Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinabhASita vIra nirvANa saM. 2529 zrI siddhakSetra kuMthalagiri zrI dezabhUSaNa aura zrI kulabhUSaNa munirAjoM kI nirvANabhUmi evaM cAritra - cakravartI AcArya zrI zAntisAgara mahArAja kI tapobhUmi phAlguna, vi.sa. 2059 mArca 2003
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ raji. naM. UP/HIN/29933/24/1/2001-TC DAka paMjIyana kra.-ma.pra./bhopAla/588/2003 mArca 2003 ttinaattir mAsika varSa 2, aGka 2 sampAdaka pro. ratanacandra jaina antastattva Apake patra : dhanyavAda kAryAlaya e/2, mAnasarovara, zAhapurA bhopAla-462016 (ma.pra.) phona naM. 0755-2424666 sampAdakIya : caturvidha saMgha kI paribhASA pravacana .nirmala dRSTi : AcArya zrI vidyAsAgara jI 3 .pratibaddhatA : muni zrI sudhAsAgara jI 5 sahayogI sampAdaka paM. mUlacandra luhAr3iyA paM. ratanalAla bainAr3A DaoN. zItalacandra jaina DaoN. zreyAMsa kumAra jaina pro. vRSabha prasAda jaina DaoN. surendra jaina 'bhAratI' . lekha * jala kyoM chAneM? : munizrI nirNayasAgara jI 12 .digambara -pratimA kI pahacAna : paM. mUlacanda luhAr3iyA 14 ziromaNi saMrakSaka zrI ratanalAla ka~varIlAla pATanI (me. Ara.ke.mArbalsa li.) kizanagar3ha (rAja.) zrI gaNeza kumAra rANA, jayapura *samayasAra-tAtparyavRni : eka cintana : DaoN. zreyAMsa kumAra jaina 15 * mAtRtva kI saccI saMrakSikA : aMjanA : DaoN. nIlama jaina * paMcakalyANaka kyoM aura kaise? : DaoN. (zrImatI) jyoti jaina 23 dravya-audArya zrI gaNeza kumAra rANA jayapura *vivAha : paM.sanatakumAra, vi.ku.jaina 25 . jijJAsA-samAdhAna : paM. ratanalAla bainAr3A |. sAhitya samIkSA : DaoN. surendrakumAra jaina 'bhAratI' 22 prakAzaka sarvodaya jaina vidyApITha 1/205, prophesarsa kaoNlonI, AgarA 282002 (u.pra.) phona : 0562-351428, 352278 kavitA : * ghar3I : DaoN. surendra kumAra jaina 'bhAratI' 4 * saMkalpoM kI nAkAbaMdI : azoka zarmA * muni zrI kSamAsAgara jI kI do kavitAe~ AvaraNa pRSTha 3 sadasyatA zulka ziromaNi saMrakSaka 5,00,000 ru. 'parama saMrakSaka 51,000 ru. saMrakSaka 5,000 ru. AjIvana 500 ru. vArSika 100 ru. eka prati . 10 ru. sadasyatA zulka prakAzaka ko bhejeN| samAcAra 13. 27,31, 32
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apake patra, dhanyavAda : sujhAva zirodhArya janavarI, 2003 jinabhASita aMka kA 'smpaadkiiy'|| Apane sa~vArA hai vaha vAstava meM anukaraNIya hai| Apa sadaiva isI TippaNiyA~ Apane acchI kii| vAstava meM hama eka dUsare ke Upara | taraha ke chAyAcitra prastuta kiyA kreN| isa patrikA ke lekha sakalana kIcar3a uchAlane kA kArya bahuta karane lage haiN| Apane sampAdakIya ke yogya haiM aura samaya-samaya para hamAre kAma meM bhI Ate haiN| jo meM yaha TippaNI kara hama jaise logoM ko, jinhoMne posTara raMge nahIM paMDita loga kevala zAstroM kI bhASA meM bAta karate haiM, unheM AsAnI dekhe, unheM bhI jijJAsA ho gaI hai ki vaha brahmacArI kauna hai? vaha se isa patrikA ke mAdhyama se samajhA bhI dete haiN| vijJApana kA prabhAva patrikA para nahIM hai, isase jyAdA khuzI AcArya kauna hai? kaise haiM posTara? kyA haiM AkSepa? Apane pairA naM. kI bAta kyA hogii| bainAr3A jI kA zaMkA-samAdhAna bhI kAphI 2 meM parama pUjya saMta ziromaNi AcAryazrI ke saMgha kA udAharaNa cunautiyoM se bharA hai isake lie unheM dhanyavAda jJApita kreN| dekara yaha kahane kA prayAsa kiyA ki ve sabhI saMgha jinameM muni ajaya jaina, cauka bAjAra, bhopAla AryikA rahatI haiM unakA AcaraNa saMdigdha hai? kyA rAya denA cAhate mandirajI meM disambara kA aMka 'jinabhASita' prApta huaa| haiM Apa muni saMghoM ko? Apa hama caturvidha saMgha kI bAta karate haiM mana prasanna huaa| dekhA ki isameM pA~ca Alekha vibhinna granthoM to kyA binA AryikAoM ke caturvidha saMgha kI kalpanA bhI ho Adi se sAbhAra prakAzita kiye gaye haiN| aisA lagA ki isa aMka sakatI hai? samAja meM sauhArdrapUrNa vAtAvaraNa banAnA hai| yadi kisI ko 'sAbhAra-vizeSAMka' kahA jAnA caahie| yadi eka-do Alekha, sone ke AbhUSaNa se kAna kaTa jAe to kAna ko kATa kara pheMkanA vo bhI jarUrI hoM evaM atyanta mahattvapUrNa hoM, to bAta samajha meM bhI kaise ucita hai? saMgha to muni-AryikA, zrAvaka-zrAvikAoM kA AtI hai, parantu adhikAMza lekha sAbhAra prakAzita hone se aisA laga rhegaa| perA naM. 11 meM ApakA vizvAsa bahuta saMkucita vicAradhArA rahA thA ki jaise vicAra zUnyatA ho gaI ho yA phira koI viSaya nahIM prApta ho rahA ho| ata: Apa isa viSaya para avazya vicAra kareMge, kA pratIta hotA hai| kRpayA lekhoM meM dhyAna hara vidvAna ko rakhanA aisI AzA hai| dhanyavAda ucita hogA ki usakI bhASA se kisI bhI saMgha ke prati samAja ke eka svAdhyAyI Adara meM kamI na A jaae| kSamAyAcanA ke sAtha, sdhnyvaad| TippaNI- jinAgama-sammata, sArthaka, suprastuta, subhASAmaya, dhanakumAra jaina, | salikhita. evaM saMkSipta naye vicAra sAnurodha AmaMtrita haiN| 1 jha-28, dAdAvADI koTA-9(rAjasthAna) sampAdaka disaMbara 2002 kA aMka pddh'aa| aMtima pRSTha ko jisa taraha ('jinabhASita' ke sambandha meM tathyaviSayaka ghoSaNA) prakAzana sthAna 1/205, prophesarsa kAlonI, AgarA-282002 (u.pra.) prakAzana avadhi mAsika mudraka-prakAzaka ratanalAla bainAr3A rASTrIyatA bhAratIya patA 1/205, prophesarsa kAlonI, AgarA-282002 (u.pra.) sampAdaka pro. ratanacandra jaina e/2, mAnasarovara, zAhapurA, bhopAla- 462016 (ma.pra.) svAmitva sarvodaya jaina vidyApITha, 1/205, prophesarsa kAlonI, AgarA- 282002 (u.pra.) ___ maiM, ratanalAla bainAr3A etad dvArA ghoSita karatA hU~ ki merI adhikatama jAnakArI evaM vizvAsa ke anusAra uparyukta vivaraNa satya hai| ratanalAla bainAr3A, prakAzaka | patA -mArca 2003 jinabhASita /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya caturvidha saMgha kI paribhASA eka mitra ne mere janavarI 2003 ke sampAdakIya para kucha ApattiyA~ uThAI haiM / likhA haiM ki maiMne yaha kahane kA prayAsa kiyA hai ki jina saMghoM meM muni aura AryikA rahatI haiM, una saba kA AcaraNa saMdigdha hai / unhoMne prazna kiyA hai ki kyA binA AryikAoM ke caturvidha saMgha kI kalpanA kI jA sakatI hai? (dekhie-Apake patra) merA namra nivedana hai ki maiMne vaisA kahane kA prayAsa kataI nahIM kiyA, jaisA unhoMne mujha para Aropa lagAyA hai| maiMne yaha kahA hai ki muni saMghoM meM AryikAoM aura brahmacAriNiyoM ke sadA sAtha rahane se apavAdakArI ghaTanAe~ ghaTa sakatI haiM, jaisI ki kucha varSa pUrva sunI jA cukI haiN| eka ghaTanA ke samAcAra kA prasAraNa to dUradarzana taka para ho cukA hai aura usa para samAja ke gaNyamAnya puruSoM kI jA~ca kameTI bhI baiTha cukI hai| kAmavAsanA manuSya kI bahuta bar3I kamajorI hai| RSi-muniyoM ko ise vaza meM rakhanA talavAra kI dhAra para calane ke samAna kaThina hotA hai| jarA bhI cUke aura pA~va kttaa| isIlie unheM brahmacaryavrata kI rakSA ke lie apane cAroM ora kaTIle tAroM kI bAr3a lagAnI par3atI hai| mAnavasvabhAva ke marmajJa jJAnI puruSa anAdikAla se kahate A rahe haiM ghRtakumbhasamA nArI taptAGgArasamA pumaan| tasmAddhataM ca vahniM ca naikatra sNsthaapyet|| arthAt strI ghI ke ghar3e ke samAna hai aura puruSa tape hue aMgAra ke samAna / isalie ghI aura agni ko pAsa-pAsa nahIM rakhanA caahie| yadyapi apavAdakArI ghaTanA virale hI saMgha meM viralI hI hotI hai, tathApi eka machalI sAre tAlAba ko gandA kara detI hai| kisI eka saMgha meM apavAdakArI ghaTanA ghaTatI hai, kintu sabhI saMghoM ko loga sandeha kI dRSTi se dekhane lagate haiM, jo jinazasana kI sehata ke lie ThIka nahIM hai| Aja to kaTIle tAroM kI bAr3a lagAnA aura bhI adhika Avazyaka ho gayA hai, kyoMki yuvA muniyoM, AryikAoM aura brahmacAriNiyoM kI saMkhyA bar3ha rahI hai| ho sakatA hai, unameM se katipaya tAtkAlika bhAvAveza-vaza athavA khyAtipRjAlAbha se prerita hokara isa mArga para A rahe hoN| aise loga nakalI sikke sAbita ho sakate haiM aura saMgha tathA jinazAsana ko lAMchita karane kA kAraNa bana sakate haiN| isalie AryikA saMgha aura munisaMgha kA pRthak-pRthaka rahanA hI ucita hai| AryikAoM ke binA caturvidha saMgha kI kalpanA nahIM kI jA sakatI, yaha kathana ekAntata: satya nahIM hai / AcAryoM ne caturvigha saMgha yA cAturvarNa saMgha kI vyAkhyA do prakAra se kI hai "cAturvarNasya shrmnnsNghsy| atra zramaNazabdena zramaNazabdavAcyA RSimuniyatyanagArA graahyaaH|...athvaa zramaNadharmAnukUlazrAvakAdicAturvarNasaGyaH |"(prvcnsaar, tA.vR. gAthA 249) arthAt RSi, muni, yati aura anagAra, ina cAra kA samUha cAturvarNa zramaNasaMgha kahalAtA hai| athavA zramaNadharma ke anukUla calanevAle zrAvaka, zrAvikA, muni aura AryikA ko cAturvarNa saMgha kahate haiN| isa ArSavacana ke anusAra to AryikA aura zrAvaka-zrAvikA ina tIna ke binA bhI kevala RSi, muni, ryAta aura anagAra ina cAra se 'caturvidhasaMgha' saMjJA sArthaka hotI hai| phira bhI muni, AryikA, zrAvaka aura zrAvikA ke samUha ko bhI 'caturvidha saMgha' nAma diyA gayA hai| kintu uparyukta vyAkhyA se spaSTa hai ki ina cAroM ke eka sAtha rahane ko caturvidha saMgha nahIM kahate, apitu ye cAroM alaga alaga raheM to bhI ina cAroM ko sAmUhikarUpa se 'caturvidha saMgha' saMjJA hotI hai| arthAt caturvidha saMgha zramaNadharma ke anukUla calane vAle (jinadharmAnuyAyI) samAja kI cAra zreNiyoM kA vAcaka hai| ata: AryikAe~ kisI munisaMgha ke sAtha na raheM, to bhI ve caturvidha saMgha ke antargata mAnI jAyeMgI, jaise zrAvaka-zrAvikAe~ muni saMgha ke sAtha na rahane para bhI caturvidha saMgha ke antargata mAnI jAtI haiN| yadi kahA jAya ki caturvidha saMgha sadA apane AcArya ke sAtha na rahe to unakA saMgha caturvidhasaMgha kaise kahalAyegA? isakA uttara yaha hai ki jaise zrAvaka-zrAvikAoM ke sarvadA sAtha na rahane para bhI AcArya kA saMgha caturvidha saMgha kahalAtA hai, vaise hI muniyoM aura AryikAoM ke bhI sadA sAtha na rahane para unakA saMgha caturvidha saMgha kahalAyegA. yadi ve unase dIkSita haiM aura unake anuzAsana meM rahate haiM to / paramapUjya AcArya zrI vidyAsAgara jI ke saMgha kI AryikA mAtAe~ sadA unake sAtha nahIM rahatI, phira bhI ve unake anuzAsana meM calatI haiM, isalie AcAryazrI kA saMgha caturvidha saMgha hai| isase koI inakAra nahIM kara sktaa| isalie caturvidha saMgha kI dvitIya paribhASA ke anusAra AryikAoM ke binA caturvidha saMgha kI kalpanA avazya nahIM kI jA sakatI, kintu isakA tAtparya yaha to nahIM hai ki jaba ve AcArya ke sAtha yA anya muniyoM ke sAtha sadA raheMgI tabhI saMgha caturvidha saMgha khlaayegaa| isake binA bhI kahalA sakatA hai| ata: AryikAoM ke binA caturvidha saMgha kI kalpanA na kara pAne ke tarka se yaha siddha nahIM hotA ki unakA AcArya yA anya muniyoM ke sAtha hI sadA rahanA Avazyaka hai| jaisI ghaTanAe~ pUrva meM sunane ko milI haiM, unheM dekhate hue aura mAnavasvabhAva kI kamajoriyoM ko dhyAna meM rakhate hue jinazAsana ko kalaMkita hone se bacAne ke lie yahI ucita hai ki munisaMgha aura AryikA saMgha pRthak pRthaka hI raheM / yadi koI munisaMgha isa niyama kA pAlana kara rahA hai, to yaha prazaMsanIya aura anukaraNIya hai / kimI kI prazaMsanIya pravRni ke ullaMkha ko anya ke prati anAdarabhAva kI abhivyakti mAna lenA 'gaNipa pramodaM' kA lakSaNa nahIM hai| ratanacandra jaina 2 mArca 2003 jinabhApita
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana nirmala dRSTi darzana vizuddhi mAtra samyak darzana nahIM hai| dRSTi meM nirmalatA honA darzana vizuddhi hai aura dRSTi meM nirmalatA AtI hai tattvaciMtana se AcArya zrI vidyAsAgara jI kArya se kAraNa kI mahattA adhika hai kyoMki yadi kAraNa isI prakAra jainAcAryoM ne batAyA hai ki AtmA bhinna hai aura na ho to kArya niSpanna nahIM hogaa| phUla na ho to phala kI prApti nahIM | zarIra bhinna hai| Upara kA AcaraNa ye zarIra kevala eka chilake ke hogii| samAna hai yaha unhoMne anubhava dvArA batAyA hai kintu hama anubhava kucha loga aise bhagavAn kI kalpanA karate haiM jo unakI | kI bAta bhI nahIM maante| hamArI sthiti bacce jaisI hai| dIpaka saba icchAoM kI pUrti kre| 'khudA maharabAna to gadhA pahalavAna' jalatA hai to bacce ko yaha samajhAyA jAtA hai ki ise chUnA nhiiN| aisA loga kahate haiN| isIlie mahAvIra ko bahuta se loga bhagavAn use dIpaka se bacAne kI bhI ceSTA kI jAtI hai kintu phira bhI vaha mAnane ko taiyAra nhiiN| kintu satya/tathya ye haiM ki bhagavAn banane se baccA usa dIpaka para hAtha dhara hI detA hai aura jaba vaha eka bAra pahale to zubhAzubha kArya kie jA sakate haiM, bhagavAn banane ke bAda jala jAtA hai to phira vaha usa dIpaka ke pAsa apanA hAtha nahIM le nhiiN| jaataa| hamArI dRSTi kA parimArjana tabhI samajhA jAyegA, jaba hama bhagavAn mahAvIra jaba pUrva jIvana meM naMdarAja cakravartI the, pratyeka vastu ko usake asalI rUpa meM dekheN/smjheN| taba unako eka vikalpa huA ki "maiM sampUrNa prANiyoM kA kalyANa yaha darzana vizuddhi lAkhoM-karor3oM meM se eka ko hotI hai, karU~" aura isI vikalpa ke phalasvarUpa unheM tIrthakara prakRti kA | | kintu hogI ye vizuddhi kevala mandakaSAya meM hii| zAstrIya bhASA meM baMdha huaa| kalyANa karane ke lie bhI baMdha svIkAra karanA pdd'aa| darzana-vizuddhi cauthe guNasthAna meM AThaveM guNasthAna ke prathama bhAga ye baMdhana ceSTA pUrvaka kiyA jAtA hai to baMdha ke pazcAt mukti hotI taka ho sakatI hai| sadgRhastha kI avasthA se lekara utkRSTa muni hai| yadi mA~ kevala apanI hI ora dekhe to baccoM kA pAlana sambhava kI avasthA taka yaha vizuddhi hotI hai| zreNI meM tIrthaMkara prakRti nahIM hogaa| kA bandha ho sakatA hai kintu hogA maMda kaSAya ke sadabhAva meN| dasare 'para' ke kalyANa meM bhI 'sva' kalyANa nihita haiM ye bAta | ke kalyANa kI bhAvanA kA vikalpa jaba hogA, taba baMdha hogaa| dUsarI hai ki phira dUsare kA kalyANa ho athavA na bhI ho| kisAna | tIrthaMkara prakRti eka nikAcita baMdha hai jo mokSa hI le jaayegaa| kI bhAvanA yahI rahatI hai ki "vRSTi samaya para huA kare" aura kala zAstrIjI mere pAsa Aye the| sAtha meM gommaTasAra kI vRSTi to jaba bhI hogI sabhI ke khetoM para hogI kintu jaba kisAna | kucha pratiyA~ lAye the| usameM eka bAta bar3e mArke kI dekhane ko phasala kATatA hai to apanI hI kATatA hai, kisI dUsare kI nhiiN| | milii| tIrthaMkara prakRti kA udaya caudahaveM guNasthAna meM bhI rahatA arthAt kalyANa sabakA cAhatA hai kintu parti apane hI svArtha kI hai| jaba jIva mokSa kI ora prayANa karatA hai taba yaha tIrthaMkara karatA hai| prakRti apanI vijayapatAkA phaharAte hue calatI hai| isa prakAra yaha darzana-vizuddhi mAtra samyagdarzana nahIM hai| dRSTi meM nirmalatA | spaSTa hai ki kaSAyoM se hI karmabandha hotA hai aura kaSAyoM se hI kA honA darzana-vizuddhi hai aura dRSTi meM nirmalatA AtI hai tattva karmoM kA nirmUlana hotA hai| jaise pAnI se hI kIcar3a banatA hai pAnI cintana se| meM hI ghulakara gaMgA ke jala kA bhAga bana jAtA hai| jise loga sira hamArI dRSTi bar3I doSapUrNa hai| hama dekhate to aneka vastue~ | para car3hAte haiM aura usakA Acamana karate haiN| 'kA~TA hI kA~Te ko haiM kintu unheM hama sApha nahIM dekha paate| hamArI A~khoM para kisI na | nikAlatA hai, yaha sabhI jAnate haiN| kisI raMga kA cazmA lagA huA hai| prakAza kA raMga kaisA hai, Apa darzana-vizuddhi bhAvanA aura darzana meM eka maulika antara btaayeN| kyA yaha lAla hai? kyA harA yA pIlA hai? nahIM prakAza kA | hai| darzana vizuddhi meM kevala tattvacintana hI hotA hai, viSayoM kA koI varNa nahIM hai| vaha to varNAtIta hai| kintu vibhinna raMga vAle | cintana nahIM calatA kintu darzana meM viSaya cintana bhI saMbhava hai| kA~ca ke samparka se hama usa prakAza ko lAla, pIlA yA harA kahate darzana-vizuddhi bhAvanA cAra sthitiyoM meM bhAyI jA sakatI haiM, isI prakAra hamArA svarUpa kyA hai? 'avarNo'haM' merA koI varNa hai| prathama maraNa ke samaya, dvitIya bhagavAn ke sammukha, tRtIya nahIM, 'araso'haM' mujha meM koI rasa nahIM, 'asparzo'haM' mujhe chuA apramatta avasthA meM aura cauthe kaSAya ke mandodaya meN| nahIM jA sktaa| yaha merA svarUpa hai| kintu isa svayaM ko Apa tIrthaMkara prakRti puNya kA phala hai "puSyaphalA arhNtaa|', pahicAna nahIM paate| yahI hai hamArI dRSTi kA doss| kintu isake liye puNya kArya pahale honA caahie| pravRtti hI nivRtti hama padArthoM meM iSTaaniSTa kI dhAraNA banAte haiN| kucha padArthoM kI sAdhikA hai / rAga se hI vItarAgatA kI ora prayANa hotA hai / eka ko iSTa mAnate haiM, jinheM hama hitakArI samajhate haiN| kucha padArthoM ko sajjana ne mujhase kahA-mahArAja, Apa eka laMgoTI lagA leM to aniSTa mAnate haiM, ahitakArI samajhate haiN| para vAstava meM koI padArtha acchA ho, kyoMki Apake rUpa ko dekhakara rAga kI utpatti hotI na iSTa hai aura na aniSTa hai / iSTa-aniSTa kI kalpanA bhI hamArI dRSTi | hai|" maine kahA-"bhaiyA, tuma jo camakIle-bhar3akIle kapar3e pahinate kA doSa hai| | ho, usase rAga bar3hatA hai athavA yathAjAta avasthA se / nagna digambara - mArca 2003 jinabhASita 3
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ PRASADNE n ommu n im rUpa to param vItarAgatA kA sAdhaka hai| vizuddhi meM AvaraNa kaisA? | detA hai| pAnI eka hI hai| jaba vaha miTTI meM giratA hai to use kIcaDa vizuddhi meM to kisI prakAra kA bAharI AvaraNa bAdhaka hai sAdhaka to banA detA hai| jaba vaha bAlU meM giratA hai to use sundara kaNadA reta meM vaha kisI avasthA meM ho nahIM sktaa| antaraMga ko darzana to parivartita kara detA hai / vahI pAnI jaba patthara para giratA hai to usake yathAjAta rUpa dvArA hI ho sakatA hai, phira bhI yadi isa rUpa ko dekha / rUparaMga ko nikhAra detA hai| pAnI eka hI hai, kintu jo jaisA bananA kara kisI ko rAga kA prAdurbhAva hoM, to maiM kyA kara sakatA huuN|dekhne | cAhatA hai usakI vaisI hI sahAyatA kara detA hai| isI prakAra nagna vAlA bhale hI mere rUpa ko na dekhanA cAhe to apanI A~khoM para paTTI | rUpa vItarAgalA ko puSTa karatA hai kintu yadi koI usase rAga kA pATha bA~dha le| pAnI kisI ko kIcar3a thor3e hI banAnA cAhatA hai| | grahaNa karanA cAhe, to grahaNa kare, isameM usa nagna rUpa kA kyA dopa? jisakI icchA kIcar3a banane kI haI usakI sahAyatA avazya kara | ye to dRSTi kA khela hai|" ghar3I DaoN. surendra kumAra jaina 'bhAratI'| saMkalpoM kI nAkAbaMdI azoka zarmA jinake kaMTha sI diye yuga ne unakI pIr3A se ghabarAkara merI icchA hara mausama meM cupa cupa rahane kI hotI hai| mere prativAdI hone se bahumata hAra nahIM jAtA hai| saMkalpoM kI nAkAbaMdI mana svIkAra nahIM pAtA hai| dinabhara kI khIMcAtAnI meM samajhautoM kI pahana ber3iyA~ sImita AkAzoM se koI bilkula pAra nahIM jAtA hai| apane galata saphara meM mujhako raha-raha kara aisA lagatA hai merI maMjila bhaTakAvoM kI bAhoM meM haradama sotI hai| Tika-Tika karatI ghar3I samaya kI gatizIlatA kA pakkA sabata hai jo bAraha aMkoM aura ghaMTA, miniTa aura sekeNDa kI suiyoM se saphara pUrA karatI hai dina kA aura kahatI hai ye ghar3I vAle tumhArI gati to asIma hai phira kyoM nahIM calate TakaTakI lagAkara dekhate ho Age bar3hane vAloM ko svayaM kyoM nahIM bar3hate? kyA kahAsamaya AyogA to Age bar3heMge lagatA hai Apa nirjIva ghar3I se bhI gae bIte haiM samaya kI pratIkSA hI karate haiM samaya se kahA~ jIte haiM? ghar3I Tika-Tika karatI Age hI bar3hatI hai tumhArI taraha Tika kara to nahIM rahatI hai| patA- ela-65, nyU indirA nagara e, burahAnapura (ma.pra.) nae sire se jIvana jInA rAhI ko maMjUra nahIM hai maMjila khuda apanI dUrI se bilkula dUra nahIM hai| nipaTa akelI ina sA~soM ko saMbhava ho kaise bahalAnA kuMThAgrasta hRdaya jaba merA rattI bhara bhI krUra nahIM hai| bUMda bUMda risatI gAgara kI marUthalI meM kabra banAtI apanA karja cukAtI merI ghAyala umara bahuta rotI hai| pIr3A-A~sU bhara A~khoM meM antarmana zrRMgArU~ kaise kaliyoM kI palakeM nama haiM adhara-adhara guMjArU~ kaise| dizA-dizA para jamA huA hai aMtahIna a~dhiyArA mana kA aise meM maiM nIma dhuMdha kA yaha vistAra sa~vArU~ kaise // a~dhiyAre ke zyAma pAza meM kase-kase aisA lagatA hai apanI koI eka vivazatA aMtara meM pIr3A botI hai| abhyudaya nivAsa, 36-bI, maitrI vihAra, supelA bhilAI-490023 (durga) cha.ga. 4 mArca 2003 jinabhASita -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana pratibaddhatA muni dharma nibhAnA bahuta kaThina hai| sirpha itanA samajha lIjiye ki ye Aga kA dariyA hai jise taira kara pAra karanA hai| jala kI nadI meM tairanA sarala hai lekina agni kI nadI meM tairanA muzkila hai, agni para calA jA sakatA hai lekina tairA nahIM jA sktaa| cAroM ora agni hai, dhu~A uTha rahA hai munirAja usa dariyA meM tairane kA sAhasa kara rahe haiM, lekina karmoM ne sAtha nahIM diyaa| AtmA zarIra se alaga hone kI sthiti meM A gyii| zarIra aura AtmA donoM milakara pAra karate to usameM mArga aura maMjila kI surakSA ho jAtI mArga kI surakSA zarIra se hotI hai aura maMjila kI rakSA AtmA se hotI hai| chaha mahIne aura ATha samaya meM 608 jIva siddhAlaya meM siddha dazA ko prApta hote hI haiN| lekina isa zarIra ko sAyAsa chor3eMge to mArga kA lopa ho jAyegA, mArga DUba jaaegaa|. kyoMki zarIra kI vItarAgatA se mArga kI rakSA hotI hai arthAt dUsare loga usake mAdhyama se zikSA lekara mArga para calate raheMge mArga surakSita rhegaa| AtmA kI vItarAgatA se sva kA kalyANa hotA hai aura zarIra kI vItarAgatA para kalyANa se sahAyaka hotI hai / 1 una carama balidAnI sAta sau muni mahArAjoM se nokarma ne kahA ki " Age hama ApakA sAtha nahIM de sakate hamAre lie pratikUlatA A gaI hai| Apake aMdara anaMta zakti hai isalie Apa samatA pariNAma rkhiye| Apa apane jJAna dhyAne meM ba~dhe rhiye"| zarIra kahatA hai ki basa meM giratA hU~ aba mere sAmarthya ke bAra ho gayA hai aura eka-eka karake 700 muniyoM kI kAyA bhUluMThita ho 1 gyii| kauna munirAja ko? vahA~ kI janatA dharmAtmA thI lekina khala kI zakti jyAdA hone se dharmAtmA bhI mana mAra kara dekhate rahe / munirAjoM ke jalate zarIra se aneka vikRtiyA~ prakaTa hone lagI thiiN| zarIra