Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ACC taMtrI cImanalAla gokaLadAsa zAha varSa 11 : aMka 10-11 ] amadAvAda : 15-8-46 [ kramAMka 130-131 - vi Sa ya - 6 na 1 parvAtirAja aAve che : ApaNe jAgIe to sAruM. : 2. , de. TAITala pAnuM - 2 2 zrIvidanAstotra : pU. A. bha. zau. vinayaparinI : 257 3 tretrovacagArai "sura" : hai. anAjulIsanI bina : 258 4 ' vivAhalau" sAhityanuM rekhAdarzana : prA. hIrAlAla 2. kApaDiyA : 259 - 5 phAgukA viSenI 5. lAlacaMdabhAInI . * sunA viSe kaMika jJAtavya : zrI. cImanalAla lallubhAI jhaverI : 266 6. bhaugolika koSamAM jaNAtI gaMbhIra bhUla : zrI. 5. lAlacaMdra bha. gAMdhI : 269 7 vaparAtAiLI ne kucha zat . mUtramAranI bena : 271 8 samagra Agamo lakhAvanArA che . le sa dhavI bhAionI prazasti : zrI. 5. aMbAlAla premacaMda zAhe : 277 9 nirmAtA taravADyo : pU. mu. . bI. vADhamalinayanI 6 ra78 10 aSTakarma-ratavana , : pU. . ma, zrI. jayaMtavijayajI : 283 11 ravavavartI zrIrAjita zatAtha : zrI. unALI nAdyA : 286 zrI saMghane vijJati : anivArya sAgA : pratimAjI pragaTa thayAM TAiTala pAnuM-3 lavAjama-vArSika be rUpiyA : chUTaka cAlu aMka-traNa AnA . ACHARYA SRI KAILASSAU IRI GYANMANDIR SHREE MAHAVIR JAIN, HANA KENDRA Koba, Gandhinagar - 382 007. #Ph. : (079) 23276252, 23276204-05 For Private And Personal use only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir parvAdhirAja Ave che : ApaNe jAgIe to sAruM ! devaineya durlabha vataniyama ane tapazcaryAnA ArAdhanano apUrva avasara-parvAdhirAja paryuSaNa parva Ave che. mAnavIne bAhya vyavasAcA ane doDAdArIthI aLagA banAvI. AtmAbhimukha banAvIne AtmAnI sArasIne svacchAtisvaccha banAvavAnA preraka ane prANavAna sadezA ApanAra mA parva samaya pamAM zreSTha hoI padhirAja padane sarvathA lAyaka che. ane mAnavI mAnavI vacce tema ja mAnavI ane saMsAranA samagra prANIsamudAya vacce, sAMsArika nitya jIvana nirvAha karatAM jANe ajANye, kaSAyathI prera.ane ke bhavitavyatAnA baLe vidhinA lekhe karIne, koIne koI prakArane khaTarAga Ubho thA ani. vAya che. AtmasvabhAvanuM darzana karAvI, AtmAne mATe duzmana rUpa e khaTarAgane dilamAMthI dUra karI vizvabaMdhutvane sAcA ane saraLa mArga darzAvatA A parvAdhirAja paryuSaNa parvane, jagatanA koI dharmamArgamAM, joTo jaDe ema nathI. jANe dilanA maLeAne sAdda karavAnI koI ajaba jaDI-buTTI na hoya evuM khamata-bAmaNAnuM A parve sAce ja apUrva che. e pavanuM ArAdhana karanAramAM na hAya hRSa ke na hoya IrSyA, na hAya mAna ke na hoya kalaha; e te sadAkALa sahu AtmAo sAthe Atmika maitrInA samatArasamAM jhIlavAno apUrva AnaMda ja mANyA kare. AvI apUrva sAmagrI ApaNI pAse hovA chatAM, chevaTe ApaNe pAmara saMsArI mAnavIe chIe, eTale koI koI vAra dilanI malinatA ApaNAmAM UbharAI Ave te ethI nirAza thavAnI jarUra na hoya; jarUra che mAtra sAco rAha pichAnavAnI ane e rAha upara Age kadama karavAnI dilanI tamannAnI! e tamannA haze te eka divasa jarUra ApaNe ApaNI AkharI maMjila para pahoMcavAnA. | ane atyAranA deza kALanuM avalokana karatAM, eka bIjAnAM dilane nirmaLa banAvI sukhaduHkhamAM khabhekhabho milAvI, ekadila ane ekabAlavALA samAja tarIke ApaNuM" varcasva TakAvI rAkhavAnI jarUra, Aja karatAM kadAca koI kALe vadhu ugra na hatI. Aje te jaNe mahApralayakArI jhaMjhAvAta zarU thayuM hoya ema lAge che. haju varSa divasa pahelAM ja taLAjAmAM prabhumUrtinA khaMDananuM bhISaNa tAMDava racAI gayuM. haju gaI kAle ja jainapurI-rAjanagaramAM ApaNuM maMdira upara AkramaNa thayuM ane ApaNA paMcamahatritadhArI munivara upara charIthI humalo thayA, ane gujarAtanA bAru gAmamAM jaina sAdhvIjI mahArAja upara ThAkaraDA kAmanA mANasoe hAtha upADayA. A prasaMge ApaNane jAgrata thavAnA bhayaMkara bherInAda gajavI rahyA che. vakhata evA AvyA che jyAre svAthI, balahIna ke apa vagaranI prajAne prajA tarIkeno avAja nestanAbuda thaI jazo; ane ekadilavALI ane kartavyaparAyaNa evI mUThIbhara lAgatA mAnavIonI banelI prajA paNa potAnuM astitva kAyama karI zakaze. ApaNA gauravabharyo bhUtakALanI jema ApaNe unnata ane varcasvavALA jaina prajA tarIke jIvavA mAgIe chIe ke nahIM enA pheMcalA zeravAnI ghaDI AvI gaI che. Apa mA caDIne barAbara pichAnIe; mApaNuM eAgevAnA-ApaNA pUma zuravI A kaTIbharI paLane barAbara pichAne ane bhAvatA parvAdhirAjanI pAvaka jvALAmAM ApaNA aMdara madaranA matabheda ke manabhedInA maLane sarvathA bALI-jalAvIne e sahu ekadila ane ekalavALI sa'pIlI ane baLazALI jaina prajA tarIke ApaNuM astitva TakAvI rAkhIe, ane amara jaina sarakRtinA lAyaka vArasadAra tarIke ApaNI jAtane puravAra karIe.. 2 dI. ke. For Private And Personal use only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // aham // akhila bhAratavarSIya jaina zvetAmbara mUrtipUjaka munisammelana saMsthApita zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti- mAsika mukhapatra zrI jaina satya prakAza jeziMgabhAIkI vADI : ghIkAMTAroDa : amadAvAda (gujarAta) varSa 11 // vi sa. 2002 : pAni. sa. 2472 : 6. sa. 1647 || kramAMka maMka 10-11|| sapA-1 vaha 3 : sunuvAI : jusogaTa 15 // 130-131 ||shriivighnhrstotrm // kartA-pU. AcArya mahArAja zrIvijayapadmasUrijI [AryAcchaMdaH] vaMdiya vorajiNiMda, guruvarasiriNemisUricaraNakayaM // sirivigghaharatyuttaM, paNemi pujjappasAyAo // 1 // tihayaNavikkhAyamahaM, aciMtamAhappamaNahasiddhiyaraM // sirisiddhacakkamaNisaM, thuguMtu bhavvA ! avigghaTuM // 2 // sirisiddhacakka ! bhaMte ! tuha nizcalabuddhivihiyasaraNassa // mahakallANaM hohI, niyamA bahumANakaliyassa taM viNNavemi harisA, mave bhave sAhaNA milau tujhaM // aniyANA vihijogA, nihiliTupayANakappayarU // 4 // sirithamaNapAsa ! sayA, tuha nAma rogavigghanAsayaraM // saMpattikarI pUyA, samAhibohippayaM saraNaM nimmalacArittayaraM, tuha vayaNaMbhoyadaMsaNaM hiayaM // paNivAo dukkhaharo, thavaNaM ghaNakammaNijjaraNaM // 6 // tesiM jammaM sahalaM, acaMti pamoyapuNNacittA je // sumaraMti paloeMti, tthuNaMti vaMdati paidiyaha // 7 // pavaradhulevAnayare, vihiyanivAsaM paNadubhavapAsaM // nAsiyakammavilAsaM, nAbhisuyaM puaNijjapayaM // 8 // bhavajalahijANavatta, mahappahAvaNiyaM pasaNNamuhaM // bhavirakkhamahAgovaM, subhAvaNAladvamuttipayaM // 9 // sumaraMtANa jaNANaM, pUaMtANaM thavaM kuNaMtANaM // pAsaMtANamaNudiNaM, maMgalamAlA havijja praa| // 10 // vigghAimasuhakammo-daeNa tabbaMdhao maliNabhAvI // tavilao jiNathavaNA-suhabhAvavisiTTasAmatthA // 11 // // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI jaina satya prakAza 258 ] ciMtAmaNidiTThatA, samiTThasaMpAyaNaM sabhAvAo // jiNasAsaNammi bhAvoM, pahANabhAveNa nidhiTTo sirisiddhacakkathaMbhaNa - kesariyA titthanA hatitayamiNaM // vigghaharaM siddhiyaraM, hareu vigghAi savesiM suNai paDhei sayAje, suI tihA bhavva vigvaharathuttaM // aMsAo'vi na vigdhaM, tersi kallANasaMpattI nahasuNNajugakkhimie, varise sirineminAhajammadiNe // sirisUrimaMtasaraNaM, kiccA sabbovasaggaharaM pavarammi thaMbhatitthe, ahuNA khaMbhAyanAmasupasiddhe // bhavvajiNAlaya kalie, pavarAyariyAijammathale tavagacchaMbara diNathara - jugavarasirine misUrisIseNaM // paumeNAyarieNaM, suhayaM sirivigghaharathuttaM cauvihasaMghahiyatthaM, raiyaM lacchIppahassa paDhaNaTuM // bhavvA paDhiya pamoyA, lahaha paramanivvuisuhAI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2. tulA tu mukhyayantrANi tiSThanti kila tAjike / SaDvargazuddhimAkhyAnti lagnanizcayamicchatAm // 7 // varSa 11 // 12 // // 13 // For Private And Personal Use Only // 14 // // 15 // // 16 // // 17 // trailokyaprakAza meM "surlAba" ( lekhaka - DA. banArasIdAsajI jaina, lAhaura ) lAhaura se isI varSa hemaprabhasUri kA trailokyaprakAza prakAzita huA hai| isake saMpAdakakI preraNAse maiMne isakA prAkkathana likhA hai / zloka naM. 7 kA saMpAdana mujhe saMtoSaprada nahIM jAna pdd'aa| jaba maiMne phuTanoTameM diye hue pAThAntaroM para vicAra kiyA to mujhe nizcaya ho gayA ki yahAM tulA tu ke sthAna meM zrulAva, zurlAva yA sulaba honA cAhiye thA / vidita ho ki ' surlAba' zabda usturlaba kA rUpAntara hai / usturlAca eka jyautiSayantra hai jisakA prayoga yavanoM meM vizeSa rUpa se hotA thA / yaha ghaDiyAla ke AkArakA pItalakA moTA aura gola Tukar3A hotA hai| isake kinAroM para aMza, kalA Adike nizAna lage hote haiN| ise laTakAkara isake dvArA AkAza meM grahoM AdikA sthAna nizcita kiyA jAtA hai / // 18 // 1. saMpAdaka -rAmasvarUpa zarmA; prakAzaka- kuzala asTrolAjikala risarca insTiTayUTa; mADala TAuna, lAhaura / phuTa noTameM tulA tu ke pAThAntara - zrabhAva A, zulAva A1 zvabhAva B, zubhAve Bh zrImUlarAja jaina ne jUn san 1944 meM jaina satya prakoza (kramAMka 105 ) mailokya prakAza para eka noTa chApA thaa| isa pATha meM unhoMne bhI bhUla kI hai / 3. usturlA, surlAba= An astrolabe. F. Steingass. Persian - English Dictionary London 1930.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivAhalau" sAhityanuM rekhAdarzana (le. prA. hIrAlAla ra. kApaDiyA ema. e.) jaina sAhitya enI vividhatA ane vipulatA mATe vizeSataH vikhyAta che. enI A vividhatA viSayo pUratI ja nathI, paNa bhASAo sAthe paNa e saMbaddha che. bhAratIya tema ja abhAratIya ane temAM paNa prAcIna ane arvAcIna aneka bhASAomAM jaina sAhitya Aje upalabdha che. enuM mukhya kAraNa te jaina munivaronA Dividha vihAranA kSetranI aparimitatA che, ane e samucita che, kemake amuka ja bhAgamAM viharavuM ke sAhityakSetranA amuka ja aMgane sparzavuM evI saMkucita manovRtti, udAra, bhAvanAzIla, vicAraka ane sarjanAtmaka jaina prakRti sAthe kaI rIte saMgata thaI zake tema nathI. AthI te jaina lekhakoe-khAsa karIne munivaroe aneka dizAmAM pahela karyAnuM mAna meLavyuM che. udAharaNArthe huM ahIM prAya: gujarAtI sAhityane anulakSIne alpa nirdeza karIza. (1) upalabdha "rAsa" sAhityamAM bharatezvarabAhubalirAsa sauthI prAcIna che. enI racanA zAlibhadrane hAthe vikramasaMvata 1241 mAM thayelI che. (2) vi. sa. 1730mAM AzApallImAM racAyelI ArAdhanA nAmanI kRti gujarAtI gadyAtmaka kRtiomAM pahelI gaNAya che, A prAcIna gujarAtI kAvyasaMgraha (pR. 86)mAM tema ja prAcIna gujarAtI gadyasandarbha (pR. 218)mAM chapAyelI che. (3) vi. saM. 1411mAM divALInA divase SaDAvazyaka upara bAlAvabodha racanArA taraNuprabhasUrino lagabhaga prathama gujarAtI gadAkAra tarIke nirdeza karAya che. ApaNuM kavio (pR. 350)mAM kahyuM che ke " jUnuM vyavasthita gadya aneka kathAo dvArA taruNaprabhAcAryo madhya gUja. nI 1lI bhUmikAmAM racI ApyuM che." (4) gujarAtImAM gadya-padya ema ubhaya prakAranI sAhityapravRtti karanArA je gaNyA gAMThA saja thayA che emAM semasundarasUri lagabhaga pahelA che. emano janma vi. saM. 1430mAM thayo hato ane dehavilaya vi. saM. 1499mAM thayo hato. (5-6) gujarAtI sAhityamAM prathama RtukAvya tema ja prathama bAramAsI kAvya e jaina muni vinayacandranI kRti nAme neminAtha catuSyadikA che. e munine samaya vikramanI caudamI zatAbdInA pUrvArdha che. (7) " kharatara' gacchanA jinapadrasUrie raceluM sirilibhadaphAgu "phA" kAvyomAM Adya sthAna bhogave che. e sUri vi. saM. 1480mAM svarga saMcaryA. * (8) sauthI prathama prAkRtika varNano gujarAtImAM raju karanAra koI hoya to te vinayaprabha che ema vidvAno kahe. emaNe A varNana vi. saM. 141ramAM racelA gautamasvAmI rAsamAM ApyAM che. (9) vANijyamUlaka ane rUpakagrathirUpa viziSTatAthI vibhUSita A gujarAtI kAvya te pradhacintAmaNi yAne tribhuvanadIpaka pramabdha che. enA kartA jayazikharasUri che ane ene racanAsamaya vi. saM. 1462 che. 1 juo ApaNA kavio (bhA. 1, pR. 331) ( 2 A kAvyo viSe meM " jena satya prakAza" (va. 11, aM. 6) mAM keTaloka nirdeza karyo che. For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26) * zrI jena satya prakAza [ varSa 11 (10) uparyukta jayazekharanA ziSya mANiyasundare vi. saM. 1478mAM racela pRthvIcandracaritra yAne vAgvilAsa gujarAtImAM racAyelI pahelI savistara gadyAtmaka dharmakathA che. Ano gara kAdambarI tarIke ApaNA kavio (pR. 370)mAM ullekha che. A caritra prA. gu. kA. saM. mAM tema ja prA. gU, gadya saMdarbhamAM chapAyeluM che. (11) vi. saM. 1450mAM kulamaMDanasUrie mugdhAvadha autika racyuM che. e te samayanI gujarAtI bhASA upara puSkaLa prakAza pADe che. A auktikarUpa saMskRta vyAkaraNanI, gujarAtI mAdhyama dvArA, racanA karAI che. A vyAkaraNa madhyakAlIna gujarAtInA sImAM prAMta tarIke dIpe che. juo ApaNA kavie (pR. 356-7). kaI saMgrAmasiMhe AnI pahelAM bAlazikSA nAmanuM autika racyuM che. ane enI nakala vi. saM. 1336 jeTalI jUnI maLe che. 14mA zatakanA uttarArdhamAM ke 15mInA pUrvArdhamAM koI bhaTTAraka semaprabhasUrie auktika racyuM che. e viSeno lekha sva. dalAle lakhyo che ( juo pAMcathI sAhitya pariSad riporTa ). vizeSamAM A lekhamAM devabhadranA ziSya tilake uktisaMgraha racyAne ullekha che. emAM paNa saMskRta vyAkaraNa gujarAtI mAdhyamathI samajAvAyuM che. (12) "apabhraMza bhASAnuM vyAkaraNa racanArA tarIke "kalikAlasarvajJa hemacandrasUrinuM nAma jANItuM che. AnI pahelAMnuM kAI vyAkaraNa A bhASAne aMge racAyeluM hoya to te atyAra sudhI te maLyuM nathI. vivAhalau-suratamAM "vivAha" zabda "sagAI e arthamAM vaparAya che. Avo artha saMskRta ke pAIya bhASAmAM nathI. tyAM te ene artha lagna thAya che. A arthamAM jUnI gujarAtI bhASAmAM vivAhalau, vivAhala, vIvAhalau ityAdI zabdo vaparAyA che. ahIM huM "vivAhalau" sAhitya tarIke je kRtio viSe thoDoka ullekha karavA IcchuM chuM temAM keTalIyemAM dIkSAsundarIne-dIkSAzrIne paraNavAne mumukSu jAya che evo bhAva raheluM che. AnA samarthanArthe jana aitihAsika gUrjara kAvyasaMcaya (pR.226)mAMthI ApaNA kavio ( bhA. 1, pR. 190) mAM gujarAtI choyA sahita apAyelI nIce mujabanI paMkitao huM raju karuM chuM . INi pari aMbaDu varakumaro pariNaI saMjamanAri" pariNavA diphakhasirI peDa nayari pemeNu pattau" pariNaI saMjamasiri kumara vajajahi naMdiya bhUrA " * vivAhalau " sAhityarUpa kRtiomAM jema dIkSAne kAminI kalpI tenI sAthenAM lagnanI vAta thaI che tema