________________
२५
ઇન્દ્રિય પર્યંતના બે ઈન્દ્રિય, ત્રણ ઈન્દ્રિય, ચાર ઇન્દ્રિય, પાંચ ઈન્દ્રિય ) જીવન (સાદ) ત્રસ જી કહે છે. ૧૪.
ન્દ્રિય વા. અર્થ–સંપૂર્ણ ઈન્દ્રિયે પાંચ છે. ૧૫.
દ્વિવિધારિ રહ્યા કર્થ–એ સંપૂર્ણ ઈન્દ્રિય (પાંચે ઈન્દ્રીઓ) બબે પ્રકારની છે. પહેલી ચૅન્દ્રિય અને બીજી ભાવેન્દ્રિય.૧૬.
निर्दृत्युपकरणे द्रव्येन्द्रियम् ॥१७॥ અર્થ–(ન્દ્રિય) દ્રવ્યેન્દ્રિય (નિર્જીત્યુપર) નિવૃત્તિરૂપ અને ઉપકરણરૂપ એમ બે પ્રકારની છે. નામકર્મના નિમિત્તથી જે ઈન્દ્રિયની રચના વિશેષ હોય તેને નિવૃત્તિ કહે છે અને નિવૃત્તિને સહાયક હેય, તેને ઉપકરણ કહે છે. નિવૃત્તિ અને ઉપકરણ પણ બે બે પ્રકારનાં છે. એક બાહ્યનિવૃત્તિ અને બીજી આભ્યત્તરનિવૃત્તિ. તેમજ એક બાહ્યપકરણ અને આભ્યન્તરેપકરણ. આત્માના પ્રદેશનું ઈન્દ્રિયેના આકારરૂપ થવું, તેને આભ્યન્તરનિવૃત્તિ કહે છે. અને પુલ પરમાણુની ઈન્દ્રિયરૂપ રચના થવી, તેને બાહ્ય નિવૃત્તિ કહે છે. જેમકે-નેત્રઈન્દ્રિયમાં નેત્રઇન્દ્રિયના આકારરૂપ આત્માના જેટલા પ્રદેશ મસુરના આકારરૂપ ફેલાયેલા છે તેને આભ્યન્તરનિવૃત્તિ કહે છે અને તેમાં જેટલા પુલ પરમાણુ મસુરના આકારરૂપ | પરિણમિત (ફેલાયલા) છે તેને બાહ્યનિવૃતિ કહે છે. અને