apanA dharma pUrNa rUpa se dikhA rahA thaa| 700 munirAja jina zrAvakoM kI A~khoM dekhe maraNa ko prApta ho rahe hoMge kyA una samyagdRSTiyoM kI kalpanA tuma kara sakate ho ? A~kha banda karake kalpanA karanA ki Apake sAmane munirAja ratnatrayadhArI parameSThI pada ko dhAraNa karane vAle AcArya, upAdhyAya, sAdhu tInoM aura eka do tIna nahIM 700 munirAjoM kA tumhArI A~khoM dekhe utasarga ke kAraNa prANAnta ho jAye taba ApakI dazA kyA hogI? eka ghaTanA mujhe yAda AtI hai jaba eka muni kA prANAnta karane ke lie zera AtA hai, suara jo eka samyagdRSTi thA usane dekha liyA ki zera munirAja ko mArane A rahA hai ataH vaha samyagdRSTi kahatA hai ki mere ghaTa meM jaba taka prANa hai tuma mere Ayatara se prANa nahIM le sakate, mere upAstha ke prANa nahIM le skte| he siMharAja ! tU siMharAja hai maiM sUkara kI paryAya meM haiM, terI zakti kA koI pAra nahIM hai aura merI tucchatA kA koI pAra nahIM hai| merI kAyA bhI aisI hai ki jise koI muni zrI sudhAsAgara jI 1 chU leto snAna karanA par3atA hai, merA jIvana bhI aisA hai jise duniyA durgandha yukta dekhatI hai| aisA durgandha karane vAlA prANI huuN| usake bAvajUda merI AtmA meM yaha pahacAna hai ki ye ArAdhya haiM, upAsya haiN| ye mokSa mArga para calane vAle haiM jinhoMne sArI duniyA kA hita karane kA vicAra kiyA hai| aise Ayatana para tU paMjA uThAne kA prayatna kara sakatA hai| paMje kI bAta chor3a de paMje kI terI eka ugaMlI bhI nahIM uTha sakatI jaba taka maiM jIvita huuN| kUda gayA zera ke sAmane aba sociye ki zera aura suara kI lar3AI meM kauna bacegA aura kauna mregaa| yaha to svataH hI siddha hai ki suara hI maregA lekina suara kahatA hai ki bhalI-bhA~ti maiM jAnatA hU~ ki merA maraNa honA nizcita haiM, maiM tumase jIna nahIM sakatA hU~, maiM yaha bhI jAnatA hU~ ki mRjhameM terA sAmanA karane kI zakti nahIM hai, phira bhI siMharAja se kahatA hai ki pahale mere se nipaTa phira bAda meM munirAja para jhapaTa ! donoM meM yuddha cAlU ho gyaa| suara ne apanI pUrI tAkata lagA dii| jaba kabhI kamajora vyakti bhI apanI pUrI tAkala lagA detA hai to balavAna vyakti bhI hAra jAtA hai| donoM eka dUsare se yuddha karate hue maraNa ko prApta hue| munirAja baca gye| isI prakAra vaha giddharAja bhI jAnatA thA ki rAvaNa ke pAsa candrahAsa khaDaga hai ataH merA bacanA nAmumakitana haiM maiM mara jAU~ cAhe merI zakti kama ho jAye lekina jaba taka merI A~khoM meM jyoti haiM taba taka maiM atyAcAra sahana nahIM kara sktaa| mere rahate hue eka satI kA zIla bhaMga va apaharaNa nahIM kara sakatA / yaha kahate hue vo rAvaNa para jhapaTa pdd'aa| usa samyagdRSTi kA sAhaya to dekho ki eka pakSI hote hue bhI itane bar3e zaktizAlI, sampanna rAjA jo tIna khaMDa kA adhipati hai unakA sAmanA karane kA sAhasa kara baiThA / arthAt dharmAtmA vyakti yaha nahIM dekhatA hai ki merA zatru kitanA kamajora hai yA shktishaalii| vo to yaha socatA hai ki koI bhI mere hote hue dharma para a~gulI nahIM uThA sakatA hai| mara gayA becArA vaha giddharAja lekina apanI A~khoM ke sAmane sItA kA apaharaNa nahIM hone diyaa| baMda ho gaI usakI A~kheM usake bAda cAhe jo karate rho| usI prakAra suara socatA hai ki mere marane se kevala itanI hI hAni hogI ki gandagI kA sthAna sApha nahIM ho sakatA yadi munirAja jIvita rahe to nA jAne kitanI AtmAoM ko sApha kareMge kitanI AtmAoM ke kaSAya aura mithyAtva rUpa mala ko sApha kareMge, vaha socatA hai ki merA maranA hI ucita hai| munirAja kA jInA zreyaskara hai| ukta pavitra pariNAmoM se marane kI vajaha se vo sIdhA 16veM svarga gayA va siMha apavitra pariNAmoM se chaThaveM naraka gyaa| hiMsA donoM ne kI hai donoM ne eka dUsare ko maaraa| lekina eka munirAja kI rakSA ke lie marA aura eka munirAja ko mArane mArca 2003 jinabhASita 5
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke bhAvoM ko lekara marA / basa koI vizeSa pharaka nahIM hai| eka ne | zUlI para caDhAne ke lie sudarzana ko le jA rahe the| dharma kahatA hai eka jIva ko isalie mArA ki tU mere zikAra meM bAdhaka hai| aura abhI carama sImA nahIM AI hai| usa samaya devatA A gaye jisa eka ne isalie mArA ki tU zikAra khela rahA hai munirAja ke saath| samaya talavAra se sira alaga kiyA jAne vAlA thaa| usa samaya eka ke prANa muni rakSA meM gaye aura eka ke prANa bhakSaNa ke pariNAma devatA kahate haiM khabaradAra! kauna satya hai aura asatya hai isakA ko legara gye| muni bhakSaNa kA pariNAma kiyA 6veM narka gayA, muni | nirNaya ho jaataa| isI prakAra dUsarA udAharaNa hai ki jaba draupadI kA rakSA kA pariNAma 16veM svarga gyaa| dAba para lagAyA jA rahA thA yudhiSThara ke dvArA, usI samaya kisI pariNAmoM kI vicitratA deMkhoM bandhuo, jaba bhI tumhArI | devatA ko Akara hAtha pakar3a lenA cAhie thA ki khabaradAra tuma jIvana meM muni rakSA kI bAta A jAye dharma rakSAkI bAta A jAye to | bhAiyoM ko to dA~va para lagA cuke aba tumheM parAI nidhi ko dA~va para rakSA baMdhana dhyAna meM kara lenaa| abhI rakSA baMdhana kiyA gayA, ApakI | lagAne kA koI adhikAra nahIM hai| usa samaya nahIM Aye devatA samAja ke dvArA kisI eka vyakti ko rakSA sUtra bA~dhA gyaa| sAhasa jisa samaya keza pakar3a kara khIMca rahA hai duHzAsana / devatA kahate kiyA usane ki maiM apane jIvana kAla meM jaba taka ghaTa meM svAsa haiM ki abhI carama sImA nahIM AI hai abhI dera hai| A gaye usa rahegI taba taka kabhI bhI ratnatrayadhArI munirAjoM para upasarga nahIM samaya jaba nArI kA aMtima guNa zIla ke samApta hone kI sImA A Ane duuNgaa| prANa nikala jAye lekina usakI bAta aTala hai, ye | gaI to devatA A gye| camatkAra ho gayA "khIMcata khIMcata cIra saMkalpa kiyA usane, rAkhI to rAkhI hotI hai, rAkhI ke nimitta se duHzAsana bhujabata hAro re!" maiM saMkalpa karatA hU~ ki ye merI kAyA dharma ke prati samarpita ho kyoM nahIM A gaye devatA jaba yajJa kare rahe the cAra maMtrI jAe, aisI bhAvanA, bhakti ahalAda usakI AtmA ke aMdara se bali, prahlAda, bRhaspati aura nmocii| koI devatA nahIM aaye| vahA~ umar3atA hai| rakSA baMdhana to nimitta hai hara sAla AtA hai bndhuo| | devatAoM ne kahA ki calane do abhI, abhI munirAja par3hAI meM cala lekina eka sAla ke lie saMkalpa ho gayA ki jaba maiM sunU~ ki | rahe haiM klAsa cala rahI hai parIkSA to anta samaya meM lNgaa| usa muni ke Upara saMkaTa AyA hai to maiM saba kucha chor3akara apane muni | samaya kisI devatA kA Asana kampAyamAna nahIM huaa| taba prakRti ke pAsa calA jaauuN| to aisA niyama kama se kama eka AtmA ne svayaM kahatI hai ki kyA ho gayA isa sRSTi ke mAnavoM ko, dAnavoM liyA aura anumodanA tuma saba AtmAoM ne kiyaa| hata to yahI | ko, devatAoM ko eka kA bhI Asana nahIM hila rahA hai, eka bhI mAna rahe haiM ki tuma sabane anumodanA kii| saMkalpa inhoMne liyA | sudha nahIM le rahA hai ki pRthvI para munirAjoM kA kyA ho rahA hai| aura anumodanA Apa saba ne kI- hama tumhArI sAtha haiN| jaba dharma | jaba devatA so jAte haiM to prakRti kahatI hai ki maiM jAgatI hU~ aura kI rakSA kI bAta A jAe to tuma Age calanA maiM pIche cluuNgaa| | prakRti ne apanA aisA prabhAva dikhAyA ki eka munirAja bAhara baiThe apanA kArya pUrA kruuNgaa| aisA thA vaha dina lekina hastinApura ke hue the akasmAta dhyAna se uThakara kara ve munirAja ne thor3A yU~ dekhA aMdara koI zrAvaka sAhasa nahIM kara pA rahA hai, saba mana mAnakara | aura dekhate hI nikala gayA- hAya hAya ! hAya anartha ho gayA ! kabhI baiThe haiM aura rAjA padmarAja rAjya dekara bhogoM meM lIna ho gyaa| kampAyamAna nahIM hone vAlA bhI yaha zravaNa nakSatra, Aja aise kA~pa usako patA hI nahIM ki kyA ho gayA sAta dina ke rAjya dene meN| rahA hai jaise pauSa kI ThaNDa meM baMdara kA~patA hai| kapi ko sabase bhogI vilAsI vyakti agAr3I aura pichAr3I kA vicAra nahIM karatA jyAdA ThaNDa lagatI hai (baMdara ko)| kapi ke samAna kA~pa rahA hai hai aura apane kArya meM laga jAtA hai| usakA bhaviSya kyA hai yaha yaha zravaNa nakSatra / jo ka~pA nahIM Aja taka kabhI kA~pa nahIM sakatA nahIM jAnA, jAkara anta:pura meM lIna ho gyaa| lekina dharmAtmAoM hai aisA jyotiSa zAstroM meM kahA gayA hai| niyama se koI nA koI ke Upara jaba jaba bhI koI upasarga Aye taba kisI nA kisI rUpa anartha ghaTane vAlA hai| AkAza meM kucha ghaTanAe~ aisI ghaTa jAtI haiM meM usake saMketa jarUra sRSTi meM dRSTigocara hone laga jAte haiN| dharma jisase sRSTi para kyA hone vAlA hai isakA patA lagA sakate haiN| rakSA ke lie pahale nahIM aMta meM AtA hai| parIkSA pahale nahIM hotI, | rAtri meM yadi indradhanuSa dikha jAye to zAstroM ke anusAra rAjA kA parIkSA sAla ke zuruAta meM nahIM hotI jaba aMtima dina AtA hai | maraNa nizcita hai| hama logoM ne khuda dekhA hai jaba bhArata kI lAsTa (sudRhyala) dina AtA hai taba parIkSA hotI hai| zuru meM parIkSA | pradhAnamaMtrI indirA gA~dhI kA maraNa huA thA usake pahale do-dina nahIM hotI hai| jaba upasarga itanI carama sImA para pahu~ca jAye ki | taka nirantara AkAza meM indradhanuSa dikhatA rahA hai ! hama socate the basa ati hone vAlI hai taba dharma kahatA hai sAvadhAna ! jinate | ki nA jAne kauna sA anartha hone vAlA hai| tIsare dina suna liyA dharmAtmAoM ke upasarga Tale haiM, ve aMtima samaya meM Tale haiN| sudarzana | ki pradhAnamaMtrI kA maraNa ho gayA hai| Agama ke Upara zraddhAna bar3ha seTha ko sUlI lagI kisI devatA ne Akara sahAyatA nahIM kI taba | gayA ki jinavANI meM jo likhA hai vo satya hai| aura bhI kaI devatA kyoM nahIM Aye? jaba vaha rAnI smazAna meM se uThA kara le jA | ghaTanAe~ AkAza meM ghaTatI hai jinase patA lagA lete haiM logaa| usa rahI thI sudarzana ko, usa samaya devatA kyoM nahIM Aye jaba vaha | dina zruta sAgara mahArAja khule AkAza me baiThe the| vo dekhakara kaha rAtri meM zIla bhaMga kara rahI thI? usa samaya kyoM nahIM Aye jaba | rahe haiM anartha ho gayA kinhIM dharmAtmAoM ke Upara upasarga A gyaa| 6 mArca 2003 jinabhASita
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ turanta A~kha baMda karake anumAna lagAte haiM ki zravaNa nakSatra kA~pa rahA hai jo kabhI kAMpatA nahIM thA / zrutasAgara mahArAja ko avadhi kA jJAna thA nimitta jJAna thaa| nimitta jJAna se jAnA ki hamArI bhArata bhUmi para akampanAcArya, jo akampa haiM kabhI kA~pane vAle nahIM hai vo bhI kampAyamAna ho rahe haiM unake evaM saMgha ke ghora upasarga ho rahA hai| hAya hAya kyA hogA! jaise hI mukha se nikalatA hai unake bAjU meM kSullaka puSpadaMta jI mahArAja baiThe the vo kahate haiM nunirAja jI kyA mAmalA hai? jo Aja taka nahIM sunA vo Aja suna hA hU~ ki rAtri meM muniyoM ke mukha se zvAsa bhI nahIM nikalatI aura tumhAre mukha se to hAya-hAya nikala rahA hai! niyama hai ki jisa samaya muni ke mukha se hAya zvAsa nikala jAye to samajha lenA vAhie ki koI anartha ghaTane vAlA hai| sAdhu ke A~sU, sAdhu kA saMkleza aura sAdhu kI haAya zvAsa niyama se vinAzasUcaka hotI hai aisA jyotiSa zAstra meM kahA gayA hai| yadi sAdhu kasI nimitta se saMklezita ho jAe to samajha lenA cAhie ki aniSTa avazya sambhAvI hai| kSullaka jI ghabarA ye ki kisa kA vinAza hone vAlA hai aba kisI ke vinAza kI sthiti A gaI hai? anartha ho gayA anartha / A~khe DabaDabA rahI haiN| anartha ho gayA anartha ho gayA anartha ho gayA aise anarthaka zabda mukha se nikala rahe haiM, kSullaka jI ghabarA gye| batAiye mahArAja kyA ho gayA taba unhoMne kahA ki prabhAla kAla hote hI saba kucha vanAza jo jAnA hai, carama sImA para upasarga pahu~ca gayA hai akaprAcArya muni ne Upara upasarga A gayA hai| akampanAcArya kA pUrA saMgha saMkaTa meM A gayA hai| kSullaka jI kahate haiM ki upAya batAiye, maiM kyA karU~ mujhase jo kArya bana sakatA hai vo maiM karane ko taiyAra haiN| maiM jo rAtri meM bhI cala sakatA huuN| maiM to eka zrAvaka kI dazA meM hU~ aura zrAvaka saba kucha kara sakatA hai| dharma kI rakSA karane ke lie zrAvaka ko hara cIja kI chUTa hotI hai| taba mahArAja ne kahA ki viSNu kumAra munirAja ke pAsa jAo, zIghratA karo, munirAja dhyAna meM baiThe hoMge unakA dhyAna haTA denaa| tuma jaise hI unakA dhyAna tor3o vaise hI merA nAma le lenaa| jo pApa lagegA mujhe lgegaa| agara maiM inakA dhyAna bhaMga kara duuNgaa| to mujhe kitanA doSa lagegA yadi inako zuddhopayoga se haTAU~gA aura unako azuddhopayoga meM lAU~gA / zuddha upayoga se girAkara azuddha upayoga meM lAne meM kitanA pApa lgegaa| munirIja kahate haiM ki usa samaya tuma isa pApa se nA ddrnaa| tuma ise apane mArtha mar3ha lenA, unako dhyAna se DigA denA phira merA sandeza sunA denA kSullaka jI ne dera nahIM kI aura palaka jhapakate hI Akazaya gAminI vidyA ke sahAre pahu~ca gaye aura parvata para jahA~ mahArAja baiThe the / dhyAna meM baiThI saumya mudrA ko dekhakara namaskAra kiyA, kSullaka jI ke mana meM dayA AI ki kaise isa saumya mudrA ko vikRta kara deN| aisI laga rahI hai yaha vItarAgI mudrA mujhe jaise arahanta bhagavAn baiThe hoN| kaise maiM inako dhyAna se haTA dU~ lekina unako turanta Adeza dhyAna meM AyA jisane Adeza diyA hai usakI AjJA kA pAlana karanA hai aura unako hilAtA hai caraNoM meM loTatA hai| munirAja dhyAna chor3a dIjie, mokSa chor3a diijiye| abhI ApakI saMsAra meM AvazyakatA hai| saMsAra se Upara uThane kI AvazyakatA abhI Apako nhiiN| abhI saMsAra meM pahale Apa sAMra ke kaI jIvoM ko utthaaiye| mahArAja kA dhyAna bhaMga ho gyaa| mahArAja kSullaka ko dekhate hI bole- tuma kSullaka aura arddharAtri meM kayA AvazyakatA thI tumheM vicaraNa karane kii| ati Avazyaka saMdeza lekara AyA huuN| zrutasAgara mahArAja ne apane nimitta jJAna ke mAdhyama se jAna kare batAyA ki 700 muniyoM para upasarga AyA hai, usake nAyama akampanAcArya haiM, unako bacAne kA sAhasa mere meM nahIM hai| unhoMne kahA ki Apake andara (viSNu kumAra) zakti hai / viSNu kumAra muni bole maiM kyA kara sakatA hU~? maiM itanA kara sakatA hU~ ki AtmA kA dhyAna kara sakatA hU~ aura mere aMdara koI zakti nahIM hai taba kSullaka jI mahArAja kahate haiM ki mahArAja ne kahA hai ki Apake pAsa aisI zakti prakaTa huI hai jisa zakti kA Apa prayoga kara sakate haiN| viSNu sAgara muni kahate haiM ki maiM eka tuccha mahArAja haiM mere aMdara koI zakti nahIM mahArAja bhUla gaye haiM ki vaha zakti unhIM mahArAja ke pAsa hai| ve nimitta jJAnI haiM, avadhi jJAnI haiM taba kSullaka mahArAja kahate haiM ki mahArAja kisI-kisI ko avadhi jJAna hotA hai aura kisI-kisI ko manaH paryayajJAna, lekina Rddhi jJAna nahIM hai| unhoMne avadhi jJAna kA sadupayoga karake hI mujhe yahA~ bhejA hai| Apa Rddhi kA prayoga kiijie| viSNu kumAra muni ko vizvAsa nahIM huA ki mere pAsa koI zakti hai| sAdhu ko apanI zakti kA bhAna nahIM hotA hai| sacce muni apanI zakti ka bhAna karane kA prayAsa bhI nahIM krte| muni jIvana bhara sAdhanA karate haiM lekina yaha pariNAma nahIM AtA hai ki maiMne itanI bar3I sAdhana kI hai mere aMdara zaktiyA~ jAgI haiM ki nahIM, mere andara atizaya prakaTa huA hai ki nhiiN| mere aMdara koI camatkAra prakaTa nahIM huA ki isakI parIkSA karane kA prayAsa nahIM karate haiM yahI sacce sAdhuoM kI vizeSatA hotI hai| lekina digambara sAdhu meM apAra zakti hotI hai 26 ghaMTe meM 3 ghaMTe kI sAdhanA se kisI devatA para lakSya karake dRSTi pheMka de to sAre devatA-hAtha jor3akara khar3e jo jAyeMgeM aisI sAdhana hotI haiM digambara sAdhuoM kii| eka ghaMTA dopakara meM eka ghaMTa sAyaMkAla aura eka ghaMTA brAhmamuhUrta kI sAdhanA hotI haiM isa prakAra tIna ghaMTe hote haiN| lekina digambara sAdhu kI sAdhanA ina devatAo ke lie nahIM hotI hai| balki parama devatA jo ki AtmA meM baiTha huA hai usa paramAtmA ke darzana ke lie digambara muni kI sAdhana hotI hai| 4 viSNu kumAra muni mahArAja kahate haiM ki kSullaka mahArAja parezAna mata karo koI dUsare ko khojo dera ho jAyegI mere pAsa kucha nhiiN| yadi Apake pAsa kucha nahIM hai to maiM kahatA hU~ ki Apa hAtha phailA dIjie tumhAre hAtha meM camatkAra dikha jAyegA mujhe mArca 2003 jinabhASita
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvAsa hai| aisA kSullaka jI mahArAja kahate haiN| sacce mana se zrAvaka ke aMdara sAdhu ke Upara vizvAsa ho to sAdhu ke pAsa atizaya nahIM ho to atizaya prakaTa ho jAtA hai| eka bAra kI ghaTanA hai sArI prajA dekhakara AI hai ki munirAja ko kor3ha ho rahA hai| vaha rAjA se Akara kahatI hai ki digambara muni kor3hI hote haiM, inakI sAdhanA meM itanA bhI atizaya nahIM ki apanA kor3ha dera kara skeN| inako bhagAoM nahIM to apane nagara meM kor3ha phaila jaayegaa| eka samyagdRSTi zrAvaka khar3A ho jAtA hai aura kahatA hai ki kauna kahatA hai ki digambara muni kor3hI hote haiN| mere munirAja kor3hI nahIM haiM / saba ha~sa gye| saba kahane lage ki yaha apanI A~khoM se dekhakara AyA hai| lekina vo zrAvaka bhI kahatA hai ki merI bhI A~kheM haiM maiM bhI dekhakara AyA hU~ ki kor3hI nahIM hai| sArI janatA kahatI hai rAja darabAra kahatA hai ki Aja to isakI ha~sI ur3Ao / rAjA socatA hai ki itanoM kI sunUM ki eka kI mAnU~ / rAjA kahatA hai ki prabhAla kAla meM hama caleMge aura nirNaya kareMge ki digambara muni kor3hI hai ki nhiiN| aba bar3I Aphala A gaI usa zrAvaka ko mAlUma thA ki mere muni kor3hI haiN| lekina jaba munirAja kI niMdA hone lagI to kahatA hai ki nahIM ho sakate mere muni koddh'ii| jhUTha, dharama kI rakSA ke lie bolA usako mAlUma hai ki mere mahArAja kor3hI haiM lekina rAjA ke sAmane kahatA hai ki mere munirAja kor3hI nahIM ho skte| kayA usako ye Dara nahIM ki jaba phaisalA hogA to mujhe phA~sI hogI? lekina samyagdRSTi kahatA hai ki maiM apanI muni ko kor3hI siddha nahIM kara sakatA, maiM marU~gA aura kyA hogaa| vaha zrAvaka rAta meM munirAja ke pAsa jAtA hai| kahatA hai bacAo mahArAja mujhe nahIM Apake isa digambara dharma, vItarAga zAsana ko bacA lIjie anyathA prabhAta kAla hote hI mujhe to phA~sI milegI aura isa zAsana meM koI vItarAga zAsana kA anuyAyI nahIM raha pAyegA adharma phaila jaaegaa| mahArAja dharma ko bacAo ! munirAja kahate haiM. bhAI maiM kyA kara sakatA hU~ tumane jhUTha bola diyaa| tuma to kaha dete ki hamArI mahArAja kor3hI haiM, tUne satya kyoM nahIM kaha diyA ki mahArAja kor3hI haiN| maiM abhI bhI nahIM kaha sakatA hU~ ki mere mahArAja kor3hI haiM A~khoM se dekha rahA huuN| mahArAja ne kahA bhAI maiM kyA kara sakatA hU~ tuma jhUTha bole / sabere nirNaya ho jAyegA maiM apanI zakti kA prayoga apane lie nahIM kara sakatA hU~ jaao| vaha rone lgaa| dekhie sabere kyA hotA hai jisake bIca rAta hai phira kala kI kyA bAta hai| abhI rAta aura hai so zAnti se so jaao| mahArAja sone kI bAta kaha rahe ho Apa ! aba tuma Ao vo calA gayA guru AjJA mAna kara ke / rAtri meM munirAja baiThate haiM aura bhagavAn se prArthanA karate haiM ki mujhe to kor3ha huA hai nahIM, aura jisa zarIra ko kor3ha huA hai usa zarIra se dharma kA lopa hotA hai to Apa jAno, aura isa zarIra ke kor3ha miTane se dharma kI rakSA hotI hai to Apa jaane| maiM to dhyAna meM baiThatA hU~ kyoM ki subaha kyA hone vAlA haiM vaha bhI Apa jaano| aisA socakara mahArAja dhyAna meM lIna ho / mArca 2003 jinabhASita 8 gaye aura stotra kI racanA ho gaI "ekIbhAva stotra" / ekIbhAva stotra kA artha kyA hai? 'maiM mAtra akelA hU~ merA koI nahIM hai' bhAvanA bhAte gaye ekIbhAva stotra calatA gayA / kucha roga dRra hotA calA gyaa| prabhAta kAla hotA hai| prajA evaM rAjA saba Ate haiM aura dekhakara Azcarya cakita hote haiM ki kAyA itanI camaka rahI haiM ki mAno sAre sUryo kA eka sAtha udaya ho gayA hai| rAjA kahatA hai ki ina sAre maMtriyoM ko sUlI para car3hA do aise digambara muni ko kor3hI kahA thA jina kI kaMcara sI chAyA hai ! aura zrAvaka se kahate haiM ki usako siMhAsana de do jisane kahA thA ki guru kor3hI nahIM hote haiM aura satya kahA thA / bolie bhAI aba nyAya kariye satya kyA thA? kyA mahArAja kor3hI nahIM the to zrAvaka jhUThA huA thA? phira itanA sAhasa hai tumameM ki tuma apane sAdharmI bhAI ko jhUThA siddha kara sakate ho ? kauna hAtha uThAye ki jo yaha kahatA hai ki zrAvaka jhUThA thaa| kisI ko sAhasa nahIM hotA ki apane jAta bhAI ko jhUThA siddha kara de| munirAja kahate haiM ki zrAvaka saccA thA dekho yaha kitanA satya haiN| yadi satya bolane se dharma para vipadA AtI hai to satya nahIM bolanA cAhie aura asatya bolane se vipadA Tala jAtI hai to usa asatya ko Alambana zreyaskara ho jAtA hai usake jhUTha meM atizaya thA / usane satya meM atizaya sune hoMge lekina kabhIkabhI jhUTha meM bhI atizaya hote haiN| duniyA kahatI haiM ki satya meM atizaya hotA hai lekina tumheM yaha sunakara laga rahA hogA ki asatya meM bhI atizaya hotA hai| atizaya ghaTa gayA aura rAjA kahatA hai ki sabako zUlI milegii| muni kahate haiM rAjana zAnti se suno merI bAta / maMtriyoM aura prajA ne bhI jhUTha nahIM bolA thA aura zrAvaka ne jhUTha nahIM kahA thaa| abhI bhI eka a~gulI meM kor3ha, zepa hai ye satya hai ki maiM kor3hI thA / zrAvaka kI zakti ne merI kAyA banA dI maiMne nahIM banAI eka zrAvaka kI bhakti itanI jyAdA umar3I ki usane bharI sabhA meM jhUTha bola diyaa| usakI bhakti ne itanA atizaya dikhAyA ki merI kaMcana sI kAyA ho gii| batAo vaha atizaya una munirAja meM thA yA usa bhakta zrAvaka meM thA? tuma DhU~Dhate ho atizaya muniyoM meM, zAstroM meM, bhagavAn meM atizaya DhU~Dhate ho tum| hamArI jinavANI kahatI haiM ki atizaya to tumhAre aMdara hRdaya meM bharA par3A hai| jitanA tumhArA hRdaya nizchala hokara samarpita hotA jAyegA utanA jyAdA guruoM meM devoM meM zAstroM meM atizaya prakaTa hotA calA jaaegaa| apane mastaka kI zakti jaagaao| bhagavAn kI guruoM kI zakti mata dekho| apane mastaka kI zakti dekho tumhAre pAsa kitanI zakti hai aura jisa dina tuma apane mastaka kI zakti prakaTa kara doge usa dina tIna loga meM camatkAra hI camatkAra ho jaaegaa| vahI bhagavAn eka ke lie camatkArI siddha hai aura vahI bhagavAna ke lie camatkArI siddha nahIM hote| bhagavAn pakSapAtI nahIM hai| pakSapAtI hai terI zakti, pakSapAtI hai terA hRdaya, terA samarpaNa pakSapAtI hai| jaba hama pakSapAtI bhakti rahegI taba taka sAkSAta arihanta parameSThI bhI pakSapAtI hRdaya ke aMdara atizaya prakaTa nahIM kara skte|