muktine mahilA mAnIne-are keTalIka vAra to ene " paNyAMganA ' gaNune mukta thanAranAM-siddhi pAmanAranAM lagna thayAne ullekha karAyo che. vizeSamAM A ullekha kaMI AjakAlano nathI. katio--eka samaya evo hato jyAre bhaMDAramAM pAIya:kRtio tarapha durlakSya sevAtuM hatuM. saMskRta graMtha ja maLe to e seMdhavAnI vRtti hatI. A samaye " huM sA pisA cAra" tarIke vagovAyelI gujarAtI bhASAmAM racAyelI kRtionI to keNu darakAra kare ? samaya jatAM vidvAnanuM lakSya pAIya sAhitya tarapha kheMcAyuM ane Aje te " gujarAtI For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sevaka aMka 10-11] "vivAhalauM sAhityanuM rekhAdazana [ 21 sAhityane paNa yogya nyAya apAvA lAgyo che. tema chatAM Aje e sAhitya hajI pUrNa svarUpamAM jANamAM AvyuM nathI eTale "vivAhalausAhityanI jeTalI kRtio mArA jANavAmAM AvI che te huM ahIM noMdhu chuM ane emAM umero sUcavavA vizeSajJone vinavuM chuM. A kRtio akArAdikame nIce mujaba che - nAma kartA racanAvarSa vakramIya) 1 AdinAthavivAha nI ' 1675 pahelAM 2 AdIzvaravivAhala RSabhadAsa sattaramI sadI 3 AdrakumAravivAhaluM soLamI sadI 4 aSabhadevavivAhaludhavala 1590 pahelAM 5 kItiratnasUrivivAhilI kalyANacandra 6 guNaratnasUrivivAhalau padmamandira 7 ja--akhtaraMgarAsavivAhalo sahajasundara 1572 8 jakhkhasvAmIvivAha hIrAnandrasUri 1495 9 jinacandrasUrivivAha sahajajJAna 10 jinezvarasUrivivAha somabhUti 1331nI AsapAsa 11 jinadayasUrivivAhalI menindana 1432 pachI 12 nemavivAha kevaLadAsa amIcaMda 1929 13 nemanAthadhavalavivAhaluM brahma vinayadevasUri 1615 pahelAM 14 neminAthavivAha RSabhavijya 1886 15 mahimasundara 16 ,, (neminAthavivAhagarabe) vIravijaya 1860 17 pArzvanAthavIvAhalu 1581 pahelAM 18 veNuvatsarAjavIvAhalu DAMmarA ( dAdara) 16 07 pahelAM 19 zAntinAthavivAhaledhavala brahma vinayadevasUri 17mI sadI 20 zAntinAthavIvAhaludhavalaprabandha ANundapramoda 1591 21 supArzvajinavivAhalo brahma vinadeva 1632 22 sumatisAdhusUrivivAha lAvaNyasamaya soLamI sadI A kRtione kramazaH vicAra karIe te pUrve traNa vAta neMdhI laIzuM: (1) veNIvatsarAjavIvahAlu e ja eka ajaina kRti che. enI hAthapothI vi.saM. 1607mAM lakhAyelI maLe che. eTale A kRti ochAmAM ochAM cAraso varSa jeTalI prAcIna che. eno Adima ane aMtima bhAga jena gUrja2 kavio (bhA. 3, kha 2, pR. 2124-5) mAM apAyela che. (2) uparyukta tamAma kRtiomAM vi. saM. 1331 pachI thoDAMka varSomAM somavRttine hAthe racAyela jinezvarasUrivivAhalo sauthI prAcIna che. enA karatAM koI jUnI kuti-jaina ke ajainane hAthe racAyelI kRti-atyAra sudhI te maLI nathI. evI rIte pethe For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jaina satya prakAza [ varSa 11 sauthI arvAcIna jaina kRti te nemavivAha che. enA racanAra kevaLadAse e kRti amadAvAdanA nagarazeTha sva. premAbhAI hImAbhAIne arpaNa karI che. e amadAvAdanA gujarAta yunIyana presa" mA vi. saM. 1930mAM chapAI che. (3) A tamAma kRtio padyAtmaka che. [1] AdinAthavivAha: kartA nIbo A kRtimAM 245 gAthA che. eno graMthAtra 400 zloka jeTaluM che. e AdinAthane aMgenI kRti che. je. gU. ka (bhA. 3, kha. 1, pR. 971)mAM AnI noMdha karAyelI che. e uparathI AnI eka hAthathI zrAvikA caMpAnA paThanAthe vi. saM. 1675mAM lakhAyAnuM ApaNe jANI zakIe chIe. [ 2 ] AdIzvaravivAha ; kartA RSabhadAsa Ane viSe upalI kRtithI bhinna nathI. enA kartA khaMbhAtane zrAvaka che. emaNe aneka rAsa racyA che. temAM kaSabhadevane rAsa vi. saM. 166ramAM ane hIravijayasUrirAsa vi. saM. 1685mAM racAyela che. e uparathI ApaNe prastuta kRtine sattaramI sadInI kRti gaNIe to te khoTuM nathI. [3] ArkakamAvivAhaluH kartA sevaka A 46 gAthAnI kRti che. e ArdrakumArane anulakSIne racAyelI che. A ArkamAra bebilonane I. sa. pUrve 604mAM samATu bananAra nebucadanejhArano putra thAya che ema keTalAka mAne che. vizeSamAM prabhAsapATaNanA eka tAmrapatra uparathI De. prANunAtha ema kahe che ke A nebucadanejhAre neminAthanA maMdirano jIrNoddhAra karAvyo hato. aMcaLa-vidhi gacchanA guNanidhAnasUrinA prasAdathI vi. saM. 1590mAM AdinAthadevarAsadhavala tema ja e pUrve RSabhadevavivAhaludhavalabaMdha racanArA sevake A AdrakumAravivAhalu racela che. emaNe sImaMdharasvAmizabhAtaraMga nAmanI kRti paNa racI che. [4] 8SabhadevavivAhaludhavala : kartA sevaka pahelI be kRtine viSaya e ja Ano viSaya che. AdinAthanuM bIjuM nAma Sabhadeva che. A dhavala eka mahAkAya kRti che. emAM cummAlIsa DhAla che. enI racanA uparyukta sevakane hAthe vi. saM. 1590 pUrve thayelI che ema enI vi. saM. 1590nI hAthapothI uparathI jANI zakAya che. je. gU. ka. (bhA. 3, khaM. 1, pR. 582-3) mAM A kRtinI zarUAtanI cAra lITIo ane aMtanI soLa lITIe "DhAla ghoDInI, rAga geDI" evA ullekha pUrvaka uddhata karAyelI che. vizeSamAM pR. 583-4 mAM AnI soLa hAthapothIo noMdhAyelI che. A kati koI sthaLethI prasiddha thayelI jaNAtI nathI. jo tema ja hoya che e satvara prakAzita thavI ghaTe. enI chellI lITIo huM ahIM rajU karuM chuM - "eha dhavala gAI jina ArAI jeha naranArI sadA te mugati joI sukhIya thAI balaI sevaka Ima sadA." For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 10-11 1 "vivAhalau" sAhityanuM rekhAdarzana [ 263 ahIM vaparAyela "dhavala' zabda dhavalagI tenI noMdha ApaNA kavio (pR. 229) mAM tenuM smaraNa karAve che. [5] kIrti ratnasUrivivAhalauH kartA kalyANacandra "jena satya prakAza"(va. 11. a. 4) mAM "anyatra aprApya graMthakI sUcI" nAmanA lekhamAM je traNa vivAhalI neMdhAyelA che te paikI A eka che ane enA caritranAyaka kIrti ratnasUri che. bAkInA be vivAhalau te guNaratnasUrivivAhalau ane jinacandrasUrivivAha che. prastuta kRtimAM cepana gAthA che. enA kartA kalyANacandra te kANuM te jANavuM bAkI rahe che. devacandranA ziSya kalyANacandra vi. saM. 1649mAM citrasenapadmAvatI rAsa racyo che. e ja zuM A kalyANacandra che ? [6] guNaratnasUri vivAhalI: kartA padmamandira A ogaNapacAsa gAthAnI kRti ke enA , kartA viSe mane kazI vizeSa mAhitI nathI, sivAya ke e kevaLa neMdhAyelI che. dharmoSasUrie je RSimaSThalaprakaraNa racyuM che enA upara vi. saM. 1553mAM padmamandigaNie saMskRtamAM TIkA racI che. zuM A gaNi te prastuta vivAhalaunA kartA che? [7] jabUtaraMgarAsavivAhala: kartA sahajasundara jaina sAhityano saMkSipta itihAsa (pR. 530, kaMDikA 783) mAM A kRti vi. saM. 1572 mAM racAyAno ullekha che. [8] jabUsvAmIvivAhalauH kartA hIrAnandasUri A kRtinI racanA sAcoramAM vi. saM. 145mAM thayelI che ane enA racanAra "pIpala" gacchanA vIraprabhasUrinA ziSya thAya che e hakIkata A kRtinI chellI kaDIo uparathI jANI zakAya che. je. gu. ka. ( bhA. 3, khaM. 1, pR. 428-9) mAM Adya traNa kaDIo tema ja aMtima cAra (53 thI 55) kaDIo apAyelI che. AnI upAsyuM kaDImAM "racIuM hIrANudi jaMbUasAmivIvAhalu e " evo ullekha che. A tema ja upalI kRtinA caritranAyaka mahAvIra svAmInA praziSya thAya che. hIrAnandasarie vi. saM. 1485mAM vidyAvilAsavADe race che ane te Aje varSo thayAM gAyakavADa paurvAtya granthamALAmAM saMpAdita