Book Title: Mokshshastra
Author(s): Pannalal Bakliwal
Publisher: Mulchand Kisandas Kapadia
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022513/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tatvArthasUtra - (mokSazAya) gujarAtI bhASATIkAsahita mala para kasanadAsa pitA sarasa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - + - - // zrI vItarAgAya namaH // zrImadumAsvAmiviracita mokSazAstra. (tatvArthasUjI) TOHRS gujarAtI bhASATIkAsahita. paM. pannAlAlajI bAkalIvAlakRta hindI TIkA uparathI anuvAdaka-honAthAra somAya-472. .... .. maR P eer prakAzaka mUlacaMda kasanadAsa kApaDIA-sUrata. vIra saMvata 2441 AvRtti 1 lI. vikra. saM. 171 bhUkSya 3. 0-10-0. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by Matoobhai Bhaidas at K. A's The Surat Jain' Printing Press Khapatia chakla-SURAT. Published by Moolchand Kasondas Kapadia Hon: Editor 'Digambar Jain' & Proprietor 'Digambar Jain Poostakalaya' Published from - Khapatiachakla, Chandavadi-Surat. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAvanA >> jemAM jainasiddhAMtanA pUrNa sAra bharelA che evA ane je sarve jenene eTalA badhA mAnya che ke dhaNAkharA bhAio ane mhenA je graMthanA pADe darareAja niyamIta rIte karavAne ke sAMbhaLa vAnA niyama le che te ApaNA zrI tattvArthasUtrajI yAne meAkSa zAstra graMtha che ke je zrImad umAsvAmIe raceleche ane jenu mAhAtmya eTaluM badhu che ke ene ekavAra mAtra pATha karavAthI eka upavAsanuM phaLa maLe che. have Ave! mahatvanA graMtha saMskRtamAM hAvAthI tene dareka bhASAmAM anuvAda thavAnI khAsa jarUra hatI, jethI sarala hiI anuvAda / 9 varSa upara bAlabrahmacArI jainasiddhAMtapremI vidvacce pati pannAlAlajI mAphalIvAle prakaTa karyAM hatA ane hAla sudhI tenI traNa AvRttio prakaTa thaI cukI che jyAre gujarAtI bhASA samajI zakanAra mATe e graMthanA gujarAtI anuvAda prakaTa thavAnI ghaNIja AvazyaktA hatI, jethI e hiMdI anuvAdane AdhAre IDararanavAsI bhAI nAthAlAla sAbhAgaca DhAzIe gujarAtI anuvAda taiyAra karIne te prakaTa karavA mATe amane traNeka varSa thayAM mAkalI ApyA hatA, paNa keTalAMka varSanA anubhavathI amane jaNAyuM che ke gujarAtamAM vAMcanane vizeSa zekha na heAvAthI je kAI pustakanI 1000 prata prakaTa karavAmAM Ave che to temAMthI 200-300 prata paNa purI vecAtI nathI eTale murkhala kiMmata pazu upajavI muzkela thai paDe che, jethI e anuvAda amArI pAse paDI rahyA hatA, paNa A uttama ane atyaMta mAnanIya graMtha gujarAtI anuvAda sahita prakaTa karavAmAM Ave te Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valAsaNa (kheDA)nivAsI svargavAsI zeTha jhaveradAsa bApujInA smara NArthe zA, vallabhadAsa izvaradAse gujarAtanA di. jaina badhuenA svAdhyAya mATe gujarAtanA dareka kri jaina daherAsaramAM bheTa ApavAne enI 250 pratAnI mAMgaNI mAMgaNI karavAthI amee A mekSazAstra yAne tattvArthasUtrajI graMtha saMskRta sUtra ane tenA padaccheda sahita sarala gujarAtI bhASAmAM prakaTa karyAM che, je dareka pAThazALAe, megA vageremAM paNa calAvavA lAyaka che tathA gujarAtanA sarve buM ane hetAne avazya svAdhyAya karavAlAyaka che. artha jANyA vagara pATIyA jJAnanI mAphaka mAtra meDhe pATha karavA karatAM tene artha samajIne pATha karavAthI mahAna pUNya maLe che. vaLI jyAre hiMdI graMthanI kiMmata prathama 1) hatI ane hAla bAra AnA che tyAre ameAe ene puSkaLa phelAvA karavA mATe mAtra daza AnAja rAkhI che, jethI AzA che ke ene lAbha amArA gujarAtanA bhAie avazya lezeja. joke bhAI nAthAlAla seAbhAgayade karelA anuvAdamAM keTalIka azuddhio hatI, tenuM amee yathAzakti sazeAdhana karyuM che, chatAM paNa jaisiddhAMtanA sArarUpa A maThThAna graMthamAM jo kaI azuddhi hajI rahI gaI heAya te vid vAMcakavarga jazuAvaze, aa khIjI AvRtti vakhate te avazya sudhAravAmAM Avaze. caMdAvADI, surata vIra sa. 2441 pra. vaizAkha sudI 1 gurUvAra. jainajAtisevaka mUlacaMda sanadAsa kApaDIA. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |zrI vItarAya namaH | che tArthasUtra che. gujarAtI bhaassaattiikaashit| paMca paramapada praNama kari, jinavANI urdhaarii| mokSazAstra bhASArthasaha, likhahuM bAlahitakArI // 1 // AtmAnuM hita mekSa che ane te maLavAno upAya zuM che, e prazna thavAthI AcArya zrI sUtra kahe che - samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH // 1 // artha-(samyanAnA trALa) samyagdarzana, samyajJAna ane samyaccAritra e traNenuM ekatra maLavuM, te (samA) mokSane mA che athavA mokSanI prAptine upAya che. saMzaya, 2viparyaya ane anadhyavasAya sahita jIvAdika 1 saMzaya-viparitAne TorAne saMyaviparIta aneka koTI rahevAvAlA jJAnane saMzaya kahe che. jemake A sIpa che athavA cAMdI che. 2. viparyaya vAritaioTIjJAnaM virya -viparIta eka koTImAM rahevAvAlA jJAnane viparyaya kahe che. jema sIpamAM cAMdInuM nizcaya rUpa jJAna thavuM. 3. adhyavasAya-vinamiyAmAyamanaSyavasAyaH zuM, che ! evI rItanuM je jJAna, tene anadhyavasAya kahe che. jema Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemm N - - - - - - - - - - - - - - - padArthone jANavA, tene sabhyajJAna kahe che temaja miyAtva kaSAyAdika saMsAranI kAraNarUpa kriyAothI virakta thavuM, tene samyagvAritra kahe che. 1. have sabhyananuM lakSaNa kahe che - ___ tatvArthazraddhAnaM samyagdarzanam // 2 // -(taravAjAnaM) tarava eTale vastunA svarUpa sahita artha eTale padhArthonuM ( sAta tanuM) (zradAnaM) zraddhAna karavuM tene (sabhyanama) samyagdarzana kahe che. 2. tamiladhikAdrA mArA artha-() te sagdarzana (nita) svabhAvathI (vA) athavA (pipAmA ) anyanA upadezathI utpanna thAya che eTale je samyagdarzana anyanA upadeza vagara ApoApa utpanna thAya, tene nikSatra samyagdarzana kahe che ane je samyagdarzana anyanA upadezathI utpanna thAya, tene mana samyagdarzana kahe che. 3. jIvAjIvAtravabandhasaMgharanirjarAmokSAstattvam / / 4 / / vArtha-( gIvAnIvAvaraNasaMnikarAmo ) jIva, ajIva, Asrava, bandha, saMvara, nirjarA, ane mokSa e sAta (tarava) tattva che. jemAM cetanAlakSaNa hoya, tene jIva kahe che ane cetanAlakSaNa jemAM nahi haiya, evA pula, dharma, adharma, AkAza ane kALa e pAMca ajIva cAlatAM kAMkarA kaTa vagere ke padArtha vAgyo hoya, te ajANathI zuM vAe, tevuM je jJAna, tene anabavasAya kahe che. - - - - - - - - - - - Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 tatva che. AtmAnA pradezamAM zubha azubha karmonu Avavu. tene Asava kare che. AtmAnA pradezamAM karmAMnA praveza thavA athavA sabadha thavA, tene anya kahe che. AsravAne rAkavAnA kAraNusvarUpane savara kahe che. AtmAnA jIvanA pradezeAthI karyAMnu ekadeza kSaya thavu' ( pRthak thavuM) tene nirjarA kahe che ane samasta karyAMnu sarvathA pRk (nAza) thaI javu', tene meAkSa kahe che. 4 nAmasthApanAdravya bhAvatastapasaH ||5|| artha-( nAmaththAvanAdravyamAvata: ) nAma, sthApanA, dravya ane bhAvazrI (tantyAsa ) te samrutavAne tathA samyagdarzanAkrikanA nyAsa eTale leAkavyavahAra thAya che. guNa, jAtidravya ane kriyAnI apekSA rahita peAtAnI IcchAnusAra leAkavyavahAra mATe koi paNa padArthanuM nAma Apavu', tene nAmanikSepa kahe che. jemake koI puruSanu nAma IMdrarAja che, parantu tenAmAM IMdranA jevA guNa, jAti, dravya ke kriyA kAMi paNa nathI; mAtra mAtA pitAe vyavahArAye nAma rAkhyu che. vaLI leke mAM caturbhuja, dhanapALa, devadatta, IMdradatta, jInadatta, hAthIsa'Thu, jorAvarasiha, mAtIca', rAmacavigere punAma rAkhe che, pazu te gugu, jAti, dravya ane kriyAnI apekSAthI rakhAtA nathI, tene nAmanikSepa kahe tuche. dhAtu, kANa, pASANa ane mATInA citrAdikamAM tathA setaraja, cepaTa vIgeremAM hAthI, gheADA, khAdazAha, kukaDI IyAdi tarAkAra yA atavAra padArthamAM kalpanA karI levI, tene sthApanAnikSepa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka kahe che. jemake pArzvanAtha bhagavAnanI vItarAgasvarUpa jevIne tevI zAnta mudrAyukta dhAtupASANumaya pratimAnI (mUrtinI) pratiSThA karavI, tene tavAArasthApanA kahe che ane setara janI bAjImAM hAthI, gheADA, bAdazAha vagere mAnavA, tene atdaakaarsthApanA kahe che. nAmanikSepamAM pRyaapRya buddhi manAtI nathI ane sthApanAnikSepamAM pyApya buddhi manAya che. bhata bhaviSyanI payAyanI mukhyatA laine vartamAnamAM kahevuM tene prasthAnakSepa kahe che. jemake bhaviSyamAM thavAvALA rAjAnA putrane (yuvarAjane) vartamAnamAM rAjA kahevA athavA je bhata kALamAM phojadAra hatA tenA eddhAnI mukhyatA laine vartamAna kALamAM tene phrAjadAra kahevA, te nikSe che. ane je padArthanI vartamAna kALamAM je paryAya hAya te paryAyane teja svarUpa kahevu, tene mAyanikSepakaDe che. jema ke lAkaDAne lAkaDAnI avasthAmAM lAkaDA kahevA, kAlasA hovAthI tene kAlasA kahevA ane rAkha hovAthI rAkha kahevI te. pArthanA A cAra bhedA thAya che. 5. pramANanayairadhigamaH || 6 || artha--upara pramANe jIvAditatvAnA (adhigama:) jJAna avA svarUpanuM navu' te (mALanayai:) pratyakSa, parIkSa pramANAthI tathA dravyArthika paryAyAthika nayAthI thAya che. padArthane sarva?zapa spaSTa batAve tene pramALa kahe che, ane padArthanA eka dezI kahIM khatAve (jaNAve), tene naya kahe che. AtmA je jJAnadvArA anya padArthanI sahAyatAthI (cakSurAdi indrIenI sahAyatA vinA tathA zAstrAdikanI sahAyatA vina!, Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada baeNne atyata nirmaLa tathA spaSTa rIte jANe, tene kakSAmAM kahe che. ane cakSu vigere IndrIo (pAMca Indro-: e thI tathA zAstrAdikathI padArthane ekadeza nirmaLa jANe tene ghogamaga kahe che. evAja eka bhAgane anumAna pramANa paNa kahe che. paryAyane udAsInarUpathI dekhatAM chatAM dravyane mukhyatAthI kahe tene drArthanA kahe che ane je dravyanI mukhyatA nahi karIne eka paryAyane ja kahe, tene vacAryavAna kahe che. 6. nirdezasvAmitvamAnAdhikaraNasthitividhAnataH // 7 // artha-(nirdezasvAmitvasAdhanAdhikaraNasthitividhAnataH) nirdoSa, svAmitva, mAdhana, adhikaraNa, sthiti ane vidhAna enAthI paNa cha dina tathA samyagdarzanAdikanuM adhigama ( jJAna ) thAya che. vastunA savarUpane jANIne kahevuM, tene nirve kahe che. vastunA adhikArane svAmiva kahe che, vastunI upattinA kAraNanuM nAma sAdhana che, vastunA AdhArane dhirA kahe che, vastunI kaLanI maryAdAne riti kahe che ane vastunA prakArane ( bheda kahe, tene) vidhAna kahe che. 7 satsaMkhyAkSetrasparzanakAlAntarabhAvAlpabahutvaizca // 8 // martha-() ane padArthanA (rahayAkSetrapanavAjhAtAmAvAvakuvai) sat, saMkhyA, kSetra, parzina, kAla, attara, bhAva, a5bahuva e AThanAM svarUpa jANavAthI athavA kahevAthI paNa samyagdarzanAdikanuM tathA jIvAdika padArthonuM Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAA adhigama eTale jJAna thAya che. sa=astitva, saMcA=vastunA pariNAmenI gaNatarI karavI te, kSetra=padArthane nivAsa, spana je AdhAramAM hamezAM nivAsa rahe evA adhikaraNane sparzana kahe che. vA=vastune rahevAnI maryAdA (parimANa), antara=virahakAla, mAva=padArthonA aizamikAdi svarupabhAva, madutva=eka vastune bIjI vastunI apekSA cheDI vadhAre kahevI te. 8. have samyajJAnanA bheda tathA tenuM svarUpa kahe che- matizrutAvadhimanaHparyayakevalAnijJAnam // 9 // artha (matikRtAvavamana:paryavekAna) matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaH paryayajJAna ane kevalajJAna e pAMca prakAranA (nAna ) jJAna che. je pa ca IndrIothI ane manathI jANe, tene matijJAna kahe che, matijJAnadvArA jANelA padArthanI sahAyatAthI te padArthanA bhedene jANe, tene mutarAna kahe che. kSetra, kAla, bhAva tathA dravyanI maryAdAthI rUpI padArthone pratyakSa jANe, tene vadhazAna kahe che. bIjAnA manamAM rahelA rUpI padArthone jANe tene, mana:paryavasAna kahe che. samasta dravyakSetrakAlabhAvane pratyakSarUpa jANe athavA bhUta bhaviSya vartamAnamAM hevAvAlI samasta padArthonI samasta paryAne ekaja kAlamAM jANe, tene vacharAna kahe che. 9. tamAne che 20 | bartha-(ta ) upara kahelA pAMca prakAranAM jJAna teja 1. enuM vistRta vivecana sarvArthasiddhi vagere sAmAM cAda guNasthAna cAda mArgaNAnA varNanamAM che. -- * Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( pramANe ) pramANurUpa che tathA pramANanA be mULa bheda che. 2kalA, 2. po. 10. sAthe san / 1 / artha-(Aje) prathama be eTale matijJAna ane zrutajJAna ( ) parezapramANa che. 11. pratyakSata | 2 artha-(anya) bAkInA avadhi, mana:paryaya ane kevalajJAna (i) pratyakSapramANa che. 12. matiH smRtiH saMjJA cintAbhinibodha ityanAntaram // 13 // -(Alita tiH laMkA jinnAminijoSa) mati, smRti, saMjJA, cintA, abhinibaMdha (ti) tene Adi laIne pratimA, buddhi, upalabdhi ItyAdi (kAryAntaraH) anya padArtha nathI arthAt matijJAnanA nAmAnAra che. mAta=mana ane IndrIothI vartamAnakAlavartI padArthone avagrahAdi varUpa jANe te. skRti =anubhavita padArthonuM kAlA-taramAM maraNa thavuM. vaMzA= pratyabhijJAna arthAt vartamAnamAM keIpaNa padArthane joine A teja che ke je pahelAM dekhe hatuM te, e prakAranuM jeDarUpa jJAna te, jintA keIpaNa cinha joIne te jagyA upara A cinhavALe avazya haze, e prakAranA vicArane cinatA kahe che. mitroja=sanmukha cinhAdi joIne te cinhavALo nizcaya karI le te (ene svArthaanumAna paNa kahe che). 13. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w tadindriyAnindriyanimittam // 14 // artha-(77) te matijJAna (nivanidriAnimittaY) bAhAmAM pAMca Indriya ane mananA nimittathI thAya che athar pAMca Indriya ane mana e cha bAhya ka raNa che, paraMtu aMtaraMgamAM matijJAnAvarNaya karmane kSapazama enuM kAraNa che. 14. vAghAvAyadhArA chevA artha-matijJAnane avagraha, IhA, avAya ane dhAraNa e cAra bheda che. kaI paNa vastunI sattA mAtrane jue (jANe) tene darzana athavA darzane paga kahe che. darzana thayA. pachI te vastunuM vetakRSNAdi varNarUpa vizeSa jANavuM tene bhavAda kahe che. avagrahajJAna thayA pachI e veta athavA kRSNa karyo padArtha che, tene jANavAnI IcchA thavI athavA e veta padArtha bagalAnI paMkti hevI joIe athavA tavajA dekhI haiya, te e vijA hevI saMbhava che, e prakAranI IcchA thavI, tene hA nAmanuM matijJAna kahe che.. hAjJAnanI pachI IhAmAM je jJAna thayuM hatuM tenuM nizcaya thavuM athavA bagalApaMkti hoya te bagalApaMkti agara vajA hoya te davA ema vizeSa cihethI nizcaya karI levuM tene navA nAmanuM tirAna kahe che ane je jJAnanA yogathI jANelA padArthane kAlAntaramAM nahiM bhulavA tene gharanA nAmanuM tirAna kahe che. 15. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mimmmmmmmmmmmminimaninami / bahubahuvidhakSiprAniHsRtAnuktadhruvarANAM setarANAm // 16 // artha-(vasuduvilaMkSiprAniyatAnuNuvALAM) bahu, bahuvidha, kSipra, aniHsRta, anukta ane dhuva e che prakAranA padArthonA tathA (rAjAm) enAthI ulaTA a5, eka vidha, akSipa, niHsRta ukta, ane adbhava e chane meLavIne bAra prakAranA pada na avagraha, IhuM avAya, dhAraNarUpa jJAna thAya che. eka sAthe eka padArthanuM baha avagrAdika jJAna thavuM tene kuLa kahe che. bahu prakAranA padArthonuM avagrAdika jJAna thavuM tene vadhu kahe che. jaladIthI padArthanuM avagrahAdi jJAna thavuM tene kSiprA kaheche. jaLamAM Dube hA hAthI manuSAdikana eka bhAga jANavAthI tenA saMpUrNa padArthonuM avagrahAdarUpa jJAna thavuM tene gaNitama" kahe che. vacanathI sAMbhaLyA vinA abhiprAyathI jANI levuM tene anukaLa kahe che. ghaNI vakhata sudhI jeTaluM teTaluM nizcaya rUpathI padArthonuM thatuM rahevuM te zu kahe che enAthI ulaTuM padArthonuM apajJAna hovuM athavA eka padArthanuM jANavuM tene alpA kahe che. eka prakAranuM jANavuM te vidhA che. padArthanuM dhIre dhIre bahukALamAM jANavuM ne jina kahe che. bahAra nikaLelA pragaTarUpa padArthanuM jANavuM tene nivRtaNa kahe che. A ghaTa (ghaDo) che e pramANe zabda sAMbhaLIne ghaTapaTAdi padArthanuM jANavuM tene 3iaa kahe che. kSaNakSaNamAM ochuM vadhAre thAya athavA kSaNa vAramAM naSTa thaI jAya, e prakAranA padArthanuM jANavuM tene muLa kahe che. evI rIte bAra prakAranI avasthAvALA padArthonuM avagraha, IhA, avAya ane dhAraNArUpa matijJAna thAya che. 16. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA . 27 artha-padArthonA e bahu vagere bAra bheda kahyA te dravyanA che eTale padArthanA bahu Adi vizeSaNa sahita bAra prakAra avagrahAdi jJAna thAya che. eTale matijJAnanA bheda avagraha, "hA, avAya ane dhAraNa, e cAra dareka, pAMca indrio ane mana e chathI thAya che tethI 446=54 bheda matijJAnanA thayA. ane bahu, bahuvidha, kSipra, aniHsRta, anukta, ane e che ane tenAthI ulaTA a5, apavidya, cirakALIgraNa, niHsRta, ukta ane adbhava e bAra prakArathI avagrahAdika jJAna thAya che, tethI matijJAnanA 2441=288 bheda thayA) keIne mata e che ke cAkSuSajJAna thAya che te rUpanuM ja thAya che, dravyanuM thatuM nathI. dravyanuM te tenA saMbaMdhathI pachI thAya che, tenA khaMDanArthe AcArya mahArAja kahe che ke saMbadha padAInI (dravyanI sAthe ja thAya che, mAtra guNanI sAthe kadI paNa thatuM nathI, e kAraNathI ja A sutra racyuM che. 17. thanAvapraH 28. artha (thAna)aprakaTarUpa zabdAdika padArthonuM (vipraH)kevala mAtra avagraharUpa jJAna ja thAya che-IhAdika anya traNa jJAna thatAM nathI. 18. ja rakSaraninivAsyAm | artha-paratu (kuAnajiyAkhyAm) netra ane manathI janAvagraha arthAt aTakaTa padArthanuM avagraharUpa jJAna (G) thatuM nathI. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 ( matijJAnanA aprakaTarUpa padArthanA bheda- aprakaTa padmA rthanu mavagahajJAna cakSu ane manathI thatuM nathI. khIjA cAra IndrIothI thAya che, tethI 4x12 mahu Adi=48 bheda tathA prakaTasvarUva padArthanA bheda 289 (481288)=maLI matijJAnanA bheda kulle 336 thayA. ) 19. zrutaM matipUrvaM vyanakadvAdazabhedam ||20|| kArtha--( zrutaM ) zrutajJAna ( mAtapUrve ) matijJAnanA nimi ttathI thAya che. te ( anedAzamaya ) e prakAranu' che-adeggabrAhya ane agapraviSTa, temAMthI AdinA zrutajJAnanA aneka, (14) prakAra ane pachInA 12 prakAra che. dinA dravyazruta ane bhAvazruta e e bheda che arthAt agapraviSTa ane agA" e pramANe e bhedasvarUpa che. 'gapraviSTa zrutajJAnanA 1 AcArAMga, 2 sutrakRtAMga, 3 sthAnAMga, 4 samavAyAMga, 5 vyAkhyAprajJasiaMga, 6 mAtRdhama kathAMga, 7 upAsakAyayanAMga, 8 a'takuzAMga, huM anutta rApapAkidazAMga, 10 praznavyAkaraNAMga, 11 vipAkasutroMga, 12 dRSTipravAdaa'ga, e pramANe bAra bheda che. ane aMgakhAdyanA sAmAyika, caturvi'zastava, vakranA, pratikramaNa, vainayika, kRtikarma, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, vyavahAra, kAkalpa, mahA5puDarIka, mahApu'DarIDa ane niSiddhikA e 14 bheda che. a'gAnA thoDA thoDA sArAMza leine sakSepathI alpabuddhi purUSAne mATe racelA daza vaikAlikAda zruta che. 20. bhavaprasyayosvadhirdevanArakANAm ||21|| mathuM--je maryAdAyukta jJAna hoya tene avadhijJAna Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -12 kahe che. avadhijJAna e prakAranu` che. eka bhavapratyaya avadhijJAna ane bIjI kSaye pazama nimittaka, emAMthI ( mavapratyayaH ) bhavapratyaya nAmanu' ( avadhi: ) adhijJAna ( TevanArALAm ) deva ane nArakI jIvAne thAya che. 21, kSayopazamanimittaH padavikalpaH zeSANAm ||22|| artha--( kSayAparAmAMnamitta ) kSayapazapa nimittavALuM avadhijJAna ( vadyattva: ) anugAmI, ananugAmI, varDsamAna, hIyamAna, avasthita, ane anavasthita e pramANe cha prakAranuM che. te (rovALAM ) manasadgita sainI arthAt samyagdarzanAdi sahita manuSya ane tiryaMcAne thAya che. je avadhijJAna anya kSetra athavA bhavamAM sAthe jAya, tene anugAmI kahe che. sAthe nahi jAya tene ananugAnA kahe che. je vadhatu rahe tene varksamAna kahe che. ghaTatu rahe te hIyamAna kahe che. ekaja rahe tene avasthita ana ghaTatu vadhatu rahe tene anavasthita avadhijJAna kahe che 22, Rju vipulapatI mana:paryayaH // 23 // artha-( mana:Oya: ) mana:paryaya jJAna ('vipuNDatI ) Rnnumati ane vipulamatibhedathI e prakAranuM che. matavacanakAyanI saralatArUpa khIjAnA manamAM rahelA padArthane jANe tene Rnumati mana:paryayajJAna kahe che ane sarala tathA vakrarUpa anyanA manamAM rahevAvaLA padArthane jANe, tene vipulhamati manaH yajJAna kahe che. 23. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 vizuddhayapratipAtAbhyAM tadvizeSaH // 24 // artha-(vizuddhacannativAtAtmyamAM) pariNAmeAnI vizuddhatA ane pratipata eTale kevalajJAna upanna thAya tyAM sudhI rahe che, tenA pahelAM chuTatAM nathI, eTalA mATe (dazeSaH ) e emAM nyunyAyiktAnA hetu che eTale Rnnumati mana:paryayajJAnathI vipulamati mana:paryayajJAna uparanA e hatuethI moTuM ane pUjaya che. 24. vizuddhikSetrasvAmiviSayebhyo'vadhimanaH paryayoH 1: 1129 11 artha-( adhimana:paryaMcayoH ) adhijJAna ane mana:paryayajJAnamAM paNa (vikSeitrasvAmiviSayamya:) pariNAmAnI vizuddhatA, kSetra, svAmI ane viSaya e cArAnI vizeSatAthI (vilakSaNutAthI) bheda (kurka) thAya che arthAt e emAM vizuddhatA kSetranI maryAdA, svAmI ane viSaya nyunAdhika che. sArAMza ke mana:paryaMya vizuddha, apakSetra, apasvAmI ane sUviSayavALuM che tathA avadhijJAna avizuddha, mADhuM kSetra, bahusvAmI, ane sthUla viSayavALuM che. 25, matizrutayornibandho dravyeSvasarva paryAyeSu // 26 // artha-(matizrutayoH ) matijJAna ane zrutajJAnanA (niyamyaH) viSayAne jANavAnA samanya athavA niyama (jyeSu ) drAnI (avayaMpoMcelu) thADI paryAyAmAM che, arthAt matijJAna ane zrutajJAna jIvAdika chae dravyanI samasta paryaMcAne jANatAM nathI, paNa thoDI gheADI paryAyAne jANI zake che. 26. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 mitreH // 27 // artha-( avaSe: ) adhijJAnanA viSayanA niyama (viSNu ) rUpI mUrtIka padArthomAM che arthAt avadhijJAna pukSadraSyanI paryAyAne jANI zake che. 27, tanakSamAnya manAyeva5 // 28 // artha--je rUpI dravya sarvAdhijJAnanA viSayache [ tavananta mA] tenA anantameya bhAga sUkSama dravya paNa (mana:paryayasya ) mana:paryayajJAnanA viSaya thai zake che. 28. sarvadravyaparyAyeSu kevasya ||29|| artha(traNya) kevalajJAnanA viSayanA niyama (sayaMnyAyajI) samasta drabyAnI samasta paryAyAmAM che eTale eka eka dravyanI trikAlavartI anantAnanta paryAya che te chae drabyAnI samasta avasthAone kevalajJAna sAthe eka kALamAM jANI zake che. 29. vhAlIni mAthAna yunavare manAvaturvaH // 2 // artha--( pazmina ) eka jIvamAM (AvIni mAgyAni) ekane Adi laine vibhAga karIe teA (yunapat) eka sAthe (Apatue:) cAra jJAna sudhI thaI zake che. jo kAI jIvamAM eka jJAna haiAya te kevalajJAna hoya che, e jJAna hAya te matijJAna ane zrutajJAna hAya che, traNa hoya te matijJAna, zratajJAna, avadhijJAna, athavA matijJAna, zrutajJAna, mana:paryaMca jJAna e traNa sAthe hAya che, ane koi jIvamAM cAra jJAna hAya, tA matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryayajJAna e cAre jJAna eka sAthe hoI zake che. 30. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matizrutAvadhayo viparyayazca // 11 // artha(tibatAva) matijJAna, kRtajJAna, avaSijJAna e traNa jJAna (viSaya) viparIta paNa thAya che. eTale e 1 pAMce jJAnamAMthI je amyajJAnanA bheda che temAM matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna e traNe jJAna viparIta athavA mithyAjJAna paNa thAya che, jene mithyAmatijJAna, mithyAzrutajJAna ane miyAavadhijJAna kahe che, evI rIte jJAnanA ATha bheda thAya che. 31. sadasattoravizeSAyadRcchopalabdherunmattavat // 12 // -Avaja) pitAnI IcchA svarUpa jevuM tevuM jANavA mATe (sAto ) sat ane asat rUpa padArthonuM (ve ) vizeSa jJAna nahi hovAthI ( bhairava) unmatta purUSanI mAphaka mithyAjJAna thAya che. 32, mAvArtha-jevI rIte bhAMga, dArU vagere pIdhe unmattagAMDe) purUSa bhAryA(strIne mAtA(mA) ane mAtAne bhArya (strI) kahe che tenuM mithyA jJAna che, paraMtu kaI vakhata bhAryAne bhAryA ane mAtAne mAtA kahe, te paNa tenuM jANavuM samyajJAna kahevAtuM nathI kAraNake te jAte nathI ke mAtA ane bhAryAmAM zuM vizeSatA che. tene satyArA nirNayarUpa yathArtha jJAna thatuM nathI evI rIte mithyAjJAna kumatijJAna, kuzrutajJAna ane kuavadhijJAnavALAnuM jANavuM paNa mithyAjJAna ja che. 33. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mm naigamasaMgrahavyavahArarjusUtrazabdamamabhiruvaMbhUtA nayAH // 33 // ___artha-( naigamasaMgrahavyavahArarjusUtrazabdasamabhirudaivabhUtAH naigama, saMgraha, vyavahAra, jusUtra, zabda, samabhirUDha ane evabhUta e sAta (navA) naya che. vastumAM aneka dharma arthAt svabhAva hoya che temAMthI kaI paNa eka dharmanI mukhyatA laIne avirodharUpa sAdhya padArthane jANe, tene () kahe che. nayanA upara pramANe sAta bheda che. 33. 1. jeTalAM dravya che te pitAnI bhUta bhaviSya vartamAnakALanI samasta paryAthI avayarUpa athavA jeDarUpa che. te pitAnI kaI paNa paryAyathI dravyabhinna nathI tethI bhUtakALanI paryAnA tathA bhaviSyanuM paryAnA vartamAna kALamAM saMkalpa kare evA jJAnane tathA vacanane taimanA kahe che. jemake kaI purUSa jeTalI banAvavAnI sAmagrI ekaThI kare che tevAmAM kaI anya purUSe pUchayuM ke zuM kare che? tenA javAbamAM teNe kahyuM ke roTalI banAvuM chuM paraMtu teNe hAla sudhI roTalI banAvavA svarUpa paryAya pragaTa karI nathI. kevaLa mAtra lAkaDAM, pANI, leTa vagere ekaThAM kare che, te paNa naigamanathI evuM vacana kahI zakAya che ke huM roTalI banAvuM chuM. 2. eka vastunI samasta jAtine athavA tenI samasta paryAyane saMgraharUpa karIne eka svarUpa kahe tene banAva kahe che. jemake-ghaDe kahevAthI saMpUrNa ghaDA tAMbA, pItaLa, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 mATI vagerenA samajavA athavA dravya kahevAthI jIva, ajIvAdika tathA tenA bheda prabhedAdika sa'pUrNa samajavu eja sa'grahaya che. -- 3. je sagrahanayathI grahaNa karelA padArthAMnA vidhipUrvaka ( vyavahArane anukULa ) leprale kare, tene vyavahAranaya kahe che. jemake sa`grahanayathI dravya kahevAthI samasta leprabhedarUpa dravyenuM sAmAnyatAthI grahaNa thAya che, parantu dravya e prakAranAM che-chatra ane ajIva. jIva-deva, nArakI manuSya, tiryaMca cAra prakAranA che. ajIva-pula, dharma, adharma, kALa ane AkAza e pAMca prakAranA che, evI rIte jyAM sudhI vyavahAranA sAdhanatho leprabhedya thaI zake, tene vyavahAranaya kahe che. 4 atIta, anAgata ( bhaviSya ) e ane paryAyAne cheDIne vartamAnaparyAyamAtrane grahaNa kare, tene RtupUtranaya kahe che. dravyanI paryAya samaya samayamAM badalAtI rahe che tethI ekasamayavartIpAyane arthaparyAya kahe che, te arthaparyAyaja zrRjIsUtranayanA viSaya che. RtusUtranaya vartamAnanI ekasamayamAtranI paryAyaneja kahe che athavA grahaNa kare che; atIta (bhRta), anAgata ( bhaviSya)nI paryAyane grahaNu karatA nathI. 5. vyAkaraNa saMbadhI liMga, sakhyA (vacana), sAdhana (kAraka), kALa vagerenA vyabhicArane (doSAne) dUra kare, tene rAndranaya kahe che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 6. aneka arthone choDIne je eka arthamAMja rUDha thAya, tene samaminA kahe chejemake je zabdanA gamana vagere aneka artha thAya che, te paNa mukhyatAthI e nAma gAya athavA baLadanuM ja grahaNa thAya che. tene cAlavuM, besavuM, suvuM vagere saMpUrNa avasthAomAM sarve leke je kahe che, e ja samaDhiya che. 7. je kALamAM je kiyA karatA hoya tene te kALamAM teja nAmathI kahevuM, tene yaMmUtana kahe che. jemake devanA savAmI Idrane jyAre te parama aizvaryayukta heya te avasthAmAM IMdra kahevA ane pUjana abhiSeka karatI vakhate iMdra nahi kahevA (paNa pujArI kahevA). vaLI vidyAabhyAsa karatI vakhate vidyArthI kahe, paNa je vakhate vidyAabhyAsa karate nathI te vakhate vidyAthI kahevo nahi tene, evabhUtanaya kahe che. evI rIte upara pramANe sAte namAMthI naigama, saMgraha, vyavahAra e traNa naya te dravyAthika che ane rajIsUtra, zabda, samabhirUDha ane evabhUta e cAra paryAyArthika naya che. ahiMyA keI saMdeha kare ke dravyasaMgraha, purUSArthasiddhayupAyAdika granthamAM nayanA nizcaya ane vyavahAra e be bheda kahyA che, te tene mATe kahe che-padArthanA nija svarUpane mukhya kare tene nizcayanaya kahe che ane keI paNa prajanane vaza thaIne anya padArthanA bhAvane anya padArthamAM ApaNuM kare athavA anya nimittathI unna thayela naimittika bhAvane ja vastune nijabhAva kahe tene vyavahAranaya kahe che ane tene Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upacAranaya tathA upanaya paNa kahe che, tethI upayukata naMgamAdi sAta naya te dravyane ja mukhya kare che. e kAraNathI e sAta bheda nizcayanayanA che. ane vyavahAranayanA (upacAranayanA) sadabhUtavyavahAranaya, asadubhatavyavahAranaya ane upacaritavyavahAranaya e traNa bheda che. jIvane bhAgAdika kamene kartA kahe te sadbhatavyavahAranaya che kemake jIvanI sattAmAMja rAgAdika bhAva rUpaparyAya che. tathA jIvane dravyakarma tathA zarIrAdikanA kamene katta kahe, tene asaddabhUtavyavahAranaya kahe che. ane ghaTapaTAdine kartA kahe tene upacaritavyahAranaya kahe che. nizcaya nayanA paNa be bheda che. eka zuddha nizcayanaya ane bIjo azuddha nizcayanaya. jIvane kSApazamarUpa matijJAnAAdaka cAra jJAnene kartA kahe, tene azudanizcayanaya kahe che. ane zuddha darzana jJAnane arthAt kevaladarzana ane kevalajJAnane kartA kaheve tene zuddhanizcayanaya kahe che. enuM vizeSa varNana AlApa paddhati tathA nayacakadi granthathI jANavuM. 33, iti zrImadumAsvAmiviracite tatvArthAdhigame mokSazAstre thoDAyaH II " S kA li Ns III . ) YE { Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dvitIyo'dhyAya likhyte| A prathama samyagdarzananA lakSaNamAM jIvAdi sAta tanuM zraddhAne kahyuM hatuM, temAMthI prathama jIvanuM nija svarUpa zuM che e prazna thavAthI AcArya sUtra kahe che-jIvanA bhAvanA prakAra kahe che - ....: aupazamikakSAyiko bhAvau mizrazca jIvasya / taravALAzi aa. - hAI-(lIvasya) jIvana (aurAmikSAyi) parAmika ane kSAyika (mAvo) bhAva ( miza:) ane mizra tathA (bauyiriNAmau 2) audayika ane pariNAmika e pAMca bhAva che ane e pAMca bhAva jIvanA (svataravam) nija tava athavA nijabhAva (potAnA bhAva) che ane te jIvamAMja hoya che. jema melA jaLamAM phaTakaDI nAMkhavAthI mela nIce besI jAya che ane uparathI jaLa nirmaLa thAya che, tevI rIte kaI paNa kAraNathI karmone upazama thavAthI (udaya nahi thavAthI) jIvanA pariNAma je vizuddha thaI jAya che, tene parAma mAva kahe che. uparanA dAkhalAthI nirmaLa thayeluM jaLa bIjA vAsaNamAM kADhI levAthI nirmaLaja dekhAya che tema kamane sarvathA nAza thavAthI AtmAne je atyanta zuddha bhAva thAya che tene kSArthamAM kahe che. sarvaghAtakone udayAbhAvI kSaya ane dezaghAtakamane udaya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thavAthI je bhAva thAya che, tene mikamAva athavAlAyoparAmi bhAva kahe che. dravya kSetrakAlabhAvarUpanimittathI karma je potAnuM phaLa Ape che tene udaya kahe che ane te karmanA udayathI AtmAnA je bhAva thAya te tene gauri mAra kahe che. ane je bhAvamAM kamanI kaMI paNa apekSA nathI, te bhAvene pariNAma mAva kahe che. 1. dvinavASTAdazaikaviMzatitribhedA yathAkramam // 2 // artha-e pAMca bhAnA (thAna) anukrame (nivaNivirAtribhedrA) be, nava, aDhAra, ekavIsa ane traNa bheda che. arthAt aupazAmaka bhAvanA be bheda che, kSAyika bhAvanA nava bheda che, mizrabhAvanA aDhAra bheda che, audayika bhAvanA ekavIsa bheda che ane pAraNumika bhAvanA traNa bheda che. 2. sabhyatvarAtrei . artha_epathamikasamyakatva ane aipazamikacAritra e be pathamika bhAvanA bheda che. 3. jJAnadarzanadAnalAbhabhogoSamAgavIryANi ca // 4 // artha-(jJAnanavAnazrAmamovamo vIja) kevalajJAna, kevaladarzana, lAyakadAna, kSAyikalAbha, kSAyikaga, kSAyikaupaga, sAyakavIrya (2) ane cakArathI kSAyikasamyakatva tathA kSAyikacAritra e nava kSAyika bhAva che. 4. jJAnAjJAna naraka catunnilimilA samyaktvacAritrasaMyamAsaMyamAzca // 5 // samartha (zAnIzAnInaH tustrApazcameA) mati, zrata, avAdha ane manaH paryaya e cAre jJAna; kumAta, | Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuta ane kuavadhi e traNa kuMjJAna (ajJAna); cakSudarzana, acakSudarzana ane avadhidarzana e traNa darzana kSApazamika dAna, kSApazamika lAbha, lApazamika bhega, zopazamika upaga ane kSApazamika virya, e pAMca labdhi tathA (caMdaravarAtrimAsaMcamAMtha) vedakasamyakatva, sarAgacAritra ane saMyamasaMyama (dezavrata) evI rIte kSAzikabhAvanA aDhAra bheda che ane e saMpUrNa bhAva AtmAmAM kamenA kSapazamathI thAya che.pa. gatikaSAyaliGgAmithyAdarzanAjJAnAsaMyatAsiddhalezyAzcatuzcatuvyakaikaikaikapaDbhedAH // 6 // ma-manuSyagati, devagati, narakagati ane tiryaMcagati e cAra gati, kadha, mAna, mAyA, lebha e cAra kaSAya; viveda, yuveda, napuMsaka e traNa limithyAdarzana 1, ane jJAna 1, asaMyama 1, asiddhatva 1 ane pIta, paddha, zukala, kRSNa, nIla, kapota, e cha lezyA e pramANe 21 prakAranA audayikabhAva che. 6. jIvabhavyA'bhavyatvAni ca // 7 // artha(ra) ane (navamavyADamanyavAna) chatva, bhavyatva, ane abhavyatva e traNa (anya dravyathI asAdhAraNa) chavanA pAriNAmikabhAva che. evI rIte jIvanA sarva bhAvanA bheda maLIne parU thAya che. 7. have jIvanuM lakSaNa kahe che- upayogo lakSaNam // 8 // - arthajIvanuM (f) lakSaNa (3 ) upaga che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - mummunum 22 upayoga AtmAnA caitanya svabhAvane kahe che ane ene ja AtmAnA (jIvanA) pariNAma, pariNamana, pariNati athavA upaga kahe che. 8. sadvividhasgvatumerA artha -(1) e upaga (viSa ) mULabhedathI be prakAranA che. paheluM jJAna ane bIjuM darzana, pachI e upaganA bheda anukrame (gaNAturmA) jJAnanA ATha bheda ane darzananA cAra bheda che eTale jJAnepaganA ATha bheda-matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana paryayajJAna, kevalajJAna, mithyAmatijJAna, mithyA zrutajJAna ane mithyAavadhijJAna, darzane paganA cAra bheda- cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaladarzana. 