiiN| ve syAdvAdI nijarasI nijakSetra meM jIvita rheN||254|| maiM hI rahU~ nijakSetra meM isa bhAva se parakSetragata / jo jJeya unake sAtha jJAyakabhAva bhI parityAga kara / / hoM tucchatA ko prApta zaTha para jJAnijana parakSetragata / - - - - - - - - - .....__(123)------ (125) -
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ F- -- --- --- --- -- --- -- -- ---- T - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - virahita sadA parabhAva se vilaseM sadA niSkampa ho / / 259 / / utpAda-vyaya ke rUpa meM vahate hue pariNAma lkh| kSaNabhaMga ke par3a saMga nija kA nAza karate ajJajana / / caitanyamaya nija AtamA kSaNabhaMga hai para nitya bhIyaha jAnakara jIvita raheM nita syAdvAdI vijJajana / / 260 / / - - - - - - re chor3akara saba jJeya ve nijakSetra ko chor3e nahIM / / 255 / / nijajJAna ke ajJAna se gatakAla meM jAne gye| jo jJeya unake nAza se nija nAza mAne ajJajana / / naSTa hoM parajJeya para jJAyaka sadA kAyama rahe / nijakAla se astitva hai- yaha jAnate haiM vijJajana / / 256 / / arthAlambanakAla meM hI jJAna kA astitva hai| yaha mAnakara parajJeyalobhI loka meM Akula rheN|| parakAla se nAstitva lakhakara syAdvAdI vijJajana / - - -- - - - - - - - - - - - hai bodha jo TaMkotkIrNa vizuddha usakI Aza se| cipariNati nirmala uchalatI se satat inkAra kara / / ajJajana hoM naSTa kintu syAdvAdI vijJajana / - - -- - - - - - -- (128) .---------126)------- - - -- - jJAnamaya Anandamaya nija AtamA meM dRr3ha raheM / / 257 / / parabhAva se nijabhAva kA astitva mAne ajJajana / para meM rameM jaga meM bhrame nija AtamA ko bhUlakara / / para bhinna ho parabhAva se jJAnI rame nijabhAva meN| basa isalie isa loka meM ve sadA hI jIvita rheN||258|| -- anityatA meM vyApta hokara nitya kA anubhava kareM / / 261 / / (dohA) mUDhajanoM ko isataraha jJAnamAtra smjhaay| anekAnta anubhUti meM utarA AtamarAya / / 262 / / anekAnta jinadeva kA zAsana rahA alaMdhya / vastuvyavasthA thApakara thApita svayaM prasiddha / / 263 / / (rolA) ityAdika aneka zakti se bharI huI hai| phira bhI jJAnamAtramayatA ko nahIM chodd'tii|| aura kramAkramabhAvoM se jo mecaka hokara / -- - - - saba jJeya hI haiM AtamA yaha mAnakara svacchanda ho| parabhAva meM hI nita rameM basa isalie hI naSTa hoM / / para syAdvAdI to sadA ArUr3ha haiM nijabhAva meN| -- -- - ______(127-------- (129) ___----- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - hotA udita adbhuta acala Atama / / 268 / / mahimA udita zuddhasvabhAva kI nit| syAdvAdadIpita lasat sadjJAna meM jaba / / taba baMdha-mokSa maga meM Apatita bhaavoN| se kyA prayojana hai tuma hI batAo / / 269 / / - dravya aura paryAyamayI cidvastu loka meM / / 264 / / anekAnta kI divyadRSTi se svayaM dekhte| vastutattva kI ukta vyavasthA are santajana / / syAdvAda kIadhikAdhika zuddhiko lakha ar| nahIM lAMghakara jinanIti ko jJAnI hote / / 265 / / (vasaMtatilakA) re jJAnamAtra nija bhAva akNpbhuumi| ko prApta karate jo apanItamohI / / sAdhakapane ko pA ve siddha hote| - - - - - - nija zaktiyoM kA samudAya Atama / _ vinaSTa hotA nayadRSTiyoM se|| khaMDa-khaMDa hokara khaNDita nahIM maiN| - - (130) (132) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ara ajJa isake binA paribhramaNa karate / / 266 / / syAdvAdakauzala tathA saMyama sunizcila / se hI sadA jo nija meM jame haiN|| ve jJAna evaM kriyA kI mitratA se|| supAtra ho pAte bhUmikA ko / / 267 / / ekAnta zAnta cinmAtra akhaNDa hU~ maiM / / 270 / / (rolA) parajJeyoM ke jJAnamAtra maiM nahIM jinezvara / maiM to kevala jJAnamAtra hU~ nizcita jaano|| jJeyoM ke AkAra jJAna kI kalloloM se| pariNata jJAtA-jJAna-jJeyamaya vastumAtra huuN||271|| are amecaka kabhI kabhI yaha mecaka dikhtaa| kabhI mecakAmecaka yaha dikhAI detA hai|| anaMta zaktiyoM kA samUha yaha Atama phira bhii| - - - uditaprabhA se jo suprabhAta krtaa| cipiNDa jo hai khilAnija ramaNatA se / / jo askhalita hai Anandamaya vaha / - - - - .____(131)___---- -- -------_ (133)
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- -- --- -- --- --- -- --- --- - T - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - L- - - -- - - - -- dRSTivaMta ko bhramita nahIM hone detA hai||272|| ___ eka ora se eka svayaM meM sImita ara dhruva / anya ora se neka kSaNika vistAramayI hai|| aho AtamA kA adbhuta yaha vaibhava dekho| jise dekhakara cakita jagatajana jJAnI hote / / 273 / / - - - - - - -- - - - - -- acala cetanArUpa meM magna rahe svayameva / / paripUraNa Anandamaya ara adbhuta udyota / sadA udita cahu~ ora se amRcandrajyoti / / 276 / / (harigIta) gatakAla meM ajJAna se ekatva para se jaba huaa| phalarUpa meM rasa-rAga ara kartRtva para meM taba huaa|| usa kriyAphala ko bhogatI anubhUti mailI ho gii| kintu aba sadjJAna se saba malinatA laya ho gii||277|| jyoM zabda apanI zakti se hI tattva pratipAdana kreN| tyoM samaya kI yaha vyAkhyA bhI unhIM zabdoM ne karI / / nijarUpa meM hI gupta amRtacuddha zrI AcArya kaa| -isa AtmakhyAti meM are kucha bhI nahIM kartRtva hai - - - - - - - -- eka ora se zAnta mukta cinmAtra diikhtaa| anya ora se bhava-bhava pIr3ita rAga-dveSamaya / / tIna lokamaya bhAsita hotA vividha nayoM se| - - - - -- - - -- --------..(134) aho AtamA kA adbhuta yaha vaibhava dekho||274|| - - - - - - - - - - - - - (soraThA) jhalakeM tIno loka sahaja teja ke puMja meM / yadyapi eka svarUpa tadapI bheda dikhAI deN|| sahaja tattva upalabdhi nijarasa ke vistAra se| niyata jyoti caitanya camatkAra jayavaMta hai / / 275 / / (dohA) moha rahita nirmala sadA apratipakSI eka / - - - - - - - - - - - ________(135)-----. - - ----------- - - - - - - - ------