thavAnI vAta saMbhaLAyA kare. A sUrie dazArNabhadrarAsa ane kalikALa racela che. [9] jinacandrasUrivivAhaH kartA sahaja jJAna A kRtinI noMdha "jaina satya prakAza" (va. 11, aM. 4) mAM che e uparAMta A viSe mane vizeSa mAhitI nathI. - [ 10 ] jinezvarasUrivivAhalo : kartA semamUrti A 33 kaDInuM kAvya che. enI racanA vi. saM. 1731 pachI thoDeka varSe semamUrtine hAthe thayelI che. jene etihAsika gUrjara kAvyasaMcaca (pR. 224227)mAM A samagra kRti chapAyelI che. vizeSamAM emAM (pR. 114mAM) Ano sAra For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jaina satya prakAza [varSa 11 paNa apAyela che. ApaNA kavio (pR. 191) mAM A kRtine aMge nIce mujaba ullekha che - AmAM pAyA ane deharA uparAMta mUlaNa ane vastu chaMda dhyAna kheMce che... zuddha jhUlaNuM chaMda sauthI prathama mane A saM. 1331 lagabhaganA kAvyamAM jaNAyo che." [11] jinadayasUrivivAhalauH kartA menandana jena etihAsika gUrjara kAvyasaMcaya (pR. 233-237)mAM AkRti chapAyelI che. aitihAsika jana kAvyasaMgraha (pR. 398-39) mAM paNa A prasiddha thayeluM che. enI racanA vi. saM. 143ranI pachI thoDeka varSe thayelI che. e hisAbe prAcInatAnI dRSTie ene kramAMka bIje che. jiyasUri e menandananA guru thAya che ane emane uddezIne A kRti racAI che, [ 12 ] nemavivAha: kartA kevaLacaMda A sauthI arvAcIna kRti che. e tetAlIsa DhAlamAM kevaLacaMde racI che. AnI pahelI be kaDI ane chellI sAta kaDI jaina gU. ka. (bhA. 3, naM. 1, pR. 376)mAM apAyelI che. A tema ja enI pachInI cAra kRtio neminAthane aMgenI che. [ 13] neminAthadhavalavivAhalu: kartA brahma vinayadevasUri A kRti cummAlIsa DhAlamAM racAyelI che. je. gU. ka. (bhA. 3, naM. 1, pR. 606)mAM enI vi. saM. 1615mAM lakhAyelI hAthapethInI noMdha che eTale A kRti meDAmAM moDI A varSamAM racAI haze. enA kartAe visaM. 1632mAM supAzva jinavivAhalo ane e sattaramI sadImAM zAntinAthavivAha dhavala racela che. [14] neminAthavivAha : kartA Savijaya A kRtimAM sattara DhAla che. enI pahelI kaDI ane chellI pAMca kaDIo "dezI" evA ullekhapUrvaka je. gU. ka. ( bhA. 7, naM. 1, pR. ra92 ) mAM apAyelI che. e uparathI rASabhavijaya te vijayAnandasUrinA vaMzaja rAmavijayanA ziSya thAya che ane A kRti vi. saM. 1886mAM racAI che e bAbata jANI zakAya che. [15] neminAthavivAhaH kartA mahimasundara kharatara " gacchanA sAdhukItinA ziSya mahimasundare A kRti vi. saM. 1665mAM racI che. [6] neminAthavivAha kartA vIravijaya - A kRtinI pahelI DhAlanI be kaDI ane chellI-bAvIsamI DhAlanI cha kaDI je. pU. ka. (bhA. 3, khaM, 1, pR. 214-5)mAM chapAyelI che. A kRtinI bAvIsa DhAla che. AnI chellI DhAlamAM "tasa ziSya garabi dezimAhe lAla, gAya nemavivAha uchA lAla" e paMkitamAM sUcavyA mujaba A kRtine neminAthavivAhagarabo paNa kahevAmAM Ave che. zubhavijayanA ziSya vIravijaye A kRti vi. saM. 1860mAM ( nabha-bhajana-gaja-candra ) racI che. "zrI nemIsara bhagavAnane vivAhala" e nAmathI A kRti zilAlekhamAM chapAI che. For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 10-11 1 vivAhalauM sAhityanuM rekhAdarzana [ 265 [17] pArzvanAtha vIvAhalu : kartA pethe A kRti 206 gAthAnI che. je. gU. ka. ( bhA. 7, naM. 1, pR. 484)mAM AnI vi. saM. 1581nI eka hAthapothI neMdhAyelI che eTale enAthI moDI A kRti racAI nathI ema be dhaDaka kahI zakAya. trevIsamA tIrthaMkara pArzvanAthane-jemane atihAsika puruSa tarIke sau koI svIkAra kare che temane uddezIne A kRti racAyelI che. [ 18 ] veNuvatsarAja vIvAhalu: kartA DAmara (dAmodara) A kRtine Adima ane aMtima bhAga che. gU. ka. (bhA. 7, naM. 2, pR. 2124 -5)mAM apAyelo che. ahIM noMdhAyelI tamAma kRtiomAM A eka ja ajaina kRti che. e dAmodara brAhmaNe racI che. enI vi. saM. 2 607nI eka hAthapathI ane bIjI vi. saM. 19ra7nI hAthapothI pR. 2125 mAM noMdhAyelI che. AvI ajene prAcIna kRtio bIjI kaI kaI che tenI tapAsa karavI bAkI rahe che. [19] zAntinAthavivAhadhavala : kartA brahma vinayadevasUri soLamAM tIrthakara zAntinAthane vivAha e A tema ja vIsamI kRtine viSaya che. je. gU. ka. (bhA. 3, naM. 1, pR. 611) mAM AnI pahelI ane chellI caccAra lITIo apAyelI che. enI racanA uttarajhayaNanI vRtti vagerene AdhAre karAyelI che e aMtamAM ullekha che. viSezamAM emAM kartAe pitAne mATe brahma eno nirdeza karyo che. selama jinavaranuM dhavala racisu haluM sAruM " ema kartAe prAraMbhamAM nivedana karyuM che. [20] zAntinAthavIvAhaludhavalaprabandhaH kartA ANandaprada harSapramodanA ziSya ANundapramode A kRti:vi.saM.1591mAM racI che. emAM ekaMdara treisaTha DhAla che. zarUAtanI cha lITIo ane 63mI DhAlanI arADha lITIo je. gU. ka. (bhA. 3, naM. 1, pR. 602-3)mAM apAyelI che. vizeSamAM pR. 6 03--4mAM "navasaraMgasAgara nAmA dhavalaprabaMdha zAMtinAtha vIvAhaluM' evo ullekha che. [21] supArzvajina vivAhalo: brahma vinayadevasUri A kRtine prakhyAgra 581 zloka jeTalo che. enI pahelI be kaDI ane chellI sAta karI che. gU. ka. (bhA. 3, khaM. 1, pR. 608-9)mAM apAyelI che. chellI kaDIne pUrvAdha nIce mujaba che - eha racyau vivAhalI e nAMdau jA jiNadharma bha0 " A kRtinI racanA "yugala-bhuvana-rasa-candramA' e varSamAM eTale ke vi. saM. 1632mAM thayelI che. A aThThAvana kaDInI kRti hoya ema lAge che. enI paMcAvanamI kaDImAM "vinayadevasUri' ema kartAe pitAnuM nAma sUcavyuM che. A kRti sAtamA tIrthaMkara supArzvanAtha sabaMdhI che. [22] sumatisAdhusUrivivAhala: kartA lAvaNyasamaya vi. saM. 1568mAM vimalaprabandha, vi. saM. 1575mAM karasaMvAda ane vi. saM. 1585mAM antarikSa pArzvanAtha stavana racanAra lAvaNyasamayanI A kRti che. For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 ] zrI jaina satya prakAza varSa 11 A pramANe samaya ane sAdhana anusAra meM " vivAhalau" sAhitya viSe saMkSipta nedha lakhI che. eTale aMtamAM A kRtione aMge keTalIka bAbato huM tAravaNuM rUpe rajU karI A lekha pUrNa karIza - ' (1) cethI, teramI ane vIsamI e kRtio ghaNuM moTI gaNAya. (2) jaina kRtio paikI 1, 2 ane 4 e kRtio RSabhadevane aMgenI, 12-- 16 neminAthane aMgenI, 17 mI pArzvanAthane aMgenI, 19mI ane 20 mI zAntinAthane aMgenI ane 21mI supArzvanAthane aMgenI che. Ama bAra kRtio tIrthakarane udde zIkhe che. A paikI sattaramI sivAyanI kRtione paurANika gaNIe to bAkInI agyAra atihAsika gaNAya. vizeSamAM AdrakumAra ane jabusvAmI e to lagabhaga mahAvIrasvAmInA samayanA gaNAya. e sivAyanA munio (jemane ahIM nirdeza karAyo che.) emanI vacce ochAmAM ochuM eka hajAra varSanuM aMtara che. (3) bahu thoDI kRtio prasiddha thayelI che. (4) caudamA saikAnI pahelAMnI kaI kRti maLI nathI. e saikAnI eka ja kRti maLI che. paMdaramA saikAnI be kRti che AThamI ane agyAramI. trIjI, cothI, sAtamI, sattaramI ane vasamI kRtio soLamA saikAnI che. sattaramI sadInI kRtio te bIjI, teramI, paMdaramI, arADhamI, ogaNIsamI ane ekavIsamI ema cha kRtio che. A kRtio jUnI gujarAtI bhASAnA abhyAsIne upayogI thAya tema che eTale e te eka saMgraharUpa satvara prasiddha thavI ghaTe. tA. 9-4-46 surata phAgumAvyo viSenI 