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ aba hama apane mUla viSaya para Ate haiN| kSullaka jI kahate / kahate haiM ki merI AtmA se pUcho ki maiM kaise car3hA hU~ jisako itanA haiM he mahArAja! Apako apanI zakti nahIM dikha rahI hai| mahArAja! | sAhasa karake prApta kiyA hai| kyA patA puna: na le pAyA to, kyA vo tumheM nahIM dikha sakatI hai| A~khoM se kabhI apanI A~kheM nahIM | patA kArya karane gayA usI samaya Ayu pUrNa ho gaI to maiM to binA dikhatI haiN| hameM dikha rahI hai ki mahArAja tumhArI A~khoM meM kitanI | muni pada ke mara gyaa| maiMne apane pitA ke sAtha dIkSA lI thii| camaka hai| ApakI zakti ko bhakta dekha sakatA hai| bhakta ko | viSNu kumAra ke pitA padmamarAja cakravartI the| unake sAtha dIkSA lI bhagavAn kA camatkAra dikhatA hai bhagavAn kI A~khoM ko kabhI | thii| unake sAtha dIkSA lI thii| jeSTha putra the viSNu kumAra / viSNu bhagavAn kA camatkAra nahIM dikhatA hai| ata: bar3hAyA gayA hAtha pAra | kumAra ko bulAyA, beTA tU rAjagaddI sambhAla le maiM vana kI ora kara gayA parvata ko| viSNu kumAra kahate haiM ki zakti mere pAsa hai | jAtA huuN| viSNu kumAra pUchate haiM pitAjI Apa kyoM chor3a rahe haiM aura yaha mujhe patA cala gayA hai lekina maiM kyA karU~ maiM muni hU~ mujhe rAjagaddI ko? pitAjI kahate haiM ki maiM isa lie chor3a rahA hU~ ki zakti kA prayoga karane kI AjJA Agama meM nahIM hai| maiM zakti kA | isameM koI sAra nahIM hai| ye saba vyartha hai| mAyAjAla hai| to viSNu prayoga nahIM kara sktaa| phira bhI karanA hai kSullaka jI kahate haiN| | kumAra kahate haiM to kyA pitA zrI? jahA~ tumheM sAra nahIM dikhA to sAta sau muniyoM ko bacAnA hai / tumheM to tokSa jAnA hai lekina pahale | mere ko kyoM sAra, (jAnavaroM ko bA~dhane kA sthAna) meM bA~dhakara jA mokSa mata jAiye pahale sAta sau ko bhejie phira jaaiye| kSullaka | rahe ho? kyA mujhe Dhora samajha rakhA hai| tumheM sAra nahIM dikhA aura jI kA upadeza munirAja ke lie cAlU hai| kucha socane ke bAda | mujhe bA~dha rahe ho lagatA hai ki ApakA putra pazu hai ApakA putra Dhora mahArAja jaise-jaise taiyAra hue ki calo koI bAta nahIM prayoga | hai| yadi maiM ApakA putra hU~ to Dhora ho hI nahIM sktaa| maiM Apako karatA hU~ lekina turaMta hI Agama kI AvAja A gaI sAvadhAna | putra hU~ to jo tumhArI gati so hamArI gati, jo tumhArI mati so khabaradAra jo mujhase liyA thA vo lauTA do phira jAo jahA~ jAnA | hamArI mati, jahA~ tumheM sAra milegA vahIM para merA sAra rahegA, jo tumheM nissAra hai vahIM mujhe nissAra hai| ataH pitA aura viSNu Apa loga bhI karate ho jaba grAhaka dUsarI jagaha jAne lage | kumAra choTe bhAI ko rAjya dekara cale gaye vana ke lie| viSNu to kahate ho ki jaba jA sakate ho ki pahale hamAra udhAra de do | kumAra kahate haiM ki mere pitA kA anukaraNa kiyA thaa| kSullaka jI phira dUsarI dukAna para jaanaa| isI prakAra Agama kahatA hai ki merA | socate haiM ki he bhagavAn mAmalA bigar3a nA jAye ye phira se dhyAna muni pada vApasa karo phira jAo tum| viSNu kumAra bhayabhIta ho | meM nA baiTha jAye to bar3I Aphata ho jaavegii| inakI buddhi thor3I sI jAte haiM ki kaisA saMkaTa eka ora sAta sau(700) muniyoM kI rakSA | nIce laao| munirAja ne socA ki calo koI bAta nahIM calatA hU~ dUsarI aura svayaM ke muni pada kI bli| muni pada kaise milatA hai mana mAra kara calatA huuN| ye chor3atA hU~ munipd| aura calo 700 bandhuo! saikar3oM bhava taka jisa AtmA ne muni banane kI bhAvanA | muniyoM kI rakSA karatA huuN| vicAra kareM yahA~ para ki eka muni ne bhAyI ho use ekAdha bhava meM muni banane kA avasara milatA haiN| vaiyAvRtti karane ke lie apanA muni pada chor3a diyA, kevala jJAna hajAroM bhava taka vaha bhagavAn ke sAmane bhakti karatA hai aura kahatA | chor3a diyA muni kI rakSA ke karane ke lie muni sevA karane ke hai "mere nA cAha kucha aura Iza ratnatraya nidhi dIje munIza" saikar3oM | lie| viSNu kumAra kahate haiM calA jA, mukti mujhe nahIM cAhie! bhava laga jAte haiM saikar3oM bhavoM se kahatA hai ki merI AtmA meM | mokSa kahatA hai maiM tumhArI daravAje khar3A huuN| mukti lakSmI kahatI hai ratnatraya prakaTa ho jaae| aisI bhAvanA nA jAne kitane bhavoM se kI ki maiM varamAlA lie khar3I huuN| vo kahatA hai calI jA abhI Aja hogI jaba aise puNya kA saMcaya ho jAtA hai taba eka bhava meM muni | mujhe mokSa nahIM cAhie yadi mujhameM himmata hogI to phira se bulA banane kA pariNAma banatA hai| luuNgaa| sAdhAraNa khela nahIM hai muni bnnaa| baccoM kA naMgApana nahIM khudI ko kara bulaMda itanA kI hara tadavIra se pahale hai muni bnnaa| muni banane kA artha hai apane bhogoM kI pUrI zakti khudA bande se khuda pUche batA terI rajA kyA hai? lagA denaa| tIvra atizaya puNya kA udaya AtA hai, eka gRhastha ke apanI khudI ko itanA bulaMda kare lo ki jaba cAhe kevala aMdara pariNAma AtA hai ki maiM mahAvrata dhAraNa kara luuN| anyathA | jJAna prApta kara luuNgaa| yaha vizvAsa rhe| sAhasa karake cala detA hai munivrata dhAraNa karane kA pariNAma acche-acche cakravartiyoM ko | vahA~ para jahA~ para eka dardanAka ghaTanA ghaTa rahI hai| dekhate haiM viSNu nahIM AtA hai| acche-acche vaibhava zAliyoM ke mana meM nahIM AtA kumAra-munirAja jamIna para leTe haiM aura bali rAjA kI samarthaka hai| bAraha bhAvanA meM par3hA eka to muzkila se nigoda se nikale | janatA khar3I-khar3I ha~sa rahI hai| phira nikalate-nikalate Arya kula meM saMjJI paMcendriya bne| saMjJI | idhara yajJa cala rahA hai| inhoMne apane gRhastha bheSa meM apane paMca indrIya meM durlabha se durlabha munivrata pAnA aura aise munivrata kI | choTe padmarAja ko anta:pura meM jAkara phaTakArA-duSTa ! uTha! jA! Aja vali car3hAne kI bAta A gii| mahArAja kahate haiM ki ye | maiMne aura pitA jI ne isa lie rAjya nahIM diyA thaa| mAlUma nahIM kSullaka jI kaha rahe haiM ki de do muni pada kI bli| viSNu kumAra | yaha kisakA kula hai? tere pitA mere pitA cakravartI the aura anta meM -mArca 2003 jinabhASita
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirvANa ko prApta ho gaye the| kinakA putra hai kinake kula meM janmA / yadi vaha mere Upara AkramaNa bhI karavA de aura mujhe baMdI banA le to hai? jisa kula meM tIrthaMkara janameM hai usa kSatriya vaMza meM janmA hai | banA sakatA hai kyoMki rAjA vaha hai| maiM ghoSaNA kara cukA hU~ ki aura unakA putra hokara muniyoM kI ye dazA karA rahA hai ! tujhe zarma | sAta dina taka sArI senA inake AdhIna hai| viSNu kumAra kahate haiM nahIM AtI apane kula para kalaMka lagAte hue? dharma para kalaMka ThIka hai aba maiM hI kucha karatA hU~ aura pahu~ca gaye vAmana kA rUpa lagA rahA hai apane para kalaMka lagA rahA hai aura apane kula pada lekara ke, dikhA hI mAyA, chor3a dI apanI mUlakAyA, vAmana kA bhI! are jo kula-kalaMkI hotA hai vo cAhe kitanA bhI dharma kara le avatAra lekara pahu~ca gye| lekina sadgati nahIM hotI hai| saba ke pahale kula ko ujjavala aba yahA~ ke bAda kI kathA darzana evaM vaiSNava darzana meM eka karo phira bAda meM dharma ko ujjavala kro| jisa kula meM muni | sI clegii| yahA~ taka thor3A sA bheda thaa| vaiSNava darzana meM viSNu utpanna hue hoM vo kula mahAna mAnA jAtA hai / bandhuoM jisa kula bhagavAn avatAra lete haiM aura yahA~ zrI viSNu kumAra lete haiN| choTe meM eka bhI muni bana jAye vaha kula pUjanIya ho jAtA hai| 10 | se brAhmaNa bana gye| aura bali jaise hI subaha uTha kara AyA, dAna (dasa) pIr3hiyoM taka devatA usakI prazaMsA karate haiM ki isa kula meM zAlA meM koI yajJa karatA hai to yajJa karane ke pahale dAna diyA jAtA muni hue the aura tU to 10(dasa) pIr3hI kI bAta chor3a de vartamAna meM | hai| Apa loga vidhAna karate ho| vidhAna kI pUjA zuru karane se tere pitA muni hue haiN| yaha sunakara choTA bhAI padmarAja hAtha jor3a | pahale bAhara kisI ko dAna dekara AyA kro| ye dAna kI paramparA kara calA gayA-maiMne vacana de diyA aura vacana dene kA ye pariNAma | hai bhagavAn ke darzana karane Aye ho daravAje para kisI bhikhArI ke nikalA aba maiM kyA kara sakatA huuN| maiMne socA bhI nahIM thA ki kaTore meM paise DAla kara AyA karo ye yajJa kI paramparA hai| Apa jo isakA yaha pariNAma hogA "binA vicAre jo kare, so pIche pachatAya" darzana karate ho yaha bhI eka choTA yajJa hai| choTI sI pUjA hai| koI yahA~ dhyAna rakhanA ki khaloM ke lie kimicchika dAna nahIM | bhI pUjA anuSThAna karane se pahale una daridroM ko dekara jaao| kucha diyA jaataa| kabhI khala se ye mata kaha baiThanA ki mA~gale kyA AyatanoM ko dekara jAo deva zAstra guru ko kucha dekara jaao| mA~ganA hai| ye to kisI sajjana puruSa se kahanA kisI muni se bhI phira bhagavAn kA darzana karo pahale dAna kI ghoSaNA kro| isalie kaha denA / koI munirAja pUche ki kisa kA makAna hai to kaha denA Apane dekhA hogA paMcakalyANaka bAda meM hote haiM dAna kI ghoSaNAyeM kA Apa hI kA hai to koI bAta nahIM cala jaaegaa| eka bAra huA pahale hotI haiN| ye Agama kI paramparA hai| tuma loga kahate ho ki thA aisA, eka vyakti apane baccoM ko lekara AyA aura namaskAra ye kauna sA dharma hai pahale paisA bAda meM pUjA ! pahale pUjA to kara lene karA rahA thA maiMne kahA kisake bacce haiM? mahArAja Apa hI ke to | do bAda meM de deNge| aura maiM kahatA hU~ ki gajaratha kI pherI meM baiThane haiN| maiMne kahA jaba bacce mere hI haiM to inako mere pAsa hI chor3a de na | se pahale tumane de diyA so de diyaa| gajaratha kI pherI phirI aura kyoM le jA rahA hai apane sAtha? vaha kahane lagA mahArAja to tuma pharAe hue| phira to tumheM adAlata se vAraNTa bhI nikAla diyA sAMcI-sAMcI mAna gaye maiM to aise hI kara rahA thaa| vaha kahane lagA jAe to bhI tuma pakar3a meM Ane vAle nahIM ho| tumhArI niyata, hamAre maiM to namaskAra karAne lAyA thA ki AzIrvAda de deM Apa ki AcArya jAnate the| kyA kahate haiMphale-phUleM aura Apa to hamArA lar3akA hI chur3Ane lge| to aisI garaja pare kucha aura hai garaja sare kucha aura viparIta sthiti bana jAtI hai kbhii-kbhii| sAdhuoM se aisA bola tulasI bhAMvara ke pare nadI sirAveM maura doge to kucha nahIM hogA, vaha to maiMne aise hI use cir3hAne ke lie ApakI garaja par3atI hai to Aja mukuTa ko sira para uThA kaha diyA to viSNu kumAra kahate haiM ki tumane kimicchika dAna de lete ho| vivAha ke bAda nadI meM sirA dete ho| jaba mukuTa saptamI diyA, ye to vicAra karate ki ye paradezI maMtrI haiM jinake dharma kI kA dina AtA hai usa dina maura ko nadI meM sirA dete haiM / tulasIdAsa parIkSA liye bagaira tUne maMtrI para de diyaa| maMtrI pada to use diyA jI usa samaya nadI meM snAna kara rahe the unhoMne dekhA, are jisa ke jAtA hai jo dharma kA Astika hotA hai jisake kula paramparA kA mAdhyama se rAjA banA thA aura garaja haTI to nadI sirAve maur| aise jJAna hotA hai| jisake sambandha meM sArI janatA jAnatI hai aura tRne hI Apa loga ho bhagavAn se yadi kucha mA~ga rahe ho aura agara usako maMtrI pada de diyA jo paradeza se Aye the| bhaTakate-bhaTakate | tumhArI saTa jAye to tuma bhagavAn ko bhI chalA dete ho| aisI eka yuddha tujhe jitA diyA to tU itanA phUla gayA ki kimicchika sthiti A jAtI hai to pahale dAna bAda meM kaam| ye dharma kA niyama dAna de baitthaa| itanA viveka tUne kho diyaa| khaloM ko kabhI kimicchika hai| isalie pahale dAna karo bAda meM yajJa / bali rAjA bhI yajJa kara dAna mata denA Apa logA ye zikSA le lenaa| kabhI koI khala A rahA thaa| sabase pahale dAna zAlA meM gyaa| brAhmaNa A gayA saamne| jAye to usase kaha denA ki jitanA maiM de rahA hU~ utanA lenA hai to rAjana sunA hai Apa kimicchika dAna bA~Ta rahe ho| rAjana kahatA hai le le varnA jaa| yadi usane tumhAre Upara koI upakAra kiyA hai to hA~ hA~ bA~a rahA huuN| mA~ga le kyA mA~ganA hai| pahale pakkA karo ki dAna denA magara tuma de rahe ho utanA le lo to ThIka varnA mata lenaa| | doge ki nhiiN| are maiM ,gaa| nahIM jalAMjali do| brAhmaNa binA padmarAja kahate haiM maiM karU~ sAta dina ke lie to maiM rAjya de cukA huuN| / agni sAkSI ke dAna svIkAra nahIM karatA hai aura patA tama badala 10 mArca 2003 jinabhASita
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAo / agni sAkSI kara detA hai bali, taba brAhmaNa kahatA hai ki mujhe kucha nahIM cAhie merI kAyA choTI sI, mere peTa choTA sA basa mujhe tIna paira jamIna cAhie / bali rAjA ha~sane lagatA hai khilakhilA kara jaisA rAvaNa ha~satA thA / kahatA hai are yaha tUne kyA maaNgaa| merI beijjatI kara dii| itanA bar3A rAjA dAna de rahA hai aura tU tIna paira jamIna mA~ga rahA hai! aura tere paira nanheM nanheM se haiM aura kucha mAMga le| brAhmaNa kahatA hai ki saccA brAhmaNa vo hI hai jo eka bAra mA~gatA hai denA yA nhiiN| detA hU~ kyA karU~ nahIM to abhI ye nArAja ho jaayeNge| brAhmaNa nArAja ho gaye to abhI zrApa de deMge kyoMki brAhmaNa kA zrApa akATya hotA hai aisA purANoM kI mAnyatA hai| ataH vaha kahatA hai ThIka hai nApa le| aura jaise hI nApane gayA paira bar3hatA gayA bar3hatA gayA vaha brAhmaNa meru pramANa bar3ha gayA! eka paira meru parvata para rakhate haiM to eka mAnuSottara parvata para ai bali batA tIsarA paira kahA~ para rakheM maiMne pUrI pRthvI nApa lii| jhuka gayA mastaka, mere puNya kA samApana huaa| jaba taka tore puNya kA bItA nahIM karAra / taba taka tujhako mApha hai, avaguNa kare hajAra puNya kA pratApa thA mere avaguNa saba mApha hote jA rahe the| Aja merA puNya samApta ho gyaa| merI pITha bacI hai usI para paira rakha diijie| pITha para paira rakhate ho kahA ki saMkalpa kara ki Aja ke bAda kisI munirAja para upasarga nahIM kruuNgaa| yajJa samApta ho gyaa| munirAja jo behoza par3e haiM viSNu kumAra sAre zrAvakoM ko bulAte haiM nikala Ao kAyaro jo daravAjoM ke aMdara baiThe ho ! munirAjoM ke marane se pahale tuma kyoM nahIM mara gaye! tuma logoM ke AdhIna rAjA rahatA hai aura prajJA itanI kamajora ho gayI ki rAjA ke atyAcAra sahana kara lie| karo saba muniyoM kI sevA / muniyoM kA upacAra kiyA gyaa| prabhAta kAla kA samaya hai muniyoM ke lie sira zrAvaka apanI godI meM rakhe sahalA rahe haiN| saba apane apane kAma meM laga gye| koI una havana kuMDoM ko haTA rahA hai koI vAtAvaraNa ko zuddha karane meM lagA hai| koI una haDDI mA~sa Adi ko haTAne meM lagA jo durgandhi phailA rahe the| aura muniyoM ko hoza dhIre-dhIre AtA hai| viSNu kumAra hAtha jor3e khar3e haiN| he bhagavAn kisI ke prANa na nikala jAyeM, kisI kI zvAsa na nikala jAe nahIM to jinakI rakSA ke lie maiMne apanA veSa chor3A, unakI hI rakSA nA kara pAU~ / puNya kA udaya thA 700 muni uTha gaye aura kahate haiM mo arihantANaM Namo siddhANaM, saba eka sAtha siddha bhakti par3hate haiM aura I dhyAna meM baiThane lagate haiN| viSNu kumAra kahate haiM aba dhyAna meM baiThane kI AvazyakatA nahIM, aba hama logoM kA dhyAna karo, upasarga Tala gayA aba upasarga nahIM hai| unake jo nAyaka akampanAcArya the ve dekhate haiM vAstava meM aba yahA~ upasarga nahIM hai ! saba hAtha jor3e khar3e haiM jo aparAdhI thA vo bhI hAtha jor3e khar3A hai viSNu kumAra ke bAjU meM / viSNu kumAra kahate haiM he mahArAja mahArAja kSamA karo jisane ve pApa kayA hai vaha pApI bhI sAmane khar3A hai| upasarga karane vAle ye cAroM Apake caraNoM kA raja lene khar3e haiM ApakA baradahasta cAhate haiM / Apako AzISa cAhate haiM ki aise pariNAma aba kisI bhava meM na hoM / he mahArAja inake lie sadbuddhi aura prAyazcita diijie| maiMne anartha kiyA hai magara ina cAroM ko sudhArane ke lie kiyA hai isa lie jo prAyazcita ho mujhe bhI vaha diijie| mahArAjoM ko caryA ke lie uThAte haiN| hajAroM caukA lagAte haiN| magara hamAre digambara sAdhu to dina meM eka hI cauke ko pavitra karate haiN| hajAroM zrAvakoM ke cauke khAlI rhe| ve pazcAtApa karataM rhe| maiM kyA karU~ 700 ghara pavitra ho gaye bAkI jo khAlI rahe gaye ve viSNu kumAra se kahate haiM tumane sabake saMkaTa dUra kiye hamAre bhI saMkaTa dUra karA do| hamAre yahA~ bhI AhAra karavA do| kyA kareM saba kucha ho sakatA hai magara sAdhu dubArA caryA ke lie nahIM uTha sktaa| viSNu kumAra kahate haiM aba kyA kreN| saba ro rahe haiN| aise rote kaise chor3a jAyeM ve kahate haiM ki eka rAstA hai ki jina zrAvakoM ke yahA~ munirAjoM ke AhAra hue haiM una zrAvakoM ko tuma apane yahA~ AhAra karavA do to munirAja kA AhAra ho jaayegaa| aisA zrAvaka mAnate haiM aura apane-apane ghara sabane dUsare ke nimaMtraNa kiye aura phira jitane bace rahe kahA ki aba tuma una zrAvakoM ko bhojana karA do to tuma paramparA se dAnI ho jaaoge| sabane apane ghara meM nimaMtraNa kiye| sabane rakSA sUtra bA~dhe viSNu kumAra kahate haiM ki karo saMkalpa ki mere prANa nikala jAyeMge magara kabhI ratnatrayadhAriyoM para upasarga nahIM Ane dUMgA yaha isa taraha viSNu kumAra ne saMkalpa karAyA thA Aja bhI eka muni tumase kaha rahA hai ki niyama lo ki kabhI bhI digambara muni para kaisA kiMcita mAtra bhI upasarga AyegA to maiM use dUra karane kA prayAsa karU~gA / viSNu kumAra ina sAre vidhividhAnoM kA vidhAna karake prAyazcitta lekara punaH munimudrA dhAraNa kara dhyAna meM baiTha gaye aura kevalajJAna prApta kara usI bhava meM siddhatva ko prApta ho gye| 'citvamatkAra' se sAbhAra hitameva na vetti kazcana bhajate'nyaH khalu tatra saMzayam / viparItaruciH paro jagattribhirajJAna tamobhirAhatam // bhAvArtha- jagata meM tIna prakAra ke ajJAnI haiN| pahale jo apane hita ko jAnate hI nhiiN| dUsare ve jo hita ko jAnate hue bhI usake viSaya meM saMdeha karate haiM aura tIsare ve jo hita ko ahita aura ahita ko hita jAnate haiN| isa prakAra sabhI prANI ina tIna prakAra ke ajJAnoM se naSTa ho jAte haiM / / mArca 2003 jinabhASita 11
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jala kyoM chAneM munizrI nirNayasAgara jI hiMsA dharma kI surakSA karanA hai| dUsarI dRSTi zArIrika svAsthya rakSA hai| pAnI ko sahI tarIke se chAnakara ubalAkara prayoga kareM to merA anubhava hai ki 90 pratizata bImArI utpanna hI nahIM hoNgii| jaina zAstroM meM jisa bAta ko hajAroM varSoM pahale kahA hai, vahI bAta Aja kA vijJAna duSpariNAmoM ko bhogane ke bAda kahatA hai| isalie Aja ke vijJAna ke vidyArthiyoM ko binA kisI tarka ke jaina zAstroM ke niyamoM ko svIkAra kara lenA caahie| isI prakAra vijJAna pahale vanaspati ko jIva nahIM mAnatA thA / kintu 1911 meM DaoN. jagadIza candra vasu ne vanaspati meM jIva siddha karake dikhA diyaa| isa taraha jaina darzana meM koI vyakti yA sampradAya kA upadeza nahIM hai| isameM to samagra samAja kI samRddhi kA upadeza hai| pAnI chAnane ke lie khAdI yA sUtI vastra upayukta hai| jisa bartana meM pAnI chAnanA hai usase cAra gunA caur3A vastra avazya honA caahie| sAmAnya se 36 aMgula lambe caur3e kapar3e kA kathana haiM kapar3e se sUrya kA prakAza na dikhe| itanI moTAI honI caahie| kapar3e ko hamezA doharA karake chAnanA caahiye| kitanA bhI moTA kapar3A ho, ikahare kapar3e se pAnI nahIM chanatA hai| kyoMki dohare kapar3e ke bIca meM gIlA hone ke bAda eka pAnI kI jAlI bana jAtI hai, mUlataH usI se pAnI ke jIva rukate haiN| pUrA pAnI chAnane ke bAda dhIre se jivAnI bAlTI meM palaTa deN| phira chane pAnI se hAtha dhokara chane pAnI ko channe ke Upara DAlate hue pUrI jivAnI bAlTI meM bheja deMcha kI bAlTI meM alaga jIva rahita prAsuka sthAna para nicor3a deN| jivAnI sahita acchI taraha bAlTI ko pAnI kI sataha taka le jAveM / bAlTI meM nIce se eka kaMr3A lagA hotA hai, usameM rassI bA~dhI jAtI hai| Upara kar3e meM rassI meM lage hue esa AkAra (s) ke kuMde ko phasAya jAtA hai| pAnI kI sataha para dhIre se bAlTI ko Upara jhaTakA lagA haiM, isase bAlTI ulTa jAtI hai| phira bAlTI ko Upara lAkara puna chaneM pAnI se dhokara ku~e meM nIce pAnI bheja dete haiN| isa prakAra pArna chAnane kI vidhi aba bhI Apako samajha meM na AyI ho, to kRpaya kisI anubhavI tyAgI brahmacArI Adi se prekTIkala karavAkara samajha leN| vidhi pUrvaka pAnI chAnane se Apako lAkhoM lAkhoM jI ke abhaya dAna kA phala milegaa| pAnI chAnane ke abhAva meM pAe ba~dha hogA, jo isa loka aura paraloka meM dukhadAyI hogaa| pAnaM bAbar3I kA ho, nadI kA ho, cAhe ku~e kA ho, jIva rakSA Avazyaka haiN| Agama zAstroM meM eka kathAnaka AtA hai, ki kisI viveka zrAvaka se asAvadhAnI ke kAraNa jivAnI phaila gayI thii| vaha sAdha mahArAja ke pAsa prAyazcita lene gayA / prAyazcita milA ki eka sAtha aThAraha hajAra muniyoM ko par3agAhana karake AhAra karAo Ajakala ke hiMsA pradhAna vAtAvaraNa meM loga pAnI chAnanA pichalI saMskRti kahakara svaccha saMskRti kI upekSA karate haiN| una logoM ko bhI premapUrvaka prasaMgAnusAra samajhanA caahie| pAnI kyoM chAneM? pAnI chAnane ke kyA lAbha haiM? pAnI chAnane kI mUla dRSTi / tabhI Apake pApa kI nivRtti saMbhava hai| zrAvaka ghabarAyA aura kaha 12 mArca 2003 jinabhASita jinAgama meM jaise jala chAnane kI vidhi kahI hai, tadanusAra kahatA hU~ / he bhavya janA! prema sahita hRdaya meM dhAraNa kro| jo 4848 minaTa ke aMtara se jala chAnakara pItA hai use parama vivekI dayAvaMta zrAvaka jAno / chane jala kI maryAdA do ghar3I kI hai| isaliye do ghar3I (48 minaTa) ke bAda punaH jala chAnakara pInA caahie| khUba ubale pAnI ko 24 ghaMTe, ubale pAnI ko 12 ghaMTe aura prAsuka pAnI ko 6 ghaMTe taka prayoga kara sakate haiM, isake bAda pAnI meM samyUrccana jIva utpanna hone lagate haiN| navIna vastra se yatnapUrvaka jala chAnanA caahie| una chane jala kI eka bhI bU~da nIce na ddaaleN| ajJAnI loga jIrNa-zIrNa vastra se jala chAnate haiM tathA chAnate samaya anachanA jI pRthvI para DAla dete haiN| isase bahuta pApa lagatA hai| jise dayA kA vicAra nahIM hai vaha zrAvaka