9. have je jIvenA upara mujaba pa3 bhAva ane upagalakSaNa batAvyA, tenA bheda kahe che-- saMpALio muja ne artha-e jIva (saMsAni:) saMsArI () ane (mu) mukta arthAt siddha evI rIte be prakAranA che. je jIva aSTa karmasahita hoya ane kamene vazIbhUta thaIne aneka prakAranA janma maraNa karato saMsAramAM saMsaraNa (bhramaNa) karate rahe che ane aneka sukhaduHkha bhegave che tene saMsArI jIva kahe che ane je jIve samasta karmone (aSTakamene) kApIne mukta thaI gayo che tene muktajIva athavA siddhajIva kahe che. 10. 39 I Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 martha-saMsArI jIva (manasvaminA) samanaska ane amanaska e be prakAranA che. je jIvane mana hoya che, tene samanaska (sainI) jIva kahe che ane je jIvane mana hotuM nathI tene amanaska (sinI jIva) kahe che. 11, saMsAribApacAvarArA * gaI -(aaUi:) saMsArI jIva (varasathAvara:) rasa ane sthAvara e be prakAranA che. be Indriya, traNa Indriya, cAra Indriya ane pAMca indriya ane sajIva kahe che ane ekendriya ane sthAvarajIva kahe che.1ra. - ghathivyogovAyuvanaspatayaH cAvaja rA - bartha( govAyuvanaspataya) pRthikAya, apakAya, tejakAya, vAyukAya ane vanaspatikAya e pAMca prakAranA jIva (sthAvara) sthAvara kahevAya che ane sthAvarajIne eka spana Indriyaja heya che ane daza praNemAMthI kevaLa mAtra indriyaprANa, kAyabalaprANa, zvAsozvAsaprANa ane AyujhANu e cAra prANa hoya che. 13. " zrInivAsayatranA kA artha-(nDiyA ) be Indriyane Adi laIne pAMca 1. jIvavipAkI trasanAmakarmanA udayathI trasajIva thAya che. 2. jIvavipAkI sthAvara nAmakarmanA udayathI sthAvarajIva thAya che. 3. pAMca indriya, mane baLa, kAyabaLa, vacanabaLa, zvAsozvAsa ane Ayu e daza prANa che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 indriya paryaMtanA be Indriya, traNa Indriya, cAra indriya, pAMca Indriya ) jIvana (sAda) trasa jI kahe che. 14. ndriya vA. artha-saMpUrNa Indriye pAMca che. 15. dvividhAri rahyA kartha-e saMpUrNa Indriya (pAMce IndrIo) babe prakAranI che. pahelI caeNndriya ane bIjI bhAvendriya.16. nirdRtyupakaraNe dravyendriyam // 17 // artha-(ndriya) dravyendriya (nirjItyupara) nivRttirUpa ane upakaraNarUpa ema be prakAranI che. nAmakarmanA nimittathI je IndriyanI racanA vizeSa hoya tene nivRtti kahe che ane nivRttine sahAyaka heya, tene upakaraNa kahe che. nivRtti ane upakaraNa paNa be be prakAranAM che. eka bAhyanivRtti ane bIjI AbhyattaranivRtti. temaja eka bAhyapakaraNa ane AbhyantarepakaraNa. AtmAnA pradezanuM IndriyenA AkArarUpa thavuM, tene AbhyantaranivRtti kahe che. ane pula paramANunI IndriyarUpa racanA thavI, tene bAhya nivRtti kahe che. jemake-netraIndriyamAM netraindriyanA AkArarUpa AtmAnA jeTalA pradeza masuranA AkArarUpa phelAyelA che tene AbhyantaranivRtti kahe che ane temAM jeTalA pula paramANu masuranA AkArarUpa | pariNamita (phelAyalA) che tene bAhyanivRti kahe che. ane Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 masuranA AkArarUpa netra indriyanA sapheda bhAga, pAMpaNa, palake vagere bApakaraNa che ane e rUpa (sapheda bhAga, pAMpaNa, palake)mAM je AtmAnA pradeza pariName che tene AbhyantaraupakaraNa kahe che. evI rIte sparza, rasanA, ghANa, cakSu ane zrotra e pAMca Indriyene jANavuM ane A pAMca indriyane dravyendriya kahe che. 13. hRpathI moniyama 28 artha-(ththo) labdhi ane upaga e be (mAvendriyama) bhAvaIndriyanA bheda che. jenA hevAthI AtmA kacaeNndriyanI racanAmAM pravRtti kare evA jJAnAvaraNakarmanA kSepazamarUpa zaktivizeSane labdhi kahe che ane kSapazamalabdhinA nimittathI AtmAnA viSaye tarapha pariNamana thavAthI AtmAmAM je jJAna utpanna thAya che tene upaga kahe che. jemake kaI jIva sAMbhaLavA cAhe, paNa tene sAMbhaLavAnI kSapazamarUpa zakti nahIM haiya, te tethI sAMbhaLI zakate nathI. evI rIte labdhi ane jJAna utpanna thavAmAM kAraNa hevAthI Indriya mAnI che ane upayoga indriyanA kArya chevAthI kAryamAM kAraNane upacAra kare che athavA Indri jevI rIte AtmAnA paricaya hetu che tevI rIte upayoga paNa mukhya hetu che, e kAraNathI upayogane Indriya kahI che. 18 narasanadAkhavakSa:strotrALa zA kArya-sparzana (vA) athavA cAmaDI, rasana (jIbha), prANa (nAsikA), cakSunetra) ane zretra (kAna) e pAMca IndriAnA nAma che. 19 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 sparzarasagandhavarNazabdAstadaryAH ||20|| atha--(sparzarAkhavIzA:) sparzI, rasa, gandha, huM ane zabda e pAMca (ta+:) te pAMca indriyAnA viSaya che, sparzanaindriyanA viSaya sparza eTale aDakavu' che. rasanAindriyanA viSaya rasa athavA svAda levA che. ghrANuindriyanA viSaya gandha (sugandha, durgandha)nA che. netrachAndrayanA viSaya varNa (raga) che ane zrAtraindriyanA viSaya zabdAnuM sAMbhaLavu te che. 20. zrutamanindriyasya // 21 // artha--(anindriyasya) mananA viSaya (zrutam) zrutajJA nagAcara padArtha che. vanaspatyantAnAmekam // 22 // artha--(vanaspayantAnAma) jene "tamAM vanaspatikAya che evA jIvAne arthAt pRthivIkAya, apakAya, tejAya, vAyukAya ane vanaspatikAya e pAMce kAyanA jIvAne (ma) eka sparzanaindriyaja che eTale e pAMca kAcanA jIvA ekamAtra sparzanaindriyanA dhAraka ekendriya jIva ( smAvarajIva) che. 12. 1 zIta, uSNu, rUkSa, saciSNu, DhaDhAra, kAmaLa, halakA, bhAre, e AThe je indriyathI jazuAya, tene sparzanandriya kahe che. * tIkhuM, kaDavuM, kasAyaluM, khATuM ane mIThu e pAMca je indriyathI jazuAya tene rasanAIndriya kahe che. rU dhALuM, pILuM, vAdaLI, vAla, kALu' e pAMca je indriyathI jalyuAya, tene netraSTandriya kahe che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , kRmipipIlikAbhramaramanuSyAdInAmekaikaddhAni // 23 // martha-(AujhamamanuSAnA) yeLa, kIDI, bhamarA, manuSya vagerene anukrame (jai na) ekaeka Indriya vadhAre vadhAre che. eTale yeLa, jaLAI, sarasIyuM, zaMkha vagerene sparzana ane rasana be Indriya che. kIDI, makaDA, ju vagerene sparzana, rasana, dhrANu e traNa indriya che bhamarA, macchara, tIDa vagerene sparzana, rasana, ghANa tathA cakSu e cAra Indriya che. ane deva, nArakI, pazu, ane manuSyane sparzana, rasana, vraNa, cakSu ane zretra e pAMca indriya che23. saMkSinA sapanA rajA artha -(mana) jemanasahita jIva heya te (sina) saMsI jIva che. je jIvane pitAnA hita ahitane athavA guNa dRSadikane vicAra hAya tathA zikSA, kriyA ane A lApane grahaNukaravArUpa saMjJA hoya, tene saMjJI pacendriya jIva kahe che. 24. na zakA-hamezAM jIva manAja hitahitanI prANirUpa pratyeka karma karI zake che, te vigrahagAtamAM mana nathI; tyAM navIne zarIrane mATe kema gamana kare? e zaMkA dUra karavAne mATe sUtra kahe che- vichAta varSathI mArA artha-(vipratiau ) navuM zarIra dhAraNa karavAne mATe Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gati athavuM gamana thAya che temAM (jarmana) kAmaNaga che. eTale kAmaNagathIja jIva eka gatithI bIjI gatimAM gamana kare che. 25, - rAzi sivArathI artha- ti) jIva ane pu nuM gamana (manubhAi) AkAzanA pradezonI zreNIrUpa (nIsaraNIrUpa) thAya che. zreNIne (pradezanI paktine) cheDIne vidizArUpa gamana thatuM nathI. mAvArtha-mRtyu thavAthI navIna zarIra dhAraNa karavAne mATe jyAre jIvanuM gamana thAya che tyAre AkAzanA pradezanI zreNImAMja gamana thAya che, anya prakAra thatuM nathI. tathA pudgalanA zuddha paramANu eka samayamAM coda rAjU gamana kare che tyAre te (jIva) paNa zreNarUpa gamana kare che. bIjI avasthAmAM zreNIrUpa gamana nathI. 26. . . gavigraha nI vaya 2ii. | martha-(nIvasya) mukta jIvanI gati (gAvikA) vaktA rahita (vAMkIcukI nahi evI) sIdhI thAya che eTale mukta jIva eka samayamAM sIdhe sAta rAju uce gamana karate sate siddhakSetramAM cAlyA jAya che. Amatema vaLate nathI. pritI ja saMsAriLa mArA ra8 artha-() ane (saMsAH ) saMsArI jIvanI gati (40) cAra samayathI pahelAM pahelAM (vidvatI ) vigravatI eTale vAMkIcukI che. lajJAnAvaraNAdika aSTakarmonA samUhane kAmaNaga kahe che.. - Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAA. mAtA-saMsArI jIvanI gati eka samayamAM thAya che tathA be, traNa samayamAM paNa thAya che eTale saMsArI jIva bIjA samayamAM eka vAMka, trIjA samayamAM bIje vAMka ane cothA samayamAM trIje vAMka laIne koI paNa sthAnamAM navIna zarIra dhAraNa karI le che. 28 - thANAyAvihAra -( mIM) vAMka rahita gati (4mA) ekasamayamAtramAM ja thAya che, tene jAti paNa kahe che. 29. ekaM dvau bInvA'nAhArakaH // 30 // karya-vigrahagativALe jIva (B) eka samayamAM (lo) e samayamAM () athavA (gIna) traNa samayamAM (anAhAda) anAhAraka eTale naiviNane AhAra grahaNa karate nathI. audayika, vaiyika ane AhAraka e traNa zarIra ane cha paryAtinA egya pulavargaNAnA grahaNane kAra kahe che. jIva jyAM sudhI AhArane grahaNa nahi kare tyAM sudhI tene manAdAra kahe che. jIva vadhAremAM vadhAre vigrahagatimAM traNa samaya sudhI rahe che. cothA samayamAM zarIraparyAmine grahaNa karIne AhAraka thaI jAya che. 30 | sarjanAvavAnA kara pAraza pArtha-(janma) navIna zarIranuM dhAraNa (mUInAme ) samUchana, garbha ane 15 pAda e traNa prakArathI thAya che Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale samUchanajanma, garbhajanma, ane uSapAda janma e traNa prakAranA janma che. pitAne gya, dravya, kSetra, kALa, lAvI vizeSatAthI traNa lekamAM bharelA cAre taraphanA pulaparamANuothI (mAtApitAnA rAjavIryane maLavA vagaraja) zarIranI racanA thaI jAya, tene samUIna kahe che. ane strInA udara (garbhazaya)mAM mAtAnuM raja ane pitAnuM vIrya e benA sagathI janma thAya, tene garbhajanma kahe che. mAtApitAnA rajavIryanA vagaraja devanArakIonA sthAnavizeSamAM unna thAya, tene upapAdajanma kahe che. sacittazItasaMvRtAH setarA mizrAzcaikazastadhonayaH // 32 // artha-(sarizItasaMvRtA) sacitta, zIta, saMskRta ane (retA) enAthI ulaTA acita, uSNa, nivRta (4) ane (mizrA) maLelA traNa (za) ekaeka athavA kramathI 1 sacitta, 2 acitta, 3 zIta 4 uSNu 5 saMvRta, 6 vivRta, 7 sacittAcitta, 8 zItaLag, 9 saMvRtavivRta e nava (tA :) e samUchanAdi janmanI cenio (utpattisthAna) che. 32. nara/punAihotAnA nAme pa 22 artha -[karAyunASphaLatAnAM] jarAyuja,aMDaja ane pitA e traNa prakAranA ane (jarma) garbhajanma thAya che. je jALanI mAphaka mAMsa ane rUdhIrathI vyAsa eka prakAranI thelIothI lapeTAyela pedA thAya tene jarAyuja kahe che. ane mAtAnA rUdhira ane pitAnA vIryathI nakhanI tvacA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 mAphaka kaThina goLagoLa AvaraNa hoya, tene iMDA kahe che, ane iDAthI utpanna thAya tene aDaja kahe che. ane jenA upara jarA paNa iMDA Adi koI paNa AAvaraNa nahi hoya ane mAtAnA udarathI nikalatAM vAraja cAlavA pharavA lAgI jAya, tene pAtaja kahe che 33. devanArakANAmupapAdaH // 34 // artha--tevanArAnAm) cAra prakAranA dhruvane ane nArakI jIvAne (3pavAr; ) upapAdajanma thAya che. 34. zeSANAM sammUrcchanam // 35 // thaeN-- zeSALAM) khAkInA jIvAne ( samU-nam ) samUrcchanajanma thAya che eTale garbhajanma ane upapAdajanmane choDIne bAkInA sa'sArI jIvAne sampUrNanajanma thAya che. 35. audArikavaikriyikAhArakataijasakArmaNAni zarIrANi // 36 // -- artha e sa'pUrNa jIvAnAM ( zarIna ) zarIra ( auvAriyojiyiAhAra tainasAmaLana ) audArika, vaikriyika, AhAraka, tejasa ane kAryaNu e pAMca prakAranAM hAya che, sthUla zarIrane ( indrIyAthI dekhAya tevA zarIrane ) AdArike zarIra kahe che. jemAM aneka prakAranAM sthula, sUkSma halakA, bhArI vIgere vikAra hAvAnI cagyatA hoya, tevA zarIrane vaikiyikazarIra kahe che. sukSmapadArthanA nirNayane mATe athavA satyama pALavAne mATe pramattaguNuthAnavI Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene AhArakazarIra kahe che, jethI zarIramAM teja hoya che tene tejasazarIra kahe che ane jJAnAvaraNadika ATha kamenA samuhane kAmaMNuzarIra kahe che. 36. paravara sUkSmaNa ( rU7 artha-(paraMpa4) dArikanA AgaLa AgaLanAM zarIra (sUma) sukSama che. eTale audArikathI vaikiyika sUma che, vaikriyikathI AhAraka sUkSama che, AhArakathI taijasa sUkSama che ane tejasathI kAmaNa sUkSama che. 37. paraMtu parAtoDavaMdhyeyagui mAtainAtA 28 artha-(prAtaH) pradezanI apekSA (sainasat kam) tejasa zarIranA prathamanA zarIra (akSaya) asaMkhyAtagaNA che eTale audArika zarIramAM jeTalA paramANu che, tenAthI asaMkhyAtagaNuM sUkSma paramANu vaikayikazarIramAM ane vaikriyika zarIrathI asaMkhyAtagaNu sUkSama paramANu AhArakazarIramAM che. 38. ganantaguNe re / 1 a--(2) bAkInA be zarIra eTale taijasa ane kAmaNa zarIra (anantapuche ) anantagaNu sUkSma paramANuvAlAM che. arthAt AhArakazarIrathI anantagaNuM sUkSma para mANu taijasazarIramAM che. ane tejasathI anantagaNa sUkSama paramANu kArmazarIramAM che. 39 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 amIdhAte // 40 || arje...ane e e tejasazarIra ane kArmaNa zarIra apratIghAta che, eTale anya mUrtimAna pulAdikathI rAkAtAM nathI, jema agninA paramANu sUkSmarUpa pariNamana hAvAthI leADhAnA piDamAM ( kakaDAmAM) praveza karI de che, tevI rIte tejasa ane kAryaNuzarIra paNa vAmaya khanI paTalA ( peTI )thI paNa rakAtAM nathI tema te bIjA kAI paNa padArthane rAkI zakatA nathI. 40. anAdisambandhe ca // 41 // artha--(2)ane e e tejasa ane kAryaMNuzarIra (anAvilambandhe) anAdikALathI saba`dha rAkhavAvALAM che eTale sa'sArI jIvAne e e zarIra hamezAM sAtheja rahe che. 41. sarvasya || 42 // atha--e e zarIra sa'pUrNa sa'sArI jIvAne hoyache.4ra. tadAdIni bhASyAni yugapadekasminnAcaturbhyaH // 43 // artha-(savArIni) e ane zarIrane sAthe laIne ( mALyAni ) bhAga karIe te ( sya ) eka jIvane ( yugapat) eka sAthe ( A caturmAM: ) cAra zarIra sudhI DAya che. traNa zarIra hAya, tA audArika, taijasa ane kArpaNazarIra; athavA vaikriyika, taijasa ane kAryaNu paNa hoya che. para`tu e traNa zarIra devagati ane nakagatimAMja hAya che. audArika, tejasa ane kAryaNuzarIra manuSya ane tiryaMca Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Www , jIne hoya che. ane je jIvane cAra zarIra hoya tene audyArika, AhAraka, tejasa ane kAryaNuM hoya che. 43. - nirAmonamasya5 44 che. artha -(rUma) atanuM kArmazarIra(nijhama) upabhega rahita athavA IndrIdvArA zabdAdika viSayenA upabhegathI rahita che. 44. garbhasammUrchanajamAdyam // 45 // artha-(narmasamUcchanagama) je jIvanI garbhajanma ane samUchana janmathI utpatti thAya che tene (ba) AdinuM audArika zarIra che. 4pa. gauvavAAiM vaizimi kahA artha-(aukAri5) je jIvanI utpatti (janma) upapAdajanmathI thAya che tene vaikriyikazarIra hoya che. 46. labdhipratyayaM ca // 47 // ga-kriyikazarIra (RSipratye ja) labdhithI arthata tapa vagere vizeSarUpa addhi prApta thavAnA nimittathI paNa thAya che. 47. tainAnI 48mA. artha-(ga) tathA (tainama) taijasazarIra paNa labdhipratyaya arthAt Rddhi prApta thavAthI thAya che. 48. zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhArakaM pramattasaMyatasyaiva // 49 // artha-(gAhI) AhArakazarIra (muM) zubha che | athAt zubha kAryane pedA kare che, (virA) vizuddha che eTale , Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwww vizuddha karmanuM kArya che, (1) ane (gapati) vyAghAta (vAta) rahita che, tathA (masaMtasya ) chaThThA pramasaMvata guNasthAnavati munizvarane ja thAya che. 490 nArakasammUrchino napuMsakAni // 50 // artha (nAramUchina) nArakI jIva ane samUrNana jIva (napu ) napuMsakaliMgI hoya che. 50. paNa na revA AvA -(vA) cAra prakAranA de napuMsaligI (7) hotA nathI arthAt cAra prakAranA devAmAM strIveda, puruSaveda e beja hoya che. napuMsakaveda hete nathI. pa1. ropAvAda jarA artha-(pA) nArakI jIva, deva ane samUrNanethI bAkInA garbhaja, tiryaca ane manuSya (21) traNe veThavALA hoya che. para. aupapAdikacaramottamadehA'saMkhyeyavarSAyuSo'napavAyuSaH // 53 // kartha(gaupArimottamadAzasaMzlecavaguNa:) aupapAdika janmavALA deva, nArakI tathA cararmottama deha athavA tadbhava melagAmI jInA zreSTha tIrthaMkarAdi ane asaMkhyAta varSanI AyuSyavALA bhegabhUminA che (banavaguNa:) paripUrNa AyuSavALA hoya che eTale teonuM koI paNa kAraNathI AyuSa ochuM thaIne akALa mRtyu thatuM nathI, A sivAya bAkInA manuSya ane tiryaMca ivenuM koI paNa kAraNathI AyuSya ochuM thaI akALa mRtyu thAya che. pa3. . iti tatvArthAdhigame mokSazAstre dvitIyo'dhyAyaH // 2 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha tRtIyo'dhyAya likhyte| jIvapadArthanA kathanamAM tenAM nijata batAvavAmAM AvyA. have tene rahevAnA sthAna je traNe loka che temAMthI prathama alakanuM varNana karavAmAM Ave che. ratnazarkarAvAlukApaDudhUmatamomahAtama prabhA bhUmayo ghanAmbuvAtA kAzapratiSThAH saptA'dho'dhaH // 1 // vArtha-(vanarAvAvaThTha dhUmatamamahatimAjamA) ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, paEprabhA, dhUmaprabhA, tamaHprabhA, mahAtama prabhA, e (sUma) bhUmi (sA) sAta che ane (goDA) kamathI ekanA nIce bIjI, bIjInA nIce trIjI e pramANe sAte bhUmi (narake) eka bIjAnI nIce nIce (vanArUvAtArAprAtikA) ghanAdika traNa vAtavalaya ane AkAzanA Azraye sthira che arthAta samasta narakenI bhUmi ghanAdAdhavAtavalayanA AdhAre che. ghane dadhi vAtavalaya ghanavAtavalayanA AdhAre che, ghanavAtavalaya tanuvAtavalaya AkAzanA AdhAre che ane AkAza pitAne ja AdhAre che. vizeSa-ratnaprabhA nAmanI prathama pRthivI eka lAkha eMsIhajAra jana moTI che ane tenA traNa bhAga 1 ratnAprabhAdika sAte pRthvIonAM nAma rUDhIthI nathI. paNa jevA guNa tevAM nAma kahe che. rUDhIthI ghammA, vaMzA, medhA, aM. janA, ariSTA, maghavI ane mAghavI e nAma che. 2 yojana 2000 koSano samajo. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, jemAM 16000 ejana mATe uparane kharabhAga che, temAM citrA, vaja, vairyAdika eka eka hajAra ejananI meTI 16 pRthivI che, temAMthI uparanI eka ane nIcenI eka evI eka eka hajAranI be pRthivIone cheDIne vaccenI 14000 ejana moTI ane eka rAju lAMbI pahoLI pRthivImAM kinnara, piMpurUSa, maheraga, gaMdharva yakSa, bhUta ane pizAca e sAta prakAranA vyaktara devanAM tathA nAgakumAra, vidhutakumAra, suparNakumAra, agnikumAra, vAtakumAra,svanitakumAra, udadhikumAra, dvipakumAra ane dikakumAra evA nava prakAranA bhavanavAsI denAM nivAsasthAna che. te kharabhAganI nIce 84000 ejanane mATe pakabhAga che, temAM asurakumAra ane rAkSanuM nivAsasthAna che temaja paMkabhAganI nIce 80000 ejana meTe AbehulabhAga che, temAM prathama naraka che. tenI nIce eka rAjunuM aMtara choDIne zarkarA prabhAdika 6 pRthivIo che. e saMpUrNa pRthivImAM nArakI one rahevAnAM bIla (nivAsasthAna) che. (mAvA)-ratnaprabhAdi sAte pRthivI ekaekanI nIce nIce rahelI che ane te ghanAdika traNa vAtavalayane AdhAre sthita che. jema upara ane nIce lehacuMbaka ghAlavAthI tenA pramANane leDhAne gaLe vacamAM rAkhavAthI addharaja rahe che kAraNake lehacuMbakane lIdhe te geLe upara agara nIce jai zakatuM nathI tema A sAte pRthivI traNa vAtavalaya ane AkAzanA AdhAre sthita che tethI te Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lehacuMbakanA vacamAMnA geLAnI mAphaka pitAnI jagAethI khasI zaktI nathI. 1. have te bile kaI kaI pRthivImAM keTalA keTalA che te kahe che - tAsu triMzatpaJcaviMzatipazcadazadazatripazconaikanarakazatasahasrANi ghaca jaiva yathAna nArA artha-(tAlu) te ratnaprabhAdika sAte pRthivIomAM (thImaH) anukrame (trirAtparvazAtivarAtrionairavarAtasaltAna) pahelI pRthivInA abhyahulabhAgamAM (ratnaprabhAmAM) trIsa lAkha naraka (bile) che. bIjI zarkarAmabhA pRthivImAM pacIsa lAkha, trIjI vAlukAprabhA pRthivImAM paMdara lAkha, cethI pakaprabhA pRthivImAM dezalAkha, pAMcamI dhUmaprabhA pRthivImAM traNa lAkha, chaThThI tamaH prabhA pRthivImAM eka lAkhamAM pAMca ochA (ra) ane sAtamI mahAtamaH prabhA pRthivImAM (pa) pAMcaja naraka che. te naraka bile) goLa trikeNa, caturkoNa ItyAdi aneka prakAranA che. ane temAM keTalAka bila saMkhyAta jananAM ane keTalAMka asaMkhya jana lAMbA, pahoLA che ane bilene AMtare AMtare cAre tarapha pratyeka bilanA pRthivIdha che. jema Dhelane pRthivImAM (jamInamAM dATavAthI cAre tarapha jamInaja rahe che ane DholanI aMdara pilANa rahe che tema pRthivIskadhanI vacamAM helanI aMdaranA pilANanI mAphaka e bila hoya che. 2. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArakIchavAnAM kRtyane kahe che-- nArakA nityA'zubhataralezyA pariNAmadehavedanAvikriyAH // 3 // artha--(nArakA:) nArakIjIvA (nitsAjImataraheyApAraLAmaTrevevanA yAgayA:) hamezAMja azubhatara lezyAvALA, azubhatara pariNAmavAlA ane azubhatara zarIranAdhAraka, azubhatara vedanAvALA ane azubhatara vikriyA karavAvALA hAya che. temane haMmezAM azubha kama nAja udaya rahevAthI tenA pariNAmA vagere sadA azubhaja rahe che. 3. parasparodIritaduHkhAH ||4 // artha--nArakI jIvA hamezAM eka khIjAne du:khaja hasanna kare che eTale ke kUtarAonI mAphaka hamezAM ekabIjAnI sAthe laDhatA ane jhagaDatA rahe che. 4. saMkliSTA'surodIritaduHkhAzca prAk caturthyAH ||5|| artha--(4) tathA te nArakI jIvA ( trApatuI: ) ceAthA narakanA pahelA eTale pahelA, khIjA ane trIjA naraka paryanta ( saMaeiADapurovaratavukavA ) a'bAvarISa jAtinA sa`kli chu pariNAmavALA asurAthI paNa du:khI karAya che. eTale jevI rIte A leAkamAM aneka ajJAnI purUSA meDhAM, pADA, hAthIo vagerene madya (dArU) pAine paraspara lAve che ane temanI hArajItathI AnaMda mAne che athavA tamAsA jIve che tevI rIte trIjA naraka paryantanA nArakI javAne duSTa kautukI devA peAtAnA adhijJAnathI te jIvAnAM pUrva Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 bhavamAM thayelAM vairene smaraNa karAvI paraspara laDhAvatA rahe che ane pite tamAsA jue che. 5. teSvekatrisaptadazasaptadazadvAviMzatitrayastriMzatsAgaropamA saravAnAM kA sthitiH zA artha-(6) te sAte narakamAM rahevAvAlA (kAna) nArakI chAnuM () utkRSTa (vadhAremAM vadhAre) (ratiH) Ayu (parisarAsarArvititraratyAropamAM) pahelA narakamAM eka sAgara, bIjA narakamAM traNa sAgara, trIjA narakamAM sAta sAgara, cethA narakamAM daza sAgara, pAMcamA narakamAM sattara sAgara, chaThThA narakamAM bAvIsa sAgara ane sAtamAM narakamAM tetrIsa sAgaranuM AyuSa che. 6. be hajAra kesa uDo ane be hajAra kAsa pahoLo evo eka ka khadavo, temAM jene bIjo bhAga na thaI zake evA meMDhAnA (gheTAnA) vALa kAtarIne khIcokhIca bharo; jeTalA vALa temAM samAya temAMthI pachI eka eka vALa so so varasa pachI kADhe; jeTalA varSomAM te saMpUrNa vALa nIkaLI te kUvo khAlI thaI jAya, teTalA varSone vyavahAra5ya kahe che. tenA vALanI kula gaNatrI 45 aMka pramANa che. 413452630308203177749512192000000000000000000 ATalAM varSone vyavahAra5lya kahe che, tene asaMkhyAta guNavAthI uddhAra5tya thAya che ane uddhAra5lyane asaMkhyAta guNavAthI addhApatya thAya che. AvAM dazakATI addhApalyone eka sAgara thAya che keTakeTI eTale eka karoDene eka karoDa guNa| vAthI je Ave tene kaTAkoTI kahe che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jambUdvIpaLavaNodAdayaH zubhanAmAno dvIpasamudrAH // 7 // -A citrAkRthivI upara ( kaparuvALA) jambudvIpAdika tathA lavaNasamudrAdika (camanAmAnA) uttama uttama nAmavALA (lIpasamudA) dvIpa ane samudra che. bhAvArthasaMpUrNa dviIpanI madhyamAM jambudvIpa che, tenI cAretarapha lavaNu samudra che. tenI cAretarapha dhAtukIkhaMDa dvIpa che. tenI cAretarapha kAledadhi samudra che. tenI cAretarapha puSkaravAra dvIpa che ane tenI cAretarapha puSkAravara samudra che. evI rIte ekabIjAne lapeTelA antanA svayaMbhUramaNasamudra paryanta asaMkhyAta dviIpa ane samudra che. 7. dviiivaSkambhAH pUrvapUrvaparikSepiNo valayAkRtayaH // 8 // baI-dareka dvIpa ane samudra (yakRta) geLa cuM. DInA AkArasvarUpa (pUrvapUrvaparivaLo) pahelA pahelA dvIpa ane samudrane gherelA (dvidviSyamA) ekathI bIjA bamaNuM vistAravALA che eTale jabuddIpathI bamaNuM pahelAIvALA lavaNasamudra che ane lavaNasamudrathI bamaNI pahelAIvALe dhAtukI dvIpa che. dhAtukIdvIpathI bamaNuM pahoLAIvAle kAledadhi samudra che. kAledadhi samudrathI bamaNe puSkaravAra dvIpa che, evI rIte AgaLa AgaLanA dvIpa ane samudra bamaNuM bamaNu jANavA, 8, tanmadhye merunAbhitto yojnshtshsrvisskmbhojmbuudviipH||9|| (tamaye) te saMpUrNa dvIpa, samudranI vacamAM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wuwum (mecanAmika) sumerU parvata che nAbhi jenI e ane (vRtta) geLAkAra tathA (yoganAtasavima) eka lAkha jana lAMbe, pahele (jhanU) jambudvIpa che. jambudvIpane gherA 316227 jana 3 kesa, 128 dhanuSa ane 132 AgaLathI kAMIka vadhAre che. ahiyA paNa jana be hajAra kesane jANa. 9. jambudvIpanA bhAga kahe che - bharatahaimavataharivideharamyakaharaNyavatairAvatavarSAH kSetrANi // 10 // artha-A jambudvIpamAM (maratamavatagrinthavasairAvataka) bharata, haimavata, hari, videha, myaka, hairazyavata, airAvata e sAta (kSetra) kSetra che. 10. tadvibhAjinaH pUrvAparAyatA himavanmahAhimavaniSadhanIlarukmi zivaLio varSavaratA zA artha-(dvimAninaH) uparanA sAte kSetrane judA karavAvALA [pUrvAparatA] pUrva pazcima lAMbA (himavanmAdimAviSanArivArikhaH) himavAna, mahAhimAvAna, niSidha, nIla, rUmi ane zikharI e cha (varSaraparvatAra) varSadhara nAmanA parvata che. A bharatakSetra ane hemavata kSetranI vacamAM himavAna parvata che, jene himAcaLa paNa kahe che. evI rIte sAte kSetranI vacamAM cha parvata che je Sa kulAcala paNa kahevAya che. 11. * sauthI vacce sumerU parvata che, tethI tene nAbhinI upamA ApI che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 hemArjuna tapanI yavaiDUrya ra jata hemamayAH // 12 // * artha--himavAna parvata suvarNamaya pILA varNanA che, mahAhimavAna parvata sapheda cAMdi jevA raMganA che, trIje niSidha parvata tAvelA suvarNanA raganA che. ceAthA nIlaparvata vaisUryamaya arthAt mAranA kaThanI mAphka vAdaLI raMganA che. pAMcamA rUkmi parvata paNa cAMdI jevA sapheda varNanA che ane chaThTho zikharI parvata seAnA jevA pILA ra'ganA che. 12. maNivicitrapArzva upari mUke ca tulyavistArAH ||13|| sarja--e chae parvata (mALavicitravAAM:) jenA pAzrvabhAga (AjubAjunA pAsAM) judAjudA prakAranA varNa ane dedIpyamAna maNiethI vicitra thai rahelA che. ane (rimU) upara, nIce (6) tathA madhya bhAgamAM (tulyavistAra:) eka sarakhA paheALA bhItanI samAna che. 13. te parvatA upara zuM zuM che te kahe che-- padmamahApadmatigiJchakesari mahApuNDarIkapuNDarIkA havAstavAmuri|rka artha --(temAM) te patratAnA (ri ) upara (padmamahApadmatimiRjezaramAvunturInapuTTurAH ) padma, mahApadma, tigi GO *maya zabdanA be artha thAya che. pahelA-suvarNamaya athavA sAnAnA; evIja rIte rajatamaya-cAMdeinA, bIjo-suvarNanA ra'ga sarakhA tathA cAMdInA raMga sarakhA ( jevA ) sapheda e arthamAMthI khIjo artha levA kAraNake sarvArtha siddhimAM e pramANeja kahyuM che.-- Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 cha, kezari, mahApuNDarIka ane puNDarIka e cha (du) dda eTale sarevara che. mAvArtha-himAvAna parvata upara padmanAmanuM sarovara che. mahAhimAvAna upara mahApadma nAmanuM sarovara che, niSidha parvata upara tigiccha nAmanuM sarevara che, nIla parvata upara kezarI nAmanuM sarovara che. rUmi parvata upara mahApurIka nAmanuM sarovara che ane zikharI parvata upara puNDarIka nAmanuM sarovara che. 14. prathamo yojanasahasrAyAmastadaddhaviSkambho idaH // 15 // artha-te sarovaramAMthI padma nAmanuM (pathama) prathama (du) sarovara (yogAnasarastrAyAma) pUrva ane pazcima ekaeka hajAra jana lAMbuM che ane (tavika ) tethI aDadhuM pAMcase jana uttara dakSiNa pahoLuM che. 15. vALanA ghA artha e padma nAmanA sarovaranI UMDAI daza jananI che. 16. - tatpaSya yogane puNA thI artha -(tame) te padma sarovaranI madhyamAM (yoga7) eka ejananuM lAMbuM paheluM (puSkarama) kamaLa che. 17. tadviguNadviguNA hadAH puSkarANi ca // 18 // artha-(trizuLa dilu te pahelA paddha sarAvarathI ane kamaLathI bamaNuM bamaNA lAMbA ane pahoLA AgalA | AgalA (hRA.) sarovara () ane (puSyAji) kamaLe che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 bhAvArtha-padma sarovarathI khamaNA vistAravALuM mahApadma sarovara che, mahApadma sareAvarathI amaNA vistAravALuM tigiccha sarovara che. e traNe sarAvaranI kharAkharaja uttaranA traNe parvatAnA traNa sarovara che ane e traNa sarovaranA kamaLAnI kharAkhara kamaLA che. 18. tanivAsinyo devyaH zrIhrIdhRtikIrtibuddhilakSmyaH parayomasthitayaH ssaamaanikprisstkaaH|| 19 // artha--(tannivAjinya:) uMparanA cha kamaleAmAM rahevAvALI (zrIhIiAtItivrudvirukmya:) zrI, hI, dhRti, kIrti, buddhi, ane lakSmI nAmanI cha (renkaH) devIe che, je (palyopamasthitaya:) eka palyanI kharAkhara AyuSyavALI ane (sAmAni pASA:) sAmAnika pariSatka jAtinA dhruve sahita nivAsa kare che. mAvArtha-te sarAvAmAM ratnamayI kamaLa che tenI kaNIkAomAM (pAMkhaDIomAM) atizaya ujjavaLa mahela che. te mahelAmAM e cha devI rahe che. te kamalenI adhI 'cAInAM aneka bIjA' ratnamayI kamaLe cAre dIzAe che, temAM paNa ratnamayI mahela che ane temAM ukta devIonA parivAranA sAmAnika ane pariSaddha jAtinA dhruvA rahe che. 19. gaGgA sindhuro hidro / hitAsyAhAraddharikAntAsItAsItodAnArInarakAntA suvarNarUpyakU lAraktAraktodAH saritastanmadhyagAH ||20|| thaeN--(temaza:) ukta sAte kSetrAmAM vahevAvALI gagA, sindhu, rAhita, rAhitAsyA, harita, harikAntA, sItA, sItAdA, nArI, narakAntA, suvaNu phUlA, rUpcakUlA, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 2ktA ane rakatadA e thAda (satara) nadI ukta chae sarovaramAMthI nIkaLelI che, temAM pahelA panna sarovaramAMthI traNa nadI gaMgA, sidhu ane rohita tathA chaThThA puDarIka sarevaramAMthI traNa nadIo rUdhyakUlA, raktA ane raktadA e pramANe be sarovaramAMthI traNa traNa ane bIjA cAra sarovaromAMthI babbe nadIo nIkaLelI che, tethI sAte kSetramAMthI dareka kSetramAMthI dareka kSetramAM be be nadIo pUrva pazcima vahe che. eTale bharatakSetramAM gaMgA ane sinka, hematakSetramAM rohita ane hitAyA, harikSetramAM harita ane harikAntA, videhakSetramAM sItA ane sItedA, ramyakSetramAM nArI ane narakAntA, hairaNyakSetramAM sUvarNakUlA ane rUkhyakUlA ane airAvatakSetramAM raktA ane raktadA e pramANe cada nadIo eka eka kSetramAM babbe vahe che. 20. Tayo pUrva pUrve pAra artha_eka eka kSetramAM je be be nadiye vahe che te (yo yo) be be nadIonAM sAta yugale (jeDakAM)mAMthI (pUrvI) pahelI pahelI nadiye (pUrva :) pUrva tarapha vahe che ane pUrva samudrane maLe che. mAvArtha-gaMgA, rahita, harita, sItA, nArI, suvarNakUlA ane raktA e sAta nadi pUrva dizA tarapha vahI pUrva samudrane maLe che. 21. roNAravAra 22. artha--(g) ane (sevA) bAkInI sidhu, hitAmyA, | harikAntA, sItAdA, narakAntA, rUkhyakUlA ane rakatadA e Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta nadiye (pa) pazcima dizA tarapha vahI pazcima samudrane maLe che. 22. caturdazanadIsahasrapArahatA gaGgAsindhvAdayo nadyaH // 23 // 2. sarSa-(ANviIya) gaMgA, sidhu vagere (nA:) nadiye (turtAnI pavRitA) caMda raida hajAra nadiyAnA parivAra sahita che. eTaleke gaMgA nadimAM bIjI cAda hajAra nadiye AvI maLelI che, sidhu nadimAM paNa bIjI cida hajAra nadiyo AvI maLe che, tevI rIte be be nadiyAnA sAte yugamAM uttara taraphanA traNa ne dakSiNa taraphanA traNe yugalamAM ekaekathI bamaNuM bamaNuM bIjI nadi AvI maLelI che eTale-rahita rehatA e be nadimAM aThThAvIza aThThAvIza hajAra harita, harikAntA e be nadimAM chappana chapana hajAra, sItA satedA e be nadiyemAM eka bAra eka bAra hajAra; e pramANe te yugamAM bIjI nadiye AvIne maLelI che. ane ethI uttara taraphanA kSetranA kamathI dakSiNa taraphanA kSetronI samAna parivAra sahita nadiye che. arthAt dakSiNa taraphanA traNa kSetranI nadiye nArI ane narakAntA e be nAdiyAmAM chappana chapana hajAra; suvarNakUlA ane rUkUlA e be nadimAM aThThAvIsa aThThAvIsa hajAra tathA rakattA, raktadA e be nadiyemAM cAda cAra hajAra e pramANe bIjI nadiye AvelI che. 23. bharataH SaDviMzatipazcayojanazatavistAraH SaTcaikonaviMzatibhAgA yojanasya // 24 // -(maratA) bharatakSetra (rvirAti yogane rAtavistAra) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharataH SaDviMzatipaJcayojanazatavistAraH . SaT caikonaviMzatibhAgA yojanasya // 24 // artha-marata) bharatakSetra (paritiyoganarAtavastAra:) dakSiNa uttaramAM pAMcase chavIsa jana vistArane (2) ane (yoganaca) eka ejananA (narvirAtimA ) ega[samA bhAgamAMthI (1) cha bhAga jeTale adhika che. bhAvArtha-bharatakSetrane uttara ane dakSiNa vistAra pAMca chavAsa pUrNa ka cha egaNI sAMusa pa268 jana che. 24. tadviguNadviguNavistArA varSadharavarSA videhAntAH // 25 // artha -(viddAntA) videhakSetra paryantanA (varSadharava) parvata ane kSetra (tAdvagudriguNavastAra) te bharatakSetrathI bamaNuM bamaNa vistAravALa che. mavArtha-videhakSetra sudhInA saMpUrNa parvata ane kSetra bharatakSetrathI begaNuM begaNa vistAravALAM che. arthAta-bharatakSetrathI bamaNuM vistAravALuM haimavata kSetra tathA himavana parvatathI bamaNa vistAravALe mahAhimavana parvata che. haimavat kSetrathI bamaNa vistAravALuM harikSetra che tathA mahAhimavAnuM parvatathI bamaNa vistAravALe niSidha parvata che. e pramANe uttara taraphanA traNa kSetra ane traNa parvata vistArasvarUpa che. 25. uttara kSiLatucAra radda artha-(uttara) videhakSetranI uttaranA traNa parvata ane Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 traNa kSetra (ziLatulyAH) dakSiNanA parvata ane kSetrAnI arAbara vistAravALA che. mAvAthaeN--videhakSetranI uttaranA bharatakSetra, haimavakSetra, harikSetra ane Dumavana parvata, mahA himavan parvata, niSidha parvata, e pramANe traNa kSetra ane traNa parvatanA vistArasvarUpa dakSiNa taraphanA ramyaka, heraNyavata, airAvatakSetra ane nIla, rUkima ane zikharI e traNa pata vistAravALA che. 26. bharatairAvatayorvRddhihAsau pttsmyaabhyaamutsrpinnyvasAveLAsthAm |rA artha (utsava yavasAiiAM) utsarpiNI ane avasa viNIrUpa (parkamayAkhyAna) cha kALAthI (marartAvatayoH) bharata ane arAvata kSetramAM manuSye vigerenAM Ayu, kAya, lAgApabhega, sampatti, vIrya, buddhacAdikanu (vRddhiAsau) vadhavu'ghaTavu hAya che. bhAvArtha--utsarpiNInA cha kALeAmAM vRddhi ane avasarpiNInA cha kALAmAM divasedivasa ghaTArA thatA jAya che. avasarpiNI kALanA 1 sukhamAsukhamAM, 2 sukhamA, 3 sukhamA duHkhamAM, 4 du:khamAM sukhamAM, 1 duHkhamA, 6 duHkhamA duHkhamA (ati duHkhamA) evA cha bhAga che, e rIte utsarpiNI kALanA paNa1 atiduHkhamAM, 2 duHkhamA 3 duHkhamAsukhamA, 4 sukhamAduHkhamA, pa sukhamA, 6 ati sukhamA e cha bhAga che. avasarpiNIkALa darza kADAkADI sAgaranA che ane utsarpiNIkALa paNa deza kADAkoDI sAgaraneA che. e e kALenA vaSa meLavIe, te Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsa koDAkaDI sAgara varSane eka kalapakALI thAya che, temAM paheluM sukhamAsukhamA kALa cAra keDIkeDI sAgara varSane heya che. bIjo sukhamAM traNa keDIkeDI sAgara varSane, trIje sukhamAM duHkhamA kALa be keDAkeDI sAgara varSane, ethe dukhamA sukhamA eka keDakeDI sAgarathI 42 hajAra varSa ochAne che. pAMcame :khamA kALa ekavIsa hajAra varSane che. chaThTho ati duHkhamA kALa paNa ekavIsa hajAra varSane che. emAMthI pahelA traNa sukhamA sukhamA, 2 sukhamA, 3 sukhamAM dukhamAM e traNa kA mAM uttama, madhya, ane jaghanya bhogabhUminI mAphaka racanA ane rIti hoya che. bAkInA traNa duHkhamAsukhamA, duHkhamA, ane atidudakhamAmAM karmabhUmi mAphaka hoya che. A pramANe utsarpiNuM ane avasarpiNI kALanA chae kALamAM manuSAdikanAM Ayu kAya bhegapabhega vagerenI gunAdhitA thatI rahe che. pahelA ati sukhamA kALamAM manuSyanA zarIranI uMcAInuM pramANa cha hajAra dhanuSyanI uMcAInuM tathA Ayu traNa palyanuM hoya che. bIjA sukhamA kALamAM manuSyanA zarIranuM pramANa cAra hajAra dhanuSyanI ucAInuM tathA Ayu be patyanuM hoya che. trIjA sukhamAdura amA kALamAM manuSyanA zarIranI uMcAInuM pramANa be hajAra dhanuSyanuM tathA Ayu eka patyanuM hoya che. te ja sukhamA dukhamA kALano eka palyane AThame bhAga bAkI rahe, tyAre cAda kalakarAnI upatti thAya che. cethA duHkhamA| sukhamA kALamAM manuSyanA zarIranI uMcAInuM pramANa | Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcase dhanuSyanuM tathA Ayu eka karoDa varSanuM hoya che ane temAM 24 tIrthakarenI upatti thAya che. pAMcamA duHkhamA kALamAM manuSyanA zarIranI uMcAInuM pramANa sAta hAthanuM, tathA AyuSya 120 varSanuM hoya che. chaThThA ati duHkhamA kALamAM manuSyanA zarIranuM pramANa arani pra. mANu hoya che tathA AyuSya mAtra vIsa varSanuM hoya che. e pramANe manuSyanA zarIranI uMcAI tathA AyunuM ghaTavuM vadhavuM utsapiNI, avasarpiNI kALanA mAhAsyathI thAya che te bhArata ane airAvata e banne kSetramAM ja thAya che. 27. tAmyAnA mUmayogavayitA: 5 28 / bartha(tAmyAM) te bharatakSetra ane airAvatakSetra sivAya (pa) anya pAMca (mUma) kSetra (gavatA) jyAMnA tyAM nitya che arthAt te pAMce kSetre haimavata, hari, videha, ramyaka ane hairaNyamAM vRddhi, nAza thatuM nathI. 28. ekadvitripalyopamasthitayo haimvtkhaarivrsskdaivkurvkaaH||29|| kartha-(haimavatawArijavavA ) haimavatakSetranA, harikSetranA ane devakuphabhegabhUminA manuSya (ddhiApalyopamAyita) anukrame eka, be, traNa palyanI AyuvALA hoya che. 29. kaniSThikA (TacalI) AMgaLI sIdhI rAkhI muThI vALatAM hA thanuM je pramANa thAya tene aranipramANa kahe che. te hAthathI jarA nAnuM hoya che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathorAH merA bartha(tathA) jevI rIte dakSiNanA kSetranI racanA che; tevI rIte (uttara) uttara taraphanA kSetranI racanA che. arthAt hairaNyakSetranI racanA haimavata kSetranI barAbara che, ramyakakSetranI racanA harikSetranI barAbara che, ane uttarakurUnI racanA devakurUnI maphika che; evI rIte uttama, madhya ane jaghanya e traNe bhegabhUminA be be kSetra che. pAMca merU saMbaMdhI trIsa bhegabhUmi che. 30. viveSa saMghe zAstrAH || 22 che. artha-( vipu) pAMca meru sambandhI pAMca videhakSetramAM manuSya (saMghe :) saMkhyAta varSanI AyuvALA hoya che. 31. ___ bharatasyaviSkambho jambUdvIpasya navatizatabhAgaH // 32 // artha-(TbUca) eka lAkha ejananA jambudvIpane (navatirAtamA ) ekase nevuMme bhAga (marataca) bharatakSetrane ( vinma:) vistAra che. 32, dvitIvA rUra che. artha-(pAtavaSe) dhAtakIkhaMDa nAmanA bIjA dvIpamAM (dvi) bharatAdi kSetra be be che. dhAtakIpa lavaNasamudrane vIMTele cAra jana paheLo che. 33. | 24 | 35rtha-pura) puSkaradvIpanA ardhA bhAgamAM (2) paNa jambudvIpathI bamaNA bharatAdi kSetra che. e puSkaradvIpa Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ww wvvvvvvvvvvvvvvvv 16 lAkha yejana paheLe che ane tenI vacamAM eka hajAra bAvIsa pejana paheLe mAnuSettara parvata che, pahelA aDadhA bhAgamAM arthAt puSkaravAra dvIpanA pahelA aDadhA bhAgamAM be be bharata Adi kSetranI racanA che. AgaLa evI racanA nathI. 34. kAkSAnuNorArAmanuNA. 26 kartha-(mAnavottara) mAnuSettara parvatanI (vAva) pahelAM aDhAI dvIpamAM (manuSpA) manuSya che. mAnuSattara parvatanI pAchaLanA dvIpamAM ddhidhAraka muni athavA vidyAdharanuM (vigrahagatinA manuSya sivAya) sarvathA gamana hetuM nathI, tema te dvIpamAM manuSya hetA nathI. 35. | mAya arajI | 26 ! gaI-manuSya (gA) Arya (2) ane (cha) ple e be prakAranA che. je asi (zastradhAraNa), masi (lakhavAnuM kAma), kRSi(khetI), zilpa, vANijya ane vidyA (nAcavuM, gAvuM, sevA vagere) e cha karmothI AjIvikA kare che tene Arya ane je trasa jInI saMkalpI hiMsA karIne pitAne nirvAha kare che tene pleccha kahe che. Arya be prakAranA che-1. saddhi prApta Arya, 2. amRddhiprAtya aryajene buddhi, vikIyA, tapa, baLa, auSadha, rasa ane akSaNa, e sAtanI prApti hoya che te sAta prakAranA Rddhi prApta Arya che ane jene addhi prApta na hoya, tene avRddhiprApta Arya kahe che. anuddhaprANaAryanA kSetraArya, jAtiArya, karmaArya, cAritraArya ane darzanaArya Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwww * * * e pramANe pAMca bheda che ane tenA uttarottara bheda paNa che. maleccha paNa antaradvIpaja ane karmabhUmi ja e be prakAranA che. 36. bharatairAvatavidehAH karmabhUmayo'nyatra devkuruuttrkurubhyH||37|| artha-(anyatra levaguttaravuM mya) devakupha ane uttarakurUne cheDIne (maratairAvavihAra) pAMca bharata, pAMca airAvata tathA pAMca videha e paMdara (mUmaya:) karmabhUmi che jemAM asi, masi, kRSi, vANijya, sevA ane zilpa e che kamanI pradhAnatA hoya tene karmabhUmi kahe che arthAt savArthasiddhi Adine prApta karAvavAvALA tathA sAtamA naraka sudhI laI javAvALA zubha azubha karmone utkRSTa bandha thAya che tathA tIrthaMkarapaNuM vagere uttamakarma prakRtiene jyAM bandha thatuM hoya tene karmabhUmi kahe che. 37. nRsthitI parAvare tripalyopamAntarmuhurte // 38 // artha-(TRISvere) utkRSTa ane jaghanya (sthiti) manunI sthiti arthAt Ayu (tipAmAntamuhUrve) traNa palya ane antarmuhUrtanuM che arthAt utkRSTa Ayu traNa palyanuM ane jaghanya Ayu antarmuhUrtanuM che ane madhyama AyunA aneka bheda che. muhurtanuM pramANu be ghaDInuM eTale be ghaDInI aMdaranA vakhatane antarmuhUrta kahe che. 38. tiyoninAnAM che ra1 | artha () ane (tiryoninAnAM) tiryaccenuM Ayu paNa utkRSTa traNa khelyanuM ane jaghanya antarmuhUrtanuM che. 39 iti tatvArthAdhigame mokSazAstre tRtIyo'dhyAyaH // 3 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - athacaturtho'dhyAyaH likhyate / - -- have devalokanuM svarUpa kahe che - levAtuvicAra ? | martha--(vA)deva (junA ) cAra prakAranA che arthAta deve bhavanavAsI, vyantara, jatiSka ane vaimAnika e cAra prakAranA che. 1. mAhitapu pItAntavAda ra thaI-(bhArata) pahelAnA (tripu) traNa prakAranA arthAt bhavanavAsI, vyaMtara ane tiSka dene (vatAntarayA) pIta paryatanI vezyA che eTale kRSNa, nIla, kApita ane pIta e cAra che; padma ane zukala e be vezyA e traNa dene nathI, 2. dazASTapaJcadvAdazavikalpAH kalpopapannaparyantAH // 3 // gaI-(porcantA) kalpavAsI paryata e cAra prakAranA denA anukrame (zANaparisji ) daza, ATha, pAMca ane bAra bheda che arthAt daza prakAranA bhavanavAsI, ATha prakAranA vyantara, pAMca prakAranA tiSka ane bAra prakAranA ka9papanna athavA ka95vAsI deva che. 3. 1 vaimAnika devonA kalpapapanna ane kalpAtIta e be prakAra che. - - - Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wenn indrsaamaaniknaaystriNshpaarissdaatmrksslokpaalaaniikprkiirnnkaabhiyogykilbissikaashcaikshH||4|| artha-upalA cAra prakAranA devemAM Indra, sAmAnika, trAyazciMza, pariSada, AtmarakSa, lekapAla, anIka, prakIrNaka, Asigya ane viSika e pramANe daza da hoya che. bIjA devAmAM nahi hoya evI aNimA mahimAdi aneka raddhithI parama ezvaryane prApta hoya, tene Indra kahe che. jenuM sthAna, Ayu, vIrya, parivAra, bhegAdika IndranI samAna hAya, paNa AjJA ane aizvarya IndranI samAna nahi heya ane jene Indra pitAnA pitA upAdhyAya samAna moTA mAne evA dene sAmAnika deve kahe che. maMtrI purohitanI mAphaka zikSA ApavAvALA, putranI mAphaka prayapAtra hoya, jene jevAthI athavA vArtAlApa karavAthI IdanA manane AnaMda thAya evA 33 deva che, tene trAyazciMza kahe che. IndranI bAhya, abhyattara ane madhyanI e traNa prakAranI sabhAomAM besavA gya je sabhAsada che, tene pAriSad deva kahe che. indranI sabhAmAM zastra (hathiyAra) dhAraNa karI IndranI pAchaLa ubhA rahe che, tene AtmarakSadeva kahe che. keTavAlanI mAphaka vartanArA je deva heya tene lokapAla kahe che. payadaLa, azva, vRSabha (baLada), ratha, hAthI, gava ane nAcanArI e sAta prakAranA rUpa dhAraNa karavAvALI devAnI senAne anIkadeva kahe che. prajAnI mAphaka prItinA kAraNa rUpa hoya evA dene prakIrNaka kahe che. sevakanI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAphaka hAthI ghoDA vagere vAhana banIne InidrAdikanI sevA kare, tene Abhigya deva kahe che. ane dUra rahevAvALA tathA indrAdika denA sanmAnAdikanA adhikArI nahi evA ane bahAra dUraja ubhA rahe tene kiviSika deva kahe che. e pramANe eka eka prakAranA devamAM daza daza prakAra upara pramANe bheda che. ka trAyastriMzalokapAlabA vyantarajyotiSkAH // 5 // artha- cantarAti) cantara deva ane jatiSka deva (kAsrirAopAva) trAyazi deva ane lekapAla dethI rahita che; arthAta nara ane jatiSka devAmAM e be bheda hetA nathI. pa. pUrvayoddadrAH artha-(pUrvayo) pahelAnA be samuhamAM arthAt bhavanavAsI ane cantara devenA pratyeka bhedamAM (dvandrA) be be Indra hoya che. bhAvArtha-daza prakAranA bhavanavAsI devAmAM camaravairacanAdi vIsa Indra che, ane ATha prakAranA vyantara demAM kinnara, kipurUSAdi soLa Indra che. 6. krAyakavavAmAM mAherAnAra 7. artha-(mAherAnA) aizAna svarga paryantanA devAmAM (bhavanavAsI, vyantara, jatiSka, ane saidharma tathA aizAna e be svargonA devA mAM) (pravIvAra) manuSyanI mAphaka zarIrathI kAmasevana hoya che. 7. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 zeSAH sparzarUpazabda manaH pravIcArAH // 8 // artha--( A: ) khAkInA uparanA svanA devA (svavAmanaHpravIvArA:) devAMganAonA sparza karavAthI, rUpa dekhavAthI, zabda sAMbhaLavAthI tathA mananA vicArathIja kAmasevana karavAvALA hoya che. mAvArtha--sAnakumAra ane mAhendra e e svagenA devAne jyAre kAmavAsanA thAya che tyAre devI pAseja rahe che ane temane sparza mAtra karavAthIja devIe ane devAnI kAmapIDA maTI jAya che. tathA brahma, brahmAttara, lAvantava, kApiSTa e cAra svarganA deva devAMganAomAM svAbhAvika suMdara zruMgArAdi rUpane jovA mAtrathIja kAmapIDA dUra thai jAya che ane zukra, mahAzukra, satAra ane sahasrAra e cAra svageCnA devadevAMganAomAM paraspara gIta athavA premabharelA madhura vacanAlApArdikathIja kAmanI pIDA ane dUra thaI jAya che, ane Anata, prANata, AraNa acyuta e cAra svarganA devadevAMganAenI kAmavAsanA paraspara manamAM smaraNa karavAthIja nAza thai jAya che. 8. reDamInAH || . // artha--(je) sALa svagerTUnI (kalpa vimAnAnI) upanA alpAtita arthAt azruta svargathI uparanA nava greveyakAnA 309 vimAna ane nava anuddhizivamAna tathA pAMca anuttavimAna e sapUrNa vimAnAmAM rahevAvALA deva (atrayInAza:) kAmasevana rahita che, eTale temane kAmavAsanA hAtIja nathI. 9. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavanavAsino'suranAMgavidyutsuparNAgnivAtasta- nitadvitigmArA vize artha-mavanavAsanA) bhavanavAsI deva (asuranI zusupaLazivAtastAneto rAdhAkizumAra) asurakumAra, nAgakumAra, vidyutakumAra, suvarNakumAra, agnikumAra, vAtakumAra, svanitakumAra, udadhikumAra, dvIpakumAra, ane dipha kumAra e pramANe daza prakAranA che, emAMnA, asurakumArane choDIne bAkInA nava prakAranA devanuM nivAsasthAna ratnaprabhA pRthivInA kharabhAganI soLa pRthivIomAMthI pahelI ane chellI be pRthivIe cheDIne bAkInI cauda pRthivIomAM che ane asurakumAra jAtanA devenuM nivAsasthAna ratnaprabhApRthivInA paMkabhAgamAM che. 10. cannara mizipuruSamAnya yakSatAkSaramUvisAvA ne ?? || artha - cantA) cantaradeva ( vipulamahorAvaicAkSaramUpizAvI ) kinnara, puirUSa, maheraga, gandharva, yakSa, rAkSasa, bhUta ane pizAca e ATha prakAranA che-temAMnA rAkSasajAtanA devene choDIne bAkInA sAta prakAranA devenuM nivAsasthAna ratnaprabhA pRthivIne kharabhAganI bheLa pRthivIomAMthI pahelI ane chellI e be pRthivIe cheDIne bAkInI cauda pRthivIomAM che. ane rIkSasa jAtanA devenuM nivAsasthAna ratnaprabhA pRthivInA paMka bhAgamAM che. 11. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mm jyotiSkAH sUryAcandramasau prhnksstrprnniktaarkaac||12|| artha-(coti) tiSka deva (sUryAnTamasI) sUrya ane candramA () tathA (nakSatrIjatAra) graha, nakSatra ane prakIrNaka tArA e pAMca prakAranA che. 12. mekSiNa nitya to kR ? zA artha_e saMpUrNa tiSka deva (2) manuSya lekamAM arthAta aDhI dvIpa ane be samudromAM (mekSiA ) sumerU parvatanI pradikSaNA karatA satA (nityAtiya) niratara gamana karavAvALA che. bhAvArtha e jatiSka de manuSyalokamAM nirantara sumerU parvatanI pradikSaNa kare che. 11. tataH kADhaviyA kA artha--(vimA ) samayane vibhAga eTale ghaDI, paLa, divasa, rAtri Adine vyavahAra (tatkRtaH) te gamana karatA evA sUrya ane caMdramAdika dvArA sUcita thAya che. 14. vahivasthitA 1 / - artha -(1) manuSyalakanI bahAra je sUrya-caMdramadi tiSka deva che, te (savArathatA ) avasthita che arthAta gamana karatA nathI; jyAMnA tyAM hamezAM sthira rahe che. te aDhI dvIpamAM sUrya, caMdra kulle 132 che. 15. *jabuDhApamAM be sUrya ane be caMdra che. lavaNa samudra para cAra sUrya ane cAra caMdra che dhAtukIThIpamAM bAra sUrya ane bAra cadra che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaimAni hA ma-jemAM rahevAthI vizeSa puNyavAna manAya, tene vimAna kahe che ane te vimAnamAM rahe te vaimAnika kahevAya che. saMpUrNa vimAna coryAsI lAkha sattAgRhajAra rovIza che, ane eka eka vimAna asaMkhyAta asaMkhyAta jananA vistAramAM che. 16. kalpopapannAH kalpAtItAzca // 17 // -upalA vaimAnika deva () kapa panna kahevAya che. () ane bIjA (WAtItA:) kalpAtIta kahevAya che. bhAvArtha-saudharmAdika 16 svargonA vimAnamAM IndrAdika daza prakAranA devonI kalpanA hoya che, e kAraNathI e vimAnanI kalpasaMjJA che. ane je kalpamAM uptanna thAya che tene kalpapapanna kahe che. je vimAnamAM IndrAdikanI kalpanA nathI, evA saikAdikene kalpAtIta kahe che. 17. upayupari // 18 // artha-kanA yugala ane navagreveyaka, nava anudiza, pAMca anuttara vimAna e saMpUrNa vimAne anukrame (3ra3pari) ekaekanA upara upara che. 18. kAledadhi samudrapara beMtAlIza sUrya ane beMtAlIza caMdramA che. puSkara dvIpa ardhAmAM bera sUrya ane bottera caMdra che, evI rIte aDhI dvIpamAM kulle maLI pAMca sthAne upara ekasobatrIsa sUrya ane eka sobatrIsa caMdramA che-e saMpUrNa graha, nakSatra, tArAdigaNa sahita merUnI cotarapha phare che. aDhI dvIpanI pelI bAjue sUrya caMdramAdika saMpUrNa tiSka vimAne sthira che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saudhammaizAnasAnatkumAramAhendrabrahmabrahmottaralAntavakApiSTazukramahAzukrazatArasahasrAraSvAnataprANatayorAraNAcyutayonevasu graiveyakeSu vijayavaijayantajayantAparAjiteSu sarvArthasiddha rAmA karya-vaimAnikadeva (paurAnilAnarmAmahendra bakSakottarasantavAviSTamahAputArApu) saudharma ane aizAna,sAnakumAra ane mahendra, brahma ane brakSettara, lAntava ane kApiSTa, zukra ane mahAzukra, satAra ane sahastrAra e cha yugamAM (12 svargamAM) tathA (gAnatamAgato) Anata ane prANuta e svargomAM tathA (bAraNAghutayo) AraNa ane azruta nAmanA yugalamAM tathA navayuveyapu) nava raiveyakonA nava paTalamAM tathA tenA uparanA nava anudizanA ekapaTalanA vimAnamAM tathA tenA upara (vinayavaijayantajhayantAnapu) vijaya, vaijayaMta, jayanta ane aparAjIta nAmanA vimAnamAM (2) ane sarvArthasiddhI ) sarvArthasiddhi e saMpUrNa vimAnamAM kalpapapanna ane kapAtita saMjJAvALA de rahe che. 19. sthitiprabhAvasukhadyutilezyAvizuddhandriyA vadhivaSayoDadhijA 20 artha-ukta vaimAnika deva (riyAti mavasulavuriyAzukriyAvadhipayata) sthiti arthAt Ayu, prabhAva, sukha, duti, lazyAnI vizuddhatA, indriyAvaSaya ane avadhijJAnane viSaya, e sarve viSaya upara uparanA vimAnamAM (gadhajA) adhika adhika che. 20. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka gatizarIparigrahAbhimAnato hInAH ||21|| arthapaNu (gaeNtArauravapraddAmimAnataH)gamana, zarIranI parigraha ane abhimAna A SiSayamAM upara uparanA deva (nA:) ochA che. 21. patipadmazukkalezyA dvivizeSeSu // 22 // garvaM --(titrioSapu)e yugaleAmAM tathA traNa yugale mAM ane zeSa (bAkInA) samastavimAnAmAM anukrame (pativazuddhaheyA:) pIta, padma ane zukla lesyA hAsa che. mAvA sAdharma ane ezAna e yugalamAM pItalezyA, sanatkumAra ane mAhendra e e yugaleAmAMnA devAne pIta padma e e lesyA hoya che; brahma, praznottara, lAntava, kASTi e yugaleAnA devAne teA padma lezyA ane zukra, mahAzukra, satAra ane sahaAra e cAra svargAmAM padma ane zukla e e lezyA hAya che. AnatAdi khAkInA vimAnAmAM zukala lesyA che, paraMtu pAMca anuzi ane nava anuttara e cAda vimAnAmAM parama zuklalezyA che. 22. prAggraiveyakebhyaH kalpAH // 23 // arthamaiveyajemsa:) traiveyakAthI (prAk) pahelA pahelAnA 16 svargA (jallA:) kalpa sajJAvAlA che. tenA AgalAnA (uparanA) nava gaiveyakAdika kalpAtita vimAna che jemAM rahevAvALA ahamandri kahevAya che arthAt pratyeka deva IndranI samAna sukha bhogavavAvALA che. 23. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 brahmozAyA hauzAntiA|24|| 3tha--mAjo AyA:) jenu* brahmaleka Alaya che te eTale pAMcamAM svarganI atamAM rahevAvALA deva (jauAntiA:) lokAntika deva che. e saiAkAntika deva bhavAvatArI che arthAt manuSyAnA eka bhava dhAraNa karIne tarataja mAkSe jAya che. e kAraNathI jenA leAka eTale sa sAranA ata thavAnA che, tene laiAkAntika deva kahe che. te devA viSayethI virakta, brahmacArI, dvAdazAMganA pADI ane atyanta udAsIna hoya che. tIrthaMkara bhagavAnanA tapa kalyANakanI AdimAMja e deva Ave che. tapa sivAya bhagavAnanA utsavAmAM AvatA nathI. 24. sArasvatAdityavahnayaruNagardatoyatuSitAvyAbAdhAriSTAca ||25|| artha--sArasvata,mAditya, vahni, arUNu, gardatAya, tuSita, avyAbAdha ane ariSTa e ATha prakAranA leAkAntika deva hAya che, te brahmasvarganI AThe dizAomAM rahe che. 25. vijayAdiSu dvicaramAH // 26 // arja--(viSayAviSNu) vijaya, vaijayanta, jayanta ane aparAjIta e cAra vimAnAnA dhruva (dvizvaramA:) dvicaramI hAya che. arthAt manuSyanA e janma laIne mAkSagAmI thAya che, ane sarvArthasiddhinA deva eka bhavAvatArathI (manuSyanA eka janma laine) mekSagAmI thAya che. 26. " Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAdikamanuSyebhyaH zeSAstiryagyonayaH // 27 // artha- gaupAminuSya) deva, nAraka ane manuSya sivAya (zeSA) bAkI rahelA jIva (tirthona) tiryacca jIva che. vizeSArtha-suma ekendriya jIva samasta lekamAM vyApta che. lekane kaI paNa pradeza sUkSama ekendriya jIva rahita nathI ane bAdara pUla ekendriyajIva pRthivIkAya, apakAya, tejakAya, vAyukAya ane vanaspatikAyane AdhAre che ane bAkInA vikalatraya (dvIndriya, trIndriya, caturindriya ane pacendriya) tiryaMca rasanALImAM rahe che. 27. sthitirasuranAgasuparNadvIpazeSANAM sAgaropamatri patyopamA hInamitAH // 28 // artha--asurakumAranuM Ayu eka sAgaranuM che, nAgakumAranuM Ayu traNa palyanuM che, suparNakumAranuM Ayu aDhI palyanuM che ane dvIpakumAranuM Ayu be palyanuM che tathA bAkInA vidyutakumAra, agnikumAra, vAtakumAra, stanItakumAra ane dikumAra e cha prakAranA devenuM deDha deha palyanuM Ayu che. e pramANe bhavanavAsI devenuM utkRSTa Ayu che. 28. saudharmazAnayoH saagraapme'dhik||29|| gaI -(saubhairAno) dharma ane zAna svargamAM rahevAvALA devenuM utkRSTa Ayu (sAvaDa) be sAgathI kaMIka vadhAre che. 29, ka Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAnatkumAramAhendrayoH sapta // 30 // (narmAramahendro) sAnabhumAra ane mahendra svargamAM rahevAvALA devenuM utkRSTa Ayu sAta sAgarathI kaIka vadhAre che. 30. trisaptanavaikAdazatrayodazapaJcadazabhiradhikAni tu // 31 // marya-traNa, sAta, nava, agyAra, tera, paMdara e saMkhyAone kramathI sAta sAgaramAM meLavavAthI AgaLa AgaLanA cha yugamAM jANavuM. mAvArtha-brahma, bottara e be vimAnamAM rahevAvALA devenuM utkRSTa Ayu daza sAgarathI kaMIka adhika che. lAtava ane kApiSTa e be svargomAM rahevAvALAnuM utkRSTa Ayu cida sAgarathI kaMIka adhika che. satAra, sahasAra e be svargamAM rahevAvALA devenuM aDhAra sAgarathI kaMIka adhika che. Anata, prANata e be svargomAM rahevAvALAnuM vIsa sAgarathI kaMIka adhika che ane ApaNu azruta svargamAM rahevAvALAnuM bAvIsa sAgarathI kaMIka adhika che. sutramAM (du) zabda hovAthI sahastrAra paryaMtanA devenuM Ayu kaMIka kaMIka adhika (vadhAre) kaheluM che. AgaLa adhika nathI-purepurA sAgaranAM pramANuja che. 31 AraNAcyutAdUrdhvamekaikena navasu aveyakeSu vijayAdiSu sarvArthasiddhau ca / / 32 // artha-barabruitAta) AraNa ane azruta varganA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugalathI (garvama) upara (navayuveyag) nava raiveyakamAM, nava anudizAomAM (vAyara) vijayAdika cAra vimAnamAM (2) ane () svArthasiddhi vimAnamAM (laina) eka eka sAgara vadhatuM Ayu che. mAvArtha -pahelA raiveyakamAM 23 sAgaranuM Ayu che, bIjAmAM 24 sAgaranuM, trIjAmAM 25 sAgaranuM, cethAmAM 26 sAgaranuM, pAMcamAmAM ra7 sAganuM, chaThThA ane sAtamAmAM 29 sAgaranuM, AThamAmAM 30 sAgaranuM, navamAmAM 31 sAgaranuM ane nava anudiza vimane mAM 32 sAgaranuM Ayu che temaja vijaya, vaijayanta, jayanta, aparAjIta ane sarvArthasiddhi e pAMce vimAnamAM 33 sAgaranuM utkRSTa Ayu che. 32. | mArA papadhAre phA artha() jaghanya Ayu arthAt ochAmAM ochuM Ayu sadharma ane aizAna e be svargamAM (popaman gama) eka palyathI kaIka vadhAre che. 33. - vataH pUrataH pUrvApUrvAnandarAH | 24 .. gaI--(pUrvA pUrvA) pahelA pahelA yugalanuM utkRSTa Ayu (purataH paraMta:) AgaLa AgaLa 'upara upara)nA yugalemAM (anantara:) jaghanya che. bhAvArtha-sAdharma ane aizAna svargamAM je be sAgarathI adhika utkRSTa Ayu che teja sAnakumAra mahendra svarganA devenuM jaghanya Ayu che. sanatakumAra mahendranA devenuM je sAta sAgarathI kaMIka vadhAre Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utkRSTa Ayu che, te brahmabrahmottara svargonA devenuM jaghanya Ayu che. evI rIte yugale pramANe upara uparanA yugala vimAnamAM tenI nIcenA yugalenA devenuM je utkRSTa Ayu che te tenI uparanA yugalenA devanuM jaghanya Ayu che, paraMtu savaWsiddhi vimAnamAM jaghanya Ayu hotuM nathI. 34, nArakANAM ca dvitiiyaadissu|| 35 // artha-() ane evI ja rIte (dvitIyA6i) bIjA, trIjA, cothA narakamAM paNa (tArA) nArakI chAnuM jaghanya ApyuM che. mAvArtha-ratnaprabhA pRthivImAM nArakI januM eka sAgaranuM utkRSTa Ayu che te bIjI zarkarA prabhA narakamAM jaghanya che ane bIjAnuM utkRSTa Ayu che te trIjamAM jaghanya che. e pramANe sAte narakamAM jANavuM. 35. ___ dazavarSasahasrANi prathamAyAm // 36 // martha -(prathama) prathama narakanA nArakI jIvenuM jaghanya Ayu (harAvarSA ) daza hajAra varSanuM che. 36. manaDu 2 regI artha-(manapu) bhavanavAsImAM () paNa jaghanya Ayu daza hajAra varSanuM che. 37. dattarALAM vArtA artha-canA) catara devenuM (2) paNa jaghanya Ayu daza hajAra varSanuM che. 38, Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 parA palyomamadhikam // 39 // artha-vya-tara devAnu' (parA ) utSTa mAyu (palyopamam adhikam ) me paDhyathI 4 vadhAre che. 37. jyotiSkANAM ca // 40 // artha -- (jyotiSkANAM) jyotiSTha hevAnu' (ca) pazu utSTa Ayu eka palyathI kaMika vadhAre che. 40, tadaSTabhAgo'parA // 41 // Ayu artha-jyotiSTha devAnuM (aparA ) dhanya ( tadaSTabhAgaH ) me paDhyanA mAIbhA lAganI bharAbhara che. 41. laukAntikAnAmaSTau sAgaropamANi sarveSAm // 42 // artha -- zrahmasvarganA antabhAM rahevAvAjA (sarveSAM ) samasta (laukAntikAnAM ) santi devAnu' utkRSTa ane dhanya mAyu (aSTau sAgaropamANi) mAha sAgaranu che. 42. iti zrImadusvAmIviracite tattvArthadhigame mokSazAstre caturtho'dhyAyaH // 4 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wn atha paMcamo'dhyAyaH likhyte| ajIvakAyA dhammAdhammAkAzapudgalAH // 1 // artha-(dharmAdhArapurI) dharma, adharma, AkAza ane pula e cAra dravya (nIvAya) ajIva kAya arthAt acetana ane bahapradezI padArtha che. 1. vyAbiArA artha--upalA cAre padAtha dravya che atha dravyamAMthI e cAra dravya che. traNa kALamAMja pitAnI guNapane prApta thAya, tene dravya kahe che. vIvA rUA. artha--(vA) jIva () paNa dravya che. eTale jIva paNa pitAnI guNapayA sahita che, e kAraNathI enI paNa dravyasaMjJA che. 3. nisvAvasthatA pALi mAM artha-(nityAvatine) A adhyAyanA 3lmA sutramAM kahelA kALa dravya sahita chae dravya nitya che; arthAta e kaI vakhate nAza thatAM nathI ane saMkhyAmAM paNa ghaTatAM vadhatAM nathI. sArAMza ke dravya cha che te kadI pAMca athavA sAta thatA nathI. dravuM tathA e sarve (maHTT) rU5 rahita arUpI che. 4. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ka - kavi pudrAH | artha-paraMtu (pu) pula dravya (na) rUpI che. yadyapi rUpI zabdanA aneka artha che paratu atre paramAgama anusAra mUttaka artha samajavuM joIe. pa. zA rAjAzA dhyALi addA ' artha--(A mAra) AkAza paryanta (dricA) ekaeka dravya che. arthAt dharmadravya, adharmadravya ane AkAza dravya e traNe dravya ekaeka che. jyAre e traNe ekaeka che te jIva, pukala ane kALa e traNa dravyamAM vagara kahe anekatA siddha thaI jAya che, tethI Agama (zAstro anusAra jIva dravya anantAnata che, ane chathI anantaguNa pula paramANu che ane kALadravyanAM aNu arakhyAta che. 6. niziyALi 2 Do. -(2) ane dharma, adharma ane AkAza e traNe dravya (nirmicA) halana calana rUpa kriyAthI rAhata che. brAhyAbhyatara kAraNathI eka kSetrane choDIne anyatra kSetramAM javAne kayA kahe che tethI e traNe dravya lekAkAzamAM vyApta che, anAdikALathI evI rIte ja che; evI rIte ja raheze ane kriyA rahita che. 7. asaMkhyeyAH pradezAH dharmAdharmaikajIvAnAm // 8 // artha -(dharmAdhavanAma) dharmadravya, adharmadravya Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 ane eka jIva dravyanA (saMpAdaka) asaMkhyAta asaMkhyAta pradeza che. jeTalA kSetra (jagyA)ne eka avibhAgI (jene bIjo bhAga na thaI zake) pula paramANu ke teTalI jagyAne eka pradeza kahe che. 8. * gAvAWAnattAH II. bartha-(mArA) AkAzadravyanA (anantA) ananta pradeza che, paraMtu lokAkAzanA asaMkhyAta pradeza che. 9. saMkhyeyA'saMkhyeyAzca pudgalAnAm // 10 // (pudranAma) puDalenA (laMgheADagheyA) saMkhyAta, asaMkhyAta 2) ane ananta pradeza che. jo ke zuddha pula te avibhAgI eka paramANu ekaja pradezavALuM che paraMtu pula paramANuomAM maLavA ane chuTA paDavAnI zakti che, e kAraNathI aneka kaMdha ane paramANuothI ane aneka traNa traNa cAra cAra paramANuonA che. evI ja rIte saMkhyAta paramANunA tathA asaMkhyAta ane anata paramANuonA paNa audha che. ahIMA kaI prazna kare ke kAkAza te asaMkhya pradeza che ane pula anantAnanta paramANunuM che, tathA dha ananta paramANuone che tethI te kAkAzamAM kevI rIte samAya ? tenuM samAdhAna e che ke pulanuM pariNamana be prakAranuM hoya che; eka te sUkSama pariNamana, ne bIjuM sthUla pariNamana, tethI jyAre tenuM sUma pariNamana thAya che, tyAre AkAzanA ekaja pradezamAM ananta paramANu AvI zake che. e sivAya AkAzamAM avakAzadAna zakti paNa che. e kAraNathI A deSa AvatA nathI. 10. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 nALo ?? artha-(gaLo) aNu arthAt pula pramANutA (1) pradeza hetA nathIarthAta paramANunI eka pradeza mAtratA kahI che. kemake paramANunA bhedane abhAva che. 11. hovAroDavA rA --e samasta dharmAdika dravyanI (DhorA+Are) lekAkAzamAM (savA ) sthiti che. kAkAzanI bahAra alekAkAzamAM anya keI paNa dravya nathI. jyAM sudhI pAMca dravya che tyAM sudhInA AkAzane kAkAza kahe che.. 12. ghoH zAstra in? zA artha--(vadharmavo) dharmadravya ane adharmadravyane avagAha (ra) samasta kAkAzamAM che. jevI rIte tala, sarasava vageremAM tela saMpUrNa bhAgamAM vyApta che, tevI rIte kAkAzanA samasta pradezomAM dharmadravya, adharmadravyanA pradeza vyApta che. 13. vAlig mAthaH punAma kA. , kartha-( zA6i) lekanA eka pradezAdika bhAgamAM (pu ) pula dravyane arthAt eka paramANu, be paramANu, saMkhyAta asaMkhyAta, ane anaMta paramANuone avagAha (mA) vikalpa kare joie arthAt ukta. pula paramAzuone avagAha (sthAna) eka pradeza, be pradeza Adi pradezamAM jANa. 14. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = = asaGkhayeyabhAgAdiSu jIvAnAm // 15 // gaI-(gabhecamAgi) lekanA asaMkhyAta bhAge vageremAM (nIvAna) ne avagAha che. 15. pradezasaMhAravisarpAbhyAM pradIpavat // 16 // artha_eka jIvanA pradeza kAkAzanI mAphaka che. tepaNuM te (kahIva) dIvAnI rezanInI mAphaka (zilAravikhyA) pradezamAM saMkecatA-vistAratA hovAthI. je AdhAra (Azraya) heya teja saMkeca vistArarUpa pradezavALe thaI jAya che. mAvArtha-jema dIve eka nAnI eraDImAM mukavAthI tene pramANarUpa prakAza Ape che ane mahAna vizALa meTA makAnamAM mukavAthI te makAnanA pramANarUpa prakAza Ape che tathA eka ghaDAmAM mukavAthI ghaDA jeTaleja prakAza Ape che tema jIva paNa pradezanA vitArarUpa thAya che eTale kIDIparyAyamAM hoya te vakhate kaDIrUpa tenA pradeza heya che, manuSyaparyAyamAM hoya tyAre tenA pradeza manuSyarUpamAM hoya che ane hAthInI paryAya dhAraNa kare tyAre hAthInA pramANurUpa thAya che. 16, | gatisthityupagrahau dhammodharmayorupakAraH // 17 // -jIva ane puDalene(ripatyupapralau) gamanarUpa ane sthitirUpa karavA e (dhadharmo) dharma ane adharma dravyane (3 :) upakAra che. ma -jIva ane palene calana karavAmAM te dharmadravya sahAyakArI che ane sthita karavAmAM adharmadravya sahAyakArI che-preraka nathI. 17. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ^^^ ^^^^^^ ^^^^^^^^^^^^^^ ^^ zA mArAcAramA //8 " artha-samasta dravyane arthAt jIvAdika pace dravyane (vA) avakAza Ape eTale jagyA ApavI te (gaurAW) AkAza dravyane upakAra che. 18. zarIravAGmanaHprANApAnAH pudgalAnAm // 19 // artha-(ArIravAmanaH prANAvAnA) zarIra, vacana, mana, zvAsozvAsAdika banavuM te ( punA) putadravyane upakAra che. 19. suvaravagAvitamALo hAtha raLI artha--(2) tathA (kula:rAnI taLAvama) sukha, duHkha, jIvavuM, maravuM, e upakAra paNa pulene che, kAraNake sukha, duHkha, jIvavuM, maravuM paNa puDalenA kAraNathI thAya che.20. __parasparopagrahojIvAnAm // 21 // artha-(nIvAnA) jIvene (parasparobA) paraspara upakAra che arthAta jIva kAraNa maLavAthI eka bIjAne sukha, duHkha, jIvavuM, maravuM, sevA vagere upakAra kare che. 21. vartanApariNAmakriyAH paratvAparatve ca kAlasya // 22 // -(4)ane (4) kALane upakAra (varSanArijAmakriyA) vattanA, pariNAma, kriyA tathA (ratnAparatve) paratva ane aparatva e pAMca upakAra che. je bIjAne vattave tene varnanA kahe che. jo ke dharmAdika dravya pitAnI paryAyanI pUrNatA mATe te varta Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ^ ^^^ narUpa hoya che, te paNa tenA vartanamAM je bAhyAkaraNa che-je tene vartanarUpa kare che, tene vartana kahe che. dravyanI evI paryAya ke je eka dharmanI nivRttirUpa ane bIjA dharmanA jananarUpa (nAzarUpa) hoya, tene pariNAma kahe che. jemake AtmAnA krodhAdika ane pulanA varNAdika pariNAma che. je halanacalanAdi rUpa hoya, tene kriyA kahe che. eka dezathI bIjA deza sudhI javuM, tene paNa kriyA kahe che. jemake gADInuM cAlavuM, baLadanuM cAlavuM ane nAnuM moTuM thavuM e vyavahArane paravAparatva kahe che. jemake A purUSa 15 varasane che ane A 20 varasane che e je vyavahAra hoya che, tene paratvAparatva kahe che. e sarva vartanAdika kALanA nimittathI thAya che ane enAthIja kALanuM astitva siddha thAya che. 22, jasamajAvavA pudrAH |rarA. artha(Asa pavavattA) sparza, rasa, gandha, varNana vALA (purA) pula dravya che. kamaLa, kaThora, halakuM, bhArI, zIta, uSNu, saccikaNa ane rUkSa (lakhuM) e ATha prakAranA paze che. khATe, mIThA, kaDa, kaSAyale, ane tIkhAM e pAMca rasa che. sugadha durgadha e be gabdha che. kRSNa(kALa) nIla (gaLInA raMga je), lAla, pILe ane sapheda e pAMca varNa che. 23 zabdabandhasaukSamyasthaulyasaMsthAnabhedatamazchAyA tapotAnI rajA artha- () tathA e pula zabda, ba, sUkSamatA, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ c skUla, saMsthAna, bheda, tama, chAyA, Atapa ane udyota sahita che. mAvAI zabdAdika paNa puDalenI eka prakAranI avasthAo che. zAdikone anyavAdI (bIjA matanA) purUSe anyarUpa ( judI rIte) mAne che, tenuM khaMDana A sutrathI jANavuM. 24. zA rAkhyA liaa . artha -(2) tathA puladravya (gAthA) ANu ane (pa) skandha evI rIte be bheda rUpa che. bethI sakhyAta, asaMkhyAta athavA ananta paramANuonA piDane kabdha kahe che. 25. bhedasaGghAtebhya utpadyante // 26 // artha-pulenA skandha (mevarakukhyA)bheda ane saMghAtathI arthAt bAhya athavA Abhyantarike nimittanA TUTavA athavA joDAvAthI (kAnta) unna thAya che. saMghAmya:' ahiMyA bahuvacana kahevAthI bheda ane saMghAta e bannethI skandha thAya che, dinA saMghAtathI (malavAthI) paNa aneka prakAranA kanya thAya che ane moTA skanA TUTavAthI paNa be paramANu sudhInA aneka skandha thAya che tathA tevI ja rIte keTalAeka sAdhanA bheda thavAthI ane teja samayamAM keTalAeka kanA maLavAthI paNa skandha thAya che. 26. vadhuH bharavA | artha- gaLu) aNu (mela) bhedathI ja thAya che | * * * * Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papapapapapa www saghAtathI thatA nathI. 27. aMhi cAM keI prazna kare ke skalpa saMghAtathI ja thAya che tenA samAdhanane mATe sutra kahe che. bhedasaMghAtAbhyoM cAkSuSaH // 28 // I-(@s:) je Indriyagocara skandha hoya che te (vidhAtA) bheda ane saMghAta e bethIja thAya che. bhAvArtha-indriyagocara skandha (sthUla pariNAmanarUpa adha) bheda ane saMghAta bethIja thAya che. 28. saddadravyalakSaNam // 29 // artha--(vyarukSaLa) dravyanuM lakSaNa (3) sat che arthAt je sarUpa che, teja dravya che. 29. utpAdavyayadhrauvyayuktaM sat // 30 // martha-je (kAvyayazrIyu) utti, vinAza (nAza) | paivya (kAyamapaNuM) sahita che teja (sa) che. bAhyAbhyantara nimittanA kAraNathI pitAnI jAtine choDIne cetana athavA acetana dravyanuM eka avasthAthI bIjI avasthArUpa thavuM tene utpati athavA utapAda kahe che. jemake sonAnI kaThI bhAMgI kaDuM banAvavuM, tene utpAdaka kahe che ane kaMThInI avasthAne nAza thave tene vinAza athavA vyaya kahe che. ane pILApaNuM, bhArIpaNuM vagere pitAnI jAtine laIne bane avasthAmAM kAyama rahevuM, tene prAvya kahe che. evI rIte dravyamAM utAha, vyaya ane prAvya e traNa guNa eka sAthe rahe che. jemAM e traNe guNa rahe teja sat ane teja dravya che. 30. - garva sahita che tethI tana Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 sadbhAvAvyayaM nityam // 31 // artha--(tannAvAya) je tAvarUpathI avyaya che teja ( nityam) nitya che. mAtha-je pahelA samayamAM hatu', teja khIjA samayamAM hAya, tene tAva kahe che. ane je tAvathI avyaya (avinAzI) hAya, tene nitya jANavu'. sArAMza ke padArthanA bhAva athavA guNunA nAza thavAne nitya kahe che. agnimAM uSNatAnA guNu kAyama rahevA te nityapaNu' che. sarvathA nitya arthAt kuTastha kaI vastu nathI. sattAnI dravyapaNAnI apekSA e nityatva che ane paryaMcanI apekSA e anityatva che. 31. pitAnAvaitasiddheH // 22 // artha--jene mukhya kare tene Arpata ane jene gANa kare tene arpita kahe che; e banne nayeAthI vastu aneka dharmAMtmaka siddha thAya che. mArya--vastumAM aneka dharma hAya che, temAM vaktA je dharmane pratyeAjananA kAraNathI pradhAna (mukhya) karIne huM tene arpita kahe che ane prayAjana vagara je dharmane kahevAnI IcchA nahi kare, tene apitta kahe che. ethI evu' na samajI levu. ke je dhama nahi kahyA, te vastumAM cheja nahi. nahi, te jarUra che, paraMtu te te samaye tene kahevAnI mukhyatA nathI kemake vastu aneka dharmAtmaka che. jema ekaja purUSamAM pitA, putra, bhrAtA, (bhAI,) mAmA, bhANeja, svasura (sAsu), jAmAtA (jamAi) Adi aneka sabadha vidyamAna che; te sarve apekSAthIja Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - siddha thAya che. koI kahe ke A mAmAja che tema nathI. bhANejanI apekSA mAge che, paraMtu bhANejanA pitAne te sALe che ane bhANejanI mAtAne bhAI paNa che, evI rIte vastumAM paNa aneka dharma bhinna bhinna apekSAthI siddha thAya che. 32. - tripakavAdathI pArA gaI-be vagere paramANuonA skandhanA (vA) baMdha (dhikSa7) sinagdhatva (cIkaNAIthI) ane rUkSatva eTale lukhApaNuthI thAya che. 33. na jAnyagukhAnAm | rajhA - artha -(dhajALAnAM) jaghanyaguNa sahita paramANuomAM banya(na) thatuM nathI. paramANuomAM snigdhatA athavA rUkSatAnA avibhAga paricachedane guNa kahe che. je paramANuomAM snigdhatAne athavA rUkSatAne eka avibhAga pariccheda rahI jAya, tene jaghanyaguNa kahe che. ahiyA eka avibhAgI paricacheda (jene bIjo bhAga na thaI zake te) ne jaghanya kahe che. jemAM eka guNa nigdharUkSatAne hoya te paramANu dvitIyAdi saMkhyAta asaMkhyAta ananta guNa sahita snigdhaparamANu athavA rUkSaparamANuonI sAthe badhAne prApta thatuM nathI.34. gunA saMdarAnI 6 rUA martha-(saMdarAnAM) sadezanA (gujarAnca) guNanI samA| natA rahevAthI paNa baMdha thatuM nathI. mAvArtha-pahelAM kahI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv cukyA chIe ke niSpa ane rUkSone baMdha thAya che ane have niSedha prakaraNamAM sadezanuM arthAt sinagdhanuM niSpanI sAthenuM paNa grahaNa karyuM che, ethI jaNAya thAya che ke sadazAne paNa badha thAya che, e mATeja niSedha karyo che. tathA be guNa snigdhane be guNa rUkSanI sAthe bandha thata nathI, ane be guNa snigdhane be guNa snigdhanI sAthe paNa banya thatuM nathI, evI rIte AgaLa paNa jANavuM. pa. vijAtiyuviAnAM tu rUA artha- parantu ( dviguNanAM tu) be adhika guNa vALAne ja bandha thAya che arthAt baMdha tyAre ja thAya che ke jyAre ekathI bIjAmAM be guNa adhika heya. jemake cAra snigdha guNavALAnI sAthe pAMca, sAta vagere sinagdha athavA rUkSa guNavALAne bandha nahi thAya paratu cAranI sAthe cha snigdha athavA rUkSa guNavALAne baMdha thAya che. evI rIte sAta rUkSa guNavALAne bandha ATha, daza, agIyAra vagere guNavALAnI sAthe na thaIne nava snigdha athavA rUkSa guNavALAnI sAtheja thaze. evI rIte samasta baMdhomAM be be guNa adhikavALAne baMdha thAya che. 36. bandhe'dhiko pAriNAmikau ca // 37 // -(1) ane (va) bandha avasthAmAM (jo) adhika guNa sahita pula alpaguNa sahitane (riNAmi) pariNumAvavAvALA thAya che arthAt alpa guNanA dhAraka skadha adhika guNanA skadharUpa thaI jAya che. 37. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 guNaparyyayavaddravyam // 38 // artha--( jIvavat ) guNuparyAyavALA (dravya) dravya hAya che. dravyanI aneka pariNati hovA chatAM paNa je dravyathI bhinna (judA) na thAya. arthAt dravyanI sAthe nitya rahe te te guNu che. ane kramavartI thAya (vadhatA ochI thAya), palaTavArUpa thAya tene paryAya kahe che. dravyanA jeTalA guNu che te dravyathI kAi vakhate bhinna (judA) thatA nathI. samasta guNAnA samUha teja dravya che. dravyanI aneka paryAya (avasthAo) palaTatI rahe che. paNa tenA (dravyanA) guNu kadApi palaTatA nathI, dravyanI sAthe nitya rahe che. e kAraNathI guNAne anvayI kahe che. 38. jAya // 1 // artha--kAla che te paNa dravya che. kAladravya leAkAkAzanA pratyeka pradezamAM ekaeka aNurUpa bhinna bhinna rahe che pula paramANunI avagAhunAnI kharAkharaja tenI avagAhanA che. te kAladravya amRttika che. tenA aNu leAkAkAzanA pradezanI kharAkhara asakhyAta che ane ratnAnI rAzI (DhagalA) nI mAphaka bhinna bhinna ane niSkriya che. utpAda vyaya, caiAnya tathA guNuparyAyasahita hAvAthI te paNa (kAla pazu) dravya che. eneja nizcaya kAladravya kahe che. 39. so'nantasamayaH || 40 // kArya--(sa:) te kAladravya (anantasamayaH) ananta samaya Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALu che. jo ke vartamAnakAla eka samayamAtra che, parantu bhUta bhaviSyat vartamAnakAlanI apekSA ananta samayavALuM che. samaya kAlanI paryAyanA sAthI nAnA aMza che. enA samUhathI ghaDI vagere vyavahAra kAla thAya che. e vyavahArakAla nizcaya kAladravyanI paryAya che. dravyAzrayA nirguNA guNAH || 41 || artha--(vyAzrayA:) je nitya dravyane Azraye hAya arthAt dravyanA Azraya vinA svataMtra nahIM rahI zakatA DhAya te tathA (nirgunAH) pAte anya guNAthI rahita thaya te (guja:) guNa che. jema jIvamAM astitva jJAnAkrika gup che ane pulamAM acetana rUpAdika guNa che tema, 41. tajJAnaH pariNAmaH // 42 // artha--(tajJAna:) dharmAdika dravyAnu je rUpathI utpanna thavu te rUpaja tadbhAva che. ane teneja (riNAma:) pariNAma athavA paryAya kahe che. 42. iti zrImadumAsvAmiviracite tavArthA'dhigame mokSazAstre paJcamo'dhyAyaH // 5 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have ega kene kahe che te kahe che thavAnA yoga che. artha(vidhinArma yo) kAyA, vacana ane mananI kriyAne vega kahe che. arthAt AtmAnA pradezanuM sakapa (halanacalanarUpa) thavuM tene vega kahe che. te yoga traNa prakAranA che. kAyayega, vacanaga, ane mane ga. varyAtarAya kamane kSopazama thavAthI audArikAdika sAta prakAranI kAyavargaNuomAMthI keIpaNa vargaNanA kAraNathI AtmAnA pradezanuM sakapa (calanarUpa) thavuM tene kAyAga kahe che. vIryantarAya ane matyakSarAdi AvaraNanA kSapazamathI prApta thayelI vacanalabdhinA nikaTatAthI vacanarUpa pariNamananA sanmukha thayelA AtmAnA pradezanuM halanacalanarUpa thavuM tene vAgyAga (vacanaga) kahe che. ane abhyataramAM viryA-tarAya tathA indriyAvaraNanA kSapazamarUpa mane labdhinA samIpapaNuthI ane bAhyamAM pUvekta nimittanA avalaMbanathI manapariNAmanA sanmukha AtmAnA pradezonuM sakapa thavuM tene ma ga kahe che. bhAvArthe-kAyarUpa AtmAnA pradezanuM calanarUpa thavuM tene kAyayoga kahe che. vacananA nimittathI AtmAnA pradezanuM calanarUpa thavuM tene vacanaga kahe che. ane mananA nimittathI AtmAnA pradezanuM calanarUpa thavuM tene manoyoga kahe che. 1. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaI-(sa) te traNa gaja (mAlavA) karmonA AgamananA kArarUpa Asava che. jevI rIte sarevaramAM pANI AvavAne kAra (nIke) kAraNa hoya che tevI ja rIte A tmAne paNa mana, vacana, kAyarUpa dvArA zubha athavA azubhakarma Ave che, tene AvavAmAM ega kAraNarUpa che. ahIM kAryamAM kAraNanI saMbhAvanA karIne traNa pegeneja Asava kahyuM che. 2. zubhaH puNyasyAzubhaH pApasya // 3 // artha-(zuma) zubha pariNAmethI uptanna thayele vega (pukhasya) puNya prakRtiyAne Asava kare che. (gAma:) azubha pariNAmothI unna thayela lega (pAsya) pAparUpa prakRti ne Asava kare che. jene ghAta kare, asatya (huM) balavuM, bIjAnuM dhana haraNa karavuM, dveSabuddhi rAkhavI, e vegere azubhayoga che. enAthI pAparUpa karmane Asava thAya che. jenI rakSA karavI, upakAra kara, satya belI nyAyathI vartavuM, paMca parameSTInI bhAvathI bhakti karavI vagere zubhayoga che; enAthI puNyarUpa karmone Asava thAya che. 3, sakaSAyAkaSAyayoH sAmparAyikaryApathayoH // 4 // artha--(vAyApAro) kaSAya sahita ane kaSAya Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahita chane anukramathI (zApurApitho) sAmparAvika Asrava ane Ipatha Arya thAya che athar kaSAya sahita chane sAmparAyika Asava thAya che ane kaSAya rahita chane IryApatha Asava thAya che. je AtmAne kaSita" eTale kare athavA ghAte, te krodha, mAna, mAya, lobha e cAra kaSAya kahevAya che. saMsAranA kAraNarUpa Astrone sAmparAyikaAsava kahe che, ane sthiti 2hita karmonA Asavane IryApathaAsava kahe che. 4. indriyakaSAyAvratakriyAH paJcacatuHpazcapaJcaviMzatisaMkhyAH pUrvasya bhedAH // 1 // ___ artha-(indriyakaSAyAvatakriyA:paJcacatuHpaJcapaJcaviMzatisaMkhyAH) pAMca Indriya, cAra kaSAya, pAMca avrata ane pacIsa kriyA e sarve (pUrvastro pahelA sAmparAyika AsavanA (merA:) bheda che. bhAvArtha-sparzana, rasana, ghANe, cakSu ane zrotra e pAMca iDhio che. kedha, mAna, mAyA ane lebha e cAra kaSAya che. hiMsA, juTha, cerI, abrahma ane parigraha e pAMca avata che. ane rapa kriyA nIce mujaba che devagurUzAstranI pUjA-bhakti karavA te samyakatva kiyA che. anya kudeva, kugurU ane kuzAstranI stuti vagere karavuM tene mithyAtva kriyA kahe che. 2. kAyAdikathI gamanAgamanAdirUpa vartana karavuM te pragakyiA che. 3. saMyamInuM aviratinA sanmukha thavuM tene samAdAnakiyA kahe che. 4. Ipatha athavA gamana karavAne mATe je kriyA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A avale karatuM navAM navA karavI tene pathakiyA kahe che. 5. krodhanA AveSathI je kriyA thAya tene prAdeSikIkriyA kahe che. 6. duSTatAne mATe udyama kare, tene kAyikakiyA kahe che 7. hiMsAnA upakaraNa zastrAdika grahaNa karavA tene adhikaraNikIkiyA kahe che. 8. pitAne athavA bIjAne dukhepattinuM kAraNa thAya, tene pAritApikIkiyA kahe che. 9. Ayu-Indriya-bala-prANane viyega kare tene prANutipAtikI kiyA kahe che. 10. rAganI adhikatAthI pramAdI thaIne ramaNIya rUpanuM avalekana karavuM tene darzanakriyA kahe che. 11. pramAdanA kAraNathI vastune sparza kare tene sparzanakriyA kahe che. 12. viSayenAM navAM navAM kAraNe meLavavAM tene pratyayikIkriyA kahe che. 13. strI purUSa athavA puzuonAM besavAM suvAnAM sthAnamAM maLa mUtrAdika kSepaNa karavAM, tene samaMtAnupAtakriyA kahe che. 14. joyA tapAsyA vagara bhUmi upara besavuM suvuM vagerene anAbhoga kriyA kahe che. 15. bIjAne karavA gya kriyAone pate karavI tene svahastakiyA kahe che. 16. pApa uptanna thAya evI pravRttine sArI jANavI athavA tema karavAne AjJA karavI tene nisargakiyA kahe che. 17. bIjAnAM karelAM pApAcaraNane prakAza karavA tene vidAraNakiyA kahe che. 18. cAritramehanA udayathI paramAgama (zAsa)nI AjJAnusAra vartana karavAmAM asamartha thaIne tenAthI anyathA rIte vartavuM tene AjJA vyApAdikIyiA kahe che. 19. pramAda (ALasa)thI athavA ajJAnatAthI para Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgamamAM kahelI vidhimAM anAdara kare, tene anAkAMkSA kiyA kahe che. 20. chedavuM, bhedavuM, chelavuM vagere kiyAomAM tatpara thavuM tathA bIjAne AraMbha karavAmAM harSa mAna, tene prArabhAkayA kahe che. 21. parigrahanI rakSAne mATe pravRtti karavI, tene pArigrAhikIkiyA kahe che. ra2. jJAnadarzanAdikamAM kapaTarUpa upAya kare, tene mAthAkiyA kahe che. 23. keI mathyAtvanuM kArya karavuM athavA karavAvALAne te kAryamAM daDha karI de, tene mithyAdarzanakriyA kahe che. 24, saMyamane ghAta karavAvALA karmanA udayathI saMyamarUpa na pravartavuM, tene apratyAkhyAna kriyA kahe che. 25. A pacIsa kriyAo sAmparAyika AsravanAM kAraNa che. pa. tIvramandajJAtAjJAtabhAvAdhikaraNavIryavizeSebhyastAdvizeSaH // 6 // artha- (tImAtAsAtamavadhivarAviroSebhyaH) tIvra bhAva, mandabhAva, jJAtabhAva, ajJAtabhAva, adhikaraNa ane vIrya enI vizeSatAthI (doSa) ukta AnsavamAM vizeSatA (nyunAdhikapaNuM) thAya che. bAhyAbhyantara kAraNethI vadhelA krodhAdikathI je tIvratArUpa pariNAma thAya che tene tIvabhAva kahe che. kaSAyanI maMdatAthI je bhAva thAya, tene madabhAva kahe che. jInA ghAtamAM jJAnapUrvaka pravRtti thavI tene jJAtabhAva kahe che ane madyapAnAdikathI athavA Indriyane mehita karavAvALA madathI asAvadhAnatAthI gamanAdikamAM pravRtti karavI, tene ajJAtabhAva kahe che. jene - Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANAV AdhAre purUSanuM prajana hoya, tene adhikaraNa kahe che. ane dravyanI zaktinuM vizeSapaNuM, tene vIrya kahe che. e saMpUNenI nyunAdhiktAthI AzvamAM vizeSatA thAya che. 6. adhikaraNaM jIvA'jIvAH // 7 // artha--(AdhAra) Asane AdhAra (nIvADajIvA.) jIva ane ajIva e be che. 7. AdyaM saMrambhasamArambhArambhayogakRtakAritAnumataka pAyavizeSetrinistrizcatuzcaikazaH // 8 // artha-(ghaM) AdinuM jIvAdhikaraNa che te (saMpanmasamAramAramayo kUtaratAnumataviro pai) saMrabha, samAra, Abhamana, vacana, kAya, e traNa gakRta kArita, anumodanA; ane kedha, mAna, mAyA, lebha e kaSAyenA vizeSathI (T) ekaekanA (tri Hi 2i catu), traNa, traNa, traNa, ane 4 bheda thavAthI 108 prakAranuM che. arthAt saMraMbha, samAraMbha, AraMbha e traNane mana, vacana ane kAyarUpa traNa ge guNavAthI (343) 9 thayA ane kRta kArita ane anumodanA e traNee guNethI (943) 27 thayA ane kedha, mAna, mAyA, lebha e cAra kaSAye guNavAthI (2744) 108 bheda thAya che. hiMsAdika kAryamAM udyamarUpa pariNAma karavuM, tene saMraMbha kahe che. hiMsAdika kAryane sAdhanane abhyAsa kare tathA tenI sAmagrI meLavavI tene samArabha kahe che. hiMsAdika kAryamAM pravRtta. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (tatpara) thavuM tene Arabha kahe che. pote hiMsAdi kArya kare tene keta kahe che. bIjA pAse kave tene kAti kahe che ane bIjAe karelA kAryanI prazaMsA karavI tene anumati athavA anudanA kahe che. jemake- 1 krodhakRtakAyasaMraMbha, 2 mAnakRtakAyasaMraMbha, 3 mAyAkRta kAyasaMraMbha, 4 lebhakRtakAyasaMraMbha; 5 kredhakArita kAyasaMraMbha, 6 mAnakArita kAyasaMrabha, 7 mAyAkArita kAyasaMraMbha, 8 lAbhakAtikAyasaMraMbha, 9 krAdhAnumata kAyasaMraMbha, 10 mAnAnumata kAyasaMbha, 11 mAyAnumata kayasaraMbha, 12 lebhAnumata kAyasaMraMbha, evI rIte bAra bheda kAyasaMraMbhanA thayA, tevI rIte bAra bheda vacanasaMraMbha ne, ane bAra bheda manasa2bhanA e kule maLI 36 thayA; evIja rIte 36 bheda samAraMbhanA ane 36 bheda AraMbhanA maLI ekaMdara 108 bheda thayA, sutramAM ja zabda che te aMtaraMga bhedanA saMgraha mATe che. dareka kaSAyanA anantAnubandhI, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa ane saMvalana e cAra cAra bheda che, tene guNavAthI (1084) 432 thAya che. evI rIte jIvanA pariNAmenA bhedathI AsanA paNa bheda thAya che. 8. nirvartanAnikSepasaMyoganisargA dvicaturdvitribhedAH param // 9 // artha-(4) para arthAt achavAdhikaraNa (nirvartanA * namokAra maMtranI mALAmAM 108 dANA hoya che, te A 108 AraMbhajanita pApADhavone dUra karavAne mATe athavA 108 AraMbhone choDIne jApa karavAne besavuM joIe evA abhiprAyathI che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 nipasaMyonisa) nirvatainAdhikaraNa, nikSepAdhikaraNa, sa. gAdikaraNa ane nisagadhikaraNa e pramANe cAra prakAranA che; te ( dvivArvitrimehA) anukrame be, cAra, be, ane traNa bhedarUpa che arthAt nirvarsanAdhikaraNa be prakAranAM, nikSepAdhikaraNa cAra prakAranAM, sagAdhikaraNa be prakAranA ane nisarvAdhikaraNa traNa prakAranAM evI rIte bhedarUpa che. have dareka bhedane spaSTa artha kahe che. zarIrathI kuceSTA unna karavI tene dehada prayuktanirvatainAdhikaraNa kahe che, ane hiMsA karavAnA upakaraNa, zasAdika (hathiyArAdika)nI racanA karavI tene upakaraNunivartiAdhikaraNa kahe che. nirvartanAdhikaraNanA mUlaguNanirvatainA ane uttaraguNanirvatanA evI rIte paNa be bheda che. pAMca prakAranAM zarIra, mana vacana ane zvAsanuM upanna karavuM tene mUlaguNanirdhartanA kahe che. ane kASTa pusta arthAt mATI paththarAdikathI mUrti vagerenI racanA karavI athavA citrapaTAdika nakazA vagare banAvavuM tene utaraguNanirtanA kahe che. nikSepa-eTale dhAraNa karavuM athavA rAkhavuM te. evA 1 sahasAnikSepadhikaraNa, 2 anAbhoganikSepAdhikaraNa, 3 duHpramuchanikSe pA| (dhakaraNa ane 4 apratyekSitanikSepAdhikaraNa e cAra bheda che. 1. bhaya vigerethI athavA anya kArya karavAnI utAvaLathI pustaka, kamaMDala, zarIra tathA zarIranAM malamUtrAdika kSepaNa karavAM nAMkhavAM) tene sahasAnikSepodhakaraNa kahe che. 2 utAvaLa na hovA chatAM paNa ahiMyA jIvajantu che ke nahi e vicAra nahi kare ane joyA vagara pu Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 staka kama`Dala Adi mUke tathA tene mukavA ceAgya sthAnamAM nahi mukI jyAM tyAM joyA vagara muke tene anAbhAganikSepAdhikaraNa kahe che. 3. duSTatAthI tathA yatnAcArarahita thaIne upakaraNAdikane muke athavA rAkhe tene duHxduHprasunikSepAdhikaraNa kahe che. 4. ane joyA vagara koi paNa vastune mukavI tene apratyavekSitanikSepAdhikaraNa kahe che, sacAga nAma joDavAnuM (meLavavAnuM) che, tenA upakaraNusa ceAjanA ane bhakatapAnasa'cAjanA e e bheda che. zItasparzarUpa pustaka, kama`Dala, zarIrAdikane tApathI tapelI pIMchIthI sApha karavAM tene uparaNusAjanA kahe che. ane pAna tathA bhojanane bIjA pAna bhAjanamAM meLavavu tene bhatapAnasaceAjanA kahe che. nisarvAdhikaraNa-1 maneAnisargAdhikaraNa, 2 vAgnisagAMdhikaraNa, ane 3 kAyanisagadhikaNu e traNa prakAranAM che, duSTa prakArathI manane pravartana karAvavu tene mane nisargAyika raNa kahe che, duSTa prakArathI vacanane pravarttana karAvavu, tene vAgni sarvAdhikaraNa kahe che ane duSTa prakArathI zarIrane hulana calana karAvavu, tene kAyanisargAdhikaraNa kahe che. e pramANe 11 prakAranA ajIvAdhikaraNa che. bhAvArtha-jIva ane ajIva e adhikaraNanA AzrayathI karmInuM Agamana thAya che tethI e e adhikaraNAnA bhAvAnA A sarve vizeSa bheda kahyA che. 9. have jJAnAvaraNAdikavizeSaAsravanAM kAraNa kahe chettprdossnihnvmaatsryaantraayaasaadnopghaataa jJAnadarzanAvaraNayoH // 10 // artha---- tattvoSanivamAtsaryAntarAyAsa tenAvadhAtA; ) sAna Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * ane darzananA viSayamAM 1 pradeSa, 2 niva, 3 mAtsarya, 4 attarAya, 5 AsAdana, 6 upaghAta, e cha (AnaHnAvaraNayo) jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNakarmanA AsavanuM kAraNa che. 1. kaI purUSa mokSanA kAraNabhUta tatvajJAnanuM vivecana kare tene sAMbhaLIne iSabhAvathI tenI prasaMzA nahi kare ane muMgAnI mAphaka besI rahe, tevA bhAvane pradeza kahe che. 2. je svaya (pita) zAstrajJAnanA jANakAra vidvAna hoya ane ke purUSa ke padArthanuM svarUpa jANavAne mATe tene pUche che ke "amuka padArthanuM svarUpa zuM che" tyAre te viSayane te jANavA chatAM "huM jANa nathI" evI rIte zAstrajJAnanA chupAvavAthI je bhAva thAya, tene nivabhAva kahe che. 3. A bhaNIne vidvAna (paDita) thaI jaze te mArI barobarI karaze evA abhiprAyathI keIne zIkhavavuM nahi evA bhAvane mAtsaryabhAva kahe che. 4. kaI jJAnane mATe vidyAbhyAsa karate hoya temAM tene vizna karavuM, pustaka, adhyApaka, pAThazALA vagere sAdhanene viccheda (nAza) kare athavA je kAryathI jJAnane (vidyAne) pracAra thatuM hoya tevA kAryane virodha kare (bagADI devuM) tene atarAya kahe che. pa. bIjAe prakAzIta karelA jJAnane varjana karavuM (rekI devuM) ke hamaNuM A viSayane nahi kahe ItyAdi bhAvene AsAdana kahe che. 6. ane prazaMsanIya jJAnane dUSaNa lagAvavuM tene upaghAta bhAva kahe che. e cha kAraNethI ajJAnanA viSayamAM jJAnAvaraNane ane darzananA viSayamAM hoya te darzanAvaraNa Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamene Asava thAya che. jo ke Asava dareka samaye Ayukarma sivAya sAte karmane thAya che, te paNa sthiti (kALanI maryAdA) baMdha ane anubhAga (phaLa ApavAnI zakita) baMdhanI apekSAe vizeSa kAraNa kaheluM che athata evAM karmo karavAthI jJAnAvaraNadi karmomAM sthiti ane anubhAgabadha vadhAre thAya che. 10. | vedanIya karmanA be prakAra che. 1 asAtavedanIya, 2 jAtavedanIya, temAMthI asAtAvedanIyakarmanAM AsravanAM kAraNa kahe che - duHkhazokatApAkrandanavadhaparidevanAnyAtmaparobhaya cAcaghaca zA artha -(phuvArApAnandanavapavinA) dukha, zeka, tApa, AkraMdana, vadha ane parivana e (mAtmAmayathAra) pite karavAthI, bIjAne karavAthI tathA bane eka sAthe upanna karavAthI (gadyasya) asAtavedanIyakarmane Asava thAya che. pIDArUpa pAraNAmane duHkha kahe che. pitAnA upakArarUpa dravyane viyAga (nAza) thavAthI pariNAma malIna karavuM, cintA karavI, khedarUpa thavuM, tene zoka kahe che. nigha kArya karavAmAM potAnI nidA thavAthI pazcAtApa kare, tene tApa kahe che. paritApathI azupAtapUrvaka vilApa kare athavA raDavuM, tene AkaMdana kahe che. Ayu, Indriya, baLa, prANadikane viyega kara, tene vadha kahe che. ane e vilApa kare ke sAMbhaLavA - - Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALAnA manamAM dayA usanna thAya , evA vilApane pari. devana kahe che. ityAdi aneka kAraNathI asAtA vedanIya karmane Asava thAya che. temaja atyanta kedha, mAna mAyA ane lebha karavAthI, atyanta vilApa karavAthI, atyanta phUTavAthI vagere aneka azubha kAraNethI paNa asatAvedanIyakarmane Asava thAya che.) 11. bhUtapratyanukampAdAnasarAgasaMyamAdiyogaH kSAntiH zaumiti deya IPrA artha-(mUtacinuSpAvAnasarAsaMcamAriyo) bhUtavRtyanukampA, dAna, sarAgasaMyamAdi roga, (zAnti) zubha pariNAmanI bhAvanAthI kedhAdika cAra kaSAne abhAva te kSamA ane (zaura) lemane tyAga (ti) evA prakaranA bhAvethI (jedya) sAtavedanIyakamane Asrava thAya che. bhUtana arthAt cAre gatinA jIvana ane vatAonA athata ahiMsAdi vratanA dhAraNa karanAra vatInAM duHkha jeine tene dUra karavArUpa pariNAmonuM thavuM, tene bhUtatratyanukazmA kahe che. bIjAnA tathA potAnA upakArArthe dhana, auSadhi, AhAradika ApavuM tene dAna ane duSTa karmone nAza karavAmAM rAga karavArUpa saMyamane athavA rAga sahita saMyamane sarAgasaMyama kahe che. Adi zabda levAthI saM 1pAMce indrio ane manane vaza karavuM, tene saMyama kahe che. 2 eka deza tyAga karavAne tathA viSayamAM vinAprayajanaja tyAga thavAthI saMyamasaMyama kahevAya che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsayama, akAma nirjarA, bAlata pAdika samAjavAM. e sarvanA aninja AcaraNanuM nAma ga che. 12. mehanIyakarmanA be bheda che. 1 darzanamehanIya ane 2 cAritramehanIya; emAMthI ananta saMsAranA kAraNusvarUpa darzanamohanIyanA AsavanAM kAraNa kahe che.kevlishrutsnggdhrmdevaavrnnvaado darzanamohasya // 13 // artha- (varizrutasaMghadharmavALavAda) kevalajJAnI, zAstra, munine saMgha, ahiMsAmaya dharma ane devene avarNavAda kara arthAt teone dUSaNa lagAvavuM te (namasya) darzana mehanIyakarmanA AsavanuM kAraNa che. kevalajJAnIne sudhA, tRSA, AhAra, nihArAdi deSa kahe, kaMbalAdi vastra pAtrAdi che, evuM kahevuM te kevaLIne avarNavAda che. zAstramAM madya (dArU), mAMsa, madhu (madha) Adine sevana karavAne upadeza che, vedanAthI piDitane mATe maithunasena, rAtribhojana vagere kahyuM che ItyAdi deSa lagAva, te zAstrane avarNavAda che. zarIrathI nirmamatva, nigraMtha, vItarAgI munizvanA saMghane apavitra nirlajaja kahe, te saMghane avarNavAda che. ahiMsAmaya jainadharmanA sevana karanArA sarve asura hoya che ane thaze evuM kahevuM te dharmano avarNavAda che ane dezane mAMsabhakSI dArUviA, bhejana karavAvALA, strIthI kAmasevana karavAvALA 3 piotAnA abhiprAyathI tyAga nahi karIne parAdhInatAthI - gopabhegane nirodha (nAza) thavo tene akAmani jarA kahe che. - 4 tatvonA yathArtha svarUpathI anabhinna mithAdaSTIne bAla kahe che ane tenA tapane bAlata5 kahe che. . ..... Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagere kahevuM te devane avarNavAda che. e sarvethI mahanIya karmane Asava thAya che. 13. kaSAyodayAttIvrapariNAmazcAritramohasya // 14 // kartha-(kaSAyo yA) dravya, kSetra, kAla, bhAvanAM kAraNe kaSAnA udayathI (tItrapariNAma) tIvra pariNAma thavuM, te (vAritramohya) cAritramehanIyakarmanA AsavanuM kAraNa che. AtmajJAnI tapasvIonI nindA karavI, dharmane nAza kare, dharmanA sAdhanamAM anarAya karavI, brahmacArIone brahmacaryathI calAyamAna karavA, dezavatI ane mahAtIone temAMthI calAyamAna karavA; madha, mAMsa, madhunA tyAgIne bhrama pedA kare; uttama cAritramAM tathA pratiSThA ane yazakIrtimAM duSaNa lagAvavuM e vagere tIvra pariNAmenAM kArya che, ane eja kAryathI cAritramehanIya karmane Asava thAya che. 14. have AyukarmanA cAra bheda che-narakaAyu, tiryaMca Ayu,manuSya Ayu ane devaAyu, temAMthI pahelA narakaAyunA AsavanuM kAraNa kahe che- ___ bahArambhaparigrahatvaM nArakasyAyuSaH // 15 // artha- (vahAramarijharva) baha AraMbha kare ane baha parigraha rAkhe te (nAraNya) nArakIjInA (gayuSaH) AyunA AsravanuM kAraNa che. 15. mAthA tainarsa dA artha--(bhAva) cAritramehanA udayathI utpanna thayele kuTIla svabhAva (tainaca) tiryaMcayoninA AyunA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 AmravanuM kAraNe thAya che. manamAM kaMI, vacanamAM kaMI ane kare koI tene mAyAcArI kahe che. 16. alpArambhaparigrahatvaM mAnuSasya // 17 // artha-(paramaparijharva) alapa AraMbha kare ane a95 parigraha (tRSNA) rAkhe te (mAnuSa0) manuSyaaAghunA AsavanuM kAraNa che. 17. svabhAvamAdevaM ca // 18 // artha-(mAmA) zIkhavyA vagaranI svAbhAvika kamaLatA (2) paNa manuSyaAyunA AsavanuM kAraNa che. 18, niHzIlavatatvaM ca sarveSAm // 19 // bartha(ra) ane ( niHstraDhatatva) divrata, dezavrata vagere sAta zIla tathA ahiMsAdi pAMca vatene dhAraNa nahi karavAM te (vaiSa) cAregatienA AsavanuM kAraNa che. 19 sarAgasaMyamasaMyamAsaMyamA'kAmanirjarAbALatapAMsi daivastha // 20 // artha (sara/saMyamasaMyama saMyamaDAmAra vAchatAMti) sarAgasaMyama, saMyamasaMyama, akAmanirjarA ane bAlIpa e (vaivasya) devAyubaMdhanA AsavanuM kAraNa che. karmone nAza karavAmAM tathA tretAdika zubhAcaraNamAM rAgasahita je bhAva thave, tene sarAgasaMyama kahe che. trasahiMsAnA tyAgarUpa saMyama ane sthAvarahiMsAnA atyAgarUpa asaMyama e prakAre saMyama asaMyama e banne prakAranA pariNAmane saMyamasaMyama kahe che. parAdhInatAthI kSudhA tRSAdika pIDa gavavI; mArA, tADana Adi trAsa sahana kare, ane paritApArika dukha bhogavavAmAM maMdakaSAya Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 rU5 bhAva che, tene akAmanirjarA kahe che. ane A tmajJAna rahita tapa karavuM te bolatapa ( ajJAnata5) che. tenAthI tathA hitakArI kalyANa karavAvALA mitrane saMbaMdha karavAthI, dharmAyatanuM sevana karavAthI, satya dharmanuM zravaNa karavAthI, prazaMsA karavAthI ane prabhAvanAdikathI devAyunA AsavanuM kAraNa thAya che. sabhya 2 / 2 artha -[2] ane ( kve) samyagdarzana paNa devAyunuM kAraNa che paraMtu pRthaka vidhAnathI ka5vAsInA AyunAja AsavanuM kAraNa che ema jANavuM. 21. yogavakratA visaMvAdanaM cAzubhamya nAmnaH // 22 // gartha- yogavatI ) manavacanakAyAnA tyAganI vakratA (kuTIlatA) ( ra )ane (visaMvAdane ) anyathA pravartana karavuM te, (mAmA nAnA) azubhanAmakarmanA AsavanuM kAraNa che. 22. tadvivarIte guma 22 artha-(dviparIta ) ga, vakratA ane visaMvAdathI viparIta manavacanakAyAnI saraLatA ane visaMvAdane abhAva te (zumaya) zubha nAmakarmAnA AsavanuM kAraNa che. 23. darzanavizuddhivinayasampannatAzIlataSvanatIcAro'bhIkSNajJAnopayogasaMvegau zaktitastyAgatapasI sAdhusamAdhiyAvRttyakaraNa maIdAcAryabahuzrutapravacanabhaktirAvazyakAparihANirmArga Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvanA pravacanavatsalatvamiti tiirthkrtvsy||24|| artha-(navicara) paccIsa gardoSa rahita nirmaLa samyakatva. 1. (vinAsaMpannatA) darzana, jJAna, cAritramAM, tathA darzanajJAnacAritranAdhAramAM, tathA deva, zAstra, gurU ane dharmamAM pratyakSa pakSa vinaya karaje, tathA kaSAyane abhAva karIne AtmAne mArdavarUpa kare te. 2. (zISyanatIvA) ahiMsAdika vratamAM tathA tenuM pratipAlana karavAvALA krodhavarjanAdi zIlemAM aticAra rahita pravRtti karavI te. 3. (makAnopayogasaMvezau) nirantara tatvAbhyAsa karatA rahevuM te. 4. saMsAranA dukhethI bhayabhIta thaIne virakta thavuM te. 5. (tiH cAlatANI ) zaktine nahiM chupAvIne yathAzakti (pitAnI zakti mujaba) dAna karavuM te. 6. kAyalezAdika tapa karavuM te. 7. (sApurama ) muninA vizva ane kaSTane dUra karIne temanA saMyamanI rakSA karavI te. 8. (vaicAvRmi ) rogI tathA sAdhumunigaNanI sevApUjA karavI te. 9 (vAryavadukRta vanama:) ahaMnta vItarAga devanI bhakti athavA temanA guNamAM anurAgasvarUpa ahaMkti te. 10. saMghamAM dIkSA zikSAnA ApavAvALA saMghAdhipati AcAryonA guNemAM anurAgarUpa AcAryabhakti. 11. upAdhyAya mahArAjanA guNemAM anurAgarUpa bahuzrutabhakti * zaMkA kakSAdi ATha deSa, ATha mada, cha anAyatana ane traNa mUDhatA e 25 doSa che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12, ane zAstronA guNemAM anurAgarUpa pravacanabhakti. 13. (sAvarayaparihAjara ) sAmAyika, stavana, vadanA, pratikramaNa, pratyAkhyAna ane kAryotsarga e cha Avazyaka kriyAomAM hAni nahi karavI te. 14. (mAmAvanA) syAdvavAda vidyAdhyayanapUrvaka paramatanA ajJAna aMdhakArane dUra karIne jainadharmane prabhAva vadhAra athavA vRddhirUpa kare te. 1pa. (pravanavatsaRtvama) sAdhama jIvonI sAthe gAya vAcharaDAnI mAphaka prIti karavI te. 16. evI rIte bhAvanAo (tIrthApavastra) tIrthakaraprakRtinA AmravanuM kAraNa che. bhAvArtha-darzana vizuddhi vagere seLa bhAvanA jene thAya te niyamathI tIrthakara thAya che-saMsArasamudrane tarI jAya che; tene kugati thatI nathI. vaLI pUrvabhavamAM mithyAtvanA pari NAmathI narakAyune baMdha karyo hoya, te paNa kaI jJAnInA kAraNathI samyakatva grahaNa karI seLa bhAvanA bhAve, te te narakamAMthI nIkaLIne tIrthakara thaI nirvANugatine pAme che. 24. gevakarmanA ucca gotra ane nIca getra e be bheda che, temAMthI nIce getrakarmanA AsavanuM kAraNa kahe che- parAtmanindAprazaMse sadasadguNocchAdanodbhAvane ca ' nItArA artha- (varAmanindA rase) bIjAnA guNenI nidA ane pitAnA guNanI prazaMsA karavI (2) ane (satraTucchAdanoddhAne) bIjAnA vidyamAna guNene AcchAdana karavA (DhAMkavA) ane pitAnA avidyamAna guNene prakAza Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mAna karavA, te ( nanaitrasya) nIca gotrakarmanA AsavanuM kAraNa che. 25. tadviparyayo nIcaittyanutseko cottarasya // 26 // artha -(tadviparyayo) nIca zetranA AsathI viparIta kAraNa arthAta pitAnA guNanI niMdA ane bIjAnA guNenI prazaMsA tathA pitAnA guNane DhAMkavA ane bIjAnA guNene prakAzamAna karavA (4) ane (nIcaittvaguttejau) nIcapravRtti ane utsukatAnA abhAvathI (3ra) uttaranA arthAta uccagetrakamanA AsavanuM kAraNa che. 22. vighnakaraNamantarAyasya // 27 // kartha(vimarama) bIjAnA dAna, bhegAdikamAM vizva karavuM (antarAyaca) te antarAyakarmanA AsavanuM kAraNa che. mAvArtha-dAna ApavAmAM vizva karavAthI dAnAntarAyakarmane Asrava thAya che. bIjAnA lAbhamAM vigha nAMkhavAthI lAbhAMtarAya karmane Asrava thAya che. bIjAnuM baLa vIrya bagaDavAthI vIryaMtarAya karmane Asrava thAya che. bIjAnA bheganA kAraNene bagADavAthI bhogAntarAya karmane Asava thAya che ane upabheganA kAraNone bagADavAthI upalAgAntarAya kamene Asava thAya che. AvI rIte AThe karmonA Asava thavAnAM mukhya mukhya kAraNe kahyAM. vizeSa kAraNe te asaMkhyAta che. 27. iti tattvArthAdhigame mokSazAsre ssssttho'dhyaayH||6|| 1 guNomAM je moTo hoya tenI sAthe vinayarUpa rahevAthI nIcevRtti kahevAya che. 2 guNomAM pote moTo hoya te mada (ahaMkAra) nahi karo, tene anuseka kahe che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ''sata thai jiAte ke have pAMca vrata kahevAnuM sutra kahe che - hiMsA'nRtasteyAbrahmaparigrahebhyo virativratam // 1 // artha-(hiMsAvRtasteyAtrahmavihecaH) hiMsA, amRta, steya, abaddha ane parigraha enAthI (virati ) buddhipUrvaka virakata thavuM tene (tama ) vrata kahe che. bhAvArya-ahiMsA, satya, acorI, brahmacarya ane parigraha parimANa e pAMca vrata che. 1. terAtoDagumarI 2 artha-ukta pAMca vrata (pherAsarvata ) ekadeza tyAgathI ane sarva prakAre tyAgathI (anumatI) aNuvrata ane mahAvrata thAya che. mAvArtha-ukta pAMca pApa-hiMsA, jaTha, cerI, abrahma ane parigrahane yathAzakti ekadezatyAga karavAthI pAMca aNuvrata ane mana, vacana, kAyA; tathA kRta, kArita, anudanAthI saMpUrNa rIte tyAga karavAthI pAMca mahAvrata thAya che. 2. 1 sAmAnya AsavanuM kathana karavA pachI vizeSa zubha AstranuM kathana karavAne mATe adhyAya prAraMbha karIe chIe. jIva zubha, azubha tathA zuddha upayogavALA rakhevI rIte traNa jAtinA hoya che. jyAM sudhI zuddha avasthA nahi thAya tyAM sudhI zubha avasthA paNa grAhya mAnI che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 tatsthairyArtha bhAvanAH paJca paJca // 3 // artha - tasvairtha ) ukta pAMca vratane sthira rAkhavAne mATe pratyeka vatanI ( ) pAMca pAMca (mAvanA) bhAvanAo che (vAraMvAra citavana karavAne bhAvanA kahe che). 3. vADmanoguptIryAdAnanikSepaNasamityAlo vitavAramonanAni patra | 4 || artha-(vAGmanoguptIryAdAnanikSepaNasamityAlokitapAnabhojanAni) vacanaguNi, mane gupti, Isamiti, AdAnanikSepaNasamiti ane AletipAna bhajana e () pAMca ahiMsAvratanI bhAvanAo che. vacananI pravRttine sArI rIte rekavI tene vacanagupti kahe che. mananI pravRttine sArI rIte kavI (vaza karavI) tene mane gupti kahe che. cAra hAtha sudhI jamIna dekhIne yatnAcArapUrvaka (ke jIva mare nahi tevI rIte) cAlavuM tene Isamiti kahe che. jamInane jIva rahita jeIne nAcArapUrvaka kaI vastu levI, mukavI ke jenAthI koI jIva mare nahi tevI rIte vartavuM, tene AdAnanikSepaNusamiti kahe che. AhArapAnAdikamAM antaraMganI jJAnadaSTithI joI tapAsIne bhejanapAna karavuM, tene Alokati pAnajana kahe che. 4. krodhalobhabhIrutvahAsyapratyAkhyAnA catuvI vimA = paDyuM che martha-(dhomamIrvAcapratyarthanA) kedhane tyAga, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 lAbhanA tyAga, bhayanA tyAga, hAsyanA tyAga (4) ane (anuvISi mALa) pAparahita sUtrapramANe (zAstrAnusAra) khAlavu' e (varce) pAMca satyavratanI bhAvanA che. 5. zUnyAgAravimocitAvAsaparoparodhAkaraNamaikSyazuddhisadharmmA'visaMvAdAH paJca ||6|| artha - ( shuunyaagaarvimocitaavaasproprodhaakrnnbhaikssyaarddhsdhiivasaMvAAH ) sUnA gharamAM rahevu, kAie tyAga karelA sthAnamAM rahevu', khIjAne rokavA nAha, zAstravihita bhikSAnI vidhimAM nyUnAdhika nahi karavu ane sAdharmI bhAi sAthe visa'vAda nahi karavA e (4) pAMca acoryavratanI bhAvanA che. 6. strIrAgakathAzravaNatanmanohararAGga nirIkSaNapUrvaratAnusma raNavRSyeSTara sasvazarIrasaMskAratyAgAH paJca ||7|| artha -- ( strIrAgakathAzravaNatanmanoharAGganirakSiNa pUrva rtaanusmrnnnRtyeka savArIrataMvArA:) strIomAM rAga usanna thAya evI kathAone sAMbhaLavAnA tyAga, strIonA manahara agene rAga sahita jovAnA tyAga, pUrvakALamAM karelA (bhAgavelA) viSayabhAgAne smaraNa karavAnA tyAga, kemAdIpana (kAmane utpanna) karavAvALA puSTikAraka padArthoM tathA indriyAne lAlasA utpanna karavAvALA rasAnA tyAga, ane zarIrane zrRMgAra (ghareNAM) thukta karavAnA tyAga, e (4) pAMca brahmacaryavratanI bhAvanA che. 7. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 manojJAmanojJendriyaviSayarAgadveSavarjanAni paJca // 8 // artha-(manArAmanoondriyavijayA dveSavanAnA) pAMca indrienA sparza, rasAdika ISTa athavA aniSTarUpa pAMce viSacAmAM rAgadveSanA tyAga karavA, te (jja) pAMca parigrahavratanI bhAvanAo che. e pAMce vratanI pAMca pAMca bhAvanAAne bhAvavAthI vratAmAM dRDhatA thAya che. 8, have ahiMsAdi pAMca vratathI ulaTA hi'sAdipAMcapApAmAM kevI bhAvanA rAkhavI joie, te kahe che-- hiMsAdiSvihA mulApAyAvadyadarzanam // 9 // artha--( hiMang ) hiMsAdi pAMca pApAnA thavAthI (46 ) A lAkamAM tathA (amutra) paraleAkamAM (apAyAvadyarzanam ) rAja`Da, pa cADa vagere Apattio tathA chenalena vagere nidyA karavAlAyaka kaSTA jovA tathA sahuna karavA paDe che; e prakAre citavana karavu' te. 9. duHsvamavavA // o 0 / / artha--( vA ) athavA hiM...sAdi pAMca pApa (du:lameva) duHkharUpaja che, e pramANe bhAvanA karavI te. (ahiyAM kANumAM krAya nA upacAra hi'sAdI pApAne duHkha kahevu' che.) 10, maitrI pramodakAruNyamAdhyasthyAni ca sattvaguNAdhika klizyamAnA'vinayeSu // 11 // artha-( maitrIpramovALyamAdhyasthAna 6 ) maitrI, pramAda, kArUNya ane mAdhyastha e cAra bhAvanA paNa anukrame Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 (AtrAnA rathamAnAnapu) sarvasAdhAraNa mAM guNAdhikamAM, duHkhIo para, tathA avinayI athavA mithyAdaSTie upara karavI joIe. mAvArtha-saMpUrNa para maitrI ( mitratA) bhAva rAkhave te maitrIbhAvanA che. je pitAthI guNemAM adhika heya, tene dekhatAMja prasannatA pragaTa karI haSita thaIne tenA guNemAM bhakita karavI te pramodabhAvanA che. je jIva rega vagerethI pIDita (duHkhI) hoya tenA upara karUNabuddhi rAkhI tenA dukhane dUra karavAne upAya kare, te kArUNyabhAvanA che ane je jIva tattvArthanA upadezane grahaNa karavAgya na hoya tathA avinayI hoya evA para rAgadveSa rahita madhyastha bhAva rAkhe te mAdhyasthabhAvanA che. 11. .. jagatkAyasvabhAvau vA saMvegavairAgyArtham // 12 // artha -(vA) athavA (saMveverArtha) saMvega ane vairAgyane mATe (narAvaramAvau ) jagatu ane kAyanA svabhAvane paNa vAraMvAra ciMtavana karavuM joIe. e hisAdika pAMca bhAvanAonuM vAraMvAra cintavana karavAthI zuddha nirmala bhAva thAya che ane tenAthI zubhakarmane Asrava thAya che. 12. have e pAMca pApanuM anukrame lakSaNa kahe che- pramattayogAtprANavyaparopaNaM hiNsaa|| 13 // artha -(mAyopramAdanA cogathI (kAvyapaf) - 1 strIkathA, bhojanathA, rAjakathA ane dezakathA e cAra vikathA; krodha, mAna, mAyA ane lebha e cAra kaSAyasparzana, rasana, ghANa, Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 bhAvaprANu athavA dravyaprANene viyega kara, te (hiMsA) hiMsA che. kaSAyasahita bhAva thavAthI arthAt AtmAnA rAgadveSarUpa pariNAma thavAne pramatta kahe che. AtmAnA jJAna darzanAdika svabhAvane bhAvaprANu kahe che ane zarIrAdikane dravyaprANa kahe che. mAvArtha-pramAdane vaza thaIne kaI paNa jIvane mAra, kuTa vagere karIne tathA vinAprayeAjana jhADa vagerene ukheDavAM, DAMLAM, pAMdaDAM vagere teDavAM, dayA rahita thaI prANIone ghAsa, pANI vagerethI dukhI karavAM tathA zakti uparAMta vadhAre beja lAdIne nahi cAle eTale mAra mAra, AvI rIte kaI paNa prANunA jIvane (AtmA)ne duHkha ApavuM, te hiMsA che. 13. samadhAnamakRtam 24 artha-pramAdanA cogathI (aramiyAna) koI paNa prANane pIDAkAraka aprazasta vacana kahevAM te (garama) amRta che arthAt asatya nAmanuM pApa che. mAvArtha-pramAdane vaza thaIne kaI prANIne kuvacana, tirasakAra, jUTha, mazkarI, hAsya vagere karI tenA prANa(AtmA)ne duHkha ApavuM te asatya nAmanuM pApa che. 14, sattAvAna taiyam pa . -lebha vagere pramAdenA kAraNathI (gavarna) vinA ApeluM bIjAnuM dhanadhAnyAdikanuM grahaNa karavuM te (te) teya athar cerI che. mAvArtha-prasAdanA rogathI cakSu ane zrAvya e pAMca indrio; nidrA ane rAgadveSa evI rIte kulle 15 pramAda che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 lAbhane vaza thaI mAlikanI AjJA vagara athavA ApyA vagara kAI paNa vastu levI te cArI che. 15. maithunananala { artharAgAdi pramAdanA ceAgathI ( maithunam ) purUSonI paraspara sparzIrUpa kriyA te [annakSa] akhA arthAt kuzIla che. 16. muccho pridaH || 17 || artha--( mU ) khAdya ane abhyantara cetanaacetanarUpa parigrahamAM mamatvarUpa pariNAma teja ( dri6: ) parigraha che. mAvAthaeN--khAvamAM strI, putra, dAsIdAsa, sevaka, parivAra, gAya, bheMsa, hAthI, gheADA, dhana, dhAnya, suvaNu, rUpa, maNi, mAtI, zayyA, Asana, ghara, ghareNAM, vastrAdikamAM tathA abhyantaramAM rAgAdi pariNAmeAmAM je upArjana saMskArAdri rUpa mamatvabhAva thAya che tene mUrchA kahe che. te mUrNAMja parigraha che. 17. niHzayo karI // 28 // artha--( niHzalya ) je mAyA, mithyA ane nidAna e traNa zalya rahita che teja ( vratI ) vratI kahevAya che. manamAM kaMI hAya, vacanamAM kai hoya ane kArya kaI kare, tene chaLa, kapaTa arthAt mAyAzalya kahe che. tattvArthanu azraddhAna te mithyAtvazalya che ane bhaviSyata kALamAM viSayabhAga bhAgavavAnI icchA karavI tene nidAnazalya Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 kahe che. e traNa zalyeA hAya ane ahiMsAdi pAMca vrata pALe, tApaNa te jIva vratI thaI zakatA nathI. kharI rIte te ahi'sAdi pAMca vratane dhAraNa karI traNa zalyarahita thavAthIja vratI thAya che. 18. bagADanAratha || 12 || artha--vratI ( bArI ) gRhasthI (2) ane (anaIR:) gRhatyAgI sAdhu e e prakAranA hAya che. 19. anunnatoDanArI // 20 // artha--( anumataH ) aNumAtra vratavALA arthAt jene pAMca pApAnA ekadeza yathAzakti tyAga haiAya te ( bagarI ) aNuvratI grahastha athavA zrAvaka kahevAya che. e indriAki trasa jIvonI hi'sAnA tyAga te prathamaahiMsAvrata che. sneha, vaira, mAha, rAga vagerenA kAraNathI asatya kahevAnA tyAga tene khIju satyANuvrata kahe che. (3) khIjAe vagara ApelA padArthanu grahaNa karavu ke jethI tene pIDA thAya ane rAjA 1gere kreDa kare tene cArI athavA cArya kahe che ane e cArInA tyAga karavA te trIjI che. (4) khIjAe grahaNa karelI (pareNulI) athavA nahi grahaNa karelI (kuvArI) strI sAthe viSaya sevananA tyAga, te ceAthu. brahmacaryANuvrata che ane dhana, dhAnya, nAkara, cAkara vagerenu parimANa karIne vadhArenA tyAga karavA, te pAMcamu. parigrahaparimANuaNuvrata che. evI rIte pAMca aNuvratane dhAraNu karanAra aNuvratI (zrAvaka) te acAryANuvrata kahevAya che. 20. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 digdezAnarthadaNDaviratisAmAyikaproSadhopavAsopabhogaparibhogaparimA NAtithisaMvibhAgavatasampannazca // 21 // gaI-digvirati, dezavirati ane anarthadaMDavirati, e traNaguNavata che ane sAmAyika, preSapavAsa, upabhogaparibhegaparimANa ane atithisa vibhAga cArazikSAvrata che. e sAta vrata paNa gRhastha vatIe dhAraNa karavAM joIe athar pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata e 12 vratane dhArI vratIzrAvaka (vratapratimadhArI) kahevAya che. (1) lebha, AraMbha vagere tyAgavAnA abhiprAyathI pUrvAdi dizAomAM kaI prasiddha nadI, gAma, nagara, parvatAdika sudhI gamanAgamananuM sthAna rAkhI tenI AgaLa javAne cAvaja jIva tyAga kare, tene diggata kahe che. (2) ane yAjajIva sudhInA karelA diggata (dizAonA niyamomAMthI paNa saMkecIne kaI gAma, nagara, mahellA sudhInuM gamanAgamana rAkhIne tene nAthI AgaLa mahine, pakhavADIe', divasa, be divasa, cAra divasAdi kALanI maryAdAthI gamanAgamanane tyAga kare, tene dezavrata kahe che. (3) vagara kAraNe je kAmethI pApAraMbha thAya evA kAmane tyAga kare, tene anarthadaMDavata kahe che. jemAM vyarthaja pApabaMdha thAya che evA anarthadaMDa pAMca prakAranA che-1 pApapadeza, 2 hisAdAna, 3 apadhyAna, 4 zruti ane 5. pramAdacaryA. tiryacca vagere jIvene 1, tene nagara, rA. niyama) mAjajIva Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duHkha utpanna thAya te, vanaspati kApavAne temaja pRthvIne kheravA vagerene upadeza Ape te pApopadezaanAthedaMDa che. hiMsAnA upakaraNa-zastra (hathIyAro, pAvaDA, kedALI, beDI, sAMkaLa, cAbUka, viSa, agni vagere padArthonuM dAna karavuM, te hiMsAdAnaanarthadaMDa che. bIjA nA deSa grahaNa karavAne bhAva, bIjAnuM dhana grahaNa karavAnI icchA, bIjAnI strIne jevAnI IcchA tathA bIjA manuSya tiryacenI laDAI javAne bhAva; bIjAnI strI, putra, dhana, AjIvikA vagere naSTa thavAnI icchA karavI; bIjAnuM apamAna, apavAda, avajJA icchavI-ciMtavavI te apadhyAna anarthadaMDa che. 4. rAga, dveSa, kAma, kedha, abhimAnane vadhAravAvALI, hisAdikane puSTi karavAvALI, mithyAtvane vadhAravAvALI, bhaDakathA, yuddhakathA vagere kahevAvALA vedapurANa smRti vagerenuM zravaNa karavuM, te duzrutianarthadaMDa che. 5. ane vagarakAraNe jaLa oLavuM, agni saLagAve, vanaspati chedavI, jamIna khedavI vagerene pramAdacaryAanarthadaMDa kahe che. e pAMca prakAranA anarthadaMDene tyAga karavA, te anarthada:virati che. ane traNe saMdhyAne vakhate (savAra, bapora, sAMje) samasta pApayega kriyAethI rahita thaI sarvethI rAgadveSa cheDI sAmyabhAvane prApta thaIne zuddha AtmasvarUpamAM lIna thavuM, tene sAmAyika vrata kahe che. 5. dareka aSTamI (8) caturdazI (14) nA divase samasta AraMbha choDIne viSaya, kaSAya Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane cAra prakAranA AhArane tyAga karI dharmakathAne sAMbhaLIne seLa pahora (sAtamanA roja bapore bAra vAge jamI AThemane upavAsa ane navamInA divase bAra vAge pAraNuM karavuM.) vyatIta kare te prASadhopavAsa che. 6. je eka vakhata bhegAvavAmAM Ave che evAM tAMbUla, bhajana, pAna, sugaMdhI vagere upaga che ane je vastu aneka vakhata bhegAvavAmAM Ave evA AbhUSaNa, vastra, ghara, vAhana, zayana vagere pariga che. e bhega, paribheganI maryAdA karIne bAkInuM yama niyamarUpa tyAga karavuM, tene upagaparibhegavirati kahe che. 7. ane atithi eTale mikSa meLavavA mATe udyamI, saMyamI ane antaraMga bahiraMgamAM zuddha evA vratI purUSane zuddha manathI AhAra, auSadhi, upakaraNa, vastrAdikanuM dAna karavuM te atithisaMvibhAga vrata che. evI rIte traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata e sAta zIlavata paNa gRhasthIone dhAraNa karavAgyA che. A sUtramAM ja zabda che te AgaLanA sUtramAM kahelA sallekhanArUpa grahastha dharmane sAmela karavA mATe che. 21. ___ mAraNAntikI sallekhanAM joSitA // 22 // sarSa--(marAntiff) mRtyunA samaye thavAvALI (saphevana) lekhanAne (goSitA) sevana kare arthAt mRtyu 1. yAjajIva tyAga karavAne yama kahe che. 2. kALanI maryAdA karIne tyAga karavAno niyama kahe che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (maraNa) samaye zarIra ane kaSAyane kamathI kRza karatAM karatAM dharmadhyAnamAM sAvadhAna rahIne prANa tyAga kare, tene salekhanA kahe che. ene sanyAsamaraNa (samAdhimaraNa) athavA uttama maraNa paNa kahe che. gRhasthIe anta samayanuM paropakArI zubha gatinA kAraNarUpa e sarvottama vata prItipUrvaka sevana karavuM joIe. vArtha-mRtyune samaya najIka jANIne saMpUrNa padArtho tathA kuTuMba vagerethI rAga, dveSa, saMbaMdha, zeka, bhaya, viSAdAdine ane bAhA tathA abhyattara parigrahane anukrame (dhIre dhIre) tyAga karI chaLa, kapaTa rahita zuddha manathI pitAnA kuTuMbanI ane anya janenI pAse kSamA mAMge, pate paNa kSamA kare ane samasta pAponI AlocanA karIne mahAmaMtrasvarUpa paMca namaskAramaMtrane dhAraNa karIne zarIrane cheDe, tene samAdhimaraNa kahe che. teja gRhasthIne zubhagatinuM kAraNa che. 22. have saMpUrNa vratanA atIcAra kahetAM prathama samyaktvanA pAMca atIcAra kahe che- zaGkAkAGkSAvicikitsA'nyadRSTiprazaMsAsaMstavAH artha-(phrI nitsicadaSTikarAzAstavA) zakA, kAMkSA, vicikitsA, anyadaSTiprazaMsA ane anya daSTisaMstava, e pAMca (samya) samyakadarzananA (satavArA) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atIcAra che. ahaMta bhagavAnanA paramAgamamAM prarUpaNa (nimaNa) karelA arthamAM saMzaya kare athavA potAnA AtmAne jJAtA, daSTA, akhaMDa, avinAzI ane pulathI bhinna jANuMne sAta prakAranA bhayane prApta thavuM tene zaMkAatIcAra kahe che. 2 Aleka, paralekasaMbaMdhI bheganI vArachA rAkhavI tene kakSA atIcAra kahe che. 3. duHkhI, daridri, rAgI ItyAdi kaleza sampanna jIvene joIne glAni karavI athavA asamIcIna padArthane dekhIne glAni karavI, te vicikitsA atIcAra che. 4. mithyASTinA jJAnacAritrAdi guNane manathI pragaTa karavAM tene prazaMsA atIcAra kahe che. pa. ane mithyASTinA hoya agara nahi hoya evA guNene vacanathI prakaTa karavA, te sastava atIcAra che. samyagdaSTie e pAMca atIcAra paNa tyAgavA joIe. 23. vratazIleSu paJca paJca yathAkramam // 24 // -evI rIte (tirasTey) pAMca vrata ane sAta zIlavatamAM paNa (thAkU) anukrame ( 5) pAMca pAMca aticAra che, te AgaLa anukame kahe che. 24. 1 vratane sarvathA cheDI devuM tene anAcAra kahe che ane vatane doSa lagAvo (duSita karavuM) tene atIcAra kahe che. 2. Alokabhaya, paralekabhaya, maraNubhaya, vedanAbhaya, arakSAbhaya, aguptabhaya ane akasmAtabhaya e sAta prakAranA bhaya che, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 bandhavadhacchedAtibhArAropaNAnapAnanirodhAH // 25 // artha-banya, vadha, cheda, atIbhArApaNa ane annapAnanirodha, e pAMca ahiMsANuvratanA atIcAra che. 1. pazu vagerene bAMdhIne rokI rAkhavA, tene baMdhAtIcAra kahe che. 2. lAkaDI, cAbUka vagerethI jIvene mAravAM tene vadhAtIcAra kahe che. 3. pazu vagerenAM kAna, nAka, vagere aMgene chedavA, tene dAtIcAra kahe che. 4. manuSya, pazu vagere upara zakti uparAMta vadhAre bhAra lAda (bhara) tene atibhArApaNutIcAra kahe che. 5. ane khAna(kherAka) pAnAdi rokIne bhukhyAM tarakhyAM rAkhavAM te annapAnanirodhAtIcAra che. 25. mithyopadezarahobhyAkhyAnakUTalekhakriyAnyAsApahA sAmaMtramelA. rA gaI-mithyA upadeza, rahebhyAkhyAna, phUTalebakiyA, nyAsApahAra ane sAkAramagnabheda, e pAMca satyANuvratanA atIcAra che. paramAgama (zAstra) thI virUddha upadeza Ape tene mithyapadezAtIcAra kahe che. ra. strIputrAdikanI gupta vArtA athavA guma Acara ne pragaTa karI devA, tene rahevyAkhyAna atIcAra kahe che. 3. jUThAM khata, jUThA lekha vagere lakhavuM, tene kUTaleprakriyAtIcAra kahe che. 4. ke manuSya rUpIA, ghareNuM vagere anAmata mUkI jAya ane jyAre te levA Ave tyAre Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUlathI thoDA mAMge tyAre tene kahe ke tamArA jeTalA hoya teTalA laI jAo, evuM kahIne chupAvavuM, tene nyAsApahArAtIcAra kahe che. 5. ane keIne bhrakuTI kSepa, mukha vagere AkRtithI tenA mananA gupta abhiprAyane jANIne prakaTa kare, tene sAkAramaMtrabhedotIcAra kahe che. 26. stenaprayogatadAitAdAnaviruddharAjyAtikramahInAdhikamAno mAnagatipatravyavahAra | 27 martha-stanaprayoga, tathatAdAna, viruddharAjyAtikrama, hInAdhikamAnmAna ane pratirUpakavyavahAra e pAMca aairyANuvratanA atIcAra che. 1. corI karavAne upAya batAhave tene stanapragAtIcAra kahe che. 2. cArInI vastunI kimata ApIne athavA kimata nahIM ApIne levI, te tadAhatAdAna athavA cArArthodAnAtIcAra che. 3. rAjAnI AjJAne lepa karavo ane tenA virUddha cAlavuM, te virUdarAjyAtikamAtIcAra che. 4. ApavA levAnAM tela, trAjavAM, gaja, pAlI vagere ochA vadhAre rAkhavAM tene honAdhikamAnemAnAtIcAra kahe che. 5 adhika mUlyanI vastumAM ochA mUlyanI vastu meLavI vadhAre kiMmatathI vecavI athavA ghImAM DelIyuM, carabI vagere temaja dUdhamAM pANI vagere meLavI vecavuM tene pratirUpakavyavaharAtIcAra kahe che. 27, paravivAhakareNatvArikAparigRhItA'parigRhItAgamanAna hIrAlAlatItrAmAzA . 28 || artha-paravivAhakaraNa, parigrahItatvarikAgamana, apa Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 rigRhItevarikAgamana, ana+kIDA ane kAmatIvrAbhiniveSa, e pAMca brahmacaryAvratanA atIcAra che. 1. bIjAnI chekarA chekarIne vivAha karavA athavA kahIne karAvI Apave, tene parivavAhakaraNAtIcAra kahe che. 2. bIjAnI paraNelI vyabhicAraNI strIne tyAM jAvaAva karavu. tathA tenI srAthe leNadeNu, vacanAlApAki karavu tene parigRhItetvarikAgamanAtIcAra kahe che. 3. je vyabhicAraNI strI aparigRhIta che. arthAt je srInA kAI pati nathI evI vezyA vagere strIo sAthe leNadeNu tathA vArtAlApAdi rAkhavA, tene aparigrahIterikAgamanAtIcAra kahe che. 4. kAmasevana karavAnA agAne choDIne anya aMgothI kAmakrIDA karavI tene ana gakrIDAtIcAra kahe che. pa. ane peAtAnI strImAM kAmasevananI atyanta abhilASA rAkhavo athavA kAmakrIDAmAM atizaya magna rahevu tene kAmatItrAbhiniveSAtIcAra kahe che, 28. kSetravAstuhiraNyasuvarNadhanadhAnyadAsIdAsakupya pramANA'tikramAH // 29 // arthakSetravAstu, hiraNyasuvarNa, dhanadhAnya, dAsIdAsa ane kuSya e pAMcenA parimANune ulaMghana karavAM te 5rigrahaparimANunA pAMca atIcAra che. 1. dhAnyAdika sanna hAvAnA sthAnane kSetra kahe che ane ghara, makAna, vagerene vAstu kahe che. 2. rUpIA cAMdI, vagerene hiraNya kahe che ane sAnu* athavA sonAnA dAgInA, vAsaNu vagerene Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 suvarNa kahe che. 3. gAya, baLada, bheMsa vagerene dhana kahe che ane cAkhA, ghauM' vagere anAjane dhAnya kahe che. 4. zarIra athavA gharanI sevA vagere karavAvALI strI tathA purUSa dAsIdAsa che. pa. vajra, thALI, lATA, kapAsa, ca'dana vagere kukhya che. e sa`pUrNanA parimANamAM ghaTA vadhArA karavAthI atIcAra thAya che, 29. ' UrdhvAdhastiryagvyatikramakSetravRddhismRtyantarAdhAnAni // 30 // artha--uddhAMtikrama, adhAtikrama, tiryaMgatikrama, kSetravRddhi ane mRtya'tAdhAna, e pAMca digdatanA atIcAra che. 1. parimANuthI adhika vRkSa (jhADa) parvatAdi upara caDhavu', tene uddhRtikramAtIcAra kahe che. 2. parimANuthI vadhAre kuvA, vAva vageremAM nIce uMtaravu tene adhAtikra mAtIcAra kahe che. 3. bheAMyarAM, parvata vagerenI guphA, su2'ga vageremAM ADAavaLA javu, tene tirthaMgatimAtIcAra kahe che. 4. parimANu karelI dizAonA kSetrathI vadhAre kSetravRddhi karavI, tene kSetravruddhitIcAra kahe che. ane 5. dizAonI karelI maryAMdAne bhUlI javI, tene mRtyatarAdhAnAtIcAra kahe che. 30, AnayapreSyameyogazabdarUpAnupAtapuLakSepAH // 31 // artha--Anayana, preSNaprayAga, zabdApAnuta, rUpAnu pAta, ane pudgalakSepa e pAMca dezaJatanA atIcAra che. 1. maryAdAthI bahAranI vastune ma'gAvavI athavA keine khelAvavA, te AnayanAtIcAra che. 2. maryAdAthI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 bahAranA kSetramAM pAte jAya nahi, para`tu sevaka vagere bIjA manuSyane mAkale, te preSyaprayAgAtIcAra che. 3. maryAMdAthI bahAranA kSetramAM beThelA manuSyane udharasa athavA khAMkhArA vagere zakhsa karIne potAnA abhiprAya jaNAvavA, te zabdApAtAtIcAra che. 4. maryAdAthI khahAra kSetramAM beThelA manuSyane peAtAnuM rUpa batAvIne hAthanA IsArAthI samajAvI kAma karAvavuM, te rUpAnupAtAtIcAra che, 5. ane maryAdAthI bahAra paththara kAMkarA vagere phUMkIne isArA karavA, te purNalakSepAtIcAra che. 31. kandarpautkucya maukharyyasamIkSyAdhikaraNopabhogaparibhogAnarthakyAni // 32 // artha-kanharSa, kAtsucca, mAkharce, asamIthyAdhikaraNa, ane upabhAgaparibhAgAnarthakya e pAMca anarthada Da tyAgavratanA atIcAra che. 1. rAgabhAvanI utkaMThAthI hAsyamizrIta bha'Davacana (kuvacana) khelavAM, te kandaryAtIcAra che. 2. rAgAdayanI tIvratAthI hAsya, bIbhasta vacana meAlavAM ane kAyAthI paNa nindanIya krIDA karavI, te kokucyAtIcAra che. 3. mUrkhatAthI ghaNAja nirarthaka pralApa karavo, te maukhaaMtIcAra che. 4. vicAra karyAM vagara vinA prayAjane adhikatAthI pravarttana karavu', te asamIkSyAdhikaraNAtIcAra che. 5. bhAga upabhAganA jeTalA padArthAthI pAtAnuM kAma cAlatu... hAya, tenAthI adhika (vadhAre) saMgraha karavA, te upabhAgaparibhAgAnarthayAtIcAra che. 32. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 yogaduHpraNidhAnAnAdarasmRtyanupasthAnAni // 33 // marya-traNa prakAranA gadupraNidhAna (madupraNidhAna, vAdupraNidhAna ane kAyadupraNidhAna), anAdara ane RtyanupasthAna e pAMca sAmAyikavratanA atIcAra che. 1. manane anyathA (jyAMtyAM calAyamAna karavuM, te manedupraNidhAnotIcAra che. 2. vacanane calAyamAna karavuM, te vAGgapraNidhAnAtIcAra che. 3. zarIra jema tema halAvavuM (calAyamAna karavuM), te kAyadupraNidhAnAtIcAra che. 4. utsAharahita anAdarathI (praphullIta mana vagara) sAmAyika karavuM, te anAdarAtIcAra che. ane 5. sAmasI. A yikamAM ekAgratA vagara cittanI vyagratAthI pATha bhUlI je, te RtyanupasthAnAtIcAra che. 33. . apratyavekSitA'pramArjitotsargAdAnasaMstaropakramaNA navaraRtyanupasthAnAni 24 .. artha -apratyavekSita-apramAjita bhUmi upara maLa mUtrAdi karavuM, upakaraNa grahaNa karavAM, saMthArA vagere bIchAvavA, vratane anAdara kare, ane mRtyanupasthAna e pAMca prASadhopavAsavratanA atIcAra che. 1. A bhUmimAM jIva che ke nahi evI rIte AMkhethI jevuM te pratyavekSaNa che, ane kemaLa upakaraNathI bhUmine zedhavI athavA sApha karavI te pramArjana che, mATe AMkhethI joyA vagara athavA kemaLa pachI vagerethI zodhana karyA vagara bhUmi upara maLamUtra kAdika nAkhavuM, te A pratya Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 sitApramAjitasargAtIcAra che. 2. e ja pramANe vagarajue vagara sApha kare ahaMta AcAryAdinAM pUjananAM upakaraNa, kezara, mALA, dhUpAdika grahaNa karavuM athavA vastra, pAtra (vAsaNa) vagerene joyA ke sApha karyA vagara jamIna upara ghasaDIne uThAvavAM te apratyakSatApramAjitAdAnAtIcAra che. 3. vagara jue vagara sApha kare bhUmi upara zayanAsanane mATe vastrAdika pAtharavAM te apratyasitApramArjitasastaropakamaNAtIcAra che. 4. bhUkha tarasanI pIDAthI Avazyaka dharmakriyAomAM anAdarathI prarvatana karavuM te anAdarAtIcAra che. 5. preSapavAsAnA divase karavAgye Avazyaka dharmakriyAone bhUlI javI te, RtyanupasthAnAtIcAra che. preSapavAsa vrata karavAvALAe e pAMca atIcAra tyAgavA joIe. 34. sacittasambandhasammizrAbhiSavaduHpakAhArAH // 35 // artha-sacitta, sacittasaMba, sacittamizra, abhilava ane dupaTTe e pAMca prakArane AhAra kare, te bhegepagaparimANavratanA atIcAra che. 1. jIva sahita puSpaphaLa vagerene AhAra kare, te sacittAdhArAtIcAra che. 2. sacitta vastune sparza karelA padArthane. AhAra kare, te sacittasambandhAhArAtIcAra che. 3. sacitta padArtha sAthe maLelA padArthane AhAra kare te sacisamizrAhArAtacAra che. 4. puSTikAraka padAIne AhAra kare, te abhiSavAtIcAra che. 5. sArI Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 rIte nahi pAkelA padArthane AhAra kare tathA kaSTathI ghaNe vakhate paripakava (hajama) thAya evA padArthanuM bhojana karavuM, te duHpahArAtIcAra che. 35. sacittanikSepApidhAnaparavyapadezamAtsaryakAlAtikramAH // 36 // artha-sacittanikSepa, sacittApidhAna, paravyapadeza, mAtsarya ane kAlAtikama e pAMca atithivibhAgavratanA atIthAra che. 1. sacitta (jIvasahita) lIlA kamaLa, pAMdaDAM vageremAM mUkIne AhAra Apa, te saci-tanikSepAtIcAra che. 2. sacitta kamaLa pAMdaDAMdikathI DhAMkelA AhAra auSadhinuM dAna ApavuM te sathi-tApidhAnAtIcAra che. 3. bIjAnI vastunuM dAna karavuM, te paravyapadezAtIcAra che. 4. anAdarathI dAna ApavuM athavA anyadAtArathI IrSAbhAva karIne dAna ApavuM te mAtsacaMtIcAra che. pa. dAna ApavAne vakhata ulaMghana karI akALe bhejana ApavuM, te kALAtIkamAtIcAra che. 36. jIvitamaraNAzaMsAmitrAnurAgasukhAnubandhanidAnAni // 37 / / artha-jIvitAza'sA, maraNazaMsA, mitrAnurAga, sukhAnubandha ane nidAna e pAMca sallekhanA maraNanA atIcAra che. 1 sallekhanA (samAdhimaraNa) dhAraNa karIne vadhAre jIvavAnI kakSA (IcchA) karavI, te chavitAza sAtIcAra che. 2. rega vagerenA upadrava (kha) thI ghabharAIne maravAnI vAMchA (IchA) karavI, te maraNazaM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 sAtIcAra che. 3. mitrAnu smaraNa karIne temAM rAga karavA, te mitrAnurAgAtIcAra che. 4. pUrvakALamAM bhAgavelA bhAgAne yAda karavA, te sukhAnubaMdhAtIcAra che. 5. AgalA janmamAM viSayAdika sukhA prApta thavAnI IcchA karavI, te nidAnAtIcAra che. 37. evI rIte samyagdarzana, pAMca aNuvrata, traNa guNavrata, cAra zikSAvrata ane eka sallekhanAnA ekadare 70 atIcAra kahyA, tenAthI vratIe avazya khacavu joie. have dAnanuM lakSaNa kahe che-- anugrahArthaM svasyAtisargodAnam // 38 // artha--(anuprArtha) pAtAnA ane bIjA upakArane mATe (svastha) dhana vagerenA athavA svArthanA (atisai:) tyAga karavA te (vAnama) dAna che. je dAna karavAthI pAtAne puNyama-dha thAya che, te peAtAnA upakAra che ane jethI pAtrane samyagdarzanAdi guNAnI vRddhi thAya, te bIjAnA upakAra che; evI rIte svapara upakArArtha AhAradAna, auSadhadAna, zAstradAna ane abhayadAna e cAra prakAranAM dAna ApavAMtedAna che. 38. vidhidravyadAtRpAtrA vizeSAttadvizeSaH / / 39 // 76rtha-(vidhidravyavAnlRpAtravizeSAt) vidhivizeSa, draSyavizeSa, dAtAravizeSa ane pAtravizeSanA kAraNathI (tavizeSa:) ukta dAnamAM paNa vizeSatA che arthAt e cAra kAraNeAthI uttama, madhyama, jaghanya Adi dAnanA vizeSa le thAya che ane tenAM phaLa paNa uMttama, madhyama, jaghanya vagere thAya che. 39. iti zrImadumAsvAmiviracite tattvArthAdhigame mokSazAstre saptamo'dhyAyaH // 7 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha aSTamo'dhyAya likhyate / - 6 mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogA bandhahetavaH // 1 // artha - mithyArzanAviratikamaSAyA) mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane vega e pAMca (nyata:) bandhanAM kAraNa che. 1. atatvanuM zraddhAna karavuM te mithyAtva athavA mithyAdarzana che. ene be bheda che-gRhItamithyAtva ane agrahIta mithyAtva. bIjAne (kudharmana) upadeza tathA kuzAsanA sAMbhaLavAthI atattvanuM zraddhAna thAya tene gRhatamithyAtva kahe che. bIjAnA upadeza vagara pUrvabhavamAM upanna karelA mithyAtvakarmanA udayathI je atatva zraddhAna thAya, te agRhIta mithyAtva athavA nisargajamithyAtva che. gRhatamithyAtvanA ekAtamithyAtva, viparItamithyAtva, saMzayamithyAtva, vinayamithyAtva ane ajJAnamithyAtva e pAMca bheda che. vastumAM athavA padArthamAM aneka dharma che te sarvane gaNuM karIne temAMthI ekaja dhamane mAnI tenuM zraddhAna kare, te ekAntamithyAtva che. sagranthane nigraMtha mAnavA, kevaLI bhagavAnane AhAra karavAvALA mAnavA, strIne mokSa mAnavuM evI rItanA ulaTA zraddhAnane viparIta mithyAtva kahe che. samyagdarzanajJAnacAritrarUpa mokSamArga che ke nahi evI rIte saMdeharUpa zraddhAna karavuM, te saMzayamithyAtva che. samasta prakAranA deva, kudeva Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 ane samasta prakAranA darzanAne ekaja mAnavAM tathA tenI bhakti karavI, tene vinayamithyAtva kahe che. hita ahitanI parIkSA rahita zraddhAna karavu tene ajJAnamithyAtva kahe che. SaT (7) kAyanA jIvAnI hiMsAnA tyAga nahIM karavA ane pAMca indriya ane manane vaza nahIM karavAM te khAra prakAranI avirati che. bhAvazuddhi, kAyazuddhi, vinayazuddhi, irSyApathazuddhi, bhakSyazuddhi, pApanAzanazuddhi, pratiSThApanazuddhi ane vAkayazuddhi e ATha zuddhi tathA daza lakSaNa dharmamAM utsAha rar3hita pariNAma thai mada udyamI thavAne pramAda kahe che. strIkathA, rAjakathA, bheAjanakathA, dezakathA e cAra vikathA ane krodha, mAna, mAyA ane leAbha e cAra kaSAya; pAMca indriyA, nidrA ane rAga e pramANe pramAdanA 15 bheda che. kaSAyanA koSamAnamAyAlAbharUpa 16 bheda ane hAsya, rati, arati vagere kaSAyanA bheda maLI 25 kaSAya che. cAra manAyeAga, cAra vacanaceAga ane pAMca kAyayeAga, eka AhAraka krAyacega ane eka AhAraka mizrayAga, e pramANe paMdara ceAga che. e samastathI arthAt mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane ceAgothI zubhaazubha karmonA adha thAya che. 1. sakaSAyatvAjjIvaH karmaNo yogyAnpudgalAnAdatte sa bandhaH // 2 // artha--(gIva:) jIva ( saSAyatvAt ) kaSAyanA ceAgathI ( rmaLaH ) karmanA utpanna thayA ( yogyAnlR ) yogya ( puvAna ) purNAne ( mAtte ) grahaNa kare (6) te ( vanya-) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 bandha che. mAvAthaeN--samasta leAkamAM pulAnAM paramANu bharelAM che. temAM kArmANuvargAnA paramANu paNu dareka jagyAe kAyama che. AtmA jyAre manavacanakAyarUpa yogodvArA saka`pa athavA kaSAyasahita thAya che tyAre te kAmAMjIvaNA karUpa thaIne AtmA sAthe sabandha karIle che, tene karmabandha kahe che. te samaye kaSAya jo mantra hAya tAkarmAnA paNa sthitimanya athavA anubhAgamanya mada thAya che ane tIvra hAya che teA tIvra bandha thAya che. 2. have banyanA prakAra kahe che.-- prakRtisthityanubhAgapradezAstadvidhayaH // 3 // artha---- pratisthinumA pravezAH ) prakRtikhandha, sthitibandha, anubhAgamanya ane pradezakhanya e (dviSayaH ) te anyanA cAra prakAra che. prakRti nAma svabhAvanu che. jema lImaDAnA svabhAva kaDavA che, gALanA svabhAva mIThA che. tema evI rIte ATha karmAMnA svabhAvanu' (rasanu*) paDavu', te prakRtikhadha che. jJAnAvaraNuM, darazanAvaraNa, vedanIya, mAhanI, Ayu, nAma, geAtra ane antarAya e ATha karma che temAM jJAnavaraNanI prakRti AtmAne AcchAdana karavAnI ( DhAMkavAnI ) che, darzanAvaraNunI prakRti AtmAnA darzana athavA jJAnanA sAmAnya avalekanarUpa azane AcchAna karavAnI che, vedanIyakarmanI prakRti AtmAmAM sukhaduHkha utpanna karavAnI che, mehanIyakarmanI prakRti karmamAM madya Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (madIrA), dhaMturA vagerenI mAphaka AtmAmAM moha utpana karavAnI che; AyukarmanI prakRti kaI paNu zarIramAM kALanI maryAdAne mATe AtmAne aTakAvavAnI che, nAmakarmanI prakRti AtmAne mATe judA judA prakAranA sAMgopAMga racavAnI che, gotrakarmanI prakRti uccakuLamAM, nIcakuLamAM utpanna karavAnI ane antarAyakarmanI prakRti AtmAnA vIrya, dAna, lAbha, bhega ane upabhegamAM vidha nAMkhavAnI che. karmamAM e prakArane svabhAva thavAne pratibaMdha kahe che. ukta ATha prakAranI karmaprakRti je AtmAnA pradezamAM banyarUpa thaI jeTalA vakhata sudhI rahe athavA jyAM sudhI potAnA svabhAvane choDe nahi teTalA samayanI maryAdA jene thAya che tene sthitimAM kahe che ane jevI rIte gAya, bakarI, bheMsanA dUdhamAM vadhAre ochA 2sane taphAvata che, tevI rIte karmomAM tIvra, madhya, manda rasa (phaLa) ApavAnI zakti hevAne anubhAgabadha athavA anubhavadha kahe che, ukta ATha prakAranA karmone AtmAnA pradezamAM eka kSetrAvagAharUpa saMbaMdha thave, tene pradezabaMdha kahe che. evI rIte bandhanA cAra bheda che. 3. Ayo jnyaandrshnaavrnnvedniiymohniiyaayurnaamgotraantraayaa||4|| gaI-(Aja) Adine baMdha arthAta prakRtibaMdha (jJAnano varaghavenIyamonIyAyunotrAntarAyA) jJAnAvaraNa, da nAvaraNa, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, zetra ane antarAya evI rIte ATha prakAranA che arthAta ATha prakA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 220 ranA svabhAvavALA che. emAMthI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mehanIya ane aMtarAya ghAtikarma che ane bAkInA cAra aghAtikarma che. 4. pazcanavanyaSTAvizaticaturdvicatvAriMzadAdvipaJcabhedA yathAma/ 1 / artha--mUlaprakRtinA ATha prakAra kahyA, temAM (yAnama) anukrame (vanavaNavaMrAtiviviMzavimevADa) pAMca, nava, be, aThThAvIsa, cAra, beMtAlIsa, be ane pAMca bheda che. mAvAI-jJAnAvaraNanA pAMca, darzanAvaraNanA nava, vedanIyakarmanA be, mehanIyakarmanA aThThAvIsa, AyukarmanA cAra, nAmakarmanA beMtAlIza, netrakarmanA be ane antarAyakarmanA pAMca bheda che. 5. __ matizrutAvadhimanaHparyayakevalAnAm // 6 // artha-jJAnAvaraNakarmanA matijJAnAvaraNu, zratajJAnAvaraNa, avadhijJAnAvaraNa, mana:paryayajJAnAvaraNa ane kevalajJAnAvaraNa e pAMca bheda che. AvaraNa nAma DhAMkaNa che. jevI rIte kaI mUti upara paDAne paDade DhAMkavAthI te mUrtine A kAra dekhAtuM nathI tevI rIte AtmAmAM kevaLajJAnarUpa hevAnI zakti che, paNa te jJAnAvaraNarUpa karmane paDadAe saMpUrNa jJAnene DhAMkI rAkhyA che. matijJAnAvaraNa ane zutajJAnAvaraNakarmane kaIka upazamathI ochuM vadhatuM jJAna | sarve mAM rahe che, paraMtu bAkInA sarve prakAranA jJAnane Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w 131 - i ukta pAMce prakAranAM karmo ochAvadhatA DhAMkI rAkhe che. matijJAnane DhAMkI rAkhe arthAt matijJAna utpanna thavA na de, tene matijJAnAvaraNakarma kahe che. zrutajJAna utpanna thavA na de, tene zrutajJAnAvaraNukarma kahe che. avadhijJAnane DhAMkI khe, tene avadhijJAnAvaraNakarma kahe che. mana paryAyajJAnane AcchAdana karI utpanna thavA na de, tene mana 5. caMyajJAnAvaraNa karma kahe che. ane kevalajJAnane AcchAdana karI utpanna thavA de, tene kevalajJAnAvaraNukarma kahe che. 6. cakSuracakSuravAdhikevalAnAM nidrAnidrAnidrAmacalAmacalA pracalAstyAnagRddhayazca // 7 // kartha(kurakuravaThAnAM) cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa ane kevaladarzanAvaraNa e cAra (ra) ane (nidrAnidrAnidrAbAvAvAsyAnAya) nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalA pracalA ane satyAnagRddhi e pAMca nidrAsahita nava prakRti darzanAvaraNa karmanI che. jenA udayathI AtmA cakSuIndriya rahita ekedriya athavA vikalendriya thAya athavA cakSudriya sahita pacendriya thAya te paNa tenA netremAM dekhavAnI samarthatA na heya arthAt AMdhaLe kANe athavA ghaNuM ochuM jete hoya tene cakSudarzanAvaraNaprakRti kahe che. je karmanA udayathI cakSu indriyathI atirikta anya indriothI darzana (sAmAnyajJAna) na thAya, tene acakSudarzanAvaraNaprakRti kahe che. avadhidarzanathI je sAmAnya avakana thAya che, Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 tene AcchAdana karavA . DhAMkavA ) vaLI avadhidarzanAvaraNaprakRti che. kevadarzanadvAje samasta darzana athavA sAmAnyAvalAyana nahi thavA de, tane kevaladarzanAvaraNu prakRti kahe che. mada, kheda, glAni dUra karavAne mATe je zayana kare che, te nidrAdarzanAvaraNaprakRti che. nidrA upara nidrA AvavI, tene nidrAnidrAdarzanAvaraNaprakRti kahe che. nidrAnidrAdarzanAvaraNaprakRtinA udayathI netrAne ughADI nahi zake evI addAra nidrA jIvane Ave che. zAka, kheda, madAdikathI beThAMbeThAMja zarIramAM vikAra utpanna thAya ane pAMce indriyAnA vyApAranA abhAva thaI jAya tene pracalAdarzanAvaraNaprakRti kahe che. tenA udayathI jIva AMkhAne kaIka ughADI mukIne suI rahe che arthAt suI rahelA sutA sutA sutA paNa kAMI jANe che; beThA beThA paNa karavA mAMDe che. netragAtra calAvyA kare che dekhatAM chatAM paNa kAMI dekhatA nathI. jenA udayathI mukhamAMthI lALa vahevA mAMDe, aMga, upAMga calAyamAna thatAM rahe, seya vagere ghecavAthI paNa saceta na thAya tene pracalAmacalAdarzanAvaraNaprakRti kahe che. je nidrAnA AvavAthI caitanya jevA thaine aneka rAdnakarma karI leche ane pachI mehAza thaI jAya che tathA nidrA purI thavA pachI tene mAluma paDatu' nathI ke me' zu zu kAma karI lIdhu, tene tyAnagRddhidarzanAvaraNaprakRti kahe che. evI rIte nava prakAranA darzanAvaraNa prakRtinA bheda che. 7. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadasadvedhe // 8 // artha-(sa ) vedanIyakarmanA sat ane asat arthAt sAtavedanIya ane asatAvedanIya e be bheda che. jenA udayathI jIvane zArIrika mAnasika aneka prakAranI sukharUpa sAmagrInI prApti thAya, tene sAtavedanIyakarma kahe che. ane jene karmanA udayathI duHkhadAyaka sAmagrInI prApti thAya, tene asAtAdanIya karma kahe che. 8. darzanacAritramohanIyAkaSAyakaSAyavedanIyAkhyAtridvinavaSoDazabhedAH samyaktvamithyAtvatadubhayAnyakaSAyakaSAyau hAsyaratyaratizokabhayajugupsAstrIpunapuMsakavedA anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnasaMjvalanavikalpAzcaikazaH krodhmaanmaayaalobhaaH|| 9 // artha-(navAritramodanASASAnAlyA) dazanamehanIya, cAritramohanIya, akaSAyavedanIya ane kaSAyavedanIya e cAra mehanIyama anukrame (sivinavaNo - merA) traNe, be, nava ane seLa prakAranAM che, jemAMthI darzana mehanIya ( vAmithyAtvatatumayAna) samyakatva, midhyAtva ane sazmithyAtva e traNa prakAranA che. ane cAritrahanIya (aSAyapAcau) akaSAyavedanIya ane kaSAyavedanIya evI rIte be prakAranA che, temAMthI akaSAyavedanIya te (hAsyaracatiromathaggNA) hAsya, rati, arati, zeka, bhaya ane jugupsA e cha tathA (strIpunapuMsaveDA) | - , Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 prIveda, purUSada ane napusakaveda evI rIte nava prakAranA () ane kaSAyavedanIya (anantInuvapratyathAnapracAcAnasaMvanaviha5 ) anantAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyA khyAna ane saMjavalananA bheda sahita (dhamanimavAmA ) kedha, mAna, mAyA ane lebharUpa 16 prakAranA che. mAM -mehanIya karmanA darzanamohanIya ane cAritramehanIya e be te mULa bheda che, temAM darzana mehanIyanA samyakatva, ane samyammithyAtva athavA mizramehanIya evI rIte traNa prakAra che ane cAritramehanIyanA akaSAyavedanIya ane kaSAyavedanIya e be bheda che, jemAMthI akaSAyavedanIyanA hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda evI rIte nava prakAra che. ane kaSAyavedanInA 10 anantAnubaMdhIoNMdha, 2. apratyAkhyAnakAdha, 3. pratyAkhyAnakadha, 4. saMjavalana krodha, 5. anantAnubaMdhImAna, 6. apratyAkhyAnamAna, 7. pratyAkhyAnamAna, 8. saMjavalanamAna, 9, anatAnubaMdhImAyA, 10. apratyAkhyAnamAyA, 11, pratyAkhyAnamAyA, 12. saMjelanamAyA, 12, anantAnubaMdhIbha, 14. apratyAkhyAnalabha, 15. pratyAkhyAnabha, ane 16. saMjavalanalAbha evI rIte seLa prakAranA kaSAyavedanIya che. 1 kiMcitkaSAyarUpane IrSAtkaSAya, kaSAya athavA akaSAyadanIya kahe che. AtmAne kaze arthAta kalezitarUpa kare tene kaSAya kahe che. ahiMyA akaSAya zabdano artha kaSAya rahita nathI, paraMtu | kiMcita kaSAya che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 je karmanA udayathI sAbhASita mArgathI parAmukhatA ane tatvArthazraddhAnamAM nirUtsukatA athavA nirUghamatA tathA hitAhitanI parikSAmAM asamarthatA thAya, te mithyA prakRti che. jyAre zubha pariNAmanA prabhAvathI mithyAtvane rasa ocho thaI jAya che tyAre te zaktinA ghaTavAthI asamartha thaIne AtmAnA zraddhAne rokI zakatuM nathI athavA samyakatvane bagADI zako nathI tyAre jene udaya thAya che, te samyakatavaprakRti che. ane je karmanA udayathI tanA zraddhAnarUpa ane azraddhAnarUpa bane prakAranA bhAva dahIM geLanA maLelA svAdanI mAphaka maLelA hoya che tene samyamithyAtvaprakRti kahe che. e traNe prakRtie AtmAnA samyakatvabhAvane ghAta karavAvAlI che. jenA udayathI hasavuM Ave tene hAsyaprakRti kahe che, jenA udayathI viSayamAM utsuktA athavA AsaktatA thAya, tene ratiprakRti kahe che ane jenA udayathI ratimAM (viSayasevanamAM) AsaktatA na thAya tene aratiprakRti kahe che. jenA udayathI zeka, cintA vagere thayAM kare, tene zekaprakRti kahe che. jenA udayathI uga pragaTa thAya, tene bhayaprakRti kahe che. jenA udayathI pitAnA dene AcchAdAna kare (DhAMke) ane bIjAnA utkRSTa zIlAdika guNemAM deSa utpanna karI avajJA, tiraskAra athavA glAnirUpa bhAva thAya tene jIgussAprakRti kahe che. jenA udayathI | purUSanI sAthe ramavAnI IcchA thAya, tene strIvedaprakRti Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che. jenA udayathI strInI sAthe ramavAnI icchA thAya tene purUSavedaprakRti kahe che. jenA udayathI strI purUSa baMnenI sAthe ramavAnI IcchA tene napuMsakavedaprakRti kahe che. kaSAyavedanIyanI 16 prakAranI prakRti che, jemAMthI mukhya kedha, mAna, mAyA ane lebha e cArakaSAya che. jenA udayathI pitAne ane bIjAne ghAta karavAnAM pariNAma thAya tathA bIjAne upakAra karavAne abhAva athavA kura bhAva thAya, tene pheMdhakaSAya kahe che. ane jAti, kuLa, baLa, aizvarya, vidyA, rUpa, guNa, tapa, jJAna vagerenA garvathI uddhatarUpa tathA bIjA sAthe namra na thavArUpa pariNAma thAya, tene mAnakaSAya kahe che. bIjAne ThagavAnI IcchAthI kuTilatA, daze, kapaTa vagere karavAM, tene mAyAkaSAya kahe che. ane pitAnA upakAraka dravyamAM atyaMta abhilASA rAkhavI, tene lobhakaSAya kahe che. e cAre kaSAyamAMthI pratyekanA tIvrata, tIvra, maMda ane maMdatara evA cAra cAra bheda che. tIvratara kodha, mAna, mAyA bharUpa pariNAmone anantAnubadhI kAdha, mAna, mAyA, lobha kahe che, tenAthI ochA tIvra pariNAmane apratyAkhyAna krodha mAna mAyA lobha kahe che, tIvrathI maMdarUpa pariNAmone pratyAkhyAnadhamAnamAyA 1 strI, purUSa ane napusakenA zarIramAM je gupta aMgonI racanA hoya che te te nAmakarmanA udayathI thAya che ane kriDA karavAnI icchArUpa je kArya thAya che te vedakarma janita che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 lobha kahe che, ane maMdatara (tenAthI paNa maMda) phedhamAna mAyAbharU5 pariNamene saMjavalanodhamAnamAyAlobha kahe che. evI rIte pratyekanA cAra cAra bheda thavAthI kaSAyavedaniyanI saLa prakRti thaI ane temAM nava kaSAyavedanIyanI ane traNa darzana mehanIyanI meLavavAthI 28 prakRti mehanIya karmanI thaI. darzana mehanIyanI traNa prakRti ane anantAnubadhI krodha mAna mAyA lebha e sAta prakRti samyakatvane ghAta karanArI che eTale ene udaya thavAthI samyakatva prApta thatu nathI ane apratyAkhyAnarUpa kedha mAna mAyA lAbhano udaya rahevAthI zrAvakanAM vrata thatAM nathI. pratyAkhyAna dhamAna mAyA lAbhane udaya rahevAthI jIvane mahAvrata thaI zakatAM nathI. ane saMjavalana kedha mAna mAyA lobhane udaya rahevAthI yathAkhyAta cAritra prApta thatuM nathI. 9, have AyukarmanA cAra bheda kahe che - nA zauthaLonamanuSavAra / 20 || artha-narakAyu, tiryaMcAyu, manuSyA, ane devAyu e pramANe cAra prakAranI AyukarmanI prakRtio che. jenA sadbhAvathI narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati ane devagati e cAra gatimAM AtmA jIve ane jenA abhAvathI maraNane prApta thAya, tene Ayukarma kahe che. 10. ' nAmakarmanI betALIsa prakRti kahe che- gatijAtizarIrAGgopAGganirmANabandhanasaGgAtasaMsthAnasaMhananaspazarasagandhavarNAnupUAgurulaghUpadhAtaparaghAtAtapodyotocchAsavi Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ' . *kI che. jethI kAma karavA che ke hAyogatayaH pratyekazarIratrasazubhagasusvarazubhasUkSmapayoptisthirA deyayaza kIrtisetarANi tIrthakaratvaM ca // 11 // arth-(gtijaatishrraainggaaponggnirmaannbndhnsNghaatsNsthaansNhnnsprshrsgndhvrnnaanupuuaaguruulghuupghaatprpaataatpodyotocchaasvihaayogtA)-gati, jAti, zarIra, apAMga, nirmANa, baMne dhana, saMghAta, saMsthAna, saMhanana, sparza, rasa, gaMdha, varNa, AnupUrthi, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, Atapa, ughAta, usa ane vihAgati e ekavIsa tathA (kacerI sumanakuvarazumasUma siriyA :tiretarAja ) pratyeka zarIra, rasa, subhaga, suvara, zubha, sUma, paryAmi, sthira, Adeya, yazakIrti, e daza tathA tenAthI ulaTA (pratipakSI ) sAdhAraNa zarIra, sthAvara, durbhaga, durvara, azubha, bAdara, aparyApti, asthira, anAyA ane ayazasprIti evA daza (2) ane (tAravuM) tIrthakara evI rIte nAmakarmanI kara prakRti che. tathA temAMthI kaI kaI prakRtinA antara bheda hevAthI saMpUrNa 3 prakRti thAya che. 1. jenA udayathI AtmA bhavAntara tarapha sanmukha thaIne prApta thAya, te gatinAmakarma che, tenA cAra prakAra che.-narakagati, tiryaMcagati, devagati ane manuSyagati. jenA udayathI AtmA nArakI ne janma le tene narakagatinAmakarma kahe che, jenA udayathI AtmA tiryae nimAM jaI janma le, tene tiryagragatinAmakarma Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che, jenA udayathI AtmA devagatimAM jaI janma le, tene devagatinAmakarma kahe che. ane jenA udayathI AtmA manuSyagatimAM jaI manuSyajanmane prApta thAya, tene manuSyamAtanAmakarma kahe che. 2. ukta narakAdi gatimAM je avidhI samAna dharmothI AtmAne eka rUpa kahe, tene jAtinAmakarma, kahe che, tenA pAMca bheda che-ekendriya jAtinAmakarma, beIndriya jAtinAmakarma, trikriya jAtinAmakarma, cAraIndriya jAtinAmakarma ane pa cendriya jAtinAmakarma. jenA udayathI AtmA ekendriya jAtinA AvarUpa utpanna thAya, tene ekendriya jAtinAmakarma, jenA udayathI AtmA be Indriya jAtinA jIvarUpa utpanna thAya tene be IndriyajAtanAmakarma, jenA udayathI AtmA traNa Indriya jAtinA jIvarUpa utpanna thAya tene traNaIndriyajAtinAmakarma, jenA udayathI AtmA cAra Indriya jAtinA jIvarUpa utpanna thAya tene cAraIndriyajAtinAmakarma ane jenA udayathI AtmA paMcendriya jAtinA jIvarUpa utpanna thAya, tene paMcendriyajAtinAmakarma kahe che. 3. je karmanA udayathI AtmAnA zarIranI racanA thAya, tene zarIranAmakarma kahe che, tenA paNa pAMca prakAra che-audayika zarIra, vaikayakazarIra, AhAraka zarAra. taijasazarIra ane kAmaNuzarIra. jenA udayathI AtmAne dayika zarIranI racanA thAya, tene audArika zarIra Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - &0 nAmakarma, jenA udayathI AtmAne vaiyika zarIranI racanA thAya tene vikiyazarIranAmakarma, jenAM udayathI AmAne AhArakazarIranI racanA thAya tene AhArakazarIranAmakarma, jenA udayathI AtmAne taijasazarIranI racanA thAya tene taijasazarIranAmakarma ane jenA udayathI AtmAne kAmaNazarIranI racanA thAya tene kArmANazarIranAmakarma kahe che. 4. jenA udayathI aMga upAMganA bheda pragaTa thAya, tene aMge pAMga nAmakarma kahe che. mastaka, pITha, 'hadaya, bAha, udara, jAMgha, hAtha ane paga ene te aMga kahe che ane tenA bheda lalATa (kapAla), nAsikA vagere upAMga che. tene paNa traNa prakAra che-dArikazarIrAMgopAMga, vakriyikazarIrAge pAMga ane AhArakazarIrAge pAMga che. - pa. jenA udayathI aMgaupAMgonI utpatti thAya tene nirmANanAmakarma kahe che. enA paNa be prakAra chesthAnanirmANa ane pramANunimaNa. jAtinAmakarmanA udayathI cakSu vagere aMgaupagene ye sthAnamAM nirmANa kare, te sthAnanirmANakarma che ane cakSu vagere aMgaupAMgenA yegya pramANarUpa racanA kare te pramANanirmANa che. * 1 gammasAramAM hadayanI jagyAe nitaMba ane jaMdhAonI jagyAe paga tathA baMne javAo ane baMne bhujAo kahI che. bAdUmAM hAthano samAveza karela che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 6. jenA udayathI zarIranAmakarmanA kAraNathI grahaNa karelA AhAravargaNanA pulaskanA pradezanuM maLavuM thAya te badhananAmakarma che, jenA pAMca prakAra che-1. audArikabaMdhananAmakarma, 2. vaikiyakabadhananAmakarma, 3. AhArakabaMdhananAmakarma 4. taijasabaMdhananAmakarma ane 5. kAmaNabaMdhananAmakarma. jenA udayathI dArikabaMdha thAya te dArikabadhananAmakarma che, jenA udayathI vaiyikabaMdha thAya, te vaikriyakAMdhananAmakarma che, jenA udayathI AhArakabaMdha thAya te AhArakabaMdhananAmakarma che, jenA udayathI taijasa baMdha thAya te taijasabaMdhananAmakarma che ane jenA udayathI kAmaNabaMdha thAya, tenekAmaNabaMdhananAmakarma kahe che. 7. jenA udayathI dArika Adi zarIranAM chidra2hita anya anya pradezonA pravezarUpa saMghaTana (ekatA) thAya te saghAtanAmakarma che, tenA paNa pAMca prakAra che-1. audArikasaMghAta, 2. vaiyikasaMghAta, 3. AhAraka saMghAta, 4. taijasasaghAta ane 5. kAmaNasaMghAta. jenA udayathI dArika zarIramAM chidrarahita saMdhi (Da) thAya, te audArakasaghAtanAmakarma che, jenA udayathI vaikriyaka zarIramAM saMghAta thAya, tene vekiyakasaghAtanAmakarma kahe che; jenA udayathI vaiyika zarIramAM saMghAta thAya, te AhArakasaghAtanAmakarma che; jenA udayathI tejasa zarIramAM saMghAta thAya, te tijasasaghAtanAmakarma che Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ane jenA udayathI kAmaNazarIramAM saMghAta thAya tene kAmaNusaghAtanAmakarma kahe che. 8. jenA udayathI zarIranI AkRti (AkAra) utpanna thAya, te sasthAnanAmakarma che, tenA cha prakAra che-1. samacaturaasaMsthAnanAmakarma, 2. jodhaparimaDalasaMsthAnanAmakama, 3. svAtisaMsthAnanAmakarma, 4. kunjakasaMsthAnanAmakarma, pa. vAmana saMsthAnanAmakarma ane 6. huDakasaMsthAnanAmakarma. jenA udayathI upara, nIce ane madhyamAM samAna (sarakhA) vibhAgathI zarIranI AkRti usanna thAya, te samacaturAsasthAnanAmakarma che, jenA udayathI vaDanA jhADanI mAphaka zarIrane nAbhInI nIcene bhAga pAtaLA thAya ane uparano bhAga sthala (meTe) thAya te nyAdhaparimaDalasasthAnanAmakarma che, jenA udayathI zarIrane nIcene bhAga sthala ( mATe) thAya ane uparane bhAga pAtaLe thAya te svAtisaMsthAnanAmakarma che, jenA udayathI zarIranA pIThabhAga (pAchalA bhAga) mAM ghaNAM pulane samuha thAya arthAt kubaDuM zarIra thAya, te phAjakasa sthAnanAmakarma che, jenA udayathI zarIra vadhAre nAnuM thAya te vAmana saMsthAnanAmakarma che, jenA udayathI zarIranA aMga upAMga joIe te jagyAe na hoya eTale gametyAM hoya, moTAM nAnAM hoya athavA saMkhyAmAM vadhAre ochAM hoya evI rIte beDala AkAranA zarIrane | huDakasa sthAnanAmakarma kahe che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 9. jenA udayathI zarIranAM hADa vagerenA baMdhanamAM vizeSatA thAya, te sahana nanAmakarma che, tenA cha prakA2 che-1, vAvRSabhanArAcasaMhanana, 2. vajInArAyasaMhanana, 3.nArAcasaMhanana, 4. ardhanAzacasaMhanana, 5. kIlakasaMhanana ane 6. asaMprAptAsapATikasaMhanana nasothI hADakAMnA badhAvAnuM nAma Sabha athavA vRSabha che. nArAca eTale khIlArUpa thavuM te ane saMhanana eTale hADakAMne samUha. je karmanA udayathI vRSabha (vesTana), nArAca (kIla) ane saMhanA (asthipIMjara) e traNe vajanI mAphaka abhedya (bhedAya nahi evAM vaja jevAM) thAya te vAvRSabhanArAcasaMhanananAmakarma che, jenA udayathI saMhanana (hADapIMjara) te vajaya thAya ane vRSabha sAmAnya thAya, te vajanArAcahanananAmakarma che, jenA udayathI hADa tathA sAMdhAenA kIlA te hoya paNa vajamaya na hoya ane vAmaya veNana paNa na hoya te nArAcasaMhanAnAmakarma che jenA udayathI hADonI saMdhI ardhakAlita thAya, te addha nArAcasahana nanAmakama che. jenA udayathI hADa paraspara kIlita thAya te kIlitasaMhanAnAmakarma che ane jenA udayathI hADonI saMdhI te kIlita na thAya paraMtu na, nAyu ane mAMsathI ja baMdhAyelI hoya te aMsaprAptAsRpATikA sahana nanAmakarma che. 10. jenA udayathI zarIramAM sparzaguNa pragaTa thAya te sparzanAmakama che, tenA paNa ATha prakAra che- Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 1. karkazasparzanAmakarma, 2. mRdusparzanAmakarma, 3. gurUsparza nAmakarma, 4. laghusparzanAmakarma, 5. sinagdhasparzanAmakarma, 6. rUkSasparzanAmakarma, 7. zItasparzanAmakarma ane 8. uSNasparzanAmakarma. 11. jenA udayathI zarIramAM rasa (svAda) utpanna thAya te rasanAmakarma che tenA pAMca prakAra che-1. tiktarasanAmakarma, 2. kaTurasanAmakarma. 3 kaSAyarasanAmakarma, 4. A slarasanAmakarma ane 5. madhurarasanAmakarma. 12. jenA udayathI zarIramAM gadha pragaTa thAya, te nAmakama che, tenA be prakAra che-1. sugaMdhanAmakarma ane 2. durgandhanAmakarma. 