5 lAlacaMdabhAInI sUcanA viSe kaMIka jJAtavya lekhakaH--vaidya cImanalAla lalubhAI jhaverI, mahudhA. "zrI jena satya prakAza" varSa 11, aMka 7, pR. 214, perA mAM udayaratna vAcakane saMghADA bahAra karavA mATenI daMtakathAmAM vajUda nahIM hovAnuM jaNAvI, udAharaNa rUpe bIjA paNa navarasAtmaka kAvyo maLI AvatAM hovAthI, paM. lAlacaMdabhAIe ema mAnavuM ayukta jaNAvyuM che. A viSe e jaNAvavuM agatyanuM che ke e noMdhAyelI daMtakathA ghaNe bhAge sva. zrI. mohanalAlabhAI da. desAIne je sthaLethI sAMpaDI che te ja sthaLethI amane paNa sAMpaDI che. e sthaLa bIjuM nahIM paNa kheDAmAM be varSa pahelAM avasAna pAmelA yati bhAgyaratnajI ja che. e vAtane sAcI mAnavI ke kema e eka vicAravA jevI vAta che. amane pUro saMbhava che ke e vAta saMdatara jUThI to nathI ja; emAM keTaluM tathya samAyeluM che te vicArakene vicAravAnuM rahe che. ane amane khAtarI che ke udayaratnajIe racelAM stavana, sajajhAya, chaMda, pada, rAsa, prabaMdhano sAmaTo abhyAsa ane nirIkSaNa karanArane e vAtane anyaktimAM kavine baLApo jarUra maLI AvavAno saMbhava che. AvuM nirIkSaNa karanArA zeAdhake ApaNuM jena kemamAM kavacita ja maLe che, paraMtu e vastu paNa agatyanI ane For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 10-11]phAzukAvyo viSenI paMlAlacaMdabhAInI sUcanA viSe kaMIka jJAtavya [267 jarUrI che e to niHsaMdeha che. "jaina gurjara kavio' bhA. 2 mAM temane saMghADA bahAranA nimittarUpe navarasAtmaka yUlibhakaphAga jaNAvyo che, paraMtu bhAgyaratnajIne moDhethI ame sAMbhaLelI vAtamAM evuM to nathI. paNa piMgaLakAvyAnuzAsananA abhyAsa pachI temanI vidvattA, cAturya ane bolavAnI chaTA vilakSaNatAbharI khIlI AvavAthI teo potAthI AgaLa vadhI jaze ane zrAvake paNa temanA bhakta thaI jaze to pitAno koI bhAva pUchaze nahIM evA vicArathI, temanA gurubhAI ane samudAyanA yatio koIne koI bahAnuM temanA gauravane jhAMkhapa lagAve tevuM zodhatA hatA. eTalAmAM kavi udayaratnajI ucharatA kavi hovAthI ane vilakSaNa jagatanA vilakSaNa vicArothI aparicita hovAthI, potAnI vairAgyabhAvanA majabUta hovA chatAM, koI suMdara kavitA temaNe kevaLa zRMgArathI bharelI lakhI pitAnA yatisamAjane vinaMdanI khAtara batAvI. e hathiyArano ja yatisamAje gacchAcArya pAse durupayoga karI samajAvyuM ke udayaratnajI vairAgyavihIna ane AcArahIna che. AcAryazrIe paNa lAMbo vicAra na karatAM, patita bhAva tarIke temane gacchabahAra karyA ane ene mATe amuka mudata nakakI karI, je mudata daramiyAna cAritranI sudhAraNuthI pharI temane gacchamAM levAnuM TharAvyuM. Ama lAcAra thayelA kavi udayaratanajI keTalIka vakhata bahAra gayA, pharyA ane saphaLa upadeza tarIkenI ane pavitra cAritranA dhAraka tarIkenI kIti meLavI pharI beDAmAM AvI gacchAcArya pAse navarAtmaka "yUlibhadrarAsa' ane vairAgyabhAvapUrNa "bhuvanabhAnuM kevalI rAsa" dharyo. te uparathI AcArye temanI kavizakti ane vairAgya nizcala joI temane gacchamAM lIdhA ane amuka ziSyo ApI svakSetrAdezapakanA kheDA gAmano ardha zrAvaka samudAya ane temane mATe Agavo upAzraya Apyo, te Aje paNa kheDAmAM bhAvasAravADAnuM derAsara, upAzraya ane bhAvasAra zrAvaka uparAMta ardhapAravADa zrAvake te ja upAzrayanA bhakto gaNAya che, temanI ziSyasaMtatimAM yatio ane jJAnabhaMDAra hato. te keTaloka avyavasthAthI cuMthAI gayo ane keTaloka yati bhAvaratnajIne kabaje thayo che. saMbhava che ke temanA avasAna pachI te kheDAnI sumatiratnasUri lAyabrerImAM rAkhavAmAM Avyo haze. upara ApelI neMdha pramANe "sthUlibhadra rAso" temanI bahiskRtinuM nimatta nahoto. e vAtamAM kavine samAjanI IrSano thayele kaDavo anubhava, je kavinI tamAma kRttio tapAsavAno amane suyogya prApta thaze te te savistara samAja sAme mUkIzuM. kavi udayaratnajIne ja Ama banyuM che evuM kAMI nathI, e vAtanuM spaSTIkaraNa kavi nayasuMdara gaNuie potAnA "rUpakuMvararAsaramAM kaTAkSabharI rIta spaSTa ja lakhyuM che. juo temanA ja zabdo - kavita kavita karI sahake kahe, kavita bhAva to viralA lahe; soI kavita jeNe duzmina dahe, paMDitajana parakhI gahagahe; 37 (saM 1637) juo bIje kaTAkSa naladamayaMtI rAsamAM- puNyaeka nanRpakIrtana, suNatAM gaNatAM vAdhe dhanna; dUra hoya kalikAlakalaMka, vaza thAe ari je hue vaMka; DhA. 2/1 (saM. 1665) A banne rAsanA racanAkALamAM 28 varSanuM aMtara che. rUpakuMvara rAsa lakhatAM ja kavi jANe che ke mArA virAdhio A rAsanI kavitA joI mArA pratye jarUra baLI UThaze. paNa tenI darakAra na karatAM kavi pote pitAne kRtanizcaya pAra pADI rAsa pUrNa kare che. For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 268] zrI jaina satya prakAza [ varSa 11 enuM pariNAma emaNe dhAryA mujaba ja Ave che, ane potAne mAthe achAjatAM kalakone varasAda varase che. kavi e kalaMkAne naladamayaMtI kavitA vaDe dhoI nAkhI AnA vAMcavA sAMbhaLavAthI pitAne dhanyavAda maLavAnI AzA rAkhe che ane temanA vidhi duzmana TADhA paDI temane zaraNa lAvavA IcchA kare che. A vAta zuM udayaratnajInI vAtane asaMbhavita mAnavA dorI zake che kharI? jo ke kavi RSabhadAse chalakAto zRMgAra varNavavA prayatna karyAne dAkhala nathI, te paNa ajJAna samAje temane paNa choDyo nathI, jethI e viSe RSabhadAse hIrasUrirAsamAM spaSTa zabdomAM baLApo karyo che. Aje paNa "rUpakuMvara rAsano vilAsAnaMdane viSaya keTaloka zrAvakasamudAya vAMce te tarata ja teo evo zabda bolI UThaze ke zuM sAdhuo AvuM lakhI zake? tethI ajJAna samAjathI tharathara dhrujatA jaina kavioe sUDAbahoterI lakhatAM paNa prathama A vAta kahI che, ane racanA hetu mAtra buddhinI keLavaNI ane vinoda batAvyAM che. Ama badhA kaviomAM banatuM AvyuM che. to udayaratnajI mATe bane temAM Azcarya zuM ? namUnA tarIke haSabhadAsanAM paNa vAkya juo - rAsa jeDI huo bahu jana tArU, 12 eka kahe kharo jabApa, ve upadeza cete kAMI Apo ? 13 aMgAramardaka AcAraja huo, anya tArI pote buDato juo; 14 naMdaSeNa gaNikA ghari jyAre, Apa buDe ane anyane tAre; 15 RSabha kahe bhaluM puchyuM parama, biMduA jeTalA sAdhIe dharama; 16 ANaMda zaMkhane puSkalI jeya, barAbarI tAsa kuNe navI heya; 17 udayana bAuDa jAvaDa sAya, tehanA paganI raja na thavAya; 18 vIra mAraga lahI kAMI puNya kIje, ugate sUre jinanAma sahI lIje, 19 aMte potAnA nitya dharmAcaraNa ane bhAvanAo varNavI zuM kahe che te juo eka pAluM huM jaina AcAre, kahetAM sukha to heya apAra. 38 paNuM muja mana taNe eha praNAmo, keeka suNi kare AtamakAma. 39 puNyavibhAga huI tava jyAre, , Isyu RSabha kavi Apa vicAre. 