nahIM hai use ajJAnI jAnanA caahie| jise jala chAnane kA viveka nahIM hai, use dhIvara ke samAna samajhanA caahie| dhIvara ko eka varSa meM jo pApa lagatA hai vaha binA chane pAnI baratane meM lagatA hai athavA koI mahA ajJAnI bhIla gyAraha bAra dAvAgni lagAtA hai, isameM jitanA pApa lagatA hai utanA pApa anachane pAnI baratane meM lagatA hai usa manuSya ko bhIla ke samAna batAyA hai| makar3I ke mukha se nikale taMtu ko pAnI meM Dubokara usase jo bU~da TapakAI jAtI hai| use meM jo sUkSma jIva hote haiM, yadi ve bhramara se barAbara vicareM to tIna loga meM na smaayeN| arthAt pAnI kI eka choTI bU~da meM asaMkhyAta jIva hote haiM / chattIsa aMgula lambe aura caur3e vastra ko duharA kara usase pAnI chAnanA caahie| jivAnI ko usI jalAzaya ke jala meM visarjita karanA cAhie jahA~ se jala nikAlA gayA hai| kitane hI loga jivAnI Upara se pheMka dete haiN| jisameM jIva bIca meM divAla Adi se TakarA kara naSTa ho jAte haiM, tathA dUsare jIvoM ko bhI naSTa karate haiN| isalie jivAnI jalI kI sataha taka pahu~cAnA cAhie tathA dUsaroM ke lie bhjJI jala chAnane kA upadeza dekara samajhAnA caahie| AlAsa aura pramAda ko chor3akara jala chaano| jala chAnate samaya dUsaroM se bAteM nahIM karanA caahie| itanI sAvadhAnI rakho kI jala kA eka kaNa bhI nIce na pdd'e| yatna karate hue bhI eka kaNa nIce gira jAve to apanI bahuta niMdA kro| zakti anusAra prAyazcita lo| hRdaya meM jina AjJA kA pAlana kro| uparokta kathana kavivara kizana siMha jI ne kriyAkoSa meM jinendra AjJA se kiyA hai|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha to kaThina hai| taba mahArAja ne kahA, ghabarAoM nahIM, nagara meM jo / yaha ho gayI ki mena pAipa se pAnI nikalanA baMda ho gyaa| jaba gRhastha asidhArA vrata pAlatA ho usake AhAra karAne se kArya pUrA | karmacAriyoM ne nirIkSaNa kiyA aura dekhA ki sAta ATha dina pUrva ho sakatA hai| pratyeka dina eka-eka gRhastha pati-patnI ko AhAra | kisI ne TaMkI meM DUbakara AtmahatyA kara lI thii| usameM badabU A kraao| Upara cauke meM kAlA caeNdevavA bA~dho, jisa dina vaha sapheda | rahI thI tathA zava, adhika gala jAne se apane Apa bikharane lgaa| ho jAvegA, samajhanA merA pApa dhula gyaa| zrAvaka ne aisA hI kiyaa| usI zava ke Tukar3e pAipa ke mukha meM phaMsane se jala nikAsa eka dina kAlA caMdeva acAnaka sapheda ho gayA, jisa dina vijaya avaruddha ho gyaa| yaha to eka nagara kI eka hI ghaTanA hai, anyatra vijayA nAmaka daMpatti ne bhojana kiyaa| jivaya vijayA ne munirAja kyA-kyA hotA hogA, Apa svayaM vicAra kareM choTI kAyA vAle se eka ne kRSNapakSa kA eka ne zukla pakSa kA brahmacarya liyA thaa| jIva to marate hI rahate haiN| iMdaura ke logoM ne sAta-ATha dina taka saMyoga se donoM kI Apasa meM zAdI ho gyii| donoM ne saMkalpa kiyA | pAnI ke nAma para kyA-kyA piyA hogA, Apa hI vicAra kriye| ki vrata ko hama gupta rUpa se paaleNge| jaba kisI ko mAluma par3a | soceM aise jalapAna se kyA Apa apane svAsthya kA khyAla rakha jAvegA to vaha dIkSA le leNge| mAlUma par3ane para vijaya muni aura | pAyeMge? kyA Apa ahiMsA dharma kA pAlana kara pAyeMge? vijayA AryikA bana jAtI hai| dekho jivAnI kA kitanA mahAtva jala chAnane ke kathana ko samApta karane ke pahale choTI sI hai| Apa kabhI bhI pAnI chAnane meM prasAda na karanA Apako avazya eka ghaTanA aura rakhanA ucita smyuuNgaa| eka mA~ ne eka brahmacArI sadgati hogii| jI kA nimaMtraNa kiyaa| samaya para brahmacArI jI bhojana karane pahu~ca _____Aja saba jagaha nala vyavasthA hotI jA rahI hai| nala kA gye| bhojana ke samaya hI mA~ ne garma pAnI chaanaa| brahmacArI jI ne pAnI tyAga kara pAnA kaThina lagane lagA hai| kintu Apa nahIM jAnate vicAra kiyA ki kitanA viveka hai, ki garma karake puna: pAnI chAna kI nala ke jala meM jIva hiMsA ke sAtha-sAtha aura bhI kyA-kyA | rahI haiM, kyoMki turanta pAnI chAnane para pAnI meM aMtarAya kI saMbhAvanA khAmiyA~ (kamiyA~) haiN| lI ke pAipa lAina gaTara yA sAmAnya | prAyaH samApta ho jAtI hai| phira bhI mana meM pUchane kA bhAva AyA, nAliyoM se gujaratI hai| jaba pAipa lAina meM kahIM se jala nikalane kintu brahmacArI loga bhojana ke samaya prAyaH mauna rahate haiM, tatkAla lagatA hai, to nAlI gaTara kA jala lAina meM aura lAina kA jala pUchA nhiiN| bhojana ke bAda pUchA mA~ jI! Apane pAnI kyoM chAnA nAlI meM mila jAtA hai| keMcue~ Adi jIva bhI nIla meM se nikalIte thA, uttara diyA-bhaiyA, Apane pravacana meM kahA thA ki pratyeka dekhe gaye haiN| aba Apa hI vicAra karo ki nala ke jala ke nAma para zrAvaka ko chAnakara aura garma karake jala prayoga meM lenA caahie| Apa kyA pI rahe haiM? uttara milegA gaTara kA paanii| mArca 1996 meM | maiMne socA pAnI pahale nahIM chAna pAye, isalie garma karane ke bAda iMdaura ke rAjavAr3A kSetra kI pAnI kI TaMkI me DUbakara kisI ne | meM chAna liyA, sunakara brahmacArI jI avAk rahe gaye kitanA AtmahatyA kara lI thii| hama loga usa samaya siddhakSetra siddhavara | ajJAnAMdhakAra hai, yaha bhI jJAna nahIM ki pAnI kyoM chAnate haiM, kRpayA kUTa meM the| jaba pAnI meM badabU Ane lagI, taba janatA ne nagaranigama | Apa aisA na kreN| varan Apa bhI pApa ke bhAgIdAra hoNge| sAtha hI se zikAyata kI para kisI ne dhyAna nahIM diyaa| eka dina sthiti | ha~sI ke pAtra bhI bneNge| 'kartavya bodha' se sAbhAra AMtaDa meM bhavya devI pratiSThA samAroha sampanna ajamera, zrI digambara jaina mandira pArzvanAtha kaoNlonI AMtaDa / svAgata kiyA gyaa| pratidina prabhAta meM abhiSeka, jApyAnuSThAna meM dinAMka 22 janavarI se 25 janavarI, 2003 taka paramapUjya saMta | evaM nityaniyama pUjana ke bAda muni zrI kA maMgala pravacana hotA ziromaNi AcArya 108 zrI vidyAsAgarajI mahArAja ke parama ziSya thaa| dopahara ko prazna maMca va zaMkA samAdhAna va sAyaM 4 baje baccoM munadvaya 108 zrI kSamAsAgarajI evaM bhavyasAgarajI mahArAja sasaMgha | ke lie saMskAra-zikSaNa zivira ke bAda rAtri meM gurubhakti kA ke pAvana sAnidhya meM pratiSThAcArya zrI kumudacanda sonI, ajamera | | kAryakrama sampanna huaa| rAtri meM zAstra pravacana ke bAda pro. suzIla evaM unake sahayogI zrI jyoti bAbU jaina, udayapura ke nirdezana meM | pATanI ke netRtva meM zrI di. jaina saMgIta maMDala, ajamera dvArA bhajana vidhi-vidhAnapUrvaka vedI pratiSThA mahotsava kA bhavya kAryakrama | va sAMskRtika kAryakrama sampanna hue| sampanna huaa| isa kAryakrama ko sAnnidhya pradAna karane hetu muni zrI dinAMka 22 janavarI ko muni zrI ke maMgala pravacana ke sasaMgha 21 janavarI ko seTha sA. kI nasiyAjI se julUsa ke rUpa | bAda madanagaMja ke zreSThI zrI ratanalAla pATanI Ara.ke. mArbalsa meM yahAM padhAre, jinakA samiti ke padAdhikAriyoM evaM | limiTeDa dvArA jhaNDArohaNa ke sAtha mahotsava kA zubhAraMbha huaa| kaoNlonIvAsiyoM dvArA maMgala AratI evaM pAda prakSAlana dvArA bhAvabhInA | hIrAcandra jaina -mArca 2003 jinabhASita 13
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ digambara pratimA kI pahacAna paM. mUlacanda luhAr3iyA dinAMka 9 janavarI ke jaina gajaTa ke aMka meM bhA.di. / ke aMkana ke hI pAI jAtI haiN| unake digambara pratimA hone ke jaina (dharma saMrakSaNI) mahAsabhA kI prabaMdha kAriNI samiti kI pramANa meM hama kahAM se kina devI-devatAoM ko upasthita kreNge| lakhanaU meM di. 28 va 29 disambara ko haI baiThaka kI kAryavAhI ke una saba pratimAoM ke digambara hone kA suspaSTa udghoSa to unakI vivaraNa meM mahAsabhA ke upAdhyakSa mUrdhanya vidvAna zrI nIraja jaina kA nagratA aura vItarAgatA hI kara rahI hai| vizAla prakRti jagata kI nimna kathana par3hane ko milA : svAbhAvika nipaTa nagnatA ko jainendra mudrA kA rUpa kahA gayA haizrI nIraja jaina ne kahA ki bhagavAna ke garbha meM Ane | "nagraM pazyata vAdino jagadidaM jainendra mudraaNkitm"| se pahale davI-devatAoM kI bhUmikA prAraMbha ho jAtI hai- isalie suyogya vidvAna ne apanI pIr3A bharI ciMtA vyakta jaina dharma meM zAsana devI-devatAoM kA bar3A mahatva hai| lekina Aja karate hue kahA hai "lekina Aja kI sthiti ko dekhakara lagatA kI sthiti ko dekhakara lagatA hai ki eka dina vaha AyegA jaba hai ki eka dina vaha AyegA jaba digambara, zvetAmbara kI pahacAna digambara zvetAmbara kI pahacAna ko lekara khar3e hoMge to digambaratva ke lie eka hI pramANa milegA vaha hai jaina devI-devatA" mAnya kI pahacAna ke lie eka hI pramANa milegA vaha hai jaina devI vidvAna kA ukta kathana digambara baMdhuoM ko Aja kI sthiti meM devatA kyoMki digambara va zvetAmbaroM ke devI-devatA alaga alaga apanI ArAdhya digambara pratimAoM ke digambaratva kI surakSA ke haiN| isalie devI-devatAoM kA aMkana hI svatva kA pramANa hogaa| prati vizeSa sAvadhAna hone kA saMdeza detA hai| saMbhavataH hamAre hamAre manISI vidvAna ke ukta kathana ke saMbaMdha meM sammAnanIya vidvAna mahodaya kA Azaya yaha hai ki Aja kI sthiti nIce vicAra karate haiM : meM digambara pratimAoM ko bhI zvetAmbara pratimAoM ke samAna puSpAmbara, 1 tIrthakara bhagavAna ke garbha meM Ane ke pUrva se hI caMdanAMbara banA dene meM hama itanA Age bar3ha gae haiM ki usakA vizuddha devatA nagara meM ratna varSA karate haiM aura deviyA~ mAtA kI sevA karatI digambara svarUpa surakSita nahIM raha gayA hai aura aisI dazA meM digambara haiM isalie una devI-devatAoM kA itanA mahatva to hai ki ve deva pratimA kI pahacAna ke lie bAhara se sahaja dikhAI dene vAlA ratna varSA karate haiM aura deviyA~ mAtA kI sevA karatI haiN| bhagavAna devI-devatA vAlA eka hI pramANa milegaa| hameM duHkha hai ki hama kI sevA bhakti to aneka devI-devatA karate haiM, kucha zraddhApUrvaka apane bhagavAna kI pratimA ke svarUpa ko bhagavAna ke svarUpa ke karate haiM aura kucha kevala niyoga se| isI prakAra manuSya bhI apanI samAna nahIM rakha pA rahe haiN| hama apane AcAryoM kA udghoSa "tatkiM sAmarthya ke anusAra bhakti karate haiN| kintu yaha bAta ThIka se samajha bhUSAM vasana kusumaiH kiMnca zastrairUdastraiH" ko bhUla rahe haiN| kyA meM nahIM AtI hai ki jaina dharma meM una devI-devatAoM kA bar3A hamAre lie yaha lajjA kA viSaya nahIM hogA ki hama apane bhagavAna mahatva kisa prakAra hai| manuSya kI bhakti to jina mudrA dhAraNa kara kI pratimA kI pahacAna meM nagnatva tathA vItarAgtA ke sthAna para svayaM bhagavAna bana jAne kI U~cAI taka pahuMca jAtI hai| phira aisI sevaka devI devatAoM ke aMkana ko prastuta kareM? jinendra mudrA evaM saMyama ko dhAraNa karane kI yogyatA rakhane vAle maiM AdaraNIya vidvAna ke kathana kA sammAna karatA manuSyoM ke lie una asaMyamI devI-devatAoM ko Atmonnati ke sAdhana rUpa jaina dharma meM kyA mahatva ho sakatA hai? balki cAritra hU~ ki jaina siddhAMta meM zAsana devI-devatAoM kA mahatva kevala pradhAna jaina dharma kI dRSTi se to una devI-devatAoM ke lie manuSyoM itanA hI hai ki ve bhI jinendra bhakta haiN| kiMtu asaMyamI hone ke kA bar3A mahatva avazya haiN| kAraNa ve hama zrAvakoM ke ArAdhya kabhI nahIM ho sakate haiN| durbhAgyavaza 2 saMbhavata: hamAre AdaraNIya vidvAna digambara, zvetAmbara devI-devatAoM kI AkRtiyoM kA aMkana bhagavAna ke sevaka ke pratimAoM kI pahacAna ke lie unameM aMkita devI-devatAoM ko rUpa meM bhagavAna kI pratimA ke AjU-bAjU hone ke bajAya aba mukhya pramANa batAnA cAha rahe haiM aura isalie pratimAoM para devI unakI svataMtra pratimAeM sthApita hokara ve hamArI pUjA arAdhanA ke devatAoM kA aMkana Avazyaka ghoSita kara rahe haiN| vastuta: digambara mukhya pAtra hote jA rahe haiN| hama vicAra kareM ki kahIM zAsana devIpratimA kI mukhya pahacAna to vItarAgatA, nagnatva, nAsAgradRSTi, devatAoM ko mahatva dene ke atilobha ke kAraNa hamAre vItarAga aparigrahatva hai| zvetAmbara pratimAeM kaMDorA, kopIna, AbhUSaNa, bhagavAna kI vItarAgatA aura digambaratva kA mahatva hamArI AsthA saMcelatva, cakSu, puSpa, caMdana Adi se pahacAnI jAtI hai / isa prakAra se khisaka to nahIM rahA hai? digambara pratimA kA zvetAmbara pratimA se alaga pahacAna karAne hama digambara haiM, hamAre bhagavAna digaMbara haiM aura vAlA mukhya lakSaNa vItarAgatA va nanatva hai na ki devI-devatAoM hamAre guru digambara haiN| hamako hamAre digambara jaina hone kA gaurava kA aNkn| hai| hamArA kartavya hai ki hama hamAre bhagavAna kI pratimA kI mukhya vartamAna meM lagabhaga 68 pratizata, yaha pratizata pahacAna digambaratva ko kisI bhI kImata para surakSita banAe rkheN| adhika bhI ho sakatA hai, digambara pratimAeM binA devI-devatAoM | madanagaMja, kizanagar3ha (rAja.) 14 mArca 2003 jinabhASita -
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayasAra-tAtparyavRtti : eka cintana DaoN. zreyAMsakumAra jaina adhyAtma kI ajastra dhArA pravAhita karanevAlA | navama aMka ke aMta meM samApti sUcaka paMktiyA~ isa prakAra hai zrImatkundakundAcArya praNIta 'samayasAra' Atmatattva prarUpaka granthoM | 'iti zrI amRtacandrasUri viracitAyAM samasasAravyAkhyAtmakhyAtau meM sarvazreSTha hai| isakA maMgalAcaraNa karate hue graMthakAra ne 'vocchAmi | sarvavizuddhajJAnaprarUpako nvmongkH| navama aMka ke bAda nayoM kA samayapAhuDamiNamo sudakevalI bhaNidaM' pratimA vAkya likhA hai, | sAmaJjaya upasthita karane ke lie syAdvAdAdhikAra tathA jisake AdhAra para granthAnAma 'samayapAhuDa' avagata hotA hai| prAkRta upAyopeyabhAvAdhikAra nAmaka do svataMtra pariziSTa jor3a diye jAte pAhuDaM kI saMskRta chAyA 'prAbhRtam' hai samaya + prAbhRtam donoM zabdoM | hai| yaha darzAne kA TIkAkAra kA prayAsa hai ki jIva ajIva Asrava ke saMyoga se kRti saMjJA 'samayaprAbhRtam' huii| 'samayaprAbhRtam' saMjJA | Adi nATaka ke abhinetAoM kI bhUmikA nibhAye hue haiN| dvitIya kI sArthakatA jAnane ke lie samaya aura prAbhRta donoM zabdoM kI aMka ke pazcAt anya aMkoM ke anta meM Arambha meM nATakIya zabda, niruktiyA~ apekSita hai| 'samayate yugapat jAnAtIti', isa nirukti | jaise niSkrAntaH pravizati Adi kA prayoga kiyA gayA hai| sAtha meM ke anusAra samaya zabda kA artha 'AtmA' niSpanna hotA hai| athavA yatra-tatra saMskRta nATakoM meM prApta hone vAle zabdoM kA bhI sAmAnya 'sama ekIbhAvena svaguNa paryAyAn gacchati' isa nirukti se samaya rUpeNa upayoga hai| zabda kA artha samasta padArthoM meM ghaTita hotA hai, kyoMki padArtha AcAryavarya amRtacandrasUri ke samayasAra kI 415 gAthAoM apane hI guNa paryAyoM ko prApta hai| dUsarI vyutpatti "samyak ayaH para TIkA likhI hai| TIkA ke madhya gAthAoM ke sArabhUta viSayoM ko bodho yasya saH bhavati' samaya 'AtmA' arthAt samIcIna bodha hotA 278 kalaza kAvyoM ke mAdhyama se prastuta kiyA hai| kalaza kAvya hai jisakA, vaha samaya hai| samaya zabda kA artha AtmA hai| AtmA | atyanta rocaka evaM bhAvapUrNa haiN| kalaza kAvyoM ne hI TIkA ko hI jAnane vAlA hai aura isakA svabhAva sarva padArthoM kA sattAtmaka | mahattavapUrNa banA diyA hai aura svAdhyAyAjanoM kI abhiruci jagAyAI bodha hai| svayaM kundakundAcAryadeva ne bhI nirmala AtmA ko samaya | hai| AcArya zrI amRtacandrasUri kA samyak rUpa se anugamana karate kahA hai|' prAbhRta zabda kI vyutpatti"prakarSeNa AsamantAd bhRtAmiti | hue vilakSaNa pratibhAvAn siddhAntavid AcAryavarya zrI jayasena svAmI prAbhRtam' arthAt prakarSarUpa se sabhI ora se bharA huA athavA | ne atyanta sarala aura subodha saMskRta meM sarvajana saMvedya tAtparyavRtti prakRSTairAcAyairvidyAdvidAbhRtaM dhAritaM vyAkhyAmAnItamiti vA prAbhRtam' | TIkA likha / yaha TIkA zrImatkundakundAcArya ke bhAvoM ke udghATana vidyAdhanayukta mahAn AcAryoM ke dvArA jo dhAraNa kiyA gayA hai, vaha | meM pUrNa sahAyaka hai kyoMki jayasenAcAryA AtmA ke zuddha svabhAva hai prAbhUta / prAbhRta kA artha zAstra hai| donoM zabdoM kA samAsa karane | para manana karate hue cale haiM, kahIM-kahIM pudgala se bhinnatA dikhAte para artha hogA AtmA kA zAstra hai| AcArya jayasena ne 'prAbhRtaM sAraM | hue aura kahIM-kahIM karma, kArmAsrava, karmabaMdha Adi svabhAva kA sAra: baddhAvasthA samasasyAtmanaH prAbhRtaM samayaprAbhRtam athavA samaya | vivecana karate hue aura kahIM-kahIM saMvara aura nirjarA kA upAya evaM prAbhRtam samaya prAbhRtam' likhakara AtmA kI zuddhAvasthA artha | nidarzana se TIkA ne adhyAtma vidyA ke adhyetAoM ko viziSTa rUpa kiyA hai| se prabhAvita kiyA hai| isa grantharAja para sarvaprathama AdhyAtmika jAgRti ke agradUta TIkAkAra ke rUpa meM AcArya zrI jayasena ko jo prasiddhi mahAkavIzvara viziSTa bhASAvid asAdhAraNa pratibhAzAlI AcArya | milI hai, vaha adyAvadhi kisI ne bhI prApta nahIM kI kyoMki TIkA zrI amRtacandrasUri ne daNDAnvaya prakriyA ko Azraya lekara | likhane kI inakI apanI viziSTa vidhi hai| inhoMne pada-khaNDanAvidhi AtmakhyAti nAmaka TIkA likhii| isakI bhASA samAsa bahula hai|| ko apanAyA hai| vastuta: TIkAkaraNa kI yahI vidhi zreSTha hai| isase dArzanika prakaraNoM ke kAraNa sAmAnjanoM ke lie durUha ho gayI hai| mUla kI surakSA hotI hai| AcArya kundakunda svAmI ke mUla zabdoM isa TIkA meM 'samayasAra' ko nATaka kA rUpa diyA gayA hai| TIkAkAra | kI saMrakSA meM inakI prAkRta zabdAnusArI TIkA kA mahattvapUrNa sthAna ne nATakIya nirdezoM ko pUrA-pUrA sthAna diyA hai| yathA pIThikA hai| inhoMne prAkRta vilakSaNatAoM para pAThakoM kA vizeSa dhyAna pariccheda ko pUrvaraGga kahA gayA hai| kRti ko nATaka ke samAna 1 AkRSTa kiyA hai| TIkA meM surakSita mUla grantha pATha vividha bhA~ti se aMkoM (adhikAroM) meM vibhakta kiyA gayA hai mUlyavAn hai aura dIrghatara punarIkSaNa ke liye unakI kartavya niSThA (1) jIvAjIva, (2) kartAkarma (3) puNya (4) Asrava vastuta: zreyaskara hai|' (5) saMvara (6) nirjarA (7) baMdha (8)mokSa (9) sarvavizuddha AcArya zrI jayasena svAmI ne 439 gAthAoM para tAtparyavRtti jnyaan| TIkA likhI hai| samasta gAthAoM ko kundakunda svAmI racita hI -mArca 2003 jinabhASita 15
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnakara TIkA likhI hai| samasayasara ko dasa adhikArI meM vibhakta | svabhAvarUpa eka bhAva prakaTa kiyA hai, aisA zuddhanaya hI uparitana kiyA hai| AcArya amRtacandrasUri ne jIvAjIvAdhikAra ko eka hI | eka zuddha suvarNAvasthA ke samAna jAnA huA prayojanavAn hai, parantu mAnA hai, kintu AcArya jayasena ne isako do adhikAroM meM vibhakta | jo puruSa prathama dvitIya Adi aneka pAkoM kI paramparA se pacyamAna kara TIkA kI hai jIvAdhikAra meM 43 gAthAe~ aura AjIvAdhikAra | azuddha svarNa ke samAna vastu ke anutkRSTa madhyama bhAva kA anubhava meM 39 gAthAe~ hai| isa prakAra eka adhikAra ko do bhAgoM meM vibhakta karate haiM unako anitama pAka se utare hue zuddha suvarNa ke samAna karane se AcArya amRtacandrasUri kI apekSA inhoMne yaha adhyAya vastu ke utkRSTa bhAva kA anubhava na hone se usa kAla meM jAnA bar3hA diyaa| aMta meM syAdvAda adhikAra rUpa se grantha samApti ke | huA vyavahAranaya hI prayojavAn hai| anantara jor3A hai AcArya jayasena kI vizeSatA hai ki pratyeka ukta kathana ke paramazuddhabhAva kA anubhava kSINamohI muni adhikAra yA upa pariccheda yA upa pariccheda ke prAraMbha meM inhoMne isa | ke ghaTita hotA hai| usase pUrva sabhI azuddhabhAva meM hI haiN| zreNI meM adhikAra kA vizleSaNa viSayavastuoM ke anusAra gAthAoM kI buddhipUrvaka rAga kA bhAva hone se zuddhopayogI muni ke bhI kathAJcita saMkhyA ko bhI upasthita kara diyaa| yathA "prathamatastAvadaSTAviMzati | paramabhAva kA anubhava kahA jA sakatA parantu chaThe sAtaveM guNasthAna gAthA paryanta jIvAdhikAra : kthyte|" adhikAra ke anta meM "iti | taka to zubhopayoga hI hai ata: yahA~ taka to paramabhAva kA anubhava samayasAravyAkhyAyAM zuddhAtmAnubhUtilakSaNAyA tAtparyavRtto | hai hI nhiiN| AcArya jayasena svAmI ne ise sarala rUpa se prastuta sthalasapke najopara sadiappANumityAdi, saptarvizatigAthA: karate hue kahA hai ki zuddha nizcayanaya, zuddhatA ko prApta hue tadanantaragupasaMhAra sUtrakemiti sasamudAyanoSTAviMzatigAthAbhirjIvA- AtmadarziyoM ke dvArA jAnane anubhava karane yogya hai kyoMka vaha dhikAra : smaaptH|" solahavAnI svarNa ke samAna abhedaratnatrayasvarUpa samAdhikAla meM pratyeka gAthA kA paricaya pIThikA ke dvArA diyA gayA hai|| prayojanavAn hai / samAdhi rahita azuddhAvasthA vAloM ko vyavahAranaya inake dvArA upasthApita pAThikA sAmAnya rUpa se gAthA meM varNita | prayojanavAn hai jo loga azuddharUpa zubhopayoga meM jo ki viSaya ko sphuTa karane meM samartha hotI hai| inakI pratyeka gAthA ko asaMyatasamyagdRSTi athavA zrAvaka kI apekSA to sarAgasamyagdRSTi zabdazaH spaSTa karane kI zailI mahattvapUrNa hai| AcArya zrI lakSya vAlA hai aura pramatta-apramattasaMyata kI apekSA bhedaratnatraya amRtacandrasUri ne gAthA ko zabdaza: spaSTIkaraNa kI zailI ko nahIM lakSaNa vAlA hai| ata: inake vyavahAra prayojajanIbhUta hai| apanAyA isaliye unake dvArA likhita AtmakhyAti sarvasAmAnya Age 179, 180 gAthAoM kI TIkA meM AcArya zrI ko viSayabodha kA mAdhyama nahIM bana sakI AcArya jayasena kA pUrNa amRtacandrasUri ne kahA hai ki jaba yaha jJAnI jIva zuddhanaya se cyat prayAsa AcArya amRtacandrasUri dvArA prastuta viSaya kI saMgati rakhane ho jAtA hai taba usake pUrva baddha pratyaya pudgala karmoM se baMdha karA meM rahA hai| tathAhi (udAharaNArtha) pada ke mAdhyama se AcArya dete haiN| inakI TIkA karate hue AcArya jayasena ne kahA hai ki jaba amRtacandra svAmI ne mantavyoM ko samanvita karate hue gAthA kI taka jJAnI jIva kI bhI paramasamAdhi kA anuSThAna nahIM ho pAtA hai, TIkA pUrNa karate haiN| sAtha meM kabhI-kabhI atrAha ziSyaH, parihAram taba taka vaha bhI zuddhAtmA ke svarUpa ko dekhane meM jAnane meM aura Aha Adi jaise zabdoM ke sAtha navIna vivecanoM ko jor3a dete haiN| vahA~ sthira rahane meM asamartha hotA hai| AcArya jayasena svAmI ne aneka sthaloM para AcArya / samayasAra tAtparvavRtti meM mukhya rUpa se jJAnI samyagdRSTi amRtacandrasUri kA sannikaTa rUpa se anugamana bhI kiyA hai| aura | samayagdRSTi saptama Adi apramatta guNasthAnoM meM mAnA hai kintusubodha rUpa se adhika bAra unakA nirdeza bhI kiyA hai| jaise jahyA du jahaNNAdo NANaguNAdo puNovi prinnmdi| AcArya amRtacandrasUri ne "suddho suddhodeso NAyavvo" ityAdi aNNattaM NaNaguNo teNa du so baMdhago bhnnido|| gAthA kI TIkA meM likhA hai "ye khalu paryanta pAkottIrNa samayasAra 179 jAtyakArta svara sthAnIyaM paramaM bhAvamanu bhavanti, teSAM AtmA kA jJAna guNa jaba taka jaghanya avasthA meM rahatA hai prathamadvitIyadyanekapAkaparamparApacmAnakArtasvarAnubhavasthAnIyaparamatApAnubha- | arthAt spaSTatayA yathAkhyAta dahana ko prApta nahIM hotA taba takaga vanazUnrUtyAcchuddhadravyAdezatayA samudyotitAskhali taikasvabhAvaikabhAvaH | antarmuharta ke pazcAt anyapane (nirvikalpatA se savikalpatA) zuddhinaya evoparitanaikaraprativarNikA sthAnIyatvAparijJAyamAnaH / ko prApta hotA rahatA hai, isaliye usa samaya vaha navIna bandha karane pryojnvaan|' arthAt jo puruSa antima pAka se utare hue zuddha | vAlA bhI hotA hai| sone ke samAna vastu ke utkRSTa asAdhAraNa bhAva kA anubhava karate | isa gAthA kI TIkA meM AcArya jayasena svAmI ne spaSTa haiM, unako prathama dvitIya Adi aneka pAkoM kI paramparA se pacyamAna | kiyA hai ki mithyAdRSTi ke jJAna guNa se kAlalabdhi ke dvArA samyaktva (pakAye jAte hue) azuddha svarNa ke samAna aparamabhAva kA arthAt prApta hone para yaha jJAna mithyApane ko tyAga kara samyagjJApane ko anutkRSTa madhyama bhAva kA anubhava nahIM hotaa| isa kAraNa zuddha | prApta kara letA hai, isaliye vaha jJAnaguNa athavA jJAnaguNa ke svarUpa dravya kA hI kahane vAlA hone se jisane acalita akhaNDa eka | meM pariNata jIva abandhaka kahA jAtA hai isa kathana ke AdhAra para 16 mArca 2003 jinabhASita