13. jenA udayathI zarIramAM varNa (raMga) upanna thAya te varNanAmakarma che, tenA pAMca prakAra che--1. zuklavarNanAmakarma, 2 kRSNavarNanAmakarma, 3. nIlavarNanAmakarma, 4. raktavarNanAmakarma ane 5 pItavarNanAmakarma. 14 pUrva Ayune nAza thavAthI pUrvanA nirmANa nAmakarmanI nivRtti thavAthI vigrahagatimAM jenA udayathI pUrvanA taijasa kAmaNa zarIranA AkArane vinAza (nAza) nahi thAya, te AnupUrthanAmakarma che, tenA cAra bheda che-1, narakagati prAgyAnupUrthanAmakarma, 2. devagatiprA gyAnupUrthanAmakama, 3. tiryagati pragyAnupUrthanAmakarma ane 4. manuSyagatikAgyAnupUrthanAmakarma. je vakhate manuSya agara tiryaMcanuM Ayu pUrNa thAya ane AtmA za Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - rorathI jude thaIne narakabhava tarapha javAne sanmukha thAya, te vakhate mArgamAM jenA udayathI AtmAnA pradeze pahelA zarIranA AkArarUpa ja rahe che, te narakagatimAgyAnupUtre che. e karmane udaya vihAgatimAM ja thAya che. evI rIte anya traNa AnupUrthanuM paNa samajavuM. A karmane udayakALa jaghanya eka samaya, madhyama be samaya ane utkRSTa traNa samayamAtramAM ja thAya che. 15. jenA udayathI lehapiMDanI mAphaka bhArepaNAthI nIce na paDe tema AMkaDAnAM rUnI mAphaka halakApaNAthI uDI paNa na jAya te agurulaghunAmakarma che. ahiyAM zarIra sahita AtmAnA saMbaMdhamAM agurulaghu karmaprakRti mAnelI che. anyadrAmAM je agurulaghutva che, te vAbhAvikaguNa che. 16. jenA udayathI zarIranA avayava evA thAya ke jenAthI pitAnuM ja baMdhana athavA ghAta thAya te upaghAtanAmakarma che. 17. jenA udayathI tIkSaNa sIMgaDAM, nakha athavA sarSanI dADhamAM viSa (jhera) ItyAdi bIjAne vAta karavAvALA avayava thAya te paraghAtanAmakarma che. 18. jenA udayathI AtApakArI zarIra thAya, te AtApanAmakarma che. A karmane udaya sUryanA vimAnamAM je bAdara paryApta jIva pRthivIkAyika maNurUpa thAya che temaneja yAya che. bIjA ne thatuM nathI. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. jenA udayathI utarRpa zarIra thAya tene udyatanAmakarma kahe che. A karmane udaya candramAnA vimAnanA pRthvIkAyika jIne tathA AgiyA vagere jIvene thAya che. 20. jenA udayathI zarIramAM urasa utpanna thAya, te usanAma karma che. 21. jenA udayathI AkAzamAM gamana thAya te vihAgatinAmakarma che, tenA be prakAra che-je hAthI, baLada vagerenI gatinI mAphaka suMdara gamananuM kAraNa thAya te prazastavihAgatinAmakarma che. ane je UMTa gadheDAdinI mAphaka kharAba gamananuM kAraNa thAya te aprazAstavihA gatinAmakarma che. mukta thatI vakhate jIvane tathA catanya vagaranA pulane je gati thAya che te svAbhAvika gati che, temAM karmajanita kAraNa nathI. 22, jenA udayathI eka zarIra eka AtmAne bhegavavAnuM kAraNa thAya te pratyeka zarIranAmakarma che. 23. jenA udayathI eka zarIra vadhAre ne upabhoga karavAnuM kAraNa thAya te sAdhAraNanAmakarma che. jenA udayathI anaMta ane AhArAdi cAra paryAmi, janma, maraNa, zvAsozvAsa, upakAra ane upaghAta ekaja kALamAM thAya, te sAdhAraNa jIva che. je kALamAM AhAra di paryAti janma maraNa zvAsozvAsane eka jIva grahaNa kare che, te ja kALamAM bIjA paNa anaMta jIva grahaNa kare che. sAdhAraNa jIva nidiyA vanaspatikAyamAM thAya che, anya sthAvarakAyamAM thatA nathI. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 24. jenA udayathI AtmA dviindriyAdika jIveAmAM utpanna thAya, te sanAmakaeNma che. 25. jenA udayathI pRthvI, apa, teja, vAyu ane vanaspatikAyamAM utpatti thAya, te sthAvaranAmakarma che. 26. jenA udayathI bIjAne proti utpanna thAya ane jovAthI khIjA janAmAM prItirUpa pariNAma thaI jAya, te subhaganAmakarma che. 27, jenA udayathI rUpAda guNAmAM yukta (ceAgya) hAvA chatAM paNa bIjAne aprAMtanu kAraNu thAya te durbhaganAmakarma che. 28. jenA udayathI maneAjJa svaranI prApti thAya te susvaranAmakarma che. 29. jenA udayathI amaneAjJa svaranI prApta thAya te duHsvaranAmakarma che. 30. jenA udayathI mastaka vagere sundara avayava thAya eTale jovAmAM ramaNIka zarIra thAya te zubhanAmarma che. 31. jenA udayathI mastakAdi ramaNIka nahi thAya te azubhanAmama' che. 32. jenA uDDayathI evu' sUkSma zarIra prApta thAya ke je anya jIvAneA upakAra athavA ghAta karavA ceAgya nahi hAya tathA pRthvI, jala, agni, pavanaADhikathI te zarIranA ghAta nahi thAya, tathA jethI pahADa vageremAM praveza karavAM chatAM paNu rAkAya nahi,tesUkSmazarIranAmakarma che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 33. jenA udayathI bIjAne rokavAyegya athavA bIjAthI rikavA gya zarIra thAya te bAdarazarIranAmakarma che. 34. jenA udayathI patinI racanA thAya te paryAsinAmakarma che, tenA cha prakAra che-- 1AhAraparyApinAmakarma, 2. zarIraparyAptinAmakarma, 3. Indriya paryAptinAmakarma, 4. prANapAna paryAptinAmakarma, 5. bhASAparyAptinAmakarma ane 6. manA paryAptinAmakarma ahiMyA e prazna thaI zake che ke prANApAnaparyAptinAma karmanA udayathI je udarathI pavananuM nIkaLavuM athavA praveza thavAnuM phaLa te usakarmanA udayanuM phaLa paNa che, te e bemAM vazeSatA zuM? tene javAba e che ke-e bemAM Indriya atindriyane bheda che arthAta paMcendriya jIne sardI gamInA kAraNe je zvAsa cAle che ane jene zabda saMbhaLAya che tathA meMDhA pAse hAtha laI javAthI je sparza mAlama paDe che te te usanAmakarmanA udayathI thAya che ane je samasta saMsArI ane thAya che ane Indriyagocara thatI nathI te pANI pAna paryAtinA udayathI thAya che. ekendriya jIvane bhASA ane mana vagara cAra paryApti heya che. be indriya, traNa indriya, cAra indriya ane asanI (manarahita) paMcendriya ane bhASA sahita pAMca paryApti hoya che. ane sinI (manasahita) pandriya jIne e prApti hoya che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 35. jenA udayathI jIva chae paryAptimAMthI eka paNa paryAtine pUrI na karI zake te aparyAminAmakarma che. 36. jenA udayathI sapta dhAtu ane upadhAtu potapitAnA sthAnamAM sthiratAne prApta thAya, kaThaNa upavAsAdika tapazcaraNathI paNa aMga upAMgamAM sthiratA kAyama rahe, te sthiranAmakarma che. rasa, rUdhira, mAMsa, meda, hADa, majajA ane vIrya e sAta dhAtu che. vAta, pitta, kapha, zirA, nAyu, cAmaDI ane jaTharAgni e sAta upadhAtu che. - 37. jenA udayathI kiMcita-upavAsAdika karavAthI tathA kiMcit mAtra zItauNAdikanA kAraNathI aMga, upAMga kRza thaI jAya, ane dhAtu upadhAtuonI sthiratAna rahe te asthiranAmakarma che. 38. jenA udayathI prabhAvina zarIra thAya, te AyanAmakarma che. 39. jenA udayathI zarIra prabhArahita thAya, te anAdeyanAmakarma che. 40. jenA udayathI puNyarUpaguNanI prakhyAti pragaTa thAya, te cazakItinAmakarma che. 4. jenA udayathI pAparUpaguNenI khyAta thAya, te ayazakIrtinAmakarma che. 42. jenA udayathI acityavibhUtisaMyukta tIrthakara paNanI prApti thAya, te tirthaMkaranAmakarma che. evI rIte nAmakarmanI 43 prakRtio che ane tenA avAntara bhedane ekaThA karavAthI kule 93 prakRti thAya che, temAMthI pahelI prakRtine pADa(bhedavALI prakRti kahe che.11. have gotrakarmanI prakRti kahe che...' Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ramainInAtha / / 12 / / artha-3dhai:) uccageAtra (2) ane (navai:) nIcageAtra e e prakRti gAtrakarmanI che. jenA udayathI lekapUjya, viAkuAdi ucca kuLamAM janma thAya te uccageAkarma che. ane jenA udayathI ninda, daridrI, aprasiddha, duHkhathI AkulIta cAMDAla vagere nIca kuLamAM janma thAya, te nIcageAtrakarma che. have antarAyakramanI 5 prakRti kahe che-- dAnalAbhabhogopabhogavIryANAm // 13 // artha--dAna, lAbha, bhAga, upabhAga ane vIrya e pAMcamAM vinna kare, te pAMca prakAranA antarAyakarma che. jenA udayathI dAna ApavA cAhe, paNa tenAthI dAna apAya nahi te dAnAntarAyakama che. jenA udayathI lAbha meLavavAnI IcchA kare, paNa te lAbha meLavI zake nahi te lAbhAntarAyakama che. jenA udayathI bhAga bhogavavAne cAhe paNa bhAgavavAne samartha na thAya te bhAgAntarAya 1 tsu krama che. jenA udayathI upabhoga karavAmAM samatha na thAya te upa@AgAntarAyakarma che. jenA udayathI zarIramAM sAmarthya (baLa)nI prApti na thAya, te vIryAntarAyakarma che. dhUpa, attara, puSpa, snAna, tAmbUla, aMgarAga, bheAjanapAnAddhika je ekajavAra bhAgavavAmAM Ave che tene bhAga kahe che ane zayana, Asana, sI, AbharaNa (ghareNAM) hAthI, gheADA vagere je anekavAra bhogavavAmAM Ave che, te upabhAga che. 13. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI rIte jJAnAvaraNAdi ATha kamenI uttama prakRtienA baMdhanA bheda kahyA. have sthitibaMdhane kahe che. karma pitAnA svabhAvane cheDIne jeTalA kALa sudhI AtmAthI judA na thAya tene sthitibaMdha kahe che, tenA be prakAra che--jaghanyasthitibaMdha ane utkRSTasthitibaMdha. temAMthI pahelAM saMpUrNa (ATha) karmonA utkRSTasthitibadhanuM pramANa kahe che AditastimRNAmantarAyasya ca triMzatsAgaropamakoTI vocaH paraMtu sthitiH 4 | artha-(gAta:) AdinA (niri) traNa karmonI athata jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane vedanIyakarmanI () ane (antarAvastha) antarAyakarmanI (vAsthati) utkRSTa sthiti (niMrAtsA mohya) trIsa keDAcheDI sAgaranI che. te utkRSTasthitine baMdha mithyAdaSTi saMjJI (manasahita) paracendriya praryAptaka jIne thAya che. 14, satinIya che 21 / gaI-mohanIya) mehanIyakarmanI utkRSTa sthiti (ti) sittera keDAcheDI sAgaranI che. 15. virAtnibaLotra 26 -(nAmatro ) nAmakarma ane netrakarmanI utkarSa sthiti (virAti) vIsa kaDAkaDI sAgaranI che. 17. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gahirAsAgaropamAthAyuSa che ?7 || artha-(AyuSa) AyukarmanI utkRSTa sthiti (kArjiA - rAparamA) tetrIsa sAgaranI che. 17. have saMpUrNa karmonI jaghanyasthiti kahe che - ___ aparA dvAdazamuhUrtAvedanIyasya // 18 // artha - venacaryA) vedanIyakarmanI () jaghanya sthiti (dvArA muhUrtA) bAra muhUrtanI che. 18. nAmotro cho 26 gaI--(nAma ) nAmakarma ane trikarmanI jaghanya (ochAmAM ochI) sthiti (1) ATha muhurtanI che. 19 ropALAnaMda | 20 || -SAnaH) bAkInA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, antarAya ane Ayu e pAMce karmonI jaghanya sthiti (annakU) antarmuhartanI che. 20. evI rIte sthitibaMdha kahyA. have anubhavabaMdha | (anubhAgabaMdha) nuM varNana kahe che- vipAzeDanumaH | 22 che artha--(vi ) kamene je vipAka che arthAt temAM 1 uDatAlIza (48) miniTa jeTalA vakhatane eka muhUrta kahe che. eka muhUrtamAM 3777 zvAsozvAsa thAya che. 2 AvalInI upara ane muhUrtanI nIcenA kALane antarmudatta kahe che. eka zvAsamAM asaMkhyAta AvaLI thAya che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 je phaLa ApavAnI zaktinuM hAvu ane te udayamAM AvIne anubhava thavA mAMDavA teja ( anumana ) anubhava athavA anubhAgamadha che. mAvArtha-tIvra ma da kaSAyarUpa je prakAranA bhAvAthI karmAnA Asrava thayA che te pramANe krarmAMnI phaLadAyaka zaktinI tIvratA maDha thavAne anubhAgamadha kahe che. 21. sa sthAnAma // 22 // artha (sa:) te anubhAgamaya (cayAnAma ) karmanI prakRtiyAnA nAmAnusAraja thAya che. mAvArtha-jevAM prakRtinAM nAma che tevAja tenA anubhava thAya che. jemake jJAnAvaraNakarmanuM phula jJAnanuM DhAMkavu che ane darzanAvaraNukamanu phUla darzanazaktine rokavI te che. evI rIte mUlaprakRti ane uttaraprakRtiomAM jenuM jevu' nAma che, tevIja phUladAna zakti che ane teja anubhava che. 22. tatatha nine // 22 // artha (sata: ) te anubhAgama'dhanI pachI arthAt karma uddayamAM AvI potapotAnA tIvra, mada rasa ( kula) Ape che tenA pachI te karmAMnI (nirnA) nirjaza thaI jAya che arthAta je karma che te pAtAnu kula ApIne AtmAthI pRthak thai jAya che, tene nirjarA kahe che, je e prakAranI che--1. vipAkanirjarA, 2. avipAkanirjarA; karmAMnA udayakALa AvavAthI te rasa (kula ) ApIne peAtAnI meLe kharI paDe tene savipAkanirjarA kahe che. e vipAka Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 nirdeza cAregatimAM rahevAvALA sa'sArI jIvAne thayA kare che ane karmAnA udayakALa AvyA vagaraja tene tapazrcaraNAdi karIne anudaya avasthAmAMja kharI pADavAM tene avipAnirjarA kahe che. A sUtramAM ja zabda Avela che te AgaLa je ( tapasA nirnA 4) evu' sUtra kahIzu. te sUtranA arthanA sagraha karavAne mATe che. 23. have pradezakhadhanu svarUpa kahe che-- nAmapratyayAH sarvato yoga vizeSAtsUkSmaikakSetrAvagAhasthitAH sarvAtmapradezeSvanantAnantapradezAH // 24 // artha--( nAmapratyayA; ) jJAnAvaraNAdika aSTa karmAMnI prakRtiyAnA kAraNabhUta ane ( sarvataH samasta bhavAmAM athavA sarve kALamAM ( yogavarAvAt mana, vacana, kAyanI kriyArUpa yAgethI ( sarvAtmapravezeg ) AtmAnA samarata pradezAmAM ( sUkSmakSetrAvasthitA: )sUma tathA ekakSetrAvagAhanarUpa rahelA evA je ( anantAnantapraveza: ) anantAnanta karmapurrAnA pradeza che, tene pradezakha dha kahe che. mAvAya--AtmAnA mana vacana kAyarUpa cAgadvArA traNa kAlamAM khaMdhana karavAvAlAM jJAnAvaraNAdi aSTa karmaprakRtiyeAnA kAraNabhUta tathA AtmAnA samasta pradezamAM, vyAsa thaIne karmarUpa pariNamavA cAgya sUkSma ane je kSetramAM AtmA rahelA hAya teja kSetrane avagAhana karI sthirarUpa rahevAvALA evA anantAananta pradezarUpa purkhala kanyAne pradezabadha kahe che. 24. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have baMdha padArthanA antabhaMta puNyabadha ane pApabaMdha paNa che, tethI prathama puNyabaMdhanI prakRtio kahe che- sagumAyunaMbolA juthama II 26 artha-(saMghamAyunotrALa) sAtAdanIya, zubhaAyu, zubhanAma ane zubhatra e (pukhyama) puNyarUpa prakRti che. ATha karmothI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane antarAya e cAra karmone ghAtiyAkarma kahe che. e cAre kama AtmAnA anujIvI guNene ghAta kare che, e kAraNathI te cAra karmone ghAtiyAkarma kahe che. ane vedanIya, Ayu, nAma ane getra e cAra karma AtmAnA guNene ghAta karatA nathI e kAraNathI temane aghAtiAkarma kahe che. cAre ghAtiAkarma azubha (pApa) rUpaja che, paraMtu aghAtiAkarma puNya ane pApa banerUpe che, temAMthI 38 prakRti nIce mujaba puNyarUpa che-sAtavedanIya, tiryaMcAyu manuSyayu, devaAyu ane ucca gotra, e pAMca ane nAmakarmanI 3 prakRtimanuSyagati 1, devagati 1, paMcendriya jAti 1, zarIra 5, aMge pAMga 3, nirmANa 1, baMdhana 5, saMghAta pa, samacaturaasaMsthAna 1, vAvRSabhanArAcasaMhanana 1, prazastasparza 8, prazastarasa 5, prazastagadha 2, prazAstavaNuM pa, manuSyagatyAnupUrca 1, devadatyAnupUrca 1, agurulaghu 1, | paraghAta 1, usa 1, Atapa 1, udyata 1, prazasta Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihAgati 1, pratyeka zarIra 1, trasa 1, subhaga 1, susvara 1, zubha 1, bAdara 1, paryApti 1, sthira 1, Adeya 1, yazaSphIti 1, ane tIrthakaratva 1, e 63. evI rIte sarva prakRti meLavIe kulle 68 prakRti zubha (puNyamaya) che. 25. have pApabaMdhanI prakRtie kahe che- toDa pApam ratha che artha-(:) ukta 68 prakutiyethI atirikta (anyatva) bAkInI karmaprakRti (ST) pAparUpa azubha che arthAta jJAnAvaraNanI pa, darzanAvaraNanI 9, mohanIyanI 28, antarAyanI pa, asAtavedanIyanI 1, narakAyu 1, nIca netra 1, nAmakarmanI 50 (jemAM sparzadi 20 ane aprazasta paNa che.), narakagati 1, tiryagati 1, ekendriyAdi jAti , saMsthAna 5, saMvanana 5, narakagAtyAnupUrtha 1, tiryagatigatyAnupUrca 1, upaghAta 1, aprazastavihA gati 1, sthAvara 1, sUkSma 1, aparyApti 1, sAdhAraNa zarIra 1, azubha 1, durbhaga 1, asthira 1, dusvara 1, anAdeya 1, ayazakIrti 1, e sarva prakRti maLIne 100 prakRti azuMbharUpa pApa prakRti che. 26. itizrImadumAsvAmIviracitetattvArthAdhigame mokSazAstre'STamo'dhyAyaH // 8 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 atha navamo'dhyAyaH likhyate saMvaranuM svarUpa kahe che- sAvanirodhaH saMvaka che ? artha -(bhAvaniSa) Asavane nirodha kara (ka) tene ( saMvara:) saMvara kahe che. arthAta karmo A vavAnA nimittarUpa mana vacana ane kAyanA ga tathA mithyAtva kaSAyAdikene nirAdha thavAthI je aneka sukha dukhenA kAraNarUpa karmonI prAptine abhAva thave tene savara kahe che. te saMvara be prakAranA che1 kAvyasaMvare 2. bhAvasaMvara. pulamaya karmonA AsavanuM rakavuM te dravya saMvara che ane je dravyamaya A ne rokavAmAM kAraNarUpa AtmAnA bhAva thavA tene bhAvasa vara kahe che. 1. sa guptisamitidhamAnuprekSAparISahajayacAritraiH // 2 // . artha- ( : ) te saMvara (guNiiiktapana lArIvAyanA) traNa guNithI, pAMca samitithI, bAra anuprekSAnA ciMtavanathI, bAvIsa parISahene jItavAthI ane pAMca prakAranAM cAritra pALavAthI ema chakAraNothI thAya che. saMsAraparibhramaNanA kAraNethI AtmAnI rakSA karavI athata tene na thavA devA tene gupti kahe che. 2. pitAnA zarIrathI bIjA anya ne pIDA na thavAnI IcchAthI yatnAcArapUrvaka pravRtti karavI tene samiti kahe che. je | pitAnA ISTa sthAnamAM dhAraNa kare (laI jAya) tene Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 dharma kahe che. zarIrAdika paradravya ane AtmAnA svarUpanuM vAraMvAra ciMtavana karavuM tene anuprekSA kahe che. sudhAtRSAdinI vedanA AvavAthI te kalezarahita pariNAmethI sahana karI levuM tene pariSahajaya kahe che. ane saMsArIka paribhramaNanA kAraNarUpa kriyAone tyAga kare, tene cAritra kahe che. evI rIte, gupti, samiti, dharma, anuprekSA, parISahajaya ane cAritra e ja kAraNathI AsavanA nirodharUpa saMvara thAya che. 2. tapa ri | 2 .. gaI-(tANA) bAra prakAranAM tapa karavAthI (nivA) nirjarA () ane saMvara e baMne thAya che. jo ke daza prakAranA dharmomAM tapa AvI gayuM che, paraMtu samasta prakAranA saMvaramAM tapa eka pradhAna kAraNa che, tethI tene juduM kahyuM che. tapanA prabhAvathI navA karmone saMvara (nirodha) thAya che. ane sattAmAM rahevAvAlA prAcIna baMdhanarUpa kamonI nirjarA paNa thAya che. joke tapanuM phaLa svarga rAjyadikanI prApti thavI paNa che, paraMtu pradhAnatAthI samasta karmane kSaya (nAza) karI AtmAne mukta kare, teja tenuM phaLa che. jemake khetI karavAnuM phaLa mukhya te dhAnya utpanna thavuM che, paNa gaNutAthI ghAsa paNa thAya che, tevI rIte tapanuM paNa phaLa che. 3. sabhyoni mughi . kA. artha-(samya) sArI rIte arthAt viSayasukhAbhilASArahita (cokig:) mana vacana kAyanI yatheSTa pravRttine Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * rikvI tene (ti) gupti kahe che. gumi traNa prakAranI che. mananA vegane sArI rIte rAka tene mAgupti kahe che, vacanagane sArI rIte roke tene vacanagupti kahe che ane kAgane sArI rIte kare tene kAyagupti kahe che. 4. IryAbhASeSaNAdAnanikSepotsargAH samitayaH // 5 // .. artha -(pharyAmAMsurphAnaniSotsa) IryA, bhASA, eSaNa, AdAnanikSepa ane utsarga e pAMca (jAti) samiti che. uparanA sUtramAM je samyam zabda Ave che, tenI anuvRtti A pAMcamAM Ave che arthAt sabhyagIrya, samyaglASA. samRgeSaNa, samyagAdAnanikSepaNa ane samyagutsarga evI rIte samitinA pAMca sArthaka nAma che. 1. jInI utpatti, sthAna, yuni vagerenA jANakAra muni dharmArtha yatnamAM sAvadhAna thaIne, sUryodayanI pachI, jyAre netremAM viSayagrahaNa karavAnuM sAmarthya prApta thaI jAya ane manuSyatirya-cenA cAlavAthI madita thaIne mArga prAsuka thaI jAya tyAre evA mArgamAM juDApramANu (patAnA hAthathI sADAtraNa hAtha pramANe) AgaLanI jamInane sArI rIte joine dhIre dhIre cAle, te munine pRthvIkAya jalakAyAdijInI hiMsAnA abhAvathI samyagIryAsamiti thAya che. 2. hita (anya ane hitakArI) mita (DA) 1 je zabda uparanA sUtramAMthI grahaNa karela hoya te anuvRttipada kahevAya che. - - Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadeha rahita priyavacana balavA, tene sabhyabhASAsamiti kahe che. 3. divasamAM eka vakhata nirdoSa AhAra grahaNa kare, tene samyagaSaNasamiti kahe che. 4. zarIra, pustaka, kamaMDala vagere upakaraNene AMkhethI jeIne ane pachIthI sadhIne sApha karIne grahaNa karavArUpa pravRtti rAkhavI, tene samyagAdAnanikSepaNusamiti kahe che. 5. ane traNa sthAvara chane pIDA na thAya, evI zuddha jIvajaMturahita bhUmi upara malamUtrAdi kSepaNa karavuM ane prAsuka jaLathI zAcakriyA karavI, tene samyagussasamiti kahe che. have dharmanuM svarUpa ane tenA prakAra kahe che - uttamakSamAmArdavArjavazaucasatyasaMyamatapastyAgA vizvanetrahavAni ghA. arth-(uttmkssmaamaardvaajvshaucstysNymtpstyaagaakishcnyjaLa ) uttamakSamA, uttama mArdava, uttamaArjava, uttamazaca, uttamasatya, uttamasaMyama, uttamatapa, uttamatyAga, uttamaAkicana ane uttamabrahmacarya e daza (varSa) dharma che. duSTa lokenA durvacanethI tirasakAra, hAsya, tADana, mAraNadi krodhanI utpattinAM kAraNa thavAthI paNa pariNAmamAM malInatAne abhAva rAkhave, tene uttamakSamAdharma kahe che. 2. uttama jAti, uttama kula, rUpa, vijJAna, aizvarya, baLa vagere vidyamAna hovA chatAM paNa mAna (ga) nahiM kare, tene uttama mArdavadharma kahe che athavA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annnnnnnnnnnnnnnnnnn nananana w anyadvArA (bIjAthI) tiraskAdika thavAthI abhimAna kara nahi, tene uttama mArdavadharma kahe che. 3. manavacanakAyanI kuTilatAne (vakratAne) abhAva kare, tene uttamaArjavA dharma kahe che. 4. anyanAM dhana strI vageremAM abhilASAne (le) abhAva, tathA pariNAmane malIna karavAvALA lebhane abhAva, tene uttamaucadharma kahe che. 5. prazasta purUSomAM suMdara satya vacana bolavuM, tene utamasatyadharma kahe che. 6. saMyama be prakAranA che-1. prANasaMyama, 2. Indriya saMyama. Iyasamiti AdikamAM pravelA muni aya chanI rakSAne mATe e kendriyAdika prANiyone pIDA karavAne tyAga kare, tene prANisaMyamakahe che. ane zabda, rUpa, gaMdha ane saMparzarUpa indriyanA viSayamAM rAgane abhAva thave, tene IndriyasaMyama kahe che. 7. karmone kSaya karavAne mATe anazanAdi bAra prakAranAM tapa karavAM, tene uttamatapadharma kahe che. cetana acetanarUpa bAhyAbhatara parigrahane tyAga kare tene uttamatyAgadharma kahe che. AtmasvarUpathI bhinna zarIrikamAM mamatvarUpa pariNAmane abhAva, tene uttamakicanadharma kahe che. 10. pitAnI tathA bIjAnI strInA viSayamAM je rAgAdirUpa tathA viSayasevanarUpa bhAva thAya che tenA abhAvane ane brahma (patAnA AtmA)mAMja ramaNa karavuM, tene uttamabrahmacaryadharma kahe che. evI rIte ukta dazadharma saMvarane mATe dhAraNa karavA joIe. e dharmomAM uttama zabda che te e mATe che ke pitAnI khyAti, lAbha, pUjA, pratiSThAdikane * * * * * Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe e dharma dhAraNa kare che te uttama dharma nathI khyAti, lAbhAdikanI IcchA rahita dhane dhAraNa karavA teja uttama. dhama kahevAya che. 6. _ have anuprekSAnuM svarUpa ane tenA prakAra anityAzaraNasaMsAraikatvAnyatvAzucyAsravasaMvaranirjarAlokabodhidurlabhadharmasvAkhyAtattvAnucintanamanuprekSAH // 7 // arth-(anityaashrnnsNsaarktvaanytvaashucyaasvsNvrnirjraalopiyurTamarmasvasthatInurvisanA) anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azuci, Asava, saMvara, nija leka, bedhidurlabha, ane dharmasvAkhyAtatva e bAranA svarUpane vAraMvAra cintavana karavuM, tene (manapekSA) anuprekSA (bhAvanA) kahe che. 1. IndriyenA viSaya, dhana, vana, jIvItavya vagere jaLanA parapoTAnI mAphaka arthAta vIjaLInI mAphaka Asthara che-anitya che-jotajotAmAM naSTa thavAvALA che, evI rIte cittavana karavuM, tene anityAnuprekSA kahe che. 3. jaMgalanA ekAnta sthAnamAM siMhathI pakaDAyelA haraNane kaI zaraNa nathI, tevI ja rIte A saMsAramAM A jIvane saMsArIka duHkha dUra karavA athavA kALanA paMjAmAM paDatI vakhate kaI paNa rakSA karavAvALo (zaraNa) nathI evI rIte citavana karavuM, tene azaraNa-prekSA kahe che. 3. A jIva nirantara eka zarIrathI bIjA zarIramAM evI rIte aneka dehamAM janma lete, caturgatimAM paribhramaNa karatA rahe che ane saMsAra duHkhamaya che, evI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte saMsAranA svarUpanuM citavana karavuM, tene saMsAranuM prekSA kahe che. 4. janma, jarA, maraNa, rega, viyegAdi mahAmAM pitAne keI sahAya nathI tema putra, mitra, strI, keI paNa tene sahAya nathI, evI rIte cittavana karavuM arthAt sukhaduHkha sahana karavAmAM huM ekaleja chuM, mAre kaI sAthI nathI, e vicAra kare tene ekatvAnuprekSA kahe che. 5. zarIra kuTuMbAkithI pitAnA svarUpane juduM cintavana karavuM tene anyatyAnuprekSA kahe che. 6. zarIra mAMsa, hADakAM, maLamUtra vagerethI bhareluM mahAna apavitra che, e prakAre pitAnA zarIranA svarUpanuM cintavana karavuM, tene azucisvAnuprekSA kahe che. 7. mithyAtva avirata kaSAyAdikathI kamene Asava thAya che. A avAja saMsAramAM paribhramaNanuM kAraNa ane AtmAnA gu ne ghAtaka che, evI rIte AsavanA svarUpane cintavana karavuM, tene A vA prekSA kahe che. 8. saMvaranA svarUpane cintavana karavuM tene savaraprekSA kahe che. 9. karmonI nirjarA kevI rIte thAya che, kevA upAyothI thAya che vagere nirjarAnA svarUpane vAraMvAra cintavana karavuM tene nirjarInuprekSA kahe che. 10. leka keTalo maTe che, temAM zuM zuM racanA che, kaI kaI jAtinA jIne kayAM kayAM nivAsa che vagere lekanA svarUpane vAraMvAra cintavana karavuM, tene lokAnuprekSA kahe che. 11. samyagdarzana, samajJAna ane saccAritra e traNa ratnatrayane badhi kahe che. te bodhinI prApti thavI atizaya durlabha che. tenI para Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ labhatAnuM vAraMvAra cintavana karavuM, tene bedhidurlabhAprekSA kahe che. 12. dharma che te vastune svabhAva che. A tmAne zuddha nirmaLa svabhAva teja pitAne dharma che, tathA darzanazAnacAritrarUpa athavA dazalakSaNarUpa athavA ahiM sarUpa dharma che, vagere dharmanA svarUpane vAraMvAra cintavana karavuM, tene dharmAnuprekSA kahe che. e bAra anuprekSAonA citavanathI paNa saMvara thAya che. 7. mArgAcyavananirjagarthe pariSoDhavyAH parISahAH // 8 // artha- (mAthavananirnArthe) ratnatrayamokSamArgathI patita na thavA mATe tathA karmonI nirjarAne mATe (uSA) bAvIsa pariSaha (divyA) sahana karavA joIe. 8. kSurirapAsAzItoSNazamazakanAranyAratistrIcaryAniSadyAzayyA krozavadhayAcanAlAbharogatraNasparzamalasatkAra purAmajJADAnADInAra 1 / artha-1. sudhA, 2. tRSA, 3. zIta, 4. uSNa, pa. dazamazaka, 6. nAnya, 7. arati, 8, sI, 9. caryA, 10. niSadyA, 11. zayyA, 12. AkAza, 13. vadha, 14. yAcanA, 15. alAbha, 16. roga, 17. tRNasparza, 18. mala, 19. satkArapuraskAra, 20, prajJA, 21. ajJAna, 22. adarzana e pramANe bAvIsa parISahu che. e sarve pariSaha zarIrasaMbaMdhI athavA manasaMbaMdhI je atyanta pIDa thAya che, te samabhAvathI sahana karI levAthI saMvara (karmA. saMvane nirodha) thAya che, 1. atyanta sudhArUpa agni pra Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 * ' * * che ane nI kArarUpa na che. 7. lobha jatI lerI - daka valita thavAthI tene paiyarUpI jaLathI zAnta karI devI, tene sudhAparISaha kahe che. 2 evI rIte tRSA (tarasa)ne paNa sahana karavI tene tRSAparISaha kahe che. 3. zota (DI)ne sahana karavI, tene zItaparISaha kahe che. 4. grISmaRtu (unALA) nI garamInI pIDAne sahana karavI, tene uSNaparISahajaya kahe che. 5. DAMsa, macchara vagerenA DaMkhanI pIDAne sahana karavI, tene dazamazakaparISahajaya kahe che. 6. nagna thavuM e ghaNuM kaThIna kArya che ane nagna thaine paNa pitAnA ane vikArarUpa na thavA devA ane lajajA vagerene jItI levI tene nagnaparISahajaya kahe che. 7. sudhA tRSAdinI pIDAthI saMyamamAM arati athavA arUci thavA lAge te tene nahi thavA de ane saMyamamAM niraMtara rati rAkhavI, tene arAtaparISahajaya kahe che, 8. suMdara strIonA hAva, bhAvAdikathI vikArasvarUpa nathavuM, tene strI parISahajaya kahe che. 9. rastAmAM cAlatAM khedakhinna na thavuM, tene carcAparISahajaya kahe che. 10. dhyAnane mATe saMkalapa karelA AsanathI calAyamAna nahi thavuM, tene niSaghAparISahajaya kahe che. 11. zAstranI AjJAnusAra zayana (pathArI)thI calAyamAna nahi thavuM, tene zacAparISahajaya kahe che. 12. aniSTa vacanene sahana karavAM, tene AkezaparISahajaya kahe che. 13. pitAne mAravAvAlA upara krodha nahi karo ane mAravAnI pIDAne sahana karI levI, tene vadhaparISahajaya kahe che. 14. | prANajatAMpaNa AhArAdikane mATe dInatArUpa pravRtti | Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahi karavI, tene yAcanAparISahajaya kahe che. 15. AhAradikanI prApti nahi thavAthI paNa lAbhanI mAphaka saMtuSTa rahevuM, tene alAbhaparISahajaya kahe che. 16. judA judA prakAranA roga thavAthI paNa tenA IlAjanI IcchA nahi karavI ane gajanita pIDAne sahana karI levI, tene regaparISahajaya kahe che. 17. rastAmAM cAlatAM tRNa, kaMTaka (kAMTA), kAMkarI vagere pagamAM khuMcavAthI utpanna thayelI pIDAne sahana karavI, tene tRNasparza pahajaya kahe che. 18. pitAnuM meluM (ga) zarIra joIne glAni karavAnI IcchA nahi karavI, tene mala5ripahajaya kahe che. 19. keI ajJAna manuSya apamAna kare- sanmAna nahi kare, te paNa sanmAnanI IcchA nahi rAkhI mAna apamAnamAM samabhAva rAkhave, tene satkArapuraskAraparISahajaya kahe che. 20. pitAnI vidvatAnA mada (sahakAra) re abhAva tene prajJAparISahajaya kahe che. 21. pitAnI ajJAnatAthI pitAne tiraskAra tha ane jJAnanI abhilASA karavA chatAM paNa jJAnanI prApti thatI nathI, evA dukhane sahana karI levuM, tene ajJAnaparISahajaya kahe che. 22. dIkSA lIdhAne ghaNA divasa thaI gayA, tapa karavAvALAomAM huM mukhya chuM, paNa mAre addhi athavA avadhijJAna vagerenI prApti thaI nahi, evI IcchA nahi karavI, tene adarzanaparISahajaya kahe che. evI rIte e bAvIsa parISahAne jItI levA te paNa parama savaranuM kAraNa che. 9. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 , '' jA ** *** ukta parISahA kayA kayA guNasthAnamAM keTalA keTalA hoya che te kahe che sUkSmasAmparAyachadmasthavItarAgayozcaturdaza // 10 // artha-(sUmasAna chAzavItarAyo) sUmasAMparAya nAme dazamA guNasthAnavALAne tathA chavAsthavItarAga arthAt upazAntakaSAya nAmanA agIyAramA guNasthAna, ane kSINakaSAya nAmanA bAramA guNasthAnamAM rahevAvALAene () cida parISaha hoya che. bhAvArtha-10mA sUmasAMparAya, 11mA upazAntakaSAya, ane 12mA kSINakaSAya guNasthAnamAM rahevAvALAone sudhA, tRSA, zIta, uSNa, dazamajaka, caryA, zayyA, vadha, alAbha, ga, tRNaparza, mala, prajJA ane ajJAna e cAda parISaha hoya che. 10. pujArA vize ??.. artha -(nine) teramA guNasthAnavatI jinamAM ethata kevalIbhagavAnane (ghA ) agyAra parISaha hoya che. sasArI ane vedanIyakarmanA udayathI sudhA, tRSA, zIta, uSNa, dazamazaka, ca, zamyA, vadha, roga, tRNasaMparza, ane mala e agyAra parISaha hoya che. kevalIbhagavAnane paNa vedanIyakarmane udaya che, e kAraNathI temane paNa guNasthAna cAda che-1. mithyAtva, 2. zAsAdana, 3. mizra, 4. avirata, 5. dezavrata, 6. pramatta, 7. apramatta, 8. apUrvakaraNa, 9. anivRttikaraNa, 10. sUkSmasauparAya, 11. upazAntakaSAya, 12. kSINukaSAya, 13. sogakevalI, 14. agakevalI.. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : - agyAra pariSaha hoya che, paraMtu mehanIyakarmane nAza thavAthI veda nIyarmane udaya jera karI zakatuM nathI. arthAt ukta agyAra parISaha kevalI bhagavAnane kAMI paNa [ pIDa karI zakatA nathI tetho nahIM jevA che. vedanIyamane sadubhAva thavAthI nAmamAtraja kahevAya che. 11. A vAta sAthe sarve 2 . . artha-(vArasAga) 2thalakaSAyavALA arthAta chaThThA pramatta, sAtamA apramatta, AThamA apUvekaraNa ane navamA | anivRttikaraNa e guNasthAnamAM rahevAvAlAene (rve) | sarva parISaha hoya che. 12. - jJAnAvara gAmAne che ? artha-(prAsAne) prajJAparISaha ane ajJAnaparISaha T (AnAvara) jJAnAvaraNayakarmane udaya thavAthI thAya che. 13. nophAntArAthonApI 24 . - (anAmau) adarzanaparISaha ane alAbhaparISaha (TanamAntarAyo ) darzanameha ane antarAya karmane udaya thavAthI thAya che, arthAt darzanamahinA udayathI adarzanaparISaha ane attarAyakarmanA udayathI alAbhapariSaha thAya che. 14. cAritramohe nAzyAratistrIniSadyAkrozayAcanA sApurAvA che ? tha-(vAritrama) cAritramehanIyane udaya thavAthI nAkhyAtrinaSadarAyanAnapurA) nagna, arati, strI, niSadyA, Adeza, yAcanA ane satkArapuraskAra, e | sAta parISaha thAya che. 15. " ' ' '* * - - Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ venI zeSa . . I-(vA) bAkInA sudhA, tRSA, zIta, uSNa, dezamazaka, caryA, zayyA, vadha, raMga, tRNasparza ane mala e agyAra pariSaha (veranI vedanIyakarmane udaya thavAthI thAya che. 16. ekAdayo bhAjyA yugapadekasminnaikonaviMzataH // 17 // -aa ) ekane adi laIne (mi )ekaja jIvamAM (zupa) ekasAthe (gAponarvizaH) ogaNasa parISaha sudhI (mAcAra) vibhAga karavA joIe. bhAvArtha_eka jIvamAM eka sAthe ogaNIsa parIvahe thaI zake che. kemake zIta ane uSNa parISahamAMthI eka kALamAM bemAMnA eka thaI zake che. zayyA, caryA,niSa| ghA e traNemAMthI eka kALamAM ekaja thaI zake che. e rIte eka samayamAM traNa parISahene sarvane abhAva thavAthI | - 19 parISahaja eka sAthe udayamAM AvI zake che. 17. | have pAMca prakAranAM cAritranuM varNana kahe che- sAmAyikacchedopasthApanApArihAravizuddhisUkSmasAmparAya yathAkathAniri caritra | 28 . - arth-(saamaayikcchedopsthaapnaaprihaarvishuddhisuukssmsaampraayytharAta) sAmAyika, chedepasthApanA, parIhAravizuddhi, sUkSmasAmparAya ane yathAkhyAta (tti) evAM pAMca prakA * zrutajJAnasaMbadhI prajJAparISaha ane avadhijJAnAvaraNodayajanita ajJAnaparISaha e banne eka kALamAM thAya che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fee ranAM (vAritram) cAritra che. vratanuM dhAraNa karavuM, samitinuM pAlana karavuM, kone nigraha kara, manavacanakAyanI pravRttirUpa anarthadaMDene tyAga ane Indrane vijaya je jIvane haya, tene saMyama thAya che. sarve sAvadyAgane jemAM bheda 2hita tyAga thAya tene sAmAyikacAritra kahe che. 2: pramAdanA kAraNathI je kaIsAvadya karmo thaI jAya che tethI utpanna thayelA de chedI de ane pharIthI AtmAne vratadhAraNadirUpa saMyamamAM dhAraNa kare te dina yAne chedapasthApanA cAritra kahe che arthAta hisAdi sAvadha karmonA vibhAga karIne tyAga karavA tene chedepa sthApanA cAritra kahe che. 3 enI pIDAne parityAga (tyAga) karavAthI vizeSa vizuddhinuM thavuM, tene parihAravizuddhicAritra kahe che. 4. ati sUkSma kaSAyanA udayathI sUkSmasAparAyaguNasthAnamAM je cAritra thAya, tene sUkSamasAMparAyacAritra kahe che. 5. cAritramehanIyakarmane sarve rIte upazama athavA kSaya thavAthI AtmAnuM AtmasvabhAvamAM sthira thavuM, tene yathAkhyAtacAritra kahe che. sAmAyika ane chedepasthApanA e cAritra prama, apramata, apUrvakaraNa, ane anivRttikaraNa e cAra guNasthAnomAM thAya che, parihAravizuddhicAritra, chaThThA ane sAtamA e be guNasthAmAM ja thAya che. sUmasAMparAyacAritra dazamA guNasthAnamAM thAya che. ane yathAkhyAtacAritra agyAramA, boramAM, teramA ane cadamA e cAre guNa| sthAnamAM thAya che. 18. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GK have nija rAnA kAraNabhUta khArtAmAMthI pahelAM cha mAdvaitapanA bheda kahe che-- anazanAvamaudaryyavRttiparisaGkhyAna rasaparityAgaviviktazayyAsanakAyaklezA bAhyaM tapaH // 19 // artha - ( anazanAvamaudaryavRttipariSaGkhyAnarasaparityAgaviviktaza vyAsanAyajJeza:) anazana, avasAdarya, vRttiparisa`khyAna, rasapariyA, viAvastazayyAsana ane kAyakleza evI rIte e cha (thANuM sava:) bAhya tapa che. lAkrika prakhyAti, lAbhA-i kanI IcchA nahi karIne sathamanI siddhine mATe rANabhAvAnA uccheda karavAne, karmonA nAza thavAne mATe, dhyAna svAdhyAyanI siddhine mATe, indriya athavA kAmanu damana karavAne mATe tathA jItavAne mATe bhAjananA tyAga karavA, tene anazanatapa kaheche. ra. ukatta prayeAjananI siddhine mATe tathA dhyAnanI nizcalatAne mATe alpa@jana karavu tene avasAdraryatapa kahe che. 3. jyAre muni AhArane mATe vanathI nIkaLe tyAre evI pratijJA kare ke " eka athavA pAMca athavA sAta gheraja jaiza athavA eka ke e mAhAllAmAM jaIza, athavA rastAmAM tathA medAnamAMja leAjana malaze teA laIza, nagaramAM nahi jAu evIrIte niyama kare ane niyamAnusAra AhAranI vidhi nahi male te pAchA vanamAM AvIne upavAsa dhAraNa kare tene vRttiparisakhyAnatapa kahe che. 4.Indrane damana karavA mATe, sacamanI rakSAne mATe, lAlasAnA tyAgane mATe, dhRta (ghI), dugdha (du), tela, gALa, lavaNu Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : - rara (mIThuM) vagere ne tyAga kare, tene rasaparityAgatapa kahe che. 5. jenI rakSAne mATe prAsukakSetramAM parvata, guphA, maTha, vana, khaMDAdika ekAnta sthAnamAM ke jyAM brahmacarya, svAdhyAya, dhyAnAdikamAM vina na Ave, evA upadrava rahita sthAnamAM zayana athavA Asana karavuM, tene viviktazAsanatapa kahe che. 6. zarIrathI mamatvane tyAga karI jinendra mArgathI virodha rahita kAyane kalezAdika karavAvALAM tapa kare, tene kAyakalezatapa kahe che. e sarva tapa bAhya dravyanI apekSAe thAya che tathA bArAmAM sarvane dekhAya che, tethI enuM nAma bAhyata5 che. 19. have abhyattara tapane kahe che- prAyazcittavinayavaiyAvRtyasvAdhyAyavyutsargadhyAnAnyuttaram // 20 // artha-( prAyazcittavinayavaiyATTiyavAdhyAyabyunsAnAne ) prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, vAdhyAya, vyutsarga ane dhyAna e che (karam) abhyataratapa che. pramAdanA egathI lAgelA doSenI zuddhine mATe prazcAtApa kare, tene prAyazcitatapa kahe che. 2 pUjya purUSane AdarasatkAra kare tene vinayatapa kahe che. zarIrathI ke dravya vagerethI muni nI sevAcAkarI karavI tene vaiyAvRcatapa kahe che. 4. jJAna ArAdhanamAM Alasyane tyAga karI jJAnAdhyAna karavuM, karAvavuM ke upadeza Apavo tene svAdhyAyata5 kahe che. 5. bAhyAbhyatara vIsa prakAranA parigrahane tyAga kare, tene cusUga tapa kahe che. 6. cittanA vikSepane tyAga kara, tene dhyAnatapa kahe che. 20 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navacaturdazapaJcadvibhedA yathAkramaM prAradhyAnAt // 21 // artha-(thAnAprA) dhyAnathI pahelAnAM pAMca tapa (AthAmaM) kamathI (navavaturvarapAmevA) nava, cAra, daza, pAMca ane be bhedarUpa che arthAt nava prakAranA prAyazcitta, cAra prakAranA vinaya, daza prakAranAM vaiyAvRca, pAMca prakAranAM svAdhyAya ane be prakAranAM vyutsargatapa che. 21. AlocanApatikramaNatadubhayavivekavyutsargatapazcheda parikSA paryApana. 22 - artha-prAyaH eTale aparAdha tenI vira eTale zuddhi karavI, tene prAyazcita kahe che. enA AlecanA, pratikamaNa, AlecanA ane patikramaNa e be, viveka, vyutsarga, tapa, cheda, parihAra ane upasthApanA e nava prakAra che. gurUnI pAse jaIne pite karelA aparAdhone daza prakAranA dethI rahita spaSTa rIte pragaTa karavA, tene AlocanA kahe che. meM je aparAdha karyo che, te mithyA thAo ItyAdi pragaTa karavuM tene pratikramaNa kahe che. koI deSa te mAtra alecanAthI zuddha (ra) thaI jAya che, koI deSa pratikramaNa karavAthI dUra (zuddha) thAya che ane koI deSa e bane karavAthI zuddha thAya che ema Alecana ane pratikramaNa karavA, tene tadubhaya prAyazcita kahe che. AhAra, pAna athavA upakaraNa vagerethI alaga karI de, arthAt keI, mukarara samaya sudhI AhArAdikane tyAga karAvI de, tene vivekaprAyazcita kahe che. kAlano Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - 27 . niyama karIne kAtyAdi karavuM, tene brutsarga kahe che. anazanAdika tapa, athavA upavAsa, beThuM, teluM, pacevAsAdika karavA, tene ta5 grAyazcita rahe che. divasa, mahine ke varSanI dIkSAne cheda kare, tene che prAyazcita kahe che. pakSa (pakhavADIyu), mahine vagerenA niyamathI saMghathI bahAra karI de, tene parihAraprAyazcita kahe che. samasta dIkSAne cheda karIne pharIthI dIkSA ApavI, tene upasthApanAprAyazcita kahe che. 22. sAmAnaMvAritoSavAra rara kaI jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya ane upacAravinaya e cAra prakAranA vinaya che. Alasya rahita thaIne zuddha manathI atyanta sanmAnapUrvaka jInasihA nuM grahaNa, abhyAsa, smaraNAdi karavuM, tene jJAnavinaya kahe che. 2. nizakita, nikAMkSita, nivicikitsita, amUDhadaSTi, upagrahana, ritikaraNa, vAtsalya ane prabhAvanA e de rahita samyagdarzananuM dhAraNa karavuM tene danavinaya kahe che. 3. samyagdarzana, samyajJAnanAdhArI paMcaprakAranA cAritrane pALavAvALA munijananAM nAma sAMbhaLatAM ja romAMcita thaI antaraMgamAM haSita thavuM, mastaka upara hAtha joDavA, bhAmAM cAstri dhAraNa karavAnI IcchA rAkhavI, tene cAritravinaya kahe che. 4. AcArya dika pujya purUSe pratyakSa thatAM tarataja ubhA thaI temanI sanmukha javuM, hAtha joDavA, vaMdana karavuM, temanI pAchaLa Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAchaLa gamana karavuM, tathA AcAryAdika pakSa hovA chatAM paNa hAtha joDavA, temanA puNene mahimA kara, vAraMvAra samAsaNa karavuM temanI AjJA pramANe vartavuM, te upacAravinaya che. 23. AcAryopAdhyAyatapasvizaikSyaglAnagaNakulasaGgasA- dhupanottAnA i 24 artha -AcArya, upAdhyAya, tapasvI, zaikSa, glAna, gaNa, kula, saMgha, sAdhu ane mane e daza prakAranA sAdhuonI sevAcAkarI karavI, te daza prakAranA vaiyAvRtya che. je vratAcaraNa dhAraNa karAve, prAyazcitta Ape, samasta prakAranA zAstranA jANakAra ane paMcAcAranA dhAraNa karanArAomAM zreSTha hoya, tene AcArya kahe che. je vrata zIla bhAvanAone AdhAre hoya ane jenI pAse munio zAsrAdhyayana karatA hoya, temane upAdhyAya kahe che. upavAsAdika mahAtapa kare, tene tapasvI kahe che. je zrutajJAnanuM adhyayana karavAmAM tatpara, vrata bhAvanAdimAM nipuNa heya, tene ziSya athavA zaikSa kahe che. jenuM zarIra roga vagerethI kalezarUpa haya, tene glAna kahe che. je moTA munionI gaNanAmAM hoya, tene gaNu kahe che. parIkSA - pavAvALA AcAryanA ziSya samuhane kala kahe che. cAra prakAranA munionA samuhane saMgha kahe che. ghaNA kAlane dikSita hoya, tene sAdhu kahe che. jemane upadeza lekamAnya hoya athavA upadeza vagara paNa lekamAM pUjya hAya, Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 prazaMsAvAna hoya tene mane kahe che. e daza prakAranA sAdhuonA vaiyAvRtya karavA arthAta zarIrasaMbaMdhI vyAdhi athavA duSTa janee karelA upagodikamAM sevAcAkarI karavI, tathA davA vagere karavI, te daza prakAranA vaiyAvRtya che. 24. __vAcanApRcchanAnupezAmnAyadharmopadazAH // 25 // -vAMcanA, pUchanA, anuprekSA, AsrAya ane dharmopadeza evA pAMca prakAranAM savAdhyAyata5 che. nirdoSa grantha tathA granthanA artha tathA grantha ane artha e bannenA vinayavAna dharmanA Icchaka bhavya pAtrone bhaNAvavuM, zIkhavavuM, saMbhaLAvavuM te vAMcanA svAdhyAya che. zabdamAM tathA zabdanA arthamAM saMzaya heya, te pitAne saMzaya dUra karavAne mATe jJAnIone vinayasahita prazna kare, te pRcchanAsavAdhyAyatapa che. gurUjananI paraMparAthI jANelA arthane manana karI tene abhyAsa athavA vAraMvAra cintavana karavuM, tene anuprekSAsvAdhyAyatapa kahe che. pAThane zuddhatApUrvaka gekha te AMsAya svAdhyAyatapa che. unamArga (mithyAmArga dUra karavAne mATe ane padArthonuM yathArtha svarUpa prakAzavAne mATe dhamArthaupadezarUpa kathana karavuM, te dharmopadezasvAdhyAyatapa che. 2. vAhamttA che 22 - arthavyutsatapa be prakAranAM che. eka bApadhi tyAga ane bIjo abhyatare padhityAga. kSetra, vAstu, dhana, | dhAnya, kara cAkara, pazu (hAthI gheDA gAya vagere), Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177, zayanAzana, yAna ( yuddha pAlakhI vagerene), kuSya ane bhAMDa e brAhmaparigrahane tyAga, te bAhya padhityAgata5 che, ane mithyAtva 1, veda traNa (strIveda puda napuMsakaveda) hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, krodha, mAna, mAyA, leja, e abhyantaraparigrahane tyAga, te atyantare padhityAga che. 26. uttamasaMhananasyaikAgracintAnirodho dhyAnamA''ntarmuhUrtAt // 27 // artha-(3manana) uttama saMhananavALAne (sAmantadUta) antarmuhurta paryanta (kAntAniro) ekAgra cintAne nirodha kare te (dhyAna5) dhyAna che. mAvArthacha saMhanamAMthI pahelAnA vAvRSabhanArAcasaMhanana, vajanArAcasaMhanana ane nArAcasaMhanana e traNa uttama saMhanana che. eja traNa saMhanana dhyAnanAM kAraNa che. je purUne e traNa saMhanana hoya che te dhyAna karI zake che. e dhyAna utkRSTapaNe antarmuhurtaparyanta rahe che. mokSa thavAne kAraNabhUta vAvRSabhanArAcasaMhananaja che. cittanI . vRttine anya krIyAothI kheMcIne eka taraphaja sthira rAkhavI te, ekAgracintAnidhi athavA dhyAnatapa che. ra7. gAriaudravIra 28 | artha-ArtadhyAna, radradhyAna, dharmedhyAna ane zukla dhyAna e cAra prakAranA dhyAna che, temAMthI Arta ane redradhyAna, e aprazastadhyAna che ane dharmedhyAna tathA zukaladhyAna e prazastadhyAna che. 28, Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 re mokSadaMtU // 22 II artha(re) AgalanAM be dhyAna athavA dharmo dhyAna ane zukladhyAna (mota) mokSanA kAraNabhUta che. e vacanathI pahelAnAM je dhyAna arthAt ArtadhyAna ane dradhyAna sasAranA kAraNabhUta che evu nakkI thAya che.29. ArttamamanojJasya samprayoge tadviprayogAya smRtisamanvAhAraH // 30 // arthamatte dhyAna cAra prakAranAM che. temAMthI (manozastra) viSa, ka Taka (kAMTA) zatru, zastrakrika evA apriya padArthanA (samprayoo) sayAga thavAthI (taDhiprayogAya) tene dUra karavAne mATe (smRtisamanvAhAra:) vAravAra cintA karavI, vicAra karavA te (Arttama) aniSTasayeAgaja nAmanuM pahelu' AptadhyAna che, 30, vivarIta manojJapya // 22 // artha--(manoAsya) strI, putra, dhanAdika ISTa padArthonA (viparIta) viyoga thavAthI tenI prAptine mATe cintA upAyAdikamAM vAraMvAra lavalIna thavu, te iviyeAgaja nAme bIjI A-rtadhyAna che. 31, menAyAztra // 32 // artha--(2) ane (levanAyA:) vedanAnu arthAt rogajanita pIDAnu cintavana karavu', adhIrA thaI javu, vilApAdika karavu, te vedanAjanita trIjI'A-rtadhyAnache. 32. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 niA 22 artha-() ane (nivA) bhaviSya mATe viSayabhogAdikanI vAMchA (IcchA) karavI ane tenA vicAramAM lIna thaI javuM, tene nidAna nAmanuM cothu AnartadhyAna kahe che. 33. tavitAvita mahaMyatAnA ! 24 artha-(tatva) e cAra prakAranA ArtadhyAna (varapheraviratapramattatAnAma) mithyAtva, sAsAdana, mizra ane avirata e cAra guNasthAnavALAne tathA pAMcamA dezavirata, ane chaThThA pramattasaMyataguNasthAnavALAne thAya che, paraMtu upara kahelA cAra prakAranA A dhyAnamAMthI nidAna nAmanuM ArtadhyAna pramattaguNasthAnavALAne thatuM nathI 34, hiMsAnRtasteyaviSayasaMrakSaNebhyoraudramaviratadezaviratayoH // 35 // martha-(audrama) raidradhyAna (raviratAvirato) mithyAtva, sAsAdana, mizra, avirata ane dezavirata e pAMca guNasthAnamAM rahevAvALA jIne (hiMsAtatte viSayasaMrakSobhya) hiMsA, amRta, (juThuM), teya (cerI) ane viSayasaMrakSa thI thAya che. e cArene cintavana karatA rahevuM e cAra prakAranA vaidradhyAna che. hiMsA karavAmAM AnaMda mAnIne tene sAdhavAne citavana karatA rahevuM te hiMsAnaMdIzaidradhyAna che juThuM belavAmAM AnaMda mAnI tenuMja | cintavana karavuM te mRSAbaMdIradradhyAna che corI kara Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAmAM AnaMda mAnI tenuM cintavanAdi karatA rahevuM, te caryAnandIraidradhyAna che. ane parigrahanI rakSA karavAne vAraMvAra cintavana karatA rahevuM te prarigrahAnadIsaidradhyAna che. 35. AjJApAvavAvAsaMsthAnAviyA thIma II rU artha - (bAsApAvAvasthAnaviyAya) AjJAvicaya, ane pAyavicaya, vipAkavicaya, ane saMsthAnavicaya (vicAra)ne mATe vAraMvAra cintavana karavuM te (pacce) cAra prakAranAM dharsaMdhyAna che. upadezadAtAnA abhAvathI ane pitAnI maMda buddhithI sUkSma padArthanuM svarUpa sArI rIte samajavAmAM na Ave tyAre sarvanI ajJAne pramANa mAnIne gahana padArthane artha avadhAraNa kare (mAna) te AjJAvicayadharmadhyAna che. mithyASTionA kahelA mithyAbhAgathI prANuM kayAre pharaze, temanI anAyatana mithyAtvI) sevAne abhAva kevI rIte thaze, e sanmArgamAM kayAre Avaze, samIcInamAgane (sanmAgane) te jANe abhAva thaI gaye che, evI rIte sanmArganA abhAvanuM cintavana karavuM, te apAyaricayadharmedhyAna che. jJAnAvaraNAdi karmonA dravyakSetrakAlabhAva pramANe je vipAka athatuM phaLa thAya che tenuM cintavana karavuM te vipAkavicayadharmadhyAna che. lekanA saMsthAnuM cittavana karavuM, te saMsthAnavicayadharmedhyAna che. e dharmadhyAna cethA asapata, pAMcamA saMyata, chaThThA pramattasaMyata ane sAtamA apramasaMyata; e cAra guNasthAnamAM thAya che. 36. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w zu sAthe pUrNavi . 27 | -AgaLanA 3mAM sutramAM pRthakatvavitarkavicAra, ekatvavitarka vicAra, sumakriyApratipAti, ane butaparatakriyAnivati e cAra bheda zukaladhyAnanA kahIzuM, temAMthI (bAgheca) AdinAM be zukaladhyAna (pUrva) pUrvane jANavAvALA arthAta zrutakevalIne thAya che. kAranA rogathI zrutakevalIne dharmedhyAna paNa thAya che. 37. re levAnA che 28 martha AgalA sumakriyApratipAti ane vyupatakriyAnivani e be dhyAna kenTina) yogakevalI ane agakevalIne thAya che, chaghasthane thatAM nathI. 38. pRthaktvaikatvavitarkasUkSmakriyApratipAtivyupastakri vAnivartIini che rU8 || -pRthakatvavitarka, ekatvavitarka, sumakriyApratipAti, ane cuparatakriyAnivarti e cAra aladhyAnanA bheda che. 39 yogAyonA 40 | artha--zukaladhyAnanA ukta cAre bhedamAMthI pRthakatva vitarka nAmanuM prathama zukaladhyAna te mana, vacana, kAya e traNe genA dhArakane thAya che. bIjuM ekatvavitarka nAmanu zukala dhyAna traNe gemAMthI keIpaNa eka yeganA 1 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArakane thAya che. trIjuM sumakiyApratiprAti nAmanuM zukladhyAna kAyayoganA dhArakane ja thAya che ane cothuM bhupatakriyAnivati nAmanuM zuSa dhyAna agakevalIne thAya che. 40. ekAzraye savitarkavIcAre pUrve // 41 // artha -(pUrva) pahelAnAM be dhyAna arthAt pRthakavitarka ane ekavitarka e be zukladhyAna () kAzraya arthAt kRtakevalIne (satavIrA) vitarka ane vicAra sahita thAya che. 41. gavavA dvitIyam / ka 2 / ' artha--(dvitIya) bIju zukladhyAna (bIjA) vicAra rahita che. arthAt jemAM vitarka ane vicAra bane hoya tene pRthakatvavitarka nAmanuM zukaladhyAna che. ane bIjuM vitarka sahita paNa vicAra rahita che. 42. . vitta zrutam ! kara artha--(tA) kRtajJAna che te (vita) vitarka che. arthAt kRtajJAnane vitarka kahe che. vizeSa prakArathI tarka karavAne vitarka kahe che zabda zravaNapUrvaka grahaNane zrutajJAna kahe che. 43. vIcAro'rthavyajanayogasaMkrAntiH // 44 // artha-(arthana tti ): artha, vya-jana ane genuM palaTavuM, tene (vIvA) vicAra kahe che. dayeya padarthane cheDIne tenI paryAyanuM dhyAna karavAne ane paryAyane Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 183 cheDIne dravyanuM dhyAna karavAne arthasaMkrAti kahe che. zratanA ekavacananuM avalaMbana karIne anyanuM avalaMbana karavAne ane tene choDIne bIjAnuM avalaMbana karavAne vya-janasaMkrAti kahe che. ane kAyagane choDIne ma ga athavA vacanagane grahaNa kare ane maga athavA vacanagane choDI kAyayegane grahaNa kare tene sakAti kahe che. evI rItenA pravartanane ja vIcAra kahe che. 44. evI rIte bAhyAbhyantara tapanuM varNana karyuM. e bane ta5 navIna karmone niSedha karavAne mATe hetu hevAthI saMvaranuM kAraNa che, ane pUrve bAMdhelA karmone nAza karavAnA nimitta hovAthI nirjarAnuM paNa kAraNa che. have tapazcaraNAdi karavAthI je nirjarA thavI kahI che te samasta samyadRSTI ane eka sAthe thAya che ke bhinna bhinna thAya che, te jaNAvavAne mATe sUtra kahe chesmygdRssttishraavkvirtaanntviyojkdrshnmohksspko pazamakopazAntamohalapakakSINamohajinAH kramazo'saMkhyeyaguNanirjarAH // 45 // __ artha--( smygdRssttishraavkvirtaanntviyojkdrshnmohksspkoprAmajoparAntamokSapakSImonA) 1. samyagdaSTi, 2. zrAvaka, 3. virata arthAt mahAvratamuni, 4. anantAnuMbaMdhIne visanajanakaravAvAlA, 5. darzana mehane nAza karavAvAlA, 6. cAritramehane upazama karavAvAlA, 7. upazAtahavAlA, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ^^^^^ ^^^ ^ ^ 284 8. kSapakazreNuM caDhatA, 9, kSINameha bAramAguNasthAnavAlA, ane 10. jinendrabhagavAna e sarvane (mA) anukrame (gayeluLanirnara) asaMkhyAtagaNI nirjarA thAya che, arthAt samyagdaSTithI asaMkhyAtagaNa paMcama guNasthAnavatti zrAvakane; ane paMcama guNasthAnavarti zrAvakathI asaM khyAtagaNI mahAvratI munine evI rIte pratyekane upara upara vadhatI asaMkhyAtagaNI nirjarA thAya che. ka5, have muninA pAMca bheda kahe che- pulAkabakuzakuzIlanirgranthasnAtakA nirgranthAH // 46 // artha-(puchI luka rAjaninjAtA) pulA, bakuza, kuzIla, nirgastha ane snAtaka evA pAMca prakAranA nirNanyA) nigraMtha sAdhu che. je muni uttaraguNanI bhAvanA rahIta ane mUlaguNamAM paNa koI kAla athavA koI kSetramAM kadAcita (ke Ivakhata) pUrNatAne prApta na thAya, tene pulAkamuni kahe che. 2. je muninA mUlaguNa paripUrNa hoya ane pitAnA zarIra upakaraNAdikanI zobhA vadhAravAnI kiMcita IcchA rAkhavAvAlA heya, tene bakuzamuni kahe che. 3. kuzalamuni be prakAranA hoya che. eka pratisevanAkuzIla, ane bIjA kavAyakuzIla. je munine upakaraNa, zarIrAdikathI viraktatA na hoya ane mUlaguNa tathA uttaraguNanI te paripUrNatA hoya paraMtu uttaraguNemAM kaMIka kAraNathI kadAca kaMI virodha Ave tene pratisevanAkuzIla | kahe che. ane je munie saMjavalana kaSAyathI atirikta -- Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya kaSAne jItI lIdhA hoya tene kaSAyakazIla kahe che. 4. je munine mohanIyakarmanA udayane abhAva heya ane jema pANImAM lAkaDI mAravAthI uchALe mAre che ane pachI tarata eka thaI jAya che evI rIte anya karmone udaya maMda hoya, ane pragaTa anubhavamAM nahi Ave tene nigranthamuni kahe che, 5. ane samasta ghAtiyAkAne nAza karavAvAlA kevalI bhagavAna snAtakamuni che, evI rIte e pAMca muni ninya che. 4. saMyamazrutapratisevanAtIrthaliGgaLezyopapAdasthAna virata pAdhyA 47 | __ artha-(saMyamazrutapratisevanAtIrthaliGgalezyopapAdasthAnavikalpataH) saMyama, kRta, pratisevanA, tIrtha, li, zyA, upapAda ane sthAna e ATha prakAranA anugothI paNa pulAkAdika muni (vAdhyA) bhedarUpathI sAdhavAyegya che. arthAt ukta AThe kAraNathI pulAkAdi muniyenA vizeSa bheda thAya che. 47. iti zrImadumAsvAmiviracite tattvArthAdhigame mokSazAstre navamo'dhyAyaH // 9 // Ge Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 186 atha dazamo'dhyAyaH likhyate / A dazamA adhyAyamAM sAta tanA varNanamAMthI ekSatatvanuM svarUpa kahevAnuM che ane mekSanI prApti kevalajJAnapurvaka che arthAt pahelA kevalajJAna thAya tyAre mekSa thAya che, tethI pahelAM kevalajJAnanI utpattinuM kAraNa kahe che - mohakSayAjJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAca kevalam // 1 // artha (modakSayA) mehanIyamane kSaya thavA pachI antarmuhUrtaparyakta kSINakaSAya nAmanuM bAramuM guNasthAna prApta karIne (2) tyAra pachI (jJAnanAvaraNAntarIkSayA) yugapat (ekasAthe) jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane antarAyakarmane kSaya thavAthI (van) kevalajJAnanI prApti thAya che. bhAvArthajJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mehanIya ane antarAya e cAra ghAtiyAkamene sarvathA nAza thaI javA pachI kevalajJAnanI prApti thAya che. 1. have mokSanuM lakSaNa zuM che? ane te kyA kAraNathI prApta thAya che te kahe che- bandhahetvabhAvanirjarAbhyAM kRtstrakarmavipramokSo mokSaH // 2 // artha-(patramavArniAkhyAma) baMdhanA kAraNe na rahevAthI ane nirjarA thavAthI (zaranavimalA) samasta kamene atyanta abhAva the, teja mokSA) mokSa che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * - - mAvArtha -kevalajJAna thavA pachI vedanIya, Ayu, nAma ane gotra e cAra aghAtiyAkane nAza thaI ja arthAta AgaLa karmabaMdhanA kAraNene abhAva ane pUrvasaMcita kameMnI sattAne sarvathA nAza thaIja teja mokSa che. 2. have pudgalamayI dravyakarmanI prakRtine nAza thavAthIja mekSa thAya che ke bhAvakane paNa nAza thaI jAya che e praznanA uttara mATe sUtra kahe che - gaurIgirimacaityAnAM rAsA artha- () ane mokSajIvane (gaurAmiAhimadhya - ravAnAma) Apazamika vagere bhAno ane pArINamika bhA mAMthI bhavyatvabhAvane abhAva thAya che. bhAvArtha-pazamika, kSAyopathamika ane audayika tathA bhavyatva e prakAranA bhAvene ane pukalakanI samasta prakRtine nAza thavAthI mokSa thAya che. 3. anyatra kevalasamyaktvajJAnadarzanasiddhatvebhyaH // 4 // artha-(vasamyavasAnI siddhatve) kevalasamyakatva, kevalajJAna, kevaladarzana ane kevalasiddhatva e cAra bhAvenA (anya) sivAya anyabhAvane mukta jIvane abhAva che. ahiyA prazna thaI zake che ke je mukta jIvane e cAra bhAva avazeSa rahe che, te anantavIryAdikane paNa abhAva samaja joIe. enuM samAdhAna e che ke anaMta vIryAdika che te anantajJAna ane anantadarzanathI avinAbhAvI saMbaMdhavAlA che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAt anantajJAna ane anantadarzananI sAthe sAthe anantavIrya, anantasukhAdika bhAva paNa niyamathI rahe che, kemake anantasukha anatavIrya e jIvamAM ja thAya che, jaDamAM thatA nathI; jyAre jIvamAM thAya che tyAre jIva anata jJAnamaya che, jJAna vagara jaDane sukha thaI zakatuM nathI. 4. tattara chAvaNanatata //BI - taranattara)samasta kamene nAza thayA pachI mukata jIva (mojhAmi) lekanA anta bhAga arthAt siddhazIlA paryata ( () uMce (sthAti) jAya che. pa. have jIvanA ugamananuM kAraNa kahe che - pUrvaprayogAdasaGgatvAdvandhacchedAttathA gatipariNAmAca // 6 // artha-(pUrva ) pUrvanA pragahetuthI (annattAta) asaMga thavAthI (pA ) karmabaMdhane nAza thaI javAthI () ane (tathAtipariNAma) tathA gatipariNAmathI arthAta svabhAva thavAthI muktajIvanuM uddagamana thAya che. 6. have ugamana thavAnAM cAra kAraNenAM cAra draSTAta kahe chebhaaviddhkulaalckrvvypgtlepaalaabuvdernnddbiijvd zirivAra 7 / artha_(vichAvat ) kuMbhAradvAra ghumAvelA cAkanI mAphaka arthAt pahelA sUtramAM je pUrvapragahetu | (kAraNa) kaheluM che tenuM dRSTAMta e che ke jema kuMbhArane Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 hAtha, daMDa ane cAkanA saMyegathI cAkanuM pharavuM thAya che. te kuMbhAra jyAre tene pheravate rahI jAya, paNa pUrvanA pragathI jyAM sudhI cAkane pharavAne saMskAra maTate nathI tyAM sudhI te pharyA kare che, tevI rIte jIva paNa saMsAraavasthAmAM rahe chate mokSanI prAptine mATe vAraMvAra cintavana karate hate te mukata thavAthI cintavana nahi rahyuM tethI pUrvasaMskArathI muktitarapha gamana kare che. bIjuM (vyArAvAtrAguva) dUra thaI gaye che mATIne lepa jenA uparathI evA tabaDAnI mAphaka arthAta tuMbaDA upara mATIne ghaNe lepa hevAthI te pANImAM DubI rahyuM hatuM te kaI kAraNathI tenA uparathI mATIne lepa dUra thavAthI uIMgamanapUrvaka jalanA upara Ave che, evI ja rIte jIva paNa anAdi kAlathI karmonA bhArathI dabAyele paravaza thayeluM hatuM, te sarva karmonA saMbaMdhathI te saMsAramAM paDela hatA ane jyAre karmone lepa dara thaI jAya tyAre te paNa ugamana kare che. trIjuM (gRgvanava) divelInA bIyAMnI mAphaka urdhvagamana kare che. arthAt jema eraMDIyAnA phala jhADa upara sukAI jAya che tyAre tenA AvaraNa (DeDA ) puTatAM ja te eraMDInI mIca upara (addhara) uchaLe che, tevI ja rIte manuSyAdibhavamAM rahevAvAlA gati, jAti Adi nAmakarma tathA Ayu, gotrAdi karmonuM baMdhana tUTatAMja AtmA upara (u) gamana kare che. (2) ane ethuM ( lAvat ) agninI zikhA ( jvAlA )nI mAphaka jIva Ugamana kare che, jemake AmatemanI vAMkI havA nahi Ave te dIvAnI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina che tevI rIte manuSya nArakAdi gatimAM gamana karAvavAnA kAraNabhUta karmone abhAva thavAthI A tmAne ugamana svabhAva thavAnA kAraNathI mekSa thatI vakhate jIvanuM niyamathI ugamana thAya che. 7. jIvane jyAre ugamana svabhAva che te pachI lekanA antamAMja kema rahI jAya che? alakAkAzamAM paNuM gamana kema thatuM nathI tenA uttaramAM AcArya mahArAja ghAvADamAvAta . 8 artha-alakAkAzamAM dhamastikAyane abhAva thavAthI gamana thatuM nathI arthadharmAdika pAMca dravyane nivAsa kAkAzamAMja che, alakAkAzamAM nathI ane jIva tathA pulanuM gamana karavAmAM sahAyaka dharmadravya ja thAya che, te dharmadravyane AgaLa akAkAzamAM abhAva che, tethI jIvana paNa gamanane abhAva che. e kAraNathI lekiAnA anta bhAgamAM 45 lAkha jananI eka siddhazilA che tyAM sudhI mukta jIva siddhazilAnI nIce jaI rahe che. 8. ahIM keI prazna kare ke mukta jIvemAM kAMI bheda paNa che ke nahIM, te tene javAba AcArya mahArAja nIce pramANe sUtramAM kahe chekssetrkaalgtilinggtiirthcaaritrprtyekbuddhbodhitjnyaanaavgaahnaant saMsthA5vadutatvataH sAdhyA che arth-(kssetrkaalgtilinggtiirthcaaritrprtykebuddhbodhtjnyaanaavgaanAnta saMsthApavahutatvataH ) kSetra, kAla, gati, liMga, tIrtha, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmmmm w www cAritra, pratyeka, buddha, badhita, jJAna, avagAhanA antara, saMkhyA, ane a5bahutva e bAra anugothI siddhamAM paNa bheda (sthA) sAdhavA joIe arthAt e kAraNathI mukata jIvane paNa bheda thaI zake che, mAvArtha-kharI rIte te siddhAmAM kaMI bheda nathI, badhA eka jevAja che, paraMtu nIcenI apekSAe judA judA che-aneka bharata videhAdi kSetramAM siddha thAya che. 2. koI avasarpiNI ane keI utsarpiNI kAlamAM siddha thayA che. 3. keI siddha gati arthAt manuSya gatithI siddha thayA che. 4. traNa bhAvaliMbemAMthI ke liMgathI. kSapakazreNuM caDhIne mokSa maLe che. 5. keI tIrthakaranA tIrthamAM mekSe gayA che athavA tIrthakara thaIne mekSe gayA che athavA kaI tIrthaMkara thayA vagara paNa siddha thayA che. 6. bhUtapUrva nayanI apekSAthI kaI eka cAritrathI siddha thayA che. keIbe traNa cAritrathI siddha thayA che. 7. keI upadeza vinA jJAna prA karIne mokSamAM rata thayA che. ane keI upadezathI siddha thayA che. 8. koI ekaja jJAnathI siddha thayA che. 9. kaI utkRSTa avagAhanA pAMcaso paccIsa dhanuSathI siddha thayA che. 9. keI madhya avagAhanAthI, ane kaI jaghanya eTale sADhA traNa hAthanI avagAhanAthI siddha thayA che. 10. eka siddhathI bIjA siddha thavAnuM aMtara jaghanya be samayanuM ane utkRSTa cha mahinAnuM che. 11. jaghanya eka samayamAM ekaja siddha thaI zake ane utkRSTa ekase ATha (108) thaI zake che. 12. samudra Adi jalabhAgamAM ceDAM siddha thAya che ane videhaAdika sthalabhAmAM adhika siddha thAya che. 10, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti zrImadumAsvAmIviracite tattvArthAdhigame mokSazAstre dazamo'dhyAyaH // 10 // akSaramAtrapadasvarahInaM vyaJjanasandhivivarjitarepham / sAdhubhiratra mama kSamitavyaM ko na vimuhyati zAstrasamudre // 1 // artha- sAthamAyA (akSaramAlapadasvarahIna) makSa2, mAtrA, 56, 12 / 12 2hita jAya to tathA (vyaJjanasAndhavivarjitarepham) 022-01-nAkSa2 tathA saghi 2hita athavA 25 2hita ddaayt| (atra) se viSayamA (sAdhubhiH) santa 531 (mama) bhane (kSamitavyaM) kSamA 3re ma (kaH) mevo / 535 cha re (zAstrasamudre) 435ii gahana samudramA (na vimuhyati) gothA khAte nathI arthAt koNa bhalatuM nathI. bhUla badhAthIja thAya che. dazAdhyAye paricchinne tattvArthe paThite sati / / phalaM syAdupavAsasya bhASitaM munipuGgavaiH // 2 // artha-(dazAdhyAye paricchinne) 40 adhyAya | ( tattvArthe ) tatvArthanAbha35 bhAkSazAstrAne ( paThite sati ) 48 42vAthI (upavAsasya) se 64vAsanu (phalaM) 30 (syAt ) thAya cha me (munipuGgavaiH) bhuniyAmA zreSTha me mAyA * (bhASitaM) 4yuM che. samApto'yaM grantha / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- _