40 paraupagAra kAje kahi vAta, manataNe paNa sadeha jAta. 41 kavi kahe che ke hIrasUrijIne rAsa vAMcI ghaNuM mANasa taraze, tyAre temanA upara eka jaNe TIkA karI ke pArakAne upadeza Apo cho, paNa tame zuM karo cho? pote DUbanArA ane pArakAne tAranAra to bahuye thayA che. kavi kahe che ke bhAI tame sAruM ja pUchayuM, paNa meTAenA paganI raja te mArAthI na thavAya. sukRtAnumodanAnI to zAstroe AnA ApI che, tethI mArAthI je bane che te A che. ane e badhuM jANIne kadAca koIne zubha bhAvanAnuM nimatta thAya te tenA puNyano bhAga mane maLe. A kahIne paNa kavi eka apavAdathI bhayabhIta thAya che ke A te badhuM tame bahu moTAM dhama che evuM dekhADavA kahetA haze. e AkSepa sAme bacAva karavA kavi kahe che ke mArA manano saMzaya TALavA ane koInI puNyabhAvanA thAya te mane paNa lAbha maLe teM svaparanA upakAranuM nimitta bane. A badhu ApaNane kavio keTalI saMkaDAmaNa bhogavI cUkyA che e zuM spaSTa nathI kahetuM ? For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhegelika keSamAM jaNutI gaMbhIra bhUla (le. paM. lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI, prAcya vidyA maMdira-vaDodarA) bhaugolika koSa (prAcIna ane madhyakAlIna) e nAmanuM (pR. 96 apUrNa) pustaka, amadAvAda gu. va. saMsAITI taraphathI tenA hIraka mahotsavagraMthamALAnA naM 16 tarIke saM. 1991mAM pragaTa thayela che, jenA para lekhaka tarIke DAhyAbhAI pItAmbaradAsa derAsarI, berisTara-eTa-la. nuM nAma chapAyela che. tyAM A se. nA nivedanamAM jaNAvyuM che ke "zrIyuta naMdalAla DenA mULa aMgrejI pustaka parathI enI vastu levAmAM AvelI che, ane temAM ghaTate sthaLe yogya sudhArA dAkhala karI lekhake tenI upayogitAmAM umero karyo che." uparyukta pustakanA pR. pa3mAM jAma ne paricaya karAvatAM bhagavAna mahAvIra saMbaMdhamAM je ullekha karyo che te gaMbhIra bhUlavALo hoI gerasamaja phelAve te anicchanIya che; te sudhAravAnI AvazyaktA che. tenA AdhArabhUta zrIyuta naMdalAla De. ema. e. bI. ela. nA aMgrejI pustaka jiogrAphikala DikSanarI (The Geographical Dictionary of Ancient & Mediaeval India 1927.) nA pR. 107 mAM kuMDagAma saMbaMdhamAM aMgrejImAM to AvuM kathana che - "Mahavira is said to have been conceived at first in the womb of the Brahmani Devananda, but Indra caused the embryo to be transferred to the womb of the Ksatriya Trisala who was also with child, through the agency of his deer-headed general Harineyameshi, who is no doubt the same as Naigamesha or goat-headed god of the Brahmanas." (Ep. Ind. Vol. IIPP. 316, 317. Kalpa-Sutra in SBE. Vol XXII, p 227." paraMtu pUrvokata pustakamAM tenuM bhASAMtara vicitra rUpamAM arthane badale anartha karanAra je jovA maLe che, te sakheda ahiM darzAvuM chuM-- " guvmax 4 kahevAya che ke mahAvIra prathama devanaMdA nAmanI brAhmaNInA garbhamAM rahyA hatA. paNa inDe e garbhane kADhIne trizalA nAmanI kSatriyANInA garbhamAM mUkyo hato. te vakhata trizalAne haraNanA jevA mAthAvALA senApati hariNamezIne garbha rahyo hato. A hariNecamelI ane brAhmaNanA bakarA jevA mAthAvALo deva nagameza te eka ja. (e. I. pu. 2, pA. 33 6, 317. se. bu. I. mAM chapAyeluM kalpasUtra pu. 22 pA. 227)" - bhaugolika kela (prAcIna ane madhyakAlIna), pR. 53 -temAM lekhake vicAra karyA vinA gerasamajathI kevuM vicitra bhASAMtara karyuM che. ane behuduM bhasI nAkhyuM che-te samajI zakAya tema che. ApaNuM bhASAntarakAro-sAkSara e vicArI jovA tasdI leze? jenA kalpasUtramAM mahAvIra-janma saMbaMdhamAM je ullekha For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 270 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa 11 maLe che, te bahu suprasiddha che. gaSabhadatta brAhmaNane tyAM devAnaMdA brAhmaNanI kukSie garbharUpe utpanna thayelA 82 divasanA bhagavAna mahAvIrane, siddhArtha rAjAnI patnI trizalA kSatriyANInI kukSimAM parivartana karavAnuM ucita kartavya jina-bhakta iMDhe pitAnA eka sevaka devadrArA bajAvyuM hatuM, jene prA. mAM dunimeSa, saM. mAM hRaims nAmathI sUcavavAmAM Avyo che, tene prA. varAchAmA=i saM. gvAtyanI jauifa-devendranA pAyadaLa senAnA adhipati tarIke oLakhAvavAmAM Avyo che. kalpasUtranI kiraNAvalI vagere vyAkhyAomAM "duH rUdraya saiAnamAmi chatAMtti ri-naimeSa, vat tu re kTi rajUdha jainamepInAmA devaH' arthAta-iMdranA Adezane IcchanAra athavA iMdrane saMbaMdhI deva jaNAvyo che. bhagavatIsUtra vageremAM tene zakradUta tarIke paNa sUcavyo che AcArya zrI hemacaMdra triSaSTizalAkApuruSacaritra (parva 8, sarga 7, zlo. 11-13) mAM bIjA prasaMgamAM paNa nigamethI devano ullekha karyo che. tyAM pradyumna jevA putrane cAhatI satyabhAmAne prasanna karavA zrIkRSNa A devanuM ArAdhana karyuM hatuM, A deve prakaTa thaI hAra Apyo hato, e hAra dhAraNa karI zrIkRSNano samAgama karanArI jAMbavatIne suputra prApta thayo hato. kalpasUtranAM keTalAMka sacitra pustakamAM tene haraNanA jevA mastakavALA cItaryo che. Do. buhare mathurAnAM jaina smAraka avazeSo (Specimens of Jain Sculptures from Mathura. ) mAM A devanA prAcIna utkIrNa zilpa sAthe, anyatra maLatA samAna nAmavALA ane kAryavALA naigameza, naigamaya, meSAnana-ajAnana chAgavatra vagere nAma saMbaMdhamAM vistArathI carcA karI che. che. vinTaraniM royela esiyATika sosAyaTInA jarnalamAM ve. ra7, pR. 14915pamAM sana 1895mAM "nejameza, naigameza ane nemese' saMbaMdhamAM vistArathI vivekathI carcA karatAM kada ane gRhyasUtramAM AvelA e deva saMbaMdhI prArthanAnAM sUkto darzAvyA che. tethI jaNAya che ke prAcIna samayamAM e nAmanAM devanuM smaraNa garbhAdhAnAdi-prasaMgamAM karavAmAM AvatuM hatuM. suputranI prApti mATe rakSA mATe e devanuM ArAdhana iSTa manAtuM hatuM. + "je kare ! pApata suputraH punatpara asthai me putrakAmAyai garbhamAdhehi yaH pumAn / yatheyaM pRthivI mottAnA grbhmaaddhe| evaM taM garbhamAdhehi dazame mAsa sUtave // viSNoH zreSThena rUpeNAsyAM nAyI gavInyAm / pumAMsa putramAdhehi dazame mAsi sUtave // " -traveda, khila 30, 1 (mekSamUlara dvitIyAvRtti vaoN. 4, pR. 540) vi. vi. For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upadezataraGgiNI ke kucha zabda ( lekhaka-zrIyuta mUlarAjajI jaina, ema. e., ela-ela. bI.) upadezataraGgiNI ke kartA nandiranagaNi ke ziSya ratnamandira gaNi haiN| inakA samaya vikrama kI solahavIM zatAbdI hai kyoMki saM. 1517 meM inhoMne " bhojaprabandha ''kI racanA kii|2 yadyapi upadezataraGgiNI mUlatayA saMskRta bhASA meM hai tathApi isameM prAkRta, apabhraMza, gujarAtI, hiMdI ke aneka padya uddhRta kiye gaye haiM / gadhabhAga meM bhI bahuta se aise zabda haiM jo kisI koSa meM nahIM milate / ye pracalita bhASAoMse liye gaye pratIta hote haiN| yahAM kucha zabdoM para vicAra kiyA jAyagA / .. ratnamandira ne apane samaya ke athavA apane se kucha pUrvavartI zrAvakoM aura tIrthoM kA ullekha kiyA hai| isase yaha pustaka na kevala bhASA kI dRSTise pratyuta itihAsa ko dRSTise bhI mahattvazAlI hai| 1. khunda ___ekadA stambhapure ke'pi sitapaTA jhoTiGgabhaTTena malikakabIradInapAce AkAritAH / nissaGganirIhatvenA''sanAdidAne'pi bhUmAvupaviSTAH / bhaTTaH kathayati-khunda ! sitapaTAH kartAraM na mAnayanti / ( upa0 tarra0 pR0 48) khaMda-yaha saMskRta kA zabda nahIM / ise jhoTiGga bhaTTa (hindU) apane svAmI malika kaboradIna (musalmAna) ko saMbodhana karane meM bolatA hai / yaha phArasI khAvaMda kA saMkSipta rUpa hai| khAvaMda bhI khudAvaMda kA rUpAntara pratIta hotA hai / jinaprabhasarikRta 1. zAha harSacaMda bhUrAmAI dvArA vIra saM. 2437 meM banArasa se prkaashit| 2. jAtaH zrIgurusomasundaraguruH zrImattapAgacchapa statpAdAmbujaSaTpado vijayate zrInandiratno gaNiH / tacchiSyo'sti ca ratnamandiragaNijiprabandho navastenA'sau munibhUmibhUtazazabhRtsavatsare nirmitaH // ( upa0 taraM0, prastAvanA pR. 1) 3. khAvaMda-A master; superior. F. Steingass: Persian English Dictionary. London 1930. 