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNDita jI jagamohana lAla jI ne aviratasamayagdRSTi ko bhI jJAnI / ukta kathanoM ke AdhAra para hI DaoN. e.ena. upAdhya jaise aura abandhaka svIkAra kiyA hai| samayasAra kI gAthAoM meM jahA~ | manIpI ne yahA~ taka likhA hai "samayasAra ko gRhasthoM dvArA par3hA bhI samyagdRSTi athavA jAnI pada AtA hai vahA~ tAtparyavRtti meM to jAnA taka jita hai, kyoMki grantha meM bhedavijJAna jaise AdhyAtmika vItarAgasamayagdRSTi ko svIkAra kiyA gayA hai prAyaH AcArya zrI | prakaraNa mukhyata: carcita kiye gaye haiM, vivaMcana zuddha nizcayanaya se amRtacandrasUri ne bhI vItarAgasamyagdRSTi artha grahaNa kiyA hai jaise- kiyA gayA hai aura vyavahAranaya ko mAtra saMbhAvanAoM ke sudhAra hetu 'Nasthi du Asava bandho sammAdiTTissa aasvnniroho|' arthAt | likhA hai| aMtata: nizcayanaya meM diye gaye AdhyAtmika kathana una samyagdRSTi ke Asravata baMdha nahIM hai, pratyuta Asrava kA nirodha hai| grahasthoM ko sAmAjika aura naitika rUpa se hAnikAraka ho sakate Asrava kA nirodha rAga dveSa moha se rahita jIva ko hI saMbhava hai hai. jo AdhyAtmika anuzAsana se prAyaH pUrNataH zRnya haiN|" ata: donoM hI AcAryoM ko vastuta: samayasAra meM vItarAga samyagdRSTi AcArya jayasena svAmI ne samayasAra gAthAoM meM varNita iSTa hai| samyagdRSTi ko vItarAgacAritra vAlA muni hI svIkAra kiyA hai| ukta 179 naM. kI gAthA kA vizeSArtha likhakara AcArya zrI tAtyaryavRni meM guNasthAna vivakSA kI pradhAnatA hai kintu AcArya jJAnasAgara jI ne yathArthatA ko upasthita kiyA hai ve likhate haiM- amRtacandrahari kI kahIM bhI upekSA na kara unhIM kA anugamana "jJAna zabda kA artha do prakAra se kiyA jA sakatA hai eka to yathA | karate hue prAya: jayasenAcArya likhate haiN| samasasAra gAthA saMkhyA vasthitamarthaM jAnAtIti jJAnam, dUsarA AtmAnaM jAnAti | 306. 307 kI TIkA meM zrI amRtacandrahari ne atikramaNa Adi anubhavatIti jnyaanm| dvitIya artha ke anusAra to samAdhikAla meM ko amatakambha kahA hai, so tRtIya bhUmi meM arthAt zuddhopayoga meM jJAna jaba taka anubhava karatA rahatA hai, taba taka vaha jJAna kahA jA | kahA hai 'tRtIyabhamistu svayaM zuddhAtmatisiddhirUpatvena' arthAt sakatA hai| dhyAna samAdhi se jahA~ cyuta huA ki vaha ajJAna koTi atikramaNa pratikramaNa se pare jo apratikramaNarUpa tRtIya bhUmi meM A jAtA hai aura bandha bhI karane laga jAtA hai / tAtyayaMvRtti aura | hai, vaha svayaM zuddhAtmA kI siddhirUpa hai| AtmakhyAti donoM hI TIkAoM ke anusAra caturtha guNasthAnavartI isI prakaraNa meM jayasenAcArya kA kathana bhI dRSTavya hai jIva kA jJAna bhI isa jJAna zabda se liyA jA sakatA hai kyoMki vaha | 'marAgacAritra lakSaNa zubhopayoga kI apekSA se ye hI nizcaya bhI jIvAdi nava padArthoM kA yathArthajJAna rakhatA hai kintu isa artha ke pratikramaNa, nizcaya pratisaraNa Adi kahalAyeMge kyoMki pratikramaNa anusAra gAthA kA jo artha yahA~ khIca liyA gayA hai, vaha kucha | Adi zubhApayoga haiN| ye saba savikalpa avasthA meM amRtakumbha haiM khIMca kara liyA huA sA pratIta hotA hai jisakA samarthana AtmakhyAti / kinata paramopekSAsaMyamarUpa nirvikalpa avasthA meM vipakumbha haiN| aura tAtparyavRtti ke anya sthAnoM se nahIM hotA hai| svayaM jayasanAcArya vahA~ to apratikramaNa arthAt nizcaya pratikramaNa Adi hI amRtakumbha ne sthAna sthAna para yahI likhakara batAyA hai ki isa graMtha meM jo varNana hai. vaha gRhastha samyagdRSTi ko lekara nahIM kintu vItarAga jayasanAcArya amRtacandrAcArya kA anusaraNa prAya: avazya (tyAgI) samyAdRSTi ko lekara kiyA hai| karate haiM kintu jahA~ bhI AtmakhyAti meM tattva kA sAmAnya pratipAdana isa prakaraNa meM jayasenAcArya ke zabdoM ko dekhA jA sakatA huA hai, vahA~ usakA vizeSa spaSTIkaraNa AcArya jayasena ne avazya haiM. 'atra granthe vastuvRttyA vItarAgasamyagdRSTaYahaNaM yastu caturthagaNa / kiyA hai| pAtra kI dRSTi se bhI kathana karake TIkA kA pratyeka sthAnavI sarAgasamyagdRSTistasya gauNavRttyA grahaNam' arthAt isa adhyetA kI grAhyA banA dI hai| grantha meM vAstava meM vItarAgasamyagdRSTi kA grahaNa hai, caturthaguNasthAnavI tAtparyavRtti meM jIva ke bhAvoM kI viziSTatA kA sabhyaka sarAgasamyagdRSTi kA grahaNa to gauNa rUpa se tathA mithyAdRSTi kI prakAraNa citraNa kiyA hai| AcArya kundakunda ne adhyavasAna bhAva apekSA avitarasamyagdRSTi ke bhI anantAnubandhI kaSAya catuSka aura rahita muni ko hI zubha azubha karmoM ke baMdha se bacAtA hai| ise mithyAtva janita rAgAdi nahIM hai ata: utane aMza meM usake bhI jayasena svAmI ne kiJca vistara: likhakara spaSTa kiyA hai-'jisa nirjarA hai| samaya isa jIva ko zuddhAtmA kA samIcIna rUpa zraddhAna, jJAna aura Age kahA hai-atra tu granthe paJcamaguNasthAnAduparitanapaguNa- anuSThAna svarUpa nizcaya ratnatraya hI hai lakSaNa jisakA aisA bhedavijJAna sthAnavartinAM vItarAgasamayagdRSTi nAM mukhyavRttayA grahaNaM sarA- nahIM hotA hai, to usa samaya jIva 'maiM ina jIvoM ko mAratA hU~ gasamyagdRSTInAM gauNavRtyeti vyAkhyAnaM samayagdRSTivyAkhyAnaMkAle sarvatra ityAdi rUpa se hiMsA ke adhyavasAna ko 'maiM nAraka hU~ ityAdi tAtparyeNa jJAtavyam karmodaya ke adhyavasAna ko 'yaha dharmAstikAya haiM' ityAdirUpa se isa grantha meM paJcama guNasthAna se Upara ke guNasthAna vAle | jJeya padArtha ke adhyavasAna ko jAnatA hai| taba usa samaya vaha usa vItarAgasamyagdRSTiyoM kA hI mukhya rUpa se grahaNa hai, sarAgasamyagdRSTiyoM | hiMsA adhyavasAnarUpa vikalpa ke sAtha apane Apako abhedarUpa kA to gauNa rUpa se grahaNa hai samyagdRSTi ke vyAkhyAna ke samaya | jAnatA huA vaise hI zraddhAna karatA hai, jAnatA hai aura vaise hI sarvatra aisA hI tAtparya samajhanA caahie| AcaraNa karatA hai isalie mithyAdRSTi hotA hai aura mithyAcAritrI -mArca 2003 jinabhASita 17
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI hotA hai / isIlie usake karmabandha hotA hai to vaha samyagdRSTi hotA hai, samyagjJAnI hotA hai aura samyak cAritravAn hotA hai, usa samaya karma kA baMdha nahIM hotA hai| AcArya kundakunda ke kathana 'jaba taka yaha chadmamastha jIva bAhya vastuoM ke saMbaMdha meM saMkalpa vikalpa karatA hai, taba taka usake hRdaya meM AtmA ke viSaya kA jJAna nahIM hotA hai ataH tabhI taka vaha jIva zubha aura azubhava jAti ke karma bhI karatA hai|' anantajJAna sampanna AtmA ko zubhAzubha pravRtti vAlA nahIM jAna sakatA hai jo Atmopalabdhi vAlA hai, vahI samyagdRSTi hai AcArya jJAnasAgara pAtra vivakSA se samyagdarzana kA kitanA spaSTa varNana karate hai' AcArya zrI ne yahA~ Atmopalabdhi kI bAta kahI hai' vaha Atmopalabdhi tIna prakAra kI hai (1) Agamika Atmopalabdhi ( 2 ) mAnasika Atmopalabdhi (3) kevalAtmopalabdhi / guru kI vANI meM AtmA kA svarUpa sunakara usa para vizvAsa le AnA yaha Agamika Atmopalabdhi hai| AtmA ke zuddha svarUpa ko mana se svIkAra karanA arthAt mana ko tadanukUla pariNAma lenA yaha mAnasika Atmopalabdhi hai / (3) kevala jJAna ho jAne para pratyakSa rUpa se AtmA kI prApti yaha kevalAtmopalabdhi hai| unameM se kevalAtmopalabdhi kI bAta to apUrva hai, vaha to pariNAma svarUpa evaM dhyeya rUpa hai hI, parantu yahA~ zeSa kevalAtmopalabdhiyoM meM se mAnasika Atmopalabdhi kI bAta hai, jahA~ yaha zraddhA ke sAtha AcaraNa bhI tadanukUla hotA hai arthAt jaise karanI vaisI bharatI kI bAta hai| jahA~ para zraddhA ke sAtha sAtha mAnasika Atmopalabdhi ke samaya svayaM meM bhI harSa-viSAdAdi vikArabhAvoM kA abhAva hotA hai, ataH vahA~ zubha yA azubha kisI prakAra ke nUtana karmabaMdha kA sadbhAva nahIM hotaa| ataH vratI maharSiyoM ko svIkArya hai tathA usI kA isa adhyAya prakaraNa meM saMgrahaNa evaM usakI mAnasika Atmopalabdhi vAle ko samyagdRSTi jJAnI nirbandha Adi rUpa se kahA gayA hai| jahA~ Agamika Atmopalabdhi kI bAta hai, vahA~ para zuddhAtmA ke viSaya kA zraddhAnI hotA hai kinatu AcaraNa tadanukUla na hokara usase ulaTA hotA hai arthAt use yaha vizvAsa to hai ki AtmA kA svarUpa harSa-viSAdAdi karanA nahIM haiM kinatu svayaM harSa-viSAdi ko lie hue rahatA hai aura karatA rahatA hai| isa prakAra 'kathanI aura karanI' vAlI kahAvata ko caritArtha karane vAlA hone se use isa adhyAtma kI zailI ke grantha meM samyagdRSTi Adi na kahara mithyAdRSTi Adi na kahakara mithyAdRSTi kahA gayA hai| Agamika loga zuddhAtmA ko zraddhAmAtra se hI samyagdRSTipanA mAnate haiM kyoMki unakI vicAradhArA yaha hai ki isake zuddhAtmA hone rUpa AcaraNa bhale hI Aja na sahI kinatu zuddhAtmA kI zraddhA to isake bhI jagI hai ata: saMgrahakarttA ke rUpa meM yaha bhI samayagdRSTi hI hai| AcArya zrI jJAnasAgara mahArAja ne zaMkAspada sthaloM ko atyanta sarala rUpa se spaSTa kiyA hai tathA avratarUpa pravRtti karane se 18 mArca 2003 jinabhASita pApa baMdha aura vratarUpa sadavasthA meM pravRtti karane se puNyabaMdha kA 275 evaM 276 gAthAoM ke bhAva kA spaSTIkaraNa- praznottara ke rUpa meM kiyA hai| zaMkA- pahale to AcArya zrI batalA Aye haiM ki mAtra samyagdarzana hone para hI kisI prakAra kA baMdha nahIM hotA aura yahA~ kahA jA rahA hai ki mahAvrata avasthA meM puNyabaMdha hotA hai, so kucha samajha meM nahIM aayaa| samAdhAna- he bhAI, jahA~ AcAryazrI ne samyagdRSTi kA nirvandha kahA hai, vahA~ kevala vItarAga samyagdRSTi ko lekara kahA hai jaisA ki cattArivipAve" ityAdi gAthA se spaSTa hai, zeSa aviratasamyagdRSTi Adi ke baMdha unake rAgAnusAra hotA hI hai kyoMki rAga hI bandha kA kAraNa hai / zaMkA- Apane kahA so ThIka parantu mahAvratoM se bhI puNya baMdha hotA hai yaha kaise? kyoMki phira jo bandha nahIM karanA cAhatA, vaha vrata chor3a deM? uttara- he bhAI mahAvratoM ke do rUpa hote hai (1) satyapravRttirUpa (2) nivRttirUpa jaise ki hiMsA karanA yA kisI ko bhI kaSTa denA yaha pApa hai, azubha bandha kA kAraNa hai, kintu hiMsA nahIM karanA arthAt sabhI ke sukhI hone kI bhAvanA karanA yaha satpravRttirUpa mahAvrata hai| yaha puNyabaMdha karane vAlA hai aura isI kA sampanna rUpa kisI se bhI Darane DarAne rUpa bhayasaMjJA se rahita svayaM nirNaya honA yaha puNya aura pApa ina donoM se bhI dUra rahane vAlA hai| isI prakAra jhUTha bolanA pApa, satya bolanA puNya kinatu sarvathA nahIM bolanA arthAt mauna rahanA so puNya aura pApa ina donoM se bhI rahita / kisI kI bhI binA dI huI vastu bhejana Adi meM lenA so corI- pApa aura usakA tyAga kintu zrAvaka ke dvArA bhakti pUrvaka ucita rUpa se diyA zuddha AhAra graNa karanA so puNya aura AhAra saMjJA se rahita honA so puNya va pApa ina donoM se bhI rahita / vyabhicAra to pApa tathA strItyAgarUpa brahmacarya so puNya kintu maithuna saMjJA se rahita honA yaha puNya aura pApa se rahita / isI prakAra parigraha pApa, parigraha tyAga puNya kinatu parigraha saMjJA kA nahIM honA so zuddha rUpa isa prakAra mahAvratoM kA pUrva prArambhAtmarUpa zubha kintu unhIM kA hI apara-rUpa jo ki pUrNatayA udAsInatA maya evaM cAroM prakAra kI saMjJAoM se bhI rahita hotA hai, vaha zuddha ataH bandha kara hotA hai| ukta azubha-zubha kA kA vizeSArtha ke mAdhyama se AcArya jJAnasAgara mahArAja ne spaSTIkaraNa kiyaa| itanA sarala DhaMga samajhAne kA biralajanoM kA hI pAyA jAtA hai| usI prakAra ke vizeSArthoM ke dvArA AcArya zrI ne adhyAtma ke gUDha se gUr3ha rahasyoM ko udghATita kiyA hai, jisase samayasAra tAtparyavRtti pratyeka adhyAtmaka jijJAsu ke liye ati upayogI ho gayI hai| samprati kucha kadAgrahI jana gRhasthAvasthA meM vItarAgasamyagdRSTi bane hue haiM una logoM kI bhrAnta dhAraNAoM ke unmUlana
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke lie AcArya zrI jJAnasAgara mahArAja dvArA likhita vizeSArtha pUrNa samartha haiM kyoMki AcAryazrI ne tAtparyavRtti ko pUrNa AtsAta karake hI vizeSArthoM ke mAdhyama se viSayoM kA spaSTIkaraNa kiyA hai / AvAdhikAra (184185) meM AcArya zrI jayasena ne vItarAgasamyagdRSTi ke adhikArI kA vizeSa spaSTIkaraNa kiyA hai| tAtparyavRtti meM jagaha jagaha para parilakSita hotA hai| kvacit kadAcit sthAnoM para tAtvaryavRtti meM gadya kI kRtrimatA bhI dekhane ko milatI hai phira bhI abhivyakti kI dhArA ati prabala hai| AcArya amRtacandrasUri to kavi hRdaya haiN| inake padya bhAga kI apekSA tAtparyavRtti kA gadya atyanta sarala sarvajana bodhya hai| vastuta: jayasena svAmI ne gadya meM viziSTatA prApta kI hai| inhoMne dArzanika viSaya vastu ke upasthAna ke sAtha-sAtha zAbdika spaSTIkaraNa para vizeSa dhyAna diyA hai| tAtparvavRtti hI vastutaH kundakunda svAmI ke abhiprAyoM ko sphuTa karane meM sakSama hai kyoMki jayasena svAmI kI bhASA sarala aura sahAnubhUtipUrNa hai aura unakA prayAsa rahA hai ki viSaya kA pUrNa spaSTIkaraNa ho jisase sAmAnya buddhizIla bhI viSaya kA parijJAna prApta kara ske| saralatama saMskRta meM likhate hue prayojanabhUta artha kA udghATita karanA unakI pratibhA kA vaiziSTya hai| unhoMne vyAkaraNa sambandhI kaThoratA kI upekSA kI hai| tAtparyavRtti meM uddharaNoM kI bhI bahulatA hai| uddharaNoM se pramANikatA puSTa hotI hai| prasaMga prApta uddharaNa prastuti AcArya jayasena kI navanavonmeSazAlinI pratibhA kI paricAyikA hai| jayasenAcArya kI tAtparyavRtti kI mahattvapUrNa svataMtra bhedoM kI surakSita rakhanA hai| AcArya kundakunda ke zabdoM kI surakSA tAtparyavRtti ke mAdhyama se hI hai| AcArya kundakunda kA paricaya karAne vAle AcArya jayasena hI haiM inakI AcArya kundakunda svAmI ke prati agAdha bhakti anukaraNIya hai| AcArya jayasena ke pUrva eka sahastra varSa AcArya kundakunda ke nAma se aparicita rahane vAle adhyAtma jagat ke Upara jayasenAcArya kA mahAn upakAra hai ki unhoMne adhyAtmaka vidyA ke adhiSThAtA AcArya zrI kundakunda kA paricaya kraayaa| adhyAtmaka vidyA rasika samAja ko samayasAra kI tAtparyavRtti viSaya vastu ko samajhane meM atyadhika sahAyaka haiM isalie pratyeka adhyAtmavidyA evaM darzanazAstra ke adhyetA kAM isakA adhyayana ati Avazyaka hai| AcArya zrI jJAnasAgara mahArAja ne rUpAntara aura vizeSArtha ke dvArA maNDita kara zrImatkundakundAcArya kI sarvocca kRti samayasAra para AcArya zrI jayasena likhita tAtparyavRtti ko jana-jana ke lie grAhya banA diyA hai| samayasAra tAtparyavRtti ke binA samasasAra ke rahasya ko pAnA azakya hI hai| ataH pratyeka Atmatattva jijJAsu ko AcArya zrI jJAnasAgara mahArAja dvArA likhita vizeSArtha sahita samayasAra tAtparvavRtti ko apane svAdhyAya kA viSaya banAnA anivArya hai| 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 'samayo khalu Nimmalo appA' rayaNasAra gA. 153 jayadhavala pu. pR. 357 samayasAra pR. 3 ( AcArya zrI jJAnasAgara kRta TIkA) samayasAra pR. 16 tAtparyavRtti TIkA ( A. zrI jJAnasAgara kRta prathamAvRtti) vahI pRSTha 39 samayasAra gA. 12 AcArya amRtacandra kRta TIkA / adhyAtmaka amRtakalaza pra. pR. samayasAra tAtparyavRtti nirjarA adhikAra pR. 196 ( A. zrI jJAnasAgara kRta TIkA prathamAvRtti) pravacanasAra eka adhyayana (hindI rUpAntara) pR. 196 uddhRta samayasAra pUrvArddha AryikA jJAnamatI-samayasAra eka adhyayana pR. 8 samayasAra pRSTha 288 ( A. zrI jJAnasAgara kRta TIkA prathamAvRtti ) AyurvRddhikSayotkarSa hetuM kAlasya nirgamam / vAJchatAM dhaninAmiSTaM jIvitAtsutarAM dhanam // bhAvArtha- kAla kA bItanA, AyukSaya tathA dhanavRddhi ke kAraNa haiN| lobhI vyakti cAhatA hai ki jitanA kAla bItegA utanI hI byAja kI vRddhi hogI kintu vaha yaha nahIM samajhatA hai ki usakA jIvana ghaTa jAyegA, kyoMki use jIvana se jyAdA dhana iSTa hai / upAcArya ( rIDara ) saMskRta vibhAga, digambara jaina kaoNleja, bar3hata na kAkatAlIyamidaM kathaMcitkalezakSayAnmAnuSajanma lyaa| yuktaH pramAdaH svahite vidhAtuH, saMsAravRttAMtavidA nareNa // bhAvArtha- yaha mAnava bar3e kleza bhogane ke bAda karmodaya ke manda hone para kisI taraha kAka tAlIya nyAya se prApta huA hai| ataH saMsAra ke prakaraNa ko jAnane vAle manuSya ko apane hita meM Alasa nahIM karanA caahiye| mArca 2003 jinabhASita 19
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtRtva kI saccI saMrikSakA : aMjanA DaoN. nIlama jaina aMjanA kA caritra pUrvopArjita duSkarma ke phaloM ko bhogatI | cakave se virakta eka cakavI kI zokAkula viraha dazA kA cintana huI, musIbata jhelatI huI eka nArI kA karUNAmaya citra hai| unheM | karane lage ki hA! eka nirdoSa bAlA ke prati mere dvArA mahAparAdha samajhane ke lie antarAtmA kI gaharAiyoM meM jhA~kanA hogaa| vivAha | huaa| yadi maiM isI samaya virahAgni meM dagdha usa sukumArI se nahIM kI prathama rAta ko hI akakAraNa parati dvArA zvasuragRha se niSkAsita milU~gA to vaha aba nizcita hI maraNa ko prApta ho jaayegii|" yaha nirjana vana kI zUnya kandarAoM meM bhayAvaha sannAToM kI kaMpakaMpAhaTa | soMcakara pavanaJjaya usI kSaNa Avazyaka sAmagrI lekara mitra prahasita ko AtmasAta karanA hogaa| binA A~suoM kI nadI pAra kie, ke sAtha bhavana meM aaye| prahasita ne aMjanA ke pAsa basantamAlA dAsI saMga vana-vana bhaTakatI rAjakanyA ko nahIM jAnA jA sktaa| | dvArA pati Agamana ke samAcAra bheje| apane ArAdhya ko Agamana .. anupata rUpa lAvaNya kI puJja aMjanA ko yauvanapatI dekha | sunakara evaM unheM sammukha dekhakara aMjanA vismita ho gaI, use pitA mahendra evaM mAtA hRdaya vegA ke mana meM usake vivAha kI ekAeka vizvAsa nahIM huaa| vaha socane lagI ki kucha kSaNoM meM cintA utpanna honA svAbhAvika thii| maMtriyoM se parAmarza kara pitA hI merA viSasikta karma-kalaza anupama sudhA se kaise AplAvita mahendra ne Adityapura ke rAjA prahalAda aura rAnI ketumatI se utpanna | ho gayA? kumAra apanI anunaya vinaya pUrNa madhura vAk rUpI jalI pavanaJjaya kumAra ko kanyA dene kA nirNaya liyaa| pazcAta phAlguna | se aMjanA kI viSAdAgni ko zAnta kara samayocita kAryoM ke mAsa kA aSTAhikA parva manAne hetu rAjA saparivAra kailAza parvata | saMlagna ho gye| kar3A-mudrikA nizAlI dekara kumAra usI rAta yuddha para gye| vahA~ rAjA pahalAda se milApa huA, carcA-vArtA huI, tathA | ke lie puna: prasthAna kara gye| tIna dina pazcAta hI aMjanA pavanaJjaya kA vivAha honA nizcita / cira viyoga ke bAda pati ke mudhara milana ke prApta huI, sukha ho gyaa| rAgodreka meM aMjanA ko dekhe binA pavanaJjaya ko tIna | dene vAlI pulaka bharI mAdaka smRtiyoM ko saMjoye hue aMjanA dina kI avadhi ekAkI bitAnA bhI asaha ho rahA thA, ata: ve | kAlacakra kI dhurI para tvarita gati se gamana kara hI thii| garbha cihna usI rAtri mitra prahasita ko sAtha le aMjanA ko dekhate hetu usake | bhI zanaiHzanaiH prakaTa ho rahe the, jinheM dekha kara sAsa ketumatI ne mahala kI chata para jA pahu~ce, tathA jharokhe meM se usakA rUpapAna satI para kalaMka kA TIkA lagAyA aura nirbhayatApUrvaka basantamAlA karane lge| usI samaya aMjanA ke tIvra pApodaya se prerita hote hue ke sAtha use rAjA mahendra ke nagara ke samIpa chur3avA diyaa| bhI aMjanA kI sakhI ne upahAsa meM aMjanA ke bhAvI pati paMvanaJjaya dinamaNi vipula AMtaka-trasta evaM anrdadAha meM jhulasatI kI kaTu AlocanA kii| jise sunakara kumAra kuddha ho uThe, tathA | huI aMjanA ko dekha sakane evaM pASANa ko taraha kara dene vAle unhoMne vahA~ se prasthAna karane kA nizcaya kiyaa| yaha samAcAra usake karUNa krandana ko suna sakane meM asamartha hone se mAnoM sunakara rAjA prahalAda aura rAjA mahendra, pavanaJjaya ke samIpa Aye astAcala kI oTa meM chipa gye| jaise-jaise rAtri dhanIbhRta hotI tathA unheM bahuta smjhaayaa| pitA aura zvasura ke gaurava ko bhaMga | jA rahI thI, vaise-vaise aMjanA kA manastApa bar3hatA jA rahA thaa| aba karane meM asamartha kumAra ne vivAha karanA to svIkAra kara liyA kyA hogA? aba kyA hogA? kintu vivAha ke turanta bAda hI sukumArI aMjanA kA parityAga kara Azraya pAne kI icchA se vaha jisa AtmIya jana ke yahA~ diyaa| gaI, sarvatra "dvAra banda karo", sarvatra "dvAra bancha karo" kI avAja isa prakAra zokasaMtapta aMjanA jisa samaya dukha samudra meM | sunAI detI thii| sakhI ke sAtha calatI aMjanA mAtaMga-mAlinI unmajjana nimajjana kara rahI thI, tabhI use ye zabda karNagocara hote nAmaka bhayaMkara aTavI meM phuNcii| ekAeka guphA meM praveza karane kA haiN| rAjA varUNa se rAvaNa kA yuddha chir3a gayA hai, ata: usakI | sAhasa nahIM huaa| ata: avasAdamayI klAnta zarIra vAlI aMjanA vedanA nadI meM ekAeka bAr3ha A gii| pati darzana kI AzA se ne kucha kSaNa vizrAma kiyaa| pazcAt apanI dRSTi guphA para ddaalii| prerita vaha kRzAMgI pramukha dvAra para A phuNcii| mahala se nikalate hI | vahA~ unhoMne sumerU sadRza acala, dhyAnamag2a amitagati nAma ke kumAra se sahasA aMjanA para par3atI huI apanI dRSTi ko zIghra dhyAna magna munirAja ko dekhaa| saMkucita kara liyA tathA kahA ki he dukha lokane ! tU isa sthAna se donoM kA mana kamala AnaMda se praphullita ho utthaa| ve zIghra haTa jaa| tujhe dekhane ke lie maiM asamartha nahIM huN| "Aho!" apanA aparimita sukha bhUla gii| andara jAkara bhAvapUrvaka tIna kumAra kI tiraskAra pUrNa kuTa vANI sunakara aMjanA mUrcchita ho / pradakSiNA dI aura bhAvapUrvaka bArambAra namaskAra kiyaa| munirAja gii| kA dhyAna samApta huaa| unhoMne una donoM ko amRta prazAnta evaM kumAra mAnasarovara taTa para phuNce| vahA~ eka rAta apane pati | gambhIra vANI meM AzIrvAda diyaa| 20 mArca 2003 jinabhASita
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ basantamAlA ke garbhastha bAlaka aura aMjanA ke viSaya meM | "ye mere mAmA hai' yaha jJAna hote hI aMjanA mAmA ke gala pRcchA kii| karUNAsAgara gururAja ke donoM ke bhavAntara batalAte hue | se lagakara bahuta dera taka rotI rhii| pratisUrya ne aMjanA ko dharya kahA ki "mahArAnI kanakodarI kI paryAya meM isane abhimAna evaM | baMdhAkara usakA muha~ dhulavAyA aura pAzvaMga nAma jyotiSI se graha sautiyA DAla ke vazIbhUta hokara bhagavAn jineMdra kI pratimA ko ghara sthiti puuchii| pazcAta una sabako vimAna meM baiThAkara hanRrUha dvIpa se bAharI bhAga meM phikavA diyA thaa| pazcAta saMyama zrI AryikA | ke lie prasthAna kiyaa| thor3I dUra jAne para sahasA bAlaka mAtA kI kA sambodhana prApta kara yaha narakoM se utpanna hone vAle duHkhoM se | goda se chUTakara nIce eka zilA para giraa| bAlaka ke girate hI bhayabhIta ho gii| usa samaya usane zuddha hRdaya samyakatva dhAraNa mahAzabda huA aura zilA ke hajAroM Tukar3e ho gaya / vimAna nIce kiyaa| arhanta bimba ko vApisa uThAkara pUrvasthAna para virAjamAna | atarA to sabane dekhA ke bAlaka zilA para sukhe se cinna par3A hai| kiyaa| tathA avyutsAhapUrvaka jinendra kI pUjana kara puryojana kiyaa| | a~gUThA mukha meM DAlakara cUsate hue apanI manda muskAna se suzobhita kanakodarI rAnI Ayu ke anta meM maraNa kara svarga gaI, vahA~ | ho rahA hai| se cyuta ho rAjA mahendra kI putrI huii| pUrvabhava meM isane jineMdra | isa prakAra kA adbhuta dRzya dekhakara rAjA pratisUrya ne kahA pratimA ko gRha se bAhara rakhA thA usI ke phalasvarUpa yaha isa | ki "aho! bar3A Azcarya hai; sadyotpanna bAlaka ne vajra yadRza prakAra kedu:khoM ko prApta huii| zilAoM kA cUrNa kara diyaa| isakI isa devAtizAyinI ki garbhastha putra mahAbhAgyazAlI, akhaNDita parAkrama vAlA evaM | taruNa hone para kyA karegI? nizcita hI yaha carama zarIrI hai|" carama zarIrI haiN| tU isa putra se parama vizruti ko pragApta hogii| aisA jAnakara unhoMne hastakamala sira se lgaaye| striyoM ne tAna alpakAla meM pati se milana hogaa|" munirAja ke santApahArI, | pradakSiNA dI aura carama zarIra ko namaskAra kiyaa| tadantara Azcarya amRta tulya vacana sunakara donoM ke hRdaya praphullita ho utthe| atyanta se bharI mAtA ne bAlaka ko uThAkara chAtI se lagA liyaa| harSita hue unhoMne bAra-bAra munirAja ko namaskAra kiyaa| nirmala hanRrUha nagara pahu~cakara bAlaka ko janmotsava manAyA gyaa| hRdaya ke dhArI munirAja una donoM ko AzIrvAda dekara parvata guphA | zilA ko cUra-cUra kara dene se usakA nAma "zrI zaila' rakhA gyaa| se uThAkara AkAza meM vihAra kara gye| cU~ki usakA saMvardhana hanRrUha nagara meM huA thA, ata: "hanumAna'' dina biitaa| rAtri kA Agamana huaa| bhayAvaha andhakAra nAma se prasiddha huaa| dAruNa du:khamaya, ghanadhAra andhakAra yaka kA sAmrAjya vyApta ho gyaa| tabhI eka vikarAta siMha guphA ke dvAra | rAtri kA avasAna tathA sukhamaya suprabhAta ho jAne se aMjanA, pani para Akara garjanA karate hue nAnA kuceSTAe~ karane lgaa| siMha kI aura putrAdika ke sAtha sukhAvasthA ko prApta huii| bhayaMkara AkRti dekha, bhayabhIta aMjanA ne nirNaya kara liyA ki bhaviSyavettaoM ne batA diyA ki caramazarIra, tadabhava mokSamAgA aba mRtya anivArya haiM / jisa mRtyu kI kalpanA kara loka nirantara ! kAmadeva hanumAna kI mA~ banegI, para janma degI mukhe tRNoM aura bhayabhIta rahatA hai| usa mRtyu ko sAkSAta dekha aMjanA ne usI kSaNa kaMkaDa-pattharoM para jahA~ na sohara gAne vAlI saheliyA~ hoMgI na zArIrika moha evaM AtaM--raudra dhyAna kara tyAga kara diyaa| upasarga khuzI manAne vAle privaarjny| aise yazasvamI putra kI dharmaparAyaNa nirvata paryanta AhAra jI kA tyAga kara kAryotsarga meM saMlagna ho | mA~ durAcAriNI kA kaleMka lie ghRmeM, vidhi kI isa bhayAvaha gii| aMjanA aura siMha ke bIca mAtra tIna hAtha kA antara avazeSa | viDambanA kyA hogI? aMjanA kI vyathA kathA kA prAramI vya dekha guphAvAsI gandharva bAlaka ke puNya athavA satI aMjanA ke prakAra hai| zIla mahAtmaya se aSTApada kA rUpa dhAraNa kara siMha kA parAbhava | vikSipta aMjanA samajha hI nahIM pAtI thI ki parityAga kA kiyaa| kyA kAraNa hogA? kahe bhI to kisase? vaha mana hI mana socanI caitra kRNNA aSTamI ko prAta: zrAvaNa nakSatra aura mIna lagna hai "mujhe jIvita rahakara aba kyA karanA hai? isa amara vaMdalara kA se udita rahate krAnti puJja putra utpanna huaa| usI kSaNa guphA kA | bhAra antataH mujhe kaba taka DhonA par3egA? maiM apanI pIr3A nidhi andhakAra naSTa ho gayA kisa dikhAU~ apanI vyathita kathA kise sunAU~? mere jIvana kI aMjanA karuNa vilApa kiye jA rahI thii| tabhI AkAza | yaha kaTutA kise svayaM kSata kara rahI hai?" mArga se jA rahe vidyAdhara ne apanI patnI sahita zaMkita mana se guphA | pavanajaMya ke hRdaya para kyA bItI hogI jaba ve aMjanA ko / / meM praveza kiyaa| basantamAlA ne svAgata kiyA aura aMjanA kA pUrNa livAne hanurUddha dvIpa pahu~ce hoMge aura vahA~ apane se bhI adhika paricaya diyA / hRdaya vidAkara vRtAnta sunakara vidyAdhara yugata atyanta | kAMtimAna bacce ko khelate dekhakara pRchA hogA-beTe ! tuma kimaka duHkhI huaa| vidyAdhara bolA-- he pativrate! maiM hanRrUha dvIpa kA rAjA lar3ake ho kisaka putra ho? aura baccA kahe "hamArI mAyama A~khoM pratisUrya tarA mAmA huuN| cirakAla ke viyoga ne terA rUpa badala meM dekha lo|' yaha pUrA paridRzya paryApta hai ki akAraNa hI 22 varSa diyaa| ata: maiM pahacAna nahIM skaa| taka pati kA viyoga sahane vAlI, pati milane para bhI durAcAriNI -mArca 2003 jinabhApita /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ karAra die jAne vAlI pavitra garbha ko dhAraNa karane vAlI bhI | AtmasAta kara phira ghara-ghara pahu~cAtI pavana se milI, binA mahaja hatabhAginI bana jaMgala-jaMgala bhaTakane vAlI aMjanA ke aMdara kauna | sugandha AtmasAta kara phira ghara-ghara pahu~cAtI pavana se milI, binA sI icchA zakti, kisa sukha saubhAgya kI lAlasA, kyA prApti kI | kise ke sIMce aura bAye mITaroM lambe hare pate se lada vRkSoM se milii| AkAMkSA zeSa thI...? ksA aise pati kI 22 varSa jisane rahAgni meM isa zAnta kintu svAvalaMbI UrjAsvitA prakRti kI goda meM tar3apA-tar3apA kara jalA DAlA yA usa pati kI hI nizAnI ko janma sArA saMsAra chor3akara aMjanA AI to zAntacitta hokara vaha samajha dene kI jisane janmane se pUrva hI ghara se niSkAsita karA DAlA yA gaI ki bhagavAn kI pratimA ekadama zAnta, rAta-dina jalane vAlI pati aura pitA donoM hI kuloM ko kuladharma ke bIca phaMsane kI jahA~ dIpa kI lau zAnta, bhakta ke mana ko tRpta karane vAlI pratyeka vastu aMjanA kI dayanIya avasthA upahAsa bana gaI thI, phira kisa lie zAnta hai to nirarthaka hai, AvAja kA karanA athavA vidroha ke svara isa jIvana ko mRtyu kI ora nahIM dhakelA aMjanA ne? yadi saca bhI mAtra araNya-rodana hai| aMjanA kI zAMti aura dhairya kA hI kahA jAe to vaha thI aMjanA kI krtvypraaynntaa| aMjanA ne 22 pariNAma thA ki usane apanA to janma sArthaka kiyA hI apanI kRra varSa taka dUra rahane vAle se cupacApa Agamana para na roSa prakaTa kiyA, sAsa ko, sahaja hI bahakane vAle pati ko bhI sanmArga dikhAyA na duHkha, balki sahaja hI samarpaNa kara DAlA cU~ki vaha jAnatI hai | tathA sampUrNa jagata ko diyA eka aisA putra ratna jisane sadA sadA ke ki jAne vAle kA yU~ anAyAsa lauTanA hI use jo Atmaprabodha de rahA lie isa saMsAra se 'rAkSasatva' miTAkara 'devatva' kI pratiSThApanA hai vahI paryApta hai| isa saMsAra ke eka eka aNu ko usane apanI dRSTi | kii| itihAsa hI nahIM vartamAna bhI RNI hai usa zAMta mRrti aMjanA se dekhaa| jIne kA saMbala, saMgharSoM se jUjhane kI adamya zakti use vana | kA jisakA mAtRtva Aja bhI jana-jana ko anuprANita kara rahA hai| meM milI, vana meM sthita sAkSAt deva zAstra guru se milI, binA | dhanya hai aMjanA.... aura dhanya hai usakA mAtRtava!! AvAja kI bhIgI huI dhUpa se milI, phUloM kI sahaja sugandha / ___ke-eca. 216 kavinagara gAjiyAbAda sAhitya-samIkSA kRti nAma- 'apane dIpa jalAo' paripAlana ke lie vivaza karate haiM? ina lekhoM ke ye vicAra saMkalanakartA- zrI ajIta kumAra kAsalIvAlA | kitane prAsaMgika hai(balUndA vAlA) jIvana vana taka pahu~canA samaya sAdhya hai para jokhima saMpAdaka- prA. aruNa kumAra jaina, zAstrI, byAvara usameM nahIM hai| prakAzaka- pIyUSa prakAzana, jaina maMdira ke pAsa, chAvanI, Dara apane Apa meM eka saMkaTa hai| vaha pakSAghAta kI taraha byAbara AkramaNa karatA hai aura acche khAse AdamI ko dekhate-dekhate pRSTha saM. - 150, mUlya -- 70 rupye| apaMga, asamartha banAkara rakha detA hai? samIkSya kRti 'apane dIpa jalAo' zrI ajIta kumAra manuSya kA sRjana jina tattvoM se huA hai ve aise prakhara haiM kAsalIvAla kI vivekI dRSTi evaM nIra-kSIra vivekI haMsa kI ki hara abhAva ko dUra kara sakate haiM? taraha sAra ko cunane kA pariNAma hai| 77 zIrSakoM meM nibaddha isa yadi tathya sazakta ho aura saMkalpa meM saccAI ho to kRti meM aneka vidvAnoM ke AlekhoM, kahAniyoM evaM preraka saMsmaraNoM choTA zubhAraMbha bhI kramaza bar3ha sakatA hai? ko sa~joyA gayA hai tAki janasAmAnya inheM par3hakara apane jIvana cehare kI prasannatA batAtI hai ki vyakti bhItara se bhArI ko sudhAra sake, cAritravAna banA ske| isa kRti ko koI bhii| kisI bhI sampradAya/ dharma kA vyakti par3he vaha prabhAvita hue binA bharakama hai| nahIM rahegA? AlekhoM ke zIrSaka- AdhyAtmikatA niSkriyatA vAstava meM yaha kRti atyanta paThanIya evaM mananIya hai nahIM sikhAtI prArthanA evaM vinamra puruSArtha, putroM ke nAma vAlI isakI jitanI bhI prazaMsA kI jAya kama hai? kuzalatA se loka sevAmI sRjana zilpI aise hoM, pagaDaNDiyoM meM na bhaTakeM, saMkalana/prakAzana ke lie bhAI ajIta kumAra kAsalIvAlA evaM apanA dIpaka svayaM bano, sajjanatA hI nahIM sAhaja bhI du:kha | saMpAdana kalA meM dakSa prAcArya aruNakumAra jI zAstrI badhAI ke aura duSTatA kI jananI durbalatA, garbhapAta mahApApa, ha~se to dila | pAtra haiN| eka kamI avazya khaTakatI hai ki lekhakoM ke nAma kholakara baneM AtmahatyA nahIM, mAMsAhAra, gunAha belajjata, kRtrima nahIM die yadi die jAte to unake upakAra kA kiMcit RNa prasAdhana hameM kara nirdayI banAte haiM, sAtvika bhojana kI mahattA | cakAyA jA sktaa| kavara citra nayAnAbhirAma hai| Adi AkarSita karate haiM aura vicAroM para vicAra karane, unake / ____ DaoN. surendra jaina 'bhAratI' 22 mArca 2003 jinabhASita
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMca kalyANaka kyoM aura kaise! DaoN. (zrImatI) jyoti jaina yaha jIva anAdi kAla se saMsAra meM bhramaNa karatA | ke anusAra jo gRhastha vItarAga mudrA ke darzana kara apane vItarAga huA du:kha uThA rahA hai| vaha sukha kI kAmanA karatA hai aura duHkhoM svabhAva kI ora dRSTipAta karatA hai use samyagdarzana kI prApti hotI se bhayabhIta bhI hai| paM. daulatarAma jI ne likhA hai - hai| AcArya pUjyapAda svAmI ne jinabimba darzana ko samyagdarzana kI je tribhuvana meM jIva ananta, utpatti kA bAhya sAdhana batAyA hai| pratimA tIrthaMkaroM kI banAI sukha cAheM dukha teM bhyvnt| jAtI hai aura cUMki tIrthaMkara garbha, janma, tapa, jJAna aura nirvANa ina tAteM dukhahArI sukhakAra, pA~ca kalyANakoM se yukta hote haiN| isIlie sthApanA nikSepa se kaheM sIkha guru krunnaadhaar|| pratimA meM bhI pA~ca kalyANakoM kI sthApanA kI jAtI hai| jagata meM dravya, kSetra, kAla, bhava aura bhAva rUpa pA~ca | vidhipUrvaka paMcakalyANaka se pratiSThita mRrti pRjya hotI hai. akalyANa haiN| paMcakalyANakoM dvArA unakA nAza kiyA jAtA hai| | aura usameM aneka atizaya avatIrNa hote haiN| paMcakalyANaka pRjA tIrthaMkara bhagavantoM ke pA~coM kalyANaka hote haiM kintu anya mokSagAmI ko indradhvaja pUjA bhI kahA jAtA hai, isameM pUjaka apane Apa meM jIvoM ke jJAna aura nirvANa ye do hI kalyANaka hote haiN| indra kI kalpanA karatA huA bhakti vibhora hokara pUjA karatA hai| paMcakalyANaka usI mahAn AtmA ke hote haiM jo darzana | vizuddha bhAvoM se kI gaI yaha pUjA sAtizaya puNya bandha kA kAraNa vizuddhi Adi solaha bhAvanAoM ke dvArA apane Apako pavitra banA | hotI hai| letA hai| darzana vizuddhi ke kAla meM apAya vicaya dharma-dhyAna ke / Ajakala yaha prazna uThAyA jAtA hai ki paMcakalyANaka dvArA jaba yaha loka kalyANa kI zubha bhAvanA se yukta hotA hai taba | pratiSThA bahuta kharcIlI ho gaI hai aura usameM bahuta ADambara karanA usa zubharAga ke phalasvarUpa use tIrthakara prakRti kA bandha hotA hai| par3atA hai| hamAre AcAryoM ne kahA hai ki "sAvadyalezo bahupuNya tIrthaMkara tIrtha athAt dharma ke pravartaka kahalAte haiN| tIrtha rAzi" jisameM pApa bahuta thor3A ho aura asIma puNya kA bandha ho kA artha ghATa bhI hotA hai ata: jisake dvArA saMsArarUpI sAgara se vaha kArya avazya karanA caahie| pAra huA jAe vaha tIrtha hai aura usakA pravartana karane vAle tIrthakara paMcakalyANaka ko dhUmadhAma se karane kA prayojana yaha bhI bhagavanta haiN| tIrthaMkara bhagavAn apanI divya dhvani dvArA mokSamArga | hai ki sabhI loga isameM sammilita hoM aura apane bhAvoM se puNya kA upadeza dekara saMsAra cakra meM phaMse prANiyoM ke zAzvata kalyANa arjana kreN| hama rAga-raMga ke kAryoM meM to lAkhoM-karor3oM kharca kA mArga prazasta karate haiN| tIrthaMkara apane samaya meM saMsAra ke samasta karate haiM phira ye to dharmika Ayojana hai| itanA avazya hai ki pUjA prANiyoM dvArA pRjya hote haiM aura nirvANa ke pazcAt pratimA, jinabimba khyAti lAbha kI dRSTi se nahIM karanI caahie| Aja zaharoM meM naI yA mUrti ke mAdhyama se sadaiva pUjita rahate haiN| naI kAloniyA~ bana rahI haiM, mandira bana rahe haiM, ata: paMcakalyANaka arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu, jinadharma, bhI Avazyaka haiN| eka bAta aura kahanA cAhUMgI ki jahA~ pahile se jinAgama, jinapratimA aura jinamandira ye navadevatA haiM jinameM | hI mandira jIrNa-zIrNa avasthA meM haiM, saikar3oM mUrtiyA~ haiM aura pUjAjinapratimA parigaNita hai| pratimAyeM tadAkAra aura atadAkAra kaisI vyavasthA nahIM hai vahA~ paMcakalyANaka kI jagaha jIrNoddhAra kalyANaka bhI hoM ve tabhI pRjya hotI haiM jaba usakA nirmANa pratiSThA zAstra ke avazya honA caahie| Aja bhagavAn ke sAtha bhaktoM aura pratimA ke anusAra huA ho tathA unakI mantroM dvArA vizeSata: digambara muni | sAtha pUjA karane vAloM kI saMkhyA bar3hAne kI parama AvazyakatA hai| dvArA pradatta sRrimantra se pratiSThA kara dI gayI ho| pratiSThA kI paribhASA karate hue AcArya nemicandra jinapratimA kI yaha pratiSThA paMcakalyANaka pratiSThA ke binA | siddhAntacakravartI ne likhA hai "pratiSThA sthApanA nyAsI jinAde: nahIM ho sakatI ata: mUrti ko pratiSThita karane ke lie dUsare zabdoM pratimAdipu" arthAt pratimAdika meM jinendra bhagavAna ke nyAsa athavA meM usakI prANa pratiSThA ke lie paMcakalyANaka mahotsava Avazyaka | sthApanA ko pratiSThA kahate haiN| mUrti meM jaba jinendra bhagavAn kI hI nahIM aparihArya hai| jinapratimA ke binA gRhastha kI kriyAyeM / sthApanA ho jAtI hai taba sAdhaka kI dRSTi meM vaha dhAta. pASANa Anti pUrI nahIM ho sktiiN| bhAvazuddhi ke lie gRhastha ko devadarzana aura kI mUrti na rahakara sAkSAt jinendra bhagavAna kI pratikRti bana jAtI jinapRjana Avazyaka hai jo pratimA ke binA sambhava nhiiN| Agama | hai| usa pratiSThita mUrti ke pAsa pahu~cakara sAdhaka yaha socatA hai ki -mArca 2003 jinabhApita 23
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ maiM sAkSAt jinendra deva kI zaraNa meM huuN| pA~coM kalyANakoM kI kriyAyeM pratiSThAcArya vidhipUrvaka karAte haiN| pratiSThA granthoM meM praticArya tathA pratiSThA karAne vAloM ke lakSaNa die haiN| isa laghu lekha meM unakI carcA sambhava nhiiN| yahA~ saMkSepa meM pA~coM kalyANakoM kA svarUpa jAnanA Avazyaka hai| garbha kalyANaka : tIrthaMkara prakRti se yukta jIva jaba mA~ ke garbha meM AtA hai to usake chaH mAha pahile se hI atizayakArI ghaTanAe~ hone lagatI haiN| saudharma indra kI AjJA pAkara kubera svargavat nagarI kA nirmANa karatA hai jise jinendrapurI kahA jA sakatA hai| tIrthaMkara ke janma ke pandraha mAha pUrva se hI jinendrapurI meM prAtaH, madhyAha va sAyaM tathA madhyarAtri meM cAra bAra sAr3he tIna karor3a ratnoM kI varSA hotI hai| isa prakAra caudaha karor3a ratnoM kI varSA pratidina hotI hai| tIrthaMkara prabhu kI mA~ rAtri ke antima prahara meM nimna solaha svapna dekhatI hai| paMca maMgala pATha meM ina svapnoM kA isa prakAra varNana kiyA gayA hai : sura kuMjara sama kuMjara dhavala dhuraMdharo / kehari kezara zobhita nakha-zikha sundaro / kamalA kalaza-havana, dui dAma suhAvanI // ravi zazi- maMDala madhura, mIna juga pAvanI // pAvani kanaka ghaTa jugama pUrana, kamala kalita sarovaro / kalkolamAlA kulita sAgara, siMha pITha manoharo // ramaNIka amara vimAna, phaNipati- bhuvana ravi chavi chAjaI // ruci ratanarAzi dipaMta, dahana, su teja puMja virAjaI // prAtaH vaha apane pati se ina svapnoM kA phala pUchatI hai / tIrthaMkara ke pitA phala batalAte hue kahate haiM ki tumhAre garbha se tIrthaMkara janma leNge| svarga se AyI deviyA~ mAtA kI sevA karatI haiM aura aneka prakAra ke manoraMjanoM se unakA mana bahalAtI haiN| janma kalyANaka : jaba tIrthaMkara bAlaka kA janma hotA hai| to sarvatra sukha aura zAnti chA jAtI hai| nArakI jIva bhI kSaNabhara ko sukhAnubhUti karate haiM / indra apane parivAra aura cAra nikAya ke devoM ke sAtha jinendrapurI kI tIna pradakSiNA kara stuti karate haiN| indrANI mAyAmayI bAlaka ko rakhakara yathArtha bAlaka ko goda meM lekara airAvata hAthI para ArUr3ha ho sumeru parvata para pANDuka vana kI aizAna dizA meM banI pANDuka zilA para bAlaka ko virAjamAna karate haiM / paMktibaddha devoM dvArA 1008 maNiyoM ke kalazoM meM kSIra sAgara se lAye gaye jala se bhagavAn kA abhiSeka karate haiM pazcAt ghara le jAkara dhUmadhAma se janmotsava manAte haiN| tapa kalyANaka kisI nimitta ko prApta kara tIrthaMkara bAlaka ke mana meM vairAgya jyoti utpanna hotI hai| tabhI laukAntika deva Akara unakI dIkSA, tapa yA vairAgya kI anumodanA karate haiM 24 mArca 2003 jinabhASita aura kahate haiM ki he bhagavAn! Apane jisa jainezvarI dIkSA lene kA nizcaya kiyA hai vahI ekamAtra Atma kalyANa kA upAya hai| bhagavAn tapovana jAne ke lie jisa pAlakI meM virAjamAna hote haiM use bhUmi gocarI manuSya apane kaMdhe para sAta kadama le jAte haiM usake bAda vidyAdhara tadanantara indrAdi devatA kaMdhoM para rakhakara AkAzamArga se dIkSA vana meM pahu~ca jAte haiN| vahIM dIkSA kalyANaka manAyA jAtA hai| tIrthaMkara samasta vastrAbhUSaNa aura parigraha kA tyAga kara dete haiM ve padmAsana meM pUrva kI ora mukha karake virAjamAna hote haiM aura pA~ca muTThiyoM meM pakar3akara apane sira ke kezoM ko ukhAr3a DAlata haiN| ve kaThora tapa karake apane karmoM kI nirjarA karate haiN| jJAna yA kevalajJAna kalyANaka : kaThora tapa ke bala se bhagavAn jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI, mohanIya, antarAya ina cAra karmoM ko naSTa kara kevalajJAna ko prApta karate haiM / kevalajJAna ke dvArA ve tInoM lokoM aura tInoM kAloM ke sabhI dravyoM aura paryAyoM ko hAtha meM rakhe hue AMvale kI taraha dekhate haiM / kevalajJAna kI jyoti prakaTa hote hI kalpavAsI Adi devatAoM ke ghara ghaMTA Adi ke zabda hone lagate haiN| ve Akara kevalajJAna prApti mahotsava manAte haiM aura bhagavAn kI pUjA karate haiN| - indra kI AjJA se kubera samavazaraNa kI racanA karatA hai| jisameM muni AryikA zrAvaka-zrAvikAe~, deva, pazu-pakSI Adi sabhI baiThakara bhagavAn kI amRtamayI vANI kA pAna karate haiN| bhagavAn kI isa vANI ko divya dhvani kahate haiN| ise sabhI apanI apanI bhASA meM samajhate haiN| tIrthaMkara sabake kalyANa kI bAta kahakara unakA mArga prazasta karate haiN| sarvatra mokSa yA nirvANa kalyANaka : samavazaraNa ke sAtha ghUmakara apanI divya dezanA se bhavya jIvoM ko kalyANa kA mArga dikhAkara yoga nirodha ke bala se tIrthaMkara cAroM karmoM kA nAza karake ayoga kevalI bana jAte haiN| Urdhvagamana kA svabhAva hone se ve lokAkAza ke sabase Upara siddha zilA para jAkara virAjamAna ho jAte haiN| anantajJAna, anantasukha, anantavIrya rUpa aura ananta catuSTaya ko prApta kara lete haiN| bhagavAn kA zarIra kapUra kI taraha ur3a jAtA hai| usake paramANu tribhuvana vyApta ho jAte haiN| hamAre puNya karma ke udaya se hameM tIrthaMkara bhagavAn ke paMcakalyANaka manAne kA avasara milA hai ataH pA~coM kalyANakoM meM pratidina pahu~cakara kriyAe~ dekhanA cAhie tathA bhAvanA bhAe~ ki he prabhu hamAre bhI ye garbha, janma antima hoM hama bhI tapa ke dvArA karmoM kI nirjarA kara, kevalajJAna prApta kara nirvANa prApta kreN| to Aiye! uThiye saMkalpa kIjie ki hama hone vAle paMcakalyANakoM meM pratidina kI kriyAe~ avazya dekheNge| zikSaka AvAsa kunda kunda mahAvidyAlaya parisara khataulI 251201 (u.pra.)