4. khudAvaMda-A king, prince; a lord, master, tadeva / For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 272 ] zrI jaina satya prakAza [varSa 11 RSabhastavana meM aura vikramasiMharacita pArasI bhASAnuzAsana meM phA0 vAMda (khvAda) kA artha svAmI kiyA hai| khvAda aura khuda donoM khAvaMda ke saMkSipta yA bhraSTa rUpa haiN| 2. zrIkarI thArApadranagare laghukAzmIrAbhidhAne pazcimamaNDalIkabirudaH zrIzrImAlajJAtIyaH saM0 AbhUH / yasya yAtrAyAM saptazatadevAlayAH, evasahasrapaJcazatadazottara jinabimbAni; 4 sahasrazakaTAni, paJcasahasrANi turaMgamANAM, 22 zatoSTrAH, 90 sukhAsanAni, 99 zrIkaryaH, 7 prapAH, 42 jalavAbalIvaH ..... (upa0 taraM0, pR0 245) dvisahasrazvetAmbara tapodhanAH, 11 zatadigambarAH, 19 zatazrIkaryaH, 4 sahasraturaMgamAH, dvisahasroSTAH... (upa0 taraM0, pR0 247) yahAM zrIkarI DolI yA pAlakI jaisA koI vAhana pratIta hotA hai| yaha zabda MW7 meM nahIM milA / vikramasiMha ke pArasI bhASAnuzAsana meM 'chatru tAUsI' kA paryAya 'sIkarI' diyA hai jo zrIkarI kA rUpAntara dikhAI detA hai| kadAcit sIkarI dezI zabda ho jisa ko saMskRta rUpa dene ke liye zrIkarI banA diyA / upadezataraGgiNI meM sIkarI zabda bhI AtA hai-vAMkAvIrapadhoraNahAra sokarIghoraMdhAra (upa0 taraM0, pR0 53), para yahAM sIkarI kA artha nizcita nahIM ho skaa| 3. jotkAra - tatpratibodhanopakArakaraNA) dUradezAntarasthamAgineyarUpaM kRtvA tadgRhaM gtH| mAtulAnyA jotkAraH kRtaH / pRSTaM-mAtulaH kAsti / (upa0 taraM0, pR0 201) prasaMga se spaSTa pratIta hotA hai ki yahAM jotkAra kA artha pragAma hai| paraMtu yaha saMskRta kA zabda nahIM pratyuta prAkRta jokkAra ko saMskRta rUpa diyA gayA hai jisase gu0 juhAra zabda banA hai| isakI vyutpatti para vistRta vicAra ho cukA hai| kadAcit isakA saMbandha hiMdI jI, jIu, jU (saM0 jIva) se ho-jaise-rAmajI, kRSNajIu, harijU / isa dazAmeM jotkAra ke o kA samAdhAna ho jAtA hai / athavA yaha zabda jhuka-jUkha-se banA ho kyoMki praNAma bhI jhukane ko ho kahate haiN| 5. jaina sAhitya saMzodhaka, pUnA, khaMDa 3, pR. 21-59 / 6. oriyaMTala kAleja megajIna, laahaur| pharvarI 1946 / pR0 23, zlo0 21 7. Monier Monier-Williams: Sanskrit-English Dictionary. Oxford, 1899. 8. phuTanoTa 6 pR. 5, pralo0 38 / 9. jaita satya prakAza, va. 9, aM. 7, kramAMka 103, pR. 351-4 / For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samagra Agamo lakhAvanArA be saMghavI bhAIonI prazasti saM -zrIyuta paM. aMbAlAla premacaMda zAha, muMbaI bhagavAna mahAvIrasvAmI pachI lagabhaga 1000 varSe jenA siddhAMtagraMtha vyavasthita rIte graMthArUDha thayA. tyAM sudhI jena zravaNe e graMthane mukhyataH kaMThAgra rAkhatA. paNa uparAuparI paDatA duSkALA ane paradezIonA AkramaNathI thatI uthalapAthala-rAjyakrAtiethI e graMthane smaraNamAM rAkhavAnuM ane pariSarUpe ekatra maLavuM ke gaNa-samudAyamAMthI vikhUTA paDatAM dhAryA mujaba ekaThA thavuM duSkara banavA lAgyuM. AthI siddhAMtagraMthanuM zRMkhalAbaddha yathAsthita smaraNa paNa visarAvA lAgyuM, tyAre zrI devaddhigaNi kSamAzramaNe tatkAlIna paristhitine dhyAnamAM laI valabhIpuramAM zramaNasaMdhane ekaTho karyo ane siddhAMtagraMtho lakhavAnI paripATI zarU karI. e pachI to lekhanakaLAno pravAha sahasramukhe vistAra pAmyA. Ama je lekhanakaLAno navo puNya-udyoga phAlyo phUlyo temAM lekhanakaLAnAM sAdhana, lekhake, saMzodhaka, lakhAvanArA dAnavIro ane ene mATenAM moTA moTA bhAMDAgAro paNa bhinna bhinna nagara ane gAmamAM vadhavA lAgyAM. yadyapi devaddhigaNi kSamAzramaNanA samayamAM lakhAyelA graMthamAMno eka paNa graMtha koI paNa bhaMDAramAMthI ApaNane prApta thaI zake nathI, paNa tenI paraMparAprApta nakale Aje ApaNane upalabdha thAya che. lekhanaparaMparAno vyavasAya tADapatra uparathI kAgaLa upara Avyo ane chApakhAnAMo thayAM tyAM sudhI uttarottara vadhate ja gaye. Aje judAM judAM nagaranA jJAnabhaMDArAmAM hajAre pratio ene ja pariNAme saMgrahAI rahI che. keTalAka bhaMDAre te muslIma AkramaNamAM naSTabhraSTa banyA ane temAM ApaNuM mahAmUlAM ratna samA keTalAye graMtho, jemAMnA keTalAkanA nAme ApaNane keTalIka TippaNIomAMthI maLe che, te bhasmasAta thaI gayA, chatAM Aje je graMtho sacavAI rahyA che te bhAratIya itihAsanAM ujajavaLa sImAcihna rUpe bhAta pADI rahyA che; eTaluM ja nahi enI sAdhana-sAmagrI banI rahyA che. ane jaina saMskRtinI te jIvanopayogI jJAnavijJAnanI sAdhanasaMpatti emAM ja saMgrahacelI paDI che. A graMthalekhananI AMtara vyavasthA jema jaina zramaNoe karavA mAMDI tema bAhya vyavasthAne dAnavIra zrAvake paisA ApI samRddha batAvI. A AMtara ane bAhya vyavasthA karanAonAM nAme jANavAnuM ekamAtra sAdhana e graMthonI aMte keTalIka gadya-padya prazastinedhomAM maLI Ave che. AvI eka vistRta prazasti nIce ApavAmAM Ave che; jemAM khImasiMha ane sahasA nAmanA be saMdhavI bhAIoe saM. 1538mAM samagra AgamagraMtha lakhAvyAnI beMdha tema ja temaNe karelAM bIjAM sukRtonI sUci paNa jANavA maLe che. ane te lakhAtA graMthanI AMtara vyavasthA karanArA zrI samajaya muni ane vijayamaMdira gaNinAM nAmo paNa emAM joDAyelAM maLI Ave che. A prazasti amadAvAdanA "DelA" nA bhaMDAramAM savArI ane vyavahArSinA aMte ApelI jovAya che. For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 274 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa 11 ||prshsti // asti svastipadaM zrIgUrjaramaNDalamakhaNDalakSmIkam / tatrANahillapATakapuraM purandarapuramivA''vyam // 1 // AsIt tatra nivAsI puNyAbhyAsI ca jinamatodbhAsI / prAvATabRhacchAkhAmukuTazrIH zreSThichADAkaH // 2 // kAbAkhyastattanubhUranubhUtAgaNyapuNyanaipuNyaH / patnI phadUradUSitamatiratiyatibhaktibhRt tasya // 3 // anayostanayau sanayaucityAdisAdarau vidurau / . sadayau sAdA-jaDanAmAnau prathitamahimAnau // 4 // lalatUrlalanA sAdAbhidhasya devAhvayazca tanujanmA / gomatiratidAnamatiryuvatiH zrIgajaDasya punaH // 5 // satkulakamalavikAzana-jinazAsanagaganabhAsanadinezau / zrISImasiMha-sahasAsaMghAdhipapuGgavau jayataH // 6 // dhanyAdhasya dhanAIgRhiNI spRhaNIyaguNagaNA praguNA / putrau detA-notAsaMjJo vijJau sphuratprajJau // 7 // dArU sArUpyadharA zriyAH priyA'nyasya dhaura (re) yau / tanayo samadhara-IsarasaMjJau duhitA malhAIzva // 8 // atha kanakAIlAlArvaDaghUrjIviNiriti kramAd vadhvaH / putrAzca sonapAlA'mIpAlo pUnapAla-hemarAja-dharaNAkhyau (khyAH) // 9 // puurii||suurbaasuu ityabhidhAnAH pradhAnadhInidhayaH / anayozca vizvasArAH svasAraH etA guNopetAH // 10 // pitRvihitAtucchotsavamabhaGgavairAgyaraGgasaMgena / pUrI punarurIkRtadIkSA zrIsAdhulabdhiriti nAmnI // 11 // yau sAraparIvArau dharmAdhArau sadAcArau / savizuddhavyavahArau savicArau