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthaMkara prabhu kI divya dhvani meM muni dharma aura gRhastha dharma kA kathana kiyA gayA hai| muni dharma nivRtti mUlaka evaM gRhastha dharma pravRtti mUlaka hai| gRhastha dharma se bhI mokSa kI sAdhanA saMbhava hai| gRhastha dharma kA AdhAra gRhiNI hai nItikAroM ne gRhiNI ko hI ghara kahA hai| gRhastha dharma ke pAlana evaM trivarga arthAt dharma, artha aura kAma puruSArtha kI siddhi ke lie sAgara dharmAmRta meM vivAha karane kA ullekha kiyA gayA hai| 1 vivAha satkanyAM dadatA dattaH satrivargo gRhAzramaH / gRhaM hi gRhiNI mAhurna kuDyakaTasaMhatim // 59 // arthAt jo vyakti sadharmI ko kanyAdAna detA hai vaha use gRhasthAzrama hI detA hai kyoMki kula patnI kA nAma hI ghara haiN| dIvAloM aura chappara Adi kA nhiiN| tapa ke sthAna ko Azrama kahate haiN| ghara rUpI tapa sthAna ko gRhasthAzrama kahate haiN| dharma, artha aura kAma kA mUla strI hai| yogya strI ke hone para hI saMyama, devapUjA aura dAna sadhate haiN| isa kAraNa strI dharma puruSArtha meM kAraNa haiN| yogya strI ke hone para vezyAdi vyasana se vyAvRtti hotI hai| jisase dhana kI rakSA hotI hai evaM strI ke sadbhAva meM AkulatA kA abhAva hone se nizcita hokara dhana kA arjana, rakSaNa aura vardhana hotA hai| isa prakAra artha puruSArtha kI siddhi strI se hotI hai| yogya strI ke hone para hI prIti aura saMbhoga se sampanna rucira abhilASA rUpa kI prApti hotI hai isa prakAra kanyAdAna se tInoM puruSArthoM ke dAna kA phala milatA hai| zrAvaka ko dharma ke lie santAna, bhoga evaM atithi sevA kA uddezya lekara vivAha karanA cAhiye / dharma santatimakliSTAM ratiM vRtta kulonnatim / vAgdAna pradAnaM ca varaNaM pANi pIDanam saptapadI paMcAGgoM, vivAhaH parikIrtitaH / tAva divAho naiva syAdyAvatsaptapadI bhvet| tasmAtsaptapadI kAryA, vivAheM munibhiH smRtA // arthAt- kanyA, vara ke saundarya ko dekhatI hai, kanyA kI mA~ vaibhava ko dekhatI hai, pitA vara kI yogyatA dekhatA haiM, bAndhava jana apane hitoM kI icchA karate haiM jabaki jana, prItibhoja ke miSThAna para dhyAna rakhate haiN| ataH kanyA evaM vara ke cayana ke samaya atyanta kuzalatA ke sAtha AcAryoM/ nItikAroM ke dvArA pratipAdita guNa-avaguNoM ko dhyAna meM rakhanA cAhiye / devAdi satkRtiM cecchan satkanyAM yatna to vahet // 60 // arthAt-dharma ke santAna ko athavA dharma paramparA calate rahane ko vighna rahita strI saMbhoga ko, cAritra tathA kula kI unnati ko aura deva tathA brAhmaNa atithi vagairaha ke satkAra ko cAhane vAle pAkSika zrAvaka ko prayatna pUrvaka uttama kanyA se vivAha karanA cAhiye / vivAha ke mUla uddezya ko gRhastha dharma ke anta taka nahIM bhulAnA cAhiye / dharma santati, deva zAstra evaM guruoM kI sevAbhakti ko gRhastha dharma kA mukhya aMga mAnakara ina kAryoM meM nirantara lage rahanA caahiye| vivAha kI paramparA anAdi kAla se pracalita hai| karmabhUmi ke prArambha se hI vivAha karane kA upadeza kulakaroM dvArA diyA jAtA hai| karmabhUmi ke samApta hone para vivAha kArya bhI banda ho jAte haiM parantu punaH karmabhUmi ke prAraMbha meM kulakara vivAha karane kA upadeza dete haiN| isa prakAra yaha paddhati anAdikAla se cala rahI hai| vivAha ke pA~ca aMga kahe gaye haiM, inake binA vivAha pUrNa tIrthaMkara cakravartI, nArAyaNa, pratinArAyaNa, balabhadra Adi ke aneka nahIM mAnA jAtA hai vivAhoM kA ullekha aneka zAstroM meM hai| chaThaveM kAla meM strI puruSa jAnavaroM kI taraha naMge evaM binA AcAra-vicAra ke vicaraNa karate haiN| inameM kisI prakAra kA sadAcaraNa nahIM rhtaa| utsarpiNI kAla ke dUsare dukhamA kAla ke eka hajAra varSa zeSa rahane para kulakaroM kI utpatti hotI hai ve upadeza karate haiM ki vivAha karo aura mArca 2003 jinabhASita paM. sanatakumAra vinoda kumAra jaina pA~ca aMgoM dvArA hI vivAha saMskArita evaM sukhamaya hotA hai| hameM AcAryo/ nItikAroM ke siddhAntoM ko nakAranA nahIM caahiye| jAM inheM najaraaMdAja kara ke premavivAha (gandharva vivAha) karate hai unake duSpariNAma sAmane Ane lage haiN| kyoMki vivAha pUrva vara kanyA kA kuzala anubhava abhibhAvakoM dvArA cayana nahIM ho pAtA / sukhamaya gRhastha jIvana ko vivAha ke liye yogya kanyA evaM yogya vara kA cayana karanA cAhiye isameM bhI yogya kanyA kA cayana adhika mahatvapUrNa hai kyoMki suyogya zikSita kanyA Age calakara karttavyaparAyaNa bhAryA aura prema vatsalA mAtA kA rUpa grahaNa karatI haiN| kanyA ke vivAhoparAnta aneka rUpa hote haiN| bhojana ke samaya mA~, rAtri ke samaya yogya vezyA, rogAvasthA meM kuzala paricArikA evaM vizeSa kAryoM meM maMtraNA dene vAle maMtrI kA kArya karatI haiN| ataH kanyA cayana ke samaya sAvadhAnI rakhanA cAhiye / vara ke cayana ke lie bhI AcAryo nItikAroM ne aneka nirdeza diye haiN| padma purANa meM vara ke nI guNa kahe haiM kulaM zIlaM dhanaM rUpaM samAnatvaM balaM vaya: dezI vidyAgamazceti yadyapyuktAvareguNAH / arthAt- kula zIla, dhana, rUpa, samAnatA, bala, avasthA, deza aura vidyAgama ye vara ke nau guNa kahe gaye haiN| phira bhI vara cayana meM parivAra ke sadasyoM ke alaga-alaga dRSTikoNa rahate haiM / kanyA hi vRNate rUpaM mAtA vitaM pitA zrutaM / bAndhavA hita micchanti miSThAtretare janAH // 25
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadAcAra pUrvaka raho taba vivAha prAraMbha hote haiM, tabhI se vivAha evaM / kAraNa hotA hai isalie isa loka aura paraloka meM sukha ko cAhane dharma ke saMskAra prAraMbha hote haiM, ata: yaha nizcita hai ki vivAha se | vAlA puruSa kabhI bhI strI ko upekSA kI dRSTi se nahIM dekheN| hI dharma kA nirdoSa pAlana ho sakatA hai| pativratA striyA~ dharma, vibhUti, sukha va kIrti kA eka ghara yA dhvajA putra aura kanyA ke janma samaya harSa, viSAda aura zikSA dene | hotI haiM - ke samaya bheda karate haiM jabaki donoM hI zikSA prApta kara pratibhAvAna zIlavatI evaM kartavyaparAyaNa gRhaNI santAnaprApti karate hI banate haiN| prathamAnuyoga ke graMthoM meM aneka sthAnoM para kanyA ko mAtA ke pratiSThita pada ko suzobhita karatI hai| mAtA kI pratiSThA zikSita karane ke aneka udAharaNa dekhane ko milate haiN| sarvaprathama aura mahatva prAya: hara yuga meM rahA hai kyoMki mAtA gRhastha jIvana Adi prabhu RSabhadeva ne apanI donoM kanyAoM ko lipividyA evaM kI dhurI hai| usake dvArA kiye gaye saMskAra vyakti ko mahApuruSoM aMkavidyA kI zikSA dI aura bhI aneka prasaMga dekhane ko milate haiM kI koTi meM baiThA dete haiN| pratibhAvAnA nArI purUSoM ko hI pratibhAvAna kanyA kA yogya zikSA ke liye guru ke pAsa bhejA jAtA thaa| banAne meM sakSama hotI hai| puruSa aura strI kA samAna mahatva aura jainAgama kI yaha svastha paramparA Aja bahuta hI prAsaMgika hai| kanyA gaurava samAna hotA hai| adhikAra bhI samAna hotA hai| Adi purANa jitanI suzikSita hogI mAnava jIvana utanA hI sukhI evaM samRddha meM bhI AcArya jinasena svAmI ne pitA kI sampatti para putra ke hogaa| Aja striyAM pratyeka kSetra meM unnatizIla haiN| prAcInakAla se | samAna putrI kA bhI samAna adhikAra mAnA hai| nArI kA sammAna rahA hai| jisa samAja meM nArI kA sammAna rahatA hai putryazca saMvibhAgarhAH samaM putraiH samAMzakaiH 138/154 vaha samAja suzIla evaM saMskArita samAja hotA hai| jisa prakAra AdipurANa zikSita puruSa kI garimA hotI hai usI prakAra kanyA bhI yadi arthAt - putroM ke samAna putriyoM ko bhI samAna bhAga denA suzikSita ho to garimA hotI hai| isa prakAra kA ullekha Adi purANa | caahie| kanyA kA pitA apanI beTI ko kabhI bhI bheMTa dene meM kamI nahIM krtaa| putra aura putriyAM mAtA-pitA ko samAna hote haiN| vidyAvAna puruSoM loke saMmatiM yAti kovidaiH| gRhastha jIvana meM vara aura kanyA kA bhI samAnatA kA nArI ca tadvatI dhatte strI sRSTe ragrimaM padam / / 98 / / | sthAna hai| vivAha ke samaya kanyA dene vAle kI kabhI upekSA nahIM arthAt - isa loka meM vidyAvAna puruSa paNDitoM ke dvArA bhI karanA cAhie vaha bar3A upakArI hai| jo vara ke gRhastha jIvana kA sammAna ko prApta hotA hai aura vidyAvatI strI bhI sarva zreSTha pada ko AdhAra svarUpa kanyA pradAna karatA hai| kanyA ke sAtha kanyA kA prApta hotI hai| suzikSita, saMskArayukta evaM sAhasI kanyAe~ zreSTha abhibhAvaka apanI zakti ke anusAra aura bhI aneka bheMTa detA hai| vadhU, bhAryA, gRha lakSmI Adi padoM ko dhAraNa karatI haiN| jaina yaha usa kI mAnatA hai| sAhitya meM patnI kI bhUmikA gRhastha jIvana meM sahacarI ke rUpa meM jo vyakti bheMTa kI vastu ko hI saba kucha mAnakara vastu ko rahI hai| vaha apane pati kI mitra, salAhakAra evaM saMrakSikA ke rUpa zreSTha aura vyakti ko nimna mAnane lagate haiM, ve apane sAtha vizvAsaghAta meM pratiSThita thii| pati ke sAtha mana, vacana kAya se rahanA nAriyoM kA karate haiN| kyoMki jo saharSa diyA jAya vaha zreSTha hotA hai aura jo parama kartavya hai| patnI ke samAna vyakti kA koI bandhu nahIM hai, koI jabaradastI khIMcatAna karake liyA jAya vaha pApa hai| daheja kI gati nahIM hai aura dharma-ArAdhanA meM bhAryA ke samAna koI sahAyaka paribhASA Aja parivartita hotI jA rahI hai| dharma, artha aura kAma nahIM hai / vaivAhika jIvana ko sArthaka aura sukhamaya banAne ke lie puruSArtha kI siddhi meM vivAha- jaise gRhastha dharma meM bhI hameM puNya pati-patnI meM sAmaMjasya aura ApasI prema vyavahAra honA Avazyaka pApa jaise kArya kI vivecanA karanA caahie| apanI beTI kI taraha haiM / yadi pati-patnI meM koI kamI hai, to use snehapUrNa vyavahAra aura dusara kI bhI beTI hai, aisA cintana puNya aura kaThora hRdaya se rupaye satpreraNA se dUra kiyA jA sakatA hai| patnI ko dharma saMskAroM meM sameTanA dayAbhAva kA abhAva honA pApa hai| agraNI honA caahie| kyoMki yadi patnI dhArmika saMskAroM se sahita hogI to pati sahita pUre parivAra ko dhArmika kara degii| jisa prakAra purANoM meM kanyA kI mAMga karanA pAyA jAtA hai kintu kanyA celanA rAnI ne apane bauddha dharmAvalambI pati ko jaina banA liyA ke sAtha dhana kI yAcanA kA koI ullekha nahIM miltaa| daheja ke thaa| viSaya vAsanA evaM pApoM meM Asakta strI pati sahita pUre vikarAla rUpa ne samAja ko patana kI rAha dikhA dI hai| pratyeka parivAra ko le DUbatI hai| pati ko hamezA patnI se prema karate hue vyakti yadi vivAha kI vizeSatA ko gambhIratA se soce to vaha dharma ke kSetra meM utsAhita karate rahanA caahie| gRhastha sukha prApta daheja ko mahatva nahIM degA aura hamArA samAja eka Adarza samAja karane vAle ko patnI kA Adara karanA caahie| bnegaa| strINAM patyurUpekSavaM paraM vairasya kAraNam, saMskArita samAja hI prANiyoM kA upakAra karane meM samartha tannopekSeta jAtu strI vAJchaMlloka dvayehitam / 27 / sA.dha. | hAtA hai| samAja kA AdhAra vivAha ha / vivAha pravR hotI hai| samAja kA AdhAra vivAha hai| vivAha pravRtti rUpa gRhastha arthAta - striyoM ke pati kA anAdara hI vizeSa baira kA | dharma kA prAraMbha hai| yahI pravRtti rUpa dharma, nivRtti rUpa meM parivartita 26 mArca 2003 jinabhASita
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ hotA hai tathA nivRtti dhArakoM ko vaiyAvRtya meM sahAyaka hokara puNya lAbha karAtI haiN| gRhastha jIvana vizAla saMbhAvanA se bharA hotA hai| laukika evaM pAralaukika vibhUtiyoM kA saMgraha gRhastha sugamatApUrvaka kara sakatA hai, prANimAtra ke prati anaMta upakAra karane kI sAmarthya gRhastha dharma meM hai / pANigrahaNa se AraMbha hone vAlA gRhastha dharma itihAsa ke puNyAkSaroM kI aTUTa gAthA hai| isa pavitra jIvana ko vara vadhu milakara calAte haiN| tathA agri kI sAkSI meM jIvana bhara ke lie sahacAritA kI zapatha lete haiN| yaha zapatha vApisa nahIM lI jA sakatI, tor3I nahIM jA sakatI aura aticAra se malina bhI nahIM kI jA sktii| mana vacana kAya se ise jIvana paryanta nibhAnA hotA hai unheM nirantara yaha vizvAsa banA rahatA hai ki unakA jIvana paraspara bhAratIya sAhitya, kalA, saMskRti, samAja, svataMtratA | AMdolana, prazAsana tathA rAjanIti Adi ke abhyutthAna meM jaina samAja kA sadA hI gauravazAlI sthAna rahA hai| ina kAryoM meM apane jIvana ko prANapaNa se AhUta / samarpita karane vAloM ko rASTra ke dvArA samaya-samaya para gaurava pradAna kiyA jAtA hai I 25 janavarI 2003 ko rASTrapati bhavana, naI dillI ke dvArA isa varSa ke sarvocca nAgarika alaMkaraNoM kI ghoSaNA kI gaI hai| inameM deza kI 4 pramukha hastiyoM ko padma vibhUSaNa, 34 ko padmabhUSaNa tathA 54 ko padmazrI alaMkaraNoM se alaMkRta kie jAne kI ghoSaNA kI gaI hai| vibhinna viSayoM meM mahArata rakhane vAle ina mahAnubhAvoM meM 4 viziSTa vyaktitva ke dhanI jaina bandhu bhI haiN| hAlAMki kucha aura bhI inake atirikta jaina ho sakate haiM, kintu seTha, phar3ake, caudharI yA mittala Adi jaise upanAma likhe hone se inako jaina rUpa meM jAnanA / pahacAnanA abhI zeSa haiN| jaina samAja ke gaurava puruSa sammAnita hoMge sAdhu satI au sUramA, jJAnI au gajadanta / te nikasai nahiM bAhurai, jo jaga jAhi ananta // jAkA guru hai gIrahI, girahI celA hoya / kIca kIca ke dhovate, dAga ne chUTai koya // paNDita kerI pothiyoM, jyoM tItara kA jJAna / aure saguna batAva hIM, Apana phaMda na jAna // * 1. vApisa AnA 2. gRhasthI meM Asakta samarpita hai| pati-patnI eka dUsare ke pUraka haiM kisI eka ke binA jIvana apUrNa hai| jIvana ko ratha kI evaM pahiyoM ko pati patnI kI upamA dI gaI hai| yadi pahiyA asamAna hai to jIvana ratha ruka jAtA hai, gati nahIM rahatI / isI ko dRSTi meM rakhakara samAna guNavAna, kulavAna, rUpavAna buddhivAna vara evaM kanyA kA saMbaMdha karanA caahie| jIvana kA AdhAra paraspara vizvAsa haiN| yogya vara aura kanyA ke cayana se jIvana sukhamaya banatA hai| gRhastha jIvana ke sukhapUrvaka vyatIta karane ke sAtha jIvana meM dharma dhAraNa karane kA bhAva niraMtara rahanA cAhie tabhI saptapadI arthAt saptaparama sthAna prApta karane kI bhAvanA sArthaka hogii| rajavA~sa, sAgara (ma.pra.) 470442 bhArata ratna tathA padmavibhUSaNa ke uparAnta deza ke sarvocca nAgarika alaMkaraNa padmabhUSaNa se sammAnita hone vAle haiM zrI siddharAja DaDDhA (sArvajanika mAmale) tathA zrI hastimala saMcetI (cikitsA) / padmazrI sammAna se sammAnita hone vAle haiM zrI nemIcanda jaina ( kalA evaM raMga maMca) tathA zrI omaprakAza jaina (kalA) / bhAratIya pulisa sevA (AI.pI.esa.) ke ma.pra. kaiDara ke ATha adhikAriyoM ko viziSTa aura sarAhanIya sevA ke lie rASTrapati kA pulisa padaka die jAne kI bhI ghoSaNA kI gaI hai| inameM DI.AI.jI. pulisa kalyANa, bhopAla zrI azoka kumAra jaina bhI sammilita haiN| kabIra kI sAkhiyA~ ina sabhI ke dIrghakAla taka mAnava sevA evaM kalyANa kI kAmanA ke sAtha hI jaina samAja ke ina gaurava puruSoM ko AtmIya badhAiyA~ haMsA bagulA eka sA, mAnasarovara mA~hi / bagA DhiMDhaure mAcharI, haMsA motI khA~hi // hIrA tahA~ na kholie, jaha~ khoTI hai haatt| kasi kari bA~dho gA~TharI, uThi kari cAlo bATa // jaba guna ko gAhaka milai, taba guna lAkha vikAya / jaba guna ko gAhaka nahIM, kaur3I badale jAya // mArca 2003 jinabhASita 27
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jijJAsA-samAdhAna paM. ratanalAla bainAr3A praznakartA- zailendra samaTauriyA 6. brahAnemidatta kRta ArAdhanA kathAkoza meM isa prakAra jijJAsA- kyA AcArya samantabhadra ko tIrthaMkara prakRti kA | kahA haibaMdha huA tathA ve Age tIrthaMkara baneMge yA nhiiN| sapramANa uttara deM? kRtvA zrI majjeindrANAM zAsanasya prbhaavnaam| samAdhAna- AcArya samantabhadra isI paMcamakAla meM huya hai| svamokSadAyinI dhIrA bhAvitIrthakaro gunnii|| zrI karmakANDa meM isa prakAra kahA hai - (uparokta sabhI pramANoM ke saMkalana kA zreya svargIya paM. "titthayara baMdha pArambhyA NarA kevali dugaMte" / / 93 / / | pannAlAla jI sAgara ko hai)| artha- tIrthaMkara prakRti ke baMdha kA prAraMbha karmabhUmi ke uparokta sabhI pramANa AcArya samantabhadra ke bhAvi tIrthakaratva manuSya ke dvArA kevalI yA zrutakevalI ke pAdamUla meM hI hotA hai| kA samarthana karane vAle haiM, tathA caudahavIM se solahavIM zatAbdI ke (jabaki AcArya samantabhadra ko kevalI tathA zrutakevalI kA pAdamUla | madhya ke haiN| parantu tiloyapaNNatti meM jahA~ bhAvI tIrthaMkaroM kA upalabdha nahIM thA) TIkA meM yaha bhI likhA hai ki kevalI vA zruta | ullekha hai vahA~ AcArya samantabhadra kI koI carcA nahIM hai| ata: kevalI ke pAdamUla meM hI tIrthaMkara prakRti ke baMdha kA niyama isa viSaya kA prabala AdhAra khojA jAnA caahiye| isaliye hai ki anya sthAna para aisI vizuddhatA nahIM hotI jo jijJAsA- bhagavAn zAnti nAtha kI pUjana meM (harI dropadI tIrthaMkara prakRti kA baMdha prAraMbha kara ske| isa pramANa se to aisA hI | dhAtakI khaNDa mA~hI) isakA kyA artha lagAnA cAhiye? mAnanA cAhie ki AcArya samantabhadra ko isa bhava meM tIrthaMkara samAdhAna- ina paMktiyoM kA tAtparya zrI harivaMza purANa kI prakRti ke baMdha kA prAraMbha nahIM huaa| (vartamAna ke jo AcArya evaM nimna kathA se samajhanA caahiye| eka bAra nArada pANDavoM ke mahala vidvatagataNa donoM kevalI ke pAdamUla ke binA bhI tIrthaMkara prakRti | meM Aye tathA dropadI ke ghara gye| dropadI AbhUSaNa dhAraNa karane meM ke baMdha kA prAraMbha mAnate haiM, unake anusAra AcArya samatanbhadra ko | vyasta thI ata: vaha nArada ke praveza ko na jAna skii| isase nArada isa bhava meM tIrthakara prakRti ke baMdha kA prAraMbha kadAcita saMbhava ho | jI atyanta rUSTa huye aura dropadI ko duHkha dene kA nizcaya karake sakatA hai) AcArya samantabhadra bhaviSya meM kabhI tIrthaMkara bnegeN| AkAza mArga se pUrva ghAtakIkhaNDa ke bharatakSetra kI amarakaMkopurI isake kucha upalabdha pramANa isa prakAra haiM :-- ke rAjA panAtha se mile| nArada ne padmanAbha se dropadI ke rUpa kA 1. rAjA balikathe meM AcArya samantabhadra ko tapasyA dvArA atizaya varNana kara rAjA padmanAtha ke citta meM usake prati utkaMThA cAraNa RddhidhArI batAte huye unheM AgAmI tIrthaMkara kahA hai- samIcIna utpanna kara dii| aura dropadI kA pUrA patA batAkara cale gye| padmanAbha dharmazAstra prastAvanA pR. saMkhyA 50 ne saMgama nAmaka deva kI ArAdhanA kara sotI huyI TropadI ko 2. Apta mImAMsA kI prastAvanA ka pR. 5 meM bhASAkAra paM. | uThavAkara apanI nagarI meM bulA liyaa| dropadI ne jagane para rAjA se mUlacandra zAstrI, zrI mahAvIra jI, ne nimna gAthA likhI haiM- usake samakSa apanA prastAva rakhA / dropadI atyanta dukhI huyI aura aTThaharI Nava paDihari cakki -caukkaM ya eya blbhddo|| usane apanI pati arjuna ke darzana hone taka AhAra kA tyAga kara seNiya samaMtabhaddAse titthayarA haMti NiyemeNa! diyA aura padAnAbha ke haTha ko dekhakara bolI "yadi mere Atmaya artha- ATha nArAyaNa, nau pratinArAyaNa, cAra cakravartI, eka / jana eka mAha ke bhItara yahA~ nahIM Ate haiM to tumhArI jo icchA ho balabhadra, zreNika tathA samaMtabhadra ye caubIsa mahApuruSa Age tIrthaMkara so karanA" aura svayaM bhagavAn ke dhyAna, stavan meM laga gii| hoNge| dropadI ke acAnaka adRzya ho jAne para pANDavoM meM zoka chA gayA 3. vIra vikrAnta kI prazasti meM isa prakAra kahA hai- aura unhoMne zrI kRSNa ko sabhI samAcAra btaayaa| eka dina acAnaka zrI mUlasaMgha vyomendubhArate bhaavitiirthkRt| nArada jI zrI kRSNa kI sabhA meM Aye aura unhoMne dropadI kI pUrI deze samantabhadrAkhyo munirjIyAtpaddadhikaH / / jAnakArI dii| zrI kRSNa taba dropadI ko lAne ke lie ratha para 4. jinendrakalyANAbhyudaya nAmaka graMtha meM bhI isa prakAra baiThakara adhiSThAtA deva kI ArAdhanA karake usakI sahAyatA se kahA hai lavaNasamudra kA ullaMghana kara ghAtakIkhaNDa dvIpa pahu~ca gye| samAcAra zrI mUlasaMgha vyomendubhArate bhaavtiirthkRt| milate hI rAjA padAnAbha kI senA, nagarI se AyI lekina pA~cI deze samantabhadrAkhyo shriiyaatpraaptpdddhikH|| pANDavoM ne usa mArakara bhagA diyaa| rAjA padmanAbha nagara gake dvAra 5. zrI zratusAgara sUri ne SaTpAhuDa kI TIkA meM isa prakAra | kara bhItara chupa gayA thA taba zrIkRSNa ne apane pairoM me AghAta se usake mahala Adi ko naSTa karanA prAraMbha kara diyaa| uktaM ca samantabhadreNotsarpiNikAle AgAmini koI upAya na dekha rAjA dropadI kI zaraNa meM AyA aura bhaviSyatIrthakaraparamadevena, kAle kalpazate'ti ca / kSamA mA~gate hue abhayadAna kI prArthanA kii| dropadI ne usa strI 28 mArca 2003 jinabhASita