bhRzamudArau ca // 12 / / jayacandramunIndraH sthApitavantau pravartanIpadavom / tAM zrIsaMghadukUlAdi-kamaDidAnAdimahapUrvam // 13 // zrImaJcampakanerapAvakagirau prottuGgazRGge'rhat (ta )caityaM tatra ca bimbamArhatamatiprauDhaM pratiSThAM tathA / tasyoccairmunig-zara-kSiti (1527) miti (te) varSe saharpotsarva pauSasyAsitapazcamIsudivase yA kArayAzcakratuH // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ ra75 aMka 10-11 } be saMghavI bhAIonI prazasti sotkarSa zikhi-zambhu-netraviSaya-kSmA(1533)saMkhyavarSe sadApyannAvAritadAnamAnavidhibhiH zrIsaMghasammAnanaiH / sukSetrArthanivezanairjinamataM prodbhAsayantau ca yau zrIzacuMjaya-revatAdiSu mahAyAtrotsarvaM cakratuH // 15 // tau zrIdharmadhurandharau vidhuratAM saMprApayantau sadA satrAgAravidhAnadInajanatA''dhArapradAnaH kalim / zrIsAdharmikabhaktiyuktisukRtAsaktiprasaktau nijaM nAma damAvadhinaikapuNyakaraNaiH saMsthApayantau dhruvam // 16 // samyagdarzanmodakAJjanamano nAsadRzaM modakAMzcakrANau pracUrAMstathA gurutarAn sadpya TakodaharAn / kurvANau pratimApratiSThitipadaprauDhapravezotsAstIrthoddhAraparopakAragurusatkAraprakArAdiva // 17 // sAdhu paridhApayantau gacchamatucchaM vizepaveSagaNaiH / samamakhilamavanimaNDalamapi yazasA vAsasA sahasA // 18 // prAptaprauDhitapogaNapraguNitA'tyaunatyanityazriyA zrIsUrIzvarasomasundaragurupraSThAH pratiSThAspadam / sUrizrImunisundarAhagaNabhRt zrIcandragacchormibhRcandrazrIjayacandrasUriguravastatpaTTavidyotanaH (nAH) // 19 // tatpaTTe gururatnazekharavarasteSAM ca paTTe'dhunA lakSmIsAgarasUrayo vijayinaH saubhAgyabhAgyAnvitAH / zrImAn ( mat ) somajayAhvayAzca gaNabhUtkoTISu koTIratAbhAjastatparivArasAramapare'nUcAnapAdA iha // 20 // teSAM dharmarasormivarmitagiraH zrutvA sakarNAvubhau citkoze draviNairjinoktasamayAMstailekhayantAvimAm / varSe'lIliSatAM vasu-tri-zara-bhU (1538) saMkhye prati prItidAM zrIsaMghAdhipakhImasiMha-sahasAsaMjJau [va] dAnyAviha // 21 // etAMstu navyalikhitAn zrImatsurIndrasomajayaguravaH / zodhanavidhinA granthAn samAn samIcInatAM ninyuH||22|| etallekhanaviSayopakramamasamaM vyadhurdhatAlasyAH / citkozasarvacintA vividhA vijayamandiragaNIndrAH // 23 // For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ra70 | zrI jaina satya prakAza [ varSa 11 zrIkhImasiMha-sahasAsaMghapatibhyAmudAracaritAbhyAm / lekhita epa vizeSAkSaraizeSo'pi jinasamayaH // 24 // pratidinamavahitamanasA munijananivahena vAcyamAna iha / vibudhaizca zodhyamAna sarvajanAnandakRnandyAt // 25 // che phati prarAtivAcana | saM. 1538 varSe pattanavAstavya saM. khImasiMha-saM. sahasAbhyAM pu0 samadharadevadatta-notA, Isarasuta hemarAja-sonapAla-gharaNA-amIpAla yUnapAla-AsapAlapramukhakuTumbayutAbhyAM likhitamidaM pustakam / AcandrArka nandatAt / zubhaM bhavatu / vizvanAthalikhitam / lekhaka-pAThakayoH zubhaM bhavatu / kalyANamastu / va vRkSa choDAka - 1 T kAbA ( patnI-pha6) sAdA (lalatu ) rAjaDe (gamatI) devA. khImasiMha (dhanAI) sahasI (vA ) nAtA detA (kanakAI). (lAlI) samavAra (vaDadhU) - sara (malhAI) (viNi) putrI 1. pUnapAla hemarAja dharaNa (pUrI, jAsU bAsU) senapAla-amIpAla putrIo bhAvArtha gUrjara maMDalamAM aNahilapura pATaNa nAme nagara che. tyAM punyazALI jinamatAnuyAyI prAgrATa bahata zAkhAmAM ziromaNi choDAka nAme chI vasate hato. tene kAbA nAme putra hato. tene saraLa hadayI ne sAdhubhakta phadu nAme patnI hatI. temane sAdA ane rAjaDa nAme buddhizALI putro hatA. temAM sAdAnI patnInuM nAma lalatu hatuM. tenAthI devA nAme putra thayo ane rAjaDane dAnazIlA gomatI nAme patnI hatI. temane khImasiMha ane sahasA nAme saMghavIomAM ziromaNi be putro hatA. khImasiMhane dhanAI nAme guNazAlinI patnI hatI. temane detA ane notA nAme buddhizALI putro hatA. sahasAne vAru nAme patnI For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 10-11 ] be saMghavI bhAIonI prazasti ra77 hatI ane tene samadhara ane Isara nAme be putro ane malhAI nAme putrI hatI. detAne kanakAI notAne lAlI, samadharane vadhU ane Isarane jIviNa nAme patnIo hatI. detAne sonapAla ane amIpAla nAme putro hatA. ane notAne pUnapALa, samadharane hemarAja ane Isarane dharaNuM nAme putro hatA. sonapAla ane amIpAlane pUrI, jAsu, bAsu nAme bahena hatI. (1-10) pitAe moTo utsava karavAthI jeno vairAgyaraMga abhaMga che te pUrI nAme putrIe dIkSA laI sAdhulabdhi nAma dhAraNa karyuM. zreSTha parivAra vALA, dharmanA AdhAra, sadAcArI, vicArazIla ane ati udAra te khImasiMha ane sahasA nAmanA baMne bhAIoe saMdhane ikala-rezamI vastra ane kAMbaLInA dAnapUrvaka meTo utsava karI zrI jayacaMdra munIndra dvArA pravattanI padavImAM sthApita karI. (11-13) cAMpAnera-pAvAgaDhanA uttuMga zikhara para arihaMta bhagavAnanuM caitya ane temAM temaNe bhagavAnanI atyaMta prauDha pratimAnI pratiSThA moTA utsapUrvaka saMvat 157 nA piSa vadi pAMcamanA divase karAvI. (14) saMvata 1533mAM sArAM kSetromAM mAnapUrvaka moTI satrazALAo bolAvI jinamatane zobhAvatA te baMne bhAIoe zatruMjaya ane raivata-giranAranI moTI yAtrAone utsava karyo. (15) te baMne dharma dhuraMdhara baMdhuo satrAgAro banAvIne tema ja garIba manuSyone AdhAra ApavA vaDe kaline paNa vidhura banAvatA hatA. temaNe sAdharmika bhakti ane puNyakAryamAM citta lagADIne aneka puNyakAryo karavAthI pRthvI rahe tyAM sudhI potAnuM nAma prava-amara karyuM. temaNe manuSyanA manane ruce tevA ghaNA, atyaMta moTA ane rUpAnA TUMkA yukta lADavA sarakhA samyagadarzanarUpa lADavA banAvyA, ane tIrthoddhAra, paropakAra ane gumahArAjanA satkAra prakAra vaDe jANe pratimAonI pratiSThA, padavIpradAna ane pravezotsava paNa karAvyA. viziSTa prakAranA veSa-vastra samUha vaDe zreSTha ga7ne sArI rIte AcchAdita karatA te baMnee vastranI sAthe ja samagra pRthvImaMDaLane yazavaDe jaladIthI ja vyApta karI dIdhI. (16-18). prauDhatAne prApta karanArA tapAgaNamAM unnati ane nitya lakSamIne vadhAranArA zreSTha guru zrI samasuMdarasUri jeo pratiSThAnA sthAna rUpa che temanA gaNadhara samA munisuMdarasUri ane caMdragacharU5 samudramAM caMdra samA zrI jayacaMdrasUri gurutemanI pATane zobhAve che. temanA guru zrI ratna zekharasUri ane hAla temanI pATe saubhAgyazALI zrI lakSamIsAgasUri jaya pAme che. temanA gaNadharomAM paNa zreSTha soma jaya guru che. temane paNa moTo parivAra che ane bIjA paNa zreSTha sAdhuo ahIM che. (19-20) te guruonI dharmarasathI rasAyelI vANuM sAMbhaLIne A baMne bhAIoe citkaza -jJAnabhaMDAra mATe zrIjinezvara prabhunA siddhAMtone paisA ApI lakhAvavA mAMDyA. saMvata 1538mAM dAnavIra saMghavI zrI khImasiMha ane sahasAe ahalAda upajAve tevI pratio lakhAvI. 21 A navIna lakhAyelA graMthane zrI somajaya gurue saMzodhanavaDe zuddha banAvyA. A lekhana viSayanI zarUAta zrI vijayamaMdiramaNie Alasa choDIne karI ane cikAzanI samagra ciMtA temaNe ja rAkhI. (22-23). - udAracarita saMdhapati zrI khImasiMha ane sahasAo jinezvara bhagavAnanA samagra siddhAMtagraMtha viziSTa