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA bhapa dhAraNa kara zrIkRSNa kI zaraNa meM jAne ko khaa| taba rAjA / artha mukhya aura upacAra ke bheda se dharma do prakAra kA padmanAbha strI kA bheSa dhAraNa kara dropadI ko Age karake zrIkRSNa kahA gayA hai| apramatta nAmaka saptama guNasthAna meM mukhya dharmadhyAna kI zaraNa meM pahu~ce zrIkRSNa ne use abhayadAna diyA aura sabhI / hai aura nIce ke guNasthAna meM aupacArika dharmadhyAna hai| pANDavoM ke sAtha lavaNa samudrA ko pAra karake dvArikA vApisa lauTa 2. bhAvasaMgrahakAra kA kathana isa prakAra hai| aaye| isa prakAra isa pRjA meM, bhagavAn ke dhyAna/stavana kA phala " mukkhaM dhammajjhANaM uttaM tu pamAya virahie tthaanne| batAne ko yahI kathA dI hai| desa virae pamatte uvayAre Neva NAyavvaM / / 37 / / praznakartA- zrImati pratibhA jaina, jayapura artha- mukhya dharmadhyAna pramattdhrAmaka guNasthAna meM kahA gayA jijJAsA- kyA tIrthaMkara gahastha avasthA meM aNuvrata nahIM | hai| dezavirata aura pramattavirata gaNasthAna meM upacAra se hI jAnanA dhAraNa karate? jabaki bhagavAn pArzvanAtha kI pUjA meM likhA hai 'dhare caahiye| aNuvrata mhaasukhkaar'| 3. jJAnArNavakAra AcArya zubhacandra ne isa prakAra kahA hai| samAdhAna- tIrthaMkara prabhu gRhastha avasthA meM aNuvrata dhAraNa khapuSpamathAzrRMgaM kharasyApi prtiiyte| nahIM krte| sabhI tIrthaMkaroM ke ATha varSa kI Ayu meM dezasaMyama ho na punardezakAle'pi dhyaansiddhiguhaashrme||4,17 // jAne kA niyama hai, jaisA ki mahApurANa parva 53 meM kahA hai artha- AkAza ke puSpa aura gadhe ke sIMga nahIM hote haiN| svAyarAdyaSTavarSebhyaH sarveSA parato bhvet| kadAcit kisI deza va kAla meM inake hone kI pratIti ho sakatI uditASTakaSAyANAM tIrthezA dezasaMyamaH / / 35 // hai parantu gRhasthAzrama meM dhyAna kI siddhi honI to kisI deza va artha-jinake pratyAvyAkhyAnAvaraNa aura saMjvalana sambandhI kAla meM sambhava nahIM hai| krodha, mAna, lobha ina ATha kaSAyoM kA hI kevala udaya rahatA hai 4. zrI devesana AcArya ne bhAvasaMgraha meM isa prakAra kahA hai| aise sabhI tIrthaMkaroM ke apanI Ayu ke ATha varSa ke bAda dezasaMyama kiM jaM so gihavaMto vahiraMttaragaMtha parimio nnic|| ho jAtA hai| vahu Arambhayautto, kaha jhAyaha suddha mappANaM / / 384 / / praznakartA- vIrendra zAstrI, koTA gharavAvArA keI karaNIyA asthi te Na te svve| jijJAsA- cauthe guNasthAna meM dharmadhyAna hotA hai yA nahIM? jhANaTThiyassa purao, ciTuMti NimIliyacichassa / / 385 / / samAdhAna-zAstroM meM dharmadhyAna ke guNasthAnoM kA varNana do artha- mukhya rUpa se gRhastha ke dharmadhyAna na hone kA kAraNa prakAra se prApta hotA hai| yaha hai ki gRhasthoM ke sadA kAla bAhyAbhyantara parigraha parimita rUpa AcArya pRjyapAda ne sarvArthasiddhi adhyAya 9 sUtra 36-37 se rahate haiM tathA AraMbha bhI aneka prakAra ke bahuta hote haiM isalie kI TIkA meM zreNI ke pahale dharma dhyAna mAnA hai| likhA hai ki vaha zuddhAtmakA kA jJAna kaise kara sakatA hai arthAt nahIM kara "dharmadhyAnaM caturvikalpamavaseyam tadavirata dezavirata pramatAmata zreNI sakatA / / 384 / / gRhasthoM ko ghara ke kitane hI vyApAra karane par3ate ke pahale dharma dhyAna mAnA hai| likhA hai "dharma dhyAnAM | haiM jaba vaha gRhastha apane netroM ko baMda kara dhyAna karane baiThatA hai caturvikalpamavaseyam tadavirata dezavirAta pramatApramata saMyatAnAm | taba usake sAmane ghara ke karane yogya saba vyApAra A jAte haiN| bharvAta..... zreNyArohaNAtpAgyaM zreNyo zukleiti vyaakhyaate|" 385 / / artha- dharmadhyAna cAra prakAra kA jAnanA caahiye| yaha uparokta pramANoM se yaha spaSTa hotA hai ki caturtha va paMcama avirata, dezavirata, pramattasaMyata aura apramattasaMyata jIva ke hotA guNasthAnavartI gRhasthoM ke upacAra se dharma dhyAna mAnanA cAhiye aura hai| zreNI ArohaNa se pUrva dharmadhyAna hotA hai aura donoM zreNiyoM meM vaha bhI kvacit kadAcit hI mAnanA ucita hai| zukladhyAna hotA hai isI taraha zrI akaMlaka svAmI ne rAjavArtika praznakartA- ajaya jaina, jabalapura meM tathA jJAnArNava meM bhI likhA hai| zrI dhavalA pu. 13 meM dharmadhyAna jijJAsA- kyA vyavahAra naya kA viSaya asatya aura kI dUsarI vyAkhyA milatI hai| jisake anusAra dharmadhyAna kapAya | agrayojanIya haiM? rahita jIvoM se hotA hai aura zukladhyAna kaSAya rahita hotA hai| / samAdhAna- uparokta viSaya meM sabase pahale hameM isa bAta arthAt caturtha guNasthAna se dazaveM guNasthAna taka dharmadhyAna mAnA hai| kA vicAra karanA cAhiye, ki kyA koI naya satya yA koI naya aura zeSa cAra guNasthAnoM meM zukladhyAna mAnA hai| donoM hI taraha kI asatya kahA jAye yA nhiiN| vyAkhyAoM meM caturtha guNasthAna meM dharmadhyAna svIkAra kiyA gayA hai| naya kI paribhASA- 'pramANa ke dvArA samyak prakAra se isa saMbaMdha meM kucha anya AcAryoM ne vicAra isa prakAra bhI grahaNa kiyA gayA vastu kA aMza/ dharma ko grahaNa karane vAlA jJAna prApta hote haiN| naya kahalAtA hai|' jJAtA ke abhiprAya ko naya kahate hai| jo nAnA 1. tatvAnuzAsana meM isa prakAra kahA hai : svabhAvoM se haTAkara kisI eka svabhAva meM vastu ko le jAtA hai, mukhyopacAra bhedena dharmadhyAnamiha dvidhaa| vaha naya kahalAtA hai (A.pA. 186) naya ke mRla do bheda hote hai| apramatteSu tanmukhyAmitoSvopacArikaM / / 47 / / 1. nizcayanaya 2. vyavahAra ny| - mArca 2003 jinabhApita 2)
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizcayanaya kA hetu dravyArthikanaya hai, aura sAdhana arthAt vyavahAra kA hetu paryAyArthikanaya hai| (A.pA. 10) ye donoM hI naya sarvajJa dvArA praNIta haiN| jaisA ki paMcAstikAya gAthA-4 kI TIkA meM kahA gayA hai| dau hi nayI bhagavatA praNItau vyArthikaH paryAyArthikazca tatra na khalu eka nayAyatAH dezanA, kintu ubhayanayAyattA // artha- donoM hI naya bhagavAn ke dvArA kahe gaye haiM / dravyArthika aura pryaayaarthik| inameM se bhagavAn kA upadeza eka ke Azrita nhiiN| kintu ubhayanayoM ke Azrita haiN| zrI dhavalA jI meM isa prakAra kahA gayA hai ki tIrthaMkara ke vacanoM ke sAmAnya prastAra kA mUla vyAkhyAna karane vAlA dravyArthikanaya hai aura unhIM vacanoM ke vizeSa prastAra kA mUla vyAkhyAtA paryAyArthikanaya hai| zeSa sabhI naya ina donoM nayoM ke vikalpa hai| ye donoM naya apane-apane viSaya ke kathana meM samIcIna hai / isa bAta ko batAne ke lie zrI jayadhavalA (pu. 1 / 351 ) meM AcArya vIrasena svAmI kahate hai ki NiyayaNaya NijjasaccA savvaNayA para viyAlaNe mohaa| te uNeNa dina samao, vibhayaI sacce va alievA // , artha- ye sabhI naya apane-apane viSaya ke kathana karane meM samIcIna hai aura dUsare nayoM ke nirAkaraNa meM mUr3ha haiN| anekAMta rUpa samaya ke jJAtA puruSa " yaha naya saccA hai aura yaha naya jhUThA hai" isa prakAra kA vibhAga nahIM karate haiM / zrI jayadhavalA meM (pu. 1/8 ) para isa prakAra kahA hai / vavahAraNayaM paucca puNa godamasamiNA cudavIsaNhamaNiyoddArANamAdIe maMgalaM kadaM Na vavahAraNaNao cappalao, tatto sissANaM ucittadaMsaNAdo / jo bahujIvavANuggahakArI vavahAraNao so ceva samassidabbo tti maNeNAvahAriya godamadhereNa maMgalaM tattha kayaM / "" artha- gautama gaNadhara ne vyavahAranaya kA Azraya lekara kRti Adi caubIsa anuyogoM dvAroM ke Adi Namo jiNANaM" ityAdi rUpa se maMgala kiyA hai yadi kahA jAya vyavahAranaya asataya hai, so bhI ThIka nahIM hai, kyoMki usameM ziSyoM kI pravRtti dekhI jAtI hai| ataH jo vyavahAranaya bahuta jIvoM kA anugraha karane vAlA hai usI kA Azraya karanA cAhiye, aisA mana meM nizcaya karake gautama sthavira (gaNadhara ) ne caubIsa anuyogadvAroM ke Adi meM maMgala kiyA hai| zrI padmanaMdi AcArya ne padmanaMdipaMcaviMzatikA meM to vyavahAranaya ko pUjya kahA haiM / mukhyopacAra vivRtiM vavahAropAyato yataH santaH / jJAtvAzrayanti zuddhatattvamiti vyavahatiH pUjyA // 608 // artha- kyoMki sajjana manuSya vyavahAranaya ke Azraya se mukhya aura upacAra kathana ko jAnakara zuddhatattva kA Azraya lete haiM ataeva vyavahAranaya pUjya hai / uparokta pramANoM se yaha bilkula spaSTa hotA hai ki vyavahAranaya asatya nahIM hai| aura zrI, yadi vyavahAranaya ko asatya mAnA jAyegA to arahaMta parameSThI kA sarvajJa panA bhI asatya siddha ho jAyegA / mArca 2003 jinabhASita 30 jaisA ki AcArya kundakunda mahArAja niyamasAra meM likhate haiM jANadi passadi savvaM, vavahAraNayeNa kevalI bhagavan / kevalaNANI jANadi, passadi niyameNa appANam // artha- kevalI bhagavAn vyavahAranaya se sarva lokAloka ko jAnate hai aura dekhate hai| tathA nizcayanaya se apanI AtmA ko hI jAnate aura dekhate hai / yahA~ yaha batAnA bhI ucita hogA ki Agama meM nayoM kA varNana kisaliye kiyA jAtA hai| isakA varNana zrI vIrasena svAmI ne jayadhavalA 1 / 225 meM isa prakAra kiyA hai yaha naya padArthoM kA jaisA svarUpa haiM usa rUpa se unake grahaNa karane meM nimitta hone se mokSa ke kAraNa hai isalie naya kA adhyayana kiyA jAtA hai| jo loga vyavahAra ko jhUThA yA heya batAte haiM / unako samajhAne ke liye AcArya amRtacandra svAmI ne samayasAra kI TIkA meM nimnagAthA kahIM hai| jaijiNamayaM pavajjahatAmA vavahAraNicchaye muNaha / ekkeNa viNA chijjaI, titvaM aNNeNa uNa tacchaM // artha- yadi tuma jainadharma kA pravartana cAhate ho to vyavahAra aura nizcaya ina donoM ko mata chor3oM kyoMki eka naya (vyavahAranaya ) ke binA tIrtha arthAt vyavahAra mArga kA nAza ho jaayegaa| aura dUsare (nizcayanaya) ke binA tattva (vastu) kA nAza ho jaayegaa| ataH vyavahAranaya ko asatya nahIM kahA jA sktaa| jahA~ taka vyavahAranaya kA hamAre liye prayojanIya athavA aprayojanIya hone kA prazna hai, isake saMbaMdha meM samayasAra gAthA 12 ke bhAvArtha meM paMDita jayacandra jI kA mantavya isa prakAra hai-' jaba taka zuddhabhAvoM kI prApti nahIM hotI taba taka jitanA azuddhanaya kA kathana hai, utanA yathA padavIM prayojanIya hai| taba taka yathArtha jJAna zraddhAna rUpa samyaktava kI prApti nA huI ho taba taka to jinase yathArtha upadeza milatA hai| aise jinavacanoM ko sunanA, dhAraNa karanA, jinavacana ke kahane vAle zrI guru kI bhakti, jinabimba ke darzana ityAdi vyavahAra mArga meM pravRtta honA prayojanIya hai / aura jisake zraddhAna jJAna huA ho, para sAkSAt prApti nA huI taba taka pUrva kathita kArya, para dravyoM kA Alambana chor3ana rUpa aNuvrata aura mahAvrata kA grahaNa samiti, gupti paMcaparameSThI kA dhyAna rUpa pravartana tathA usI prakAra pravartana karane vAloM kI saMgati karanA aura vizeSa jAnane ke zAstroM kA abhyAsa karanA ityAdi vyavahAra mArga meM Apa pravalana karanA, tathA anya ko pravRtta karAnA ityAdi vyavahAranaya kA upadeza aMgIkAra karanA prayojanIya hai / vyavahAranaya ko kathaMcita asatyArtha kahA gayA hai| yadi koI use sarvathA asatyArtha jAnakara choDa de to zubhApayoga rUpa vyavahAra ko chor3anA hai| aura cU~ki zuddhopayoga kI sAkSAt prApti nahIM huI isaliye ulTA zubhopayoga meM hI Akara bhraSTa hogaa| aura yadi svecchA rUpa pravRtti karegA to narakAdi gati ko prApta kara saMsAra meM hI bhramaNa kregaa| isaliye jo zuddhanaya kA viSaya zuddhAtmA hai| jaba taka usakI prApti nA ho, tatra taka vyavahAranaya prayojanIya hai| aisA syAdvAda mata meM zrI guruoM ne upadeza diyA hai| 1/205, prophesarsa kaoNlonI AgarA- 282002 (u.pra.)
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra AdinAtha bhagavAna kI 5 Tana kI vizAla padmAsana pratimAjI ucca sthAna kamala para virAjita ajamera, 31 janavarI 03 19vIM zatAbdI kI aitihAsika dharohara ajamera sthita sonIjI kI nasiyAjI, jise seTha sA. kI nasiyAjI bhI kahA jAtA hai, meM san 1953 meM sva. sara seTha bhAgacaMdajI sonI ne bhagavAna AdinAtha kI 5 Tana kI vizAla padamAsana pratimAjI ko mUla vedI ke madhya sthAna meM 18 iMca U~ce siMhAsana para virAjita kraayaa| isa pratimAjI ko dinAMka 9 janavarI, 03 ko navanirmita vedI ke Upara 1750 kilogrAma ke kamaladala siMhAsana para paramapUjya saMta ziromaNi AcArya 108 zrI vidyAsAgarajI kI pAvana preraNA evaM AzIrvAda se muni 108 zrI sudhAsAgarajI mahArAja sasaMgha ke sAnnidhya meM paM. ravikAnta jaina ke nirdezana meM bar3e harSa va ullAsa ke vAtAvaraNa meM bhavya samAroha ke bIca virAjita kiyA gyaa| pUrva meM jaba-jaba vibhinna AcAryagaNa evaM muni saMgha yahAM padhAre, unhoMne isameM vAstudoSa batalAyA, kyoMki yaha mUrti darzanArthiyoM kI nAbhi ke nIce virAjita thii| prAcIna mUla vedI meM tor3a-phor3a se bacane va anya virAjita mUrtiyoM ke darzanoM meM vyavadhAna ko dekhate hue isa pratimAjI ko uccAsana para virAjamAna karane kI yojanA para carcAeM to haIM, lekina ise kriyAnvita kara mUrta rUpa nahIM diyA jA skaa| gata varSa jaina vizva ke sabase bar3e caurAsI phITa utaMga mAnastambha kI jUna 2003 meM svarNa jayantI mahotsava para mahAmastakAbhiSeka ke Ayojana ke sandarbha meM Tempula TrasTa ke TrasTI zrI nirmalacanda sonI va zrI pramodacaMda sonI kI nasiyAjI kI sabhI vediyoM ke jIrNoddhAra ke sAtha-sAtha isa pratimAjI ko uccAsana para virAjamAna karane kI bhAvanA jAgrata huI / isa hetu TrasTIgaNoM ne ajamera jaina samAja ke prabuddha mahAnubhAvoM va vidvAnoM kI eka sabhA bulAkara sArI bAtoM para carcA kii| unheM AcArya 108 zrI vidyAsAgarajI mahArAja kA AzIrvAda evaM sAnnidhya prApta karane le gaye evaM AcAryazrI ko zrIphala samarpita karake sAnnidhya evaM cAturmAsa karane kI vinatI kii| AcArya zrI cAturmAsa hetu siddhodaya kSetra padhAra rahe the, etad unhoMne sAnnidhya pradAna karane evaM cAturmAsa hetu asamarthatA vyakta karate hue isa maMgalamaya kArya ke lie zubha AzIrvAda pradAna karate hue evaM apane parama ziSya muni 108 zrI sudhAsAgarajI mahArAja ke pAsa jAne kA nirdeza pradAna kiyaa| AcArya zrI ke pAsa se lauTate hue muni 108 zrI sudhAsAgarajI mahArAja sasaMgha kA cAMdakher3I atizaya kSetra meM ajamera cAtumAMsa hetu prArthanA tathA isa kArya ko sAnnidhya pradAna karane hetu vinatI kI gii| bijauliyA pArzvanAtha meM cAturmAsa ke samApana ke bAda muni zrI 108 sudhAsAgarajI mahArAja alavara jAte samaya ajamera padhAre taba unase puna: vinatI evaM nivedana kiyA gyaa| munizrI ne yahAM Akara TrasTIgaNoM se vicAra-vimarza kiyA aura nirdeza pradAna kiye| antataH 8 janavarI ko unake sAnnidhya meM kamaladala sAr3he tIna phITa U~cI vedI para vidhividhAna pUrvaka virAjita kiyA gayA aura dinAMka 7 janavarI ko muni zrI kI AdhyAtmika zakti, Atmabala evaM AzIrvAda se isa pratimAjI ko kamaladala para virAjita kiyA gyaa| bhagavAna AdinAtha evaM AcArya vidyAsAgarajI mahArAja tathA muni sudhAsAgarajI mahArAja kI jaya-jayakAra se pUrI nasiyAjI gUMja uThI, jahAM hajAroM kI tAdAda meM bhaktagaNa mudita bhAva se bar3e utsAhapUrvaka hara kArya meM yogadAna de rahe the| isake sAtha hI mUla vedI meM virAjita bAraha pratimAe~ tathA anya vediyoM meM virAjita sabhI pratimAjI mandira ke dAyeM bhAga meM virAjita kara dI gaI haiN| aba nasiyAjI kI tInoM vediyoM kA jIrNoddhAra prArambha ho gayA hai aura AzA hai ki mahAmastakAbhiSeka ke sAtha hI vidhividhAna pUrvaka ina samasta pratimAoM kA nUtana vediyoM meM virojita karane kA bhavya kAryakrama isI varSa jUna mAha meM hone kI saMbhAvanA hai| isa pratimAjI kA uccAsana para virAjamAna honA sAmAjika va Arthika utthAna tathA samAja ko jor3ane meM mahatvapUrNa sAbita hogA, aisI AzA hai| bhavya samAroha meM nUtana vedI kA nakzA banAne vAle ArkiTekTa sarvazrI ummedamalajI jaina evaM unake suputra zrI nirmalakumArajI jaina kA tathA kamaladala ke nirmAtA jayapura ke mUrtikAra kA TrasTa kI ora se zAla or3hA kara sammAna kiyA gyaa| isake bAda sonI parivAra ke sarvazrI nirmalacaMdajI sonI evaM pramodacaMdajI sonI kA ajamera samAja kI ora se zrI jJAnodaya tIrthakSetra ke adhyakSa zrI bhAgacaMda gadiyA dvArA zAla, mAlA va sAphA or3hA kara bhAvabhInA sammAna kiyA gayA jisakA tumUlanAda se upasthita sAdharmIgaNoM dvArA anumodana kiyA gyaa| TrasTa kI ora se sabhI dharmapremiyoM ko modaka vitaraNa va bAhara se padhAre hue atithiyoM ke lie AvAsa evaM bhojana kI suvyavasthA rhii| hIrAcaMda jaina saha-pracAra-prasAra saMyojaka mArca 2003 jinabhASita 31
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAntinAtha digambara jaina mandira sarvodaya kaoNlonI, ajamera ajmer| 2 pharavarI, 03 sahaja rUpa se apane hArdika bhAvoM ke sAtha kiye gaye karmoM ko zreyaskara batalAte hue pa. pU. muni 108 zrI kSamAsAgara mahArAja ne apane maMgala udbodhana meM sarvodaya kaoNlonI sthita zrI zAntinAtha digambara jaina mandira parisara meM kahA ki agara inake sAtha sva va parakalyANa kI bhAvanA nihita ho, to sone meM suhAgA vAlI bAta ho jAtI hai| eka mAM apane bacce kA lAlanapAlana sevA suzruSA Adi jaise karatI hai, vaise hI sUrya prakAzamAna hokara binA kisI bhedabhAva ke jagata ko prakAza va UrjA pradAna karatA hai| vyakti dvArA kie gae karmoM se dUsaroM kA kitanA hita va ahita hogA, isa para vicAra karate hue apane karmoM para kamAMDa rakhate nirmala bhAvanA se agara inheM pUrNa kiyA jAye, to yaha hue karma sarvajanahitAya ho jAte haiN| adhikatara dekhA gayA hai ki acche kAryoM kA zreya lene ko to saba Atura rahate haiM, lekina galata va bure kAryoM ke lie idhara-udhara jhAMka kara inheM dUsaroM para thopane kI ceSTA kI jAtI hai| muni zrI ne Age kahA ki vibhinna zreNiyoM ke manuSyoM kI mAnasikatA va unake Asa pAsa ke vAtAvaraNa se unake dvArA kiye gae karmoM kA phala Azrita rahatA hai| prathama zreNI meM ve haiM, jo phala kI AkAMkSA to karate haiM, lekina karma nahIM karate haiN| ve laoNTarI Adi sAdhanoM dvArA dhana kamAne kI icchA rakhate haiN| dUsare vyakti ve haiM, jo karma to karate haiM, para phala bhagavAna para chor3a dete haiN| tIsare yaha jAnate hue karma karate haiM ki acchA yA burA jaisA bhI karma ve kareMge, vaisA hI unheM phala prApta hogaa| cauthe prakAra ke karma manuSya karate haiM, para kabhI phala kI AzA nahIM krte| pAMcaveM prakAra ke manuSya na karma karate haiM aura na kisI prakAra ke phala kI AzA rakhate haiM aura unheM niThallA mAnA jAtA hai| mahaja saMsAra calAne, gRhasthI va apanI barakata ke lie rUTina mAnakara jo karma kie jAte haiM, unase zAnti va saMtoSa kI prApti nahIM hotii| jinhoMne mudita mana se Atma kalyANa kI bhAvanA ke sAtha karmoM ko pUrNa kiyA ho, jo bhale hI saMsAra calAne hetu kyoM na ho, lekina ina karmoM ko karane vAloM ko sukha va zAnti kI anubhUti hotI hai| bhagavAna kI pUjana va arcanA kyoM, kaba kaise va kisI prakAra ke vivAdoM va cakkaroM tathA paMtha vyAmoha meM par3hakara inheM karane vAloM ko Atmasukha va Atma saMtoSa kI prApti nahIM hotI, lekina jahAM zuddha bhAvanA se Atma kalyANa va AnaMda mAnate hue pUjA-arcanA kI jAtI hai, usase puNya baMdha ke sAtha sukha va zAnti prApta hotI hai| dUsaroM ke 32 samAcAra mArca 2003 jinabhASita jIvana kI kSati na ho aura hitakArI bhAva jahAM samAhita ho, aise karma karane se jIvana kA utthAna hotA hai| muni 108 zrI bhavyasAgarajI mahArAja ne sundara kathAnaka ke 1 108 zrI bha mAdhyama se kahA ki samatA dhAraNa kara krodha se bacate hue dUsaroM kI surakSA ke bhAva jahAM samAhita ho, ve vipattiyoM ke zUla ko phUla samajhate haiM / hIrAcaMda jaina zrI omaprakAza jI jaina padmazrI ke alaMkaraNa se vibhUSita suprasiddha samAjasevI evaM kundakunda bhAratI nyAsa ke nyAsI dharmAnurAgI zrImAn omaprakAza jI jaina ko isa varSa gaNataMtra divasa ke suavasara para padmazrI ke alaMkaraNa se vibhUSita kie jAne hetu cayanita kiyA gayA hai| isa Azaya kI sUcanA bhArata sarakAra ke mahAmahima rASTrapati jI kI ora se kendra sarakAra dvArA jArI adhisUcanA meM dI gaI hai| yaha samAcAra jAnate hI rAjadhAnI evaM deza kI jaina samAja meM harSollAsa kA vAtAvaraNa chA gayA evaM zrI jaina ko cAroM ora se badhAiyoM kA tAMtA laga gyaa| jJAtavya hai ki dharmAnurAgI zrImAn omaprakAza jI jaina vigata pacAsa varSoM se bhI adhika samaya se paramapUjya AcAryazrI vidyAnanda jI munirAja ke pAvana AzIrvAda evaM mArgadarzana meM jaina samAja evaM bhArata rASTra kI sevA meM tana-manadhana se samarpita supratiSThita vyaktitva haiM / tathA ApakI guNagarimA vinamratA evaM dUradarzitApUrNa kAryazailI ko apanI eka viziSTa pahicAna hai| dillI jaina samAja kI vibhinna pratiSThita saMsthAoM evaM gaNamAnya vyaktiyoM ke sAtha-sAtha zrI kundakunda bhAratI nyAsa evaM prAkRtavidyA parivAra ke samasta kAryakarttAoM evaM sadasyoM kI ora se dharmAnurAgI zrI omaprakAza jI jaina ko unakI isa garimApUrNa upalabdhi ke suavasara para hArdika badhAI aura abhinandana ke sAtha-sAtha unake sudIrgha, svastha jIvana evaM uccatama lakSyoM kI prApti ke nimitta hArdika maMgala kAmanAe~ preSita haiN| rASTrapati bhavana meM garimApUrvaka Ayojita hone vAle bhavya samAroha meM zrI jaina ko yaha alaMkaraNa mahAmahima rASTrapati jI ke kara kamaloM se yathAsamaya samarpita kiyA jaaegaa|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmadIkSA ur3atI cir3iyoM se maiMne pUchAtumane nIlagagana meM ur3anA kisase sIkhA? jaba bAdala barase maiMne pUchAtumane dharatI para AnA kisase sIkhA? bahatI nadiyoM se maiMne pUchAtumane kisase bahanA sIkhA? sAgara ke taTa para Akara maiMne sAgara se pUchAtumane gahare meM gaharAnA aura sataha para laharAnA mujhe batAo kisase sIkhA? saba muskAe aise jaise kahate hoM hamane sIkhAapane se apane se apane se| loga ha~sate haiM maiMne sUraja ko bulAyA hai vRkSa bhI Ae~ge mATI kI gur3iyA ke cir3iyA bhI AegI, byAha meM nadI aura sAgara sabhI ko AnA hai| donoM ne loga ha~sate haiM, Ane ko kahA hai, kahate haiM dharatI aura AkAza yaha merA bacapanA hai| donoM ke nAma sacamuca, prakRtistha maiMne ciTThI likha dI hai, honA ki hamArI bacapana meM lauTanA hai| muni zrI kSamAsAgara jI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ raji.naM. UP/HIN/29933/24/1/2001-TC DAka paMjIyana kra. ma.pra./bhopAla /588/2003 zrI jinendrAya namaH jinabhASita ke kIrtimAna dvitIya varSa ke zubhArambha para maMgala kAmanAe~ BENCO CRANK SHAFT OM y fin nirmAtA : niryAtaka baiMko injiniyariMga kampanI kailAza roDa, sikandarA, AgarA - 282009 dhvani : kAryazAlA : 2642042, 2641439, nivAsa :215618, 2522643 svAmI, prakAzaka evaM mudraka : ratanalAla banAr3A dvArA ekalavya oNphaseTa sahakArI mudraNAlaya saMsthA mayAdita, jona-1. mahArANA pratApa nagara bhopAla (ma.pra.) se mudrita evaM sarvodaya jaina vidyApITha 1/205, prophesarsa kAlonI, AgarA-282002 (u.pra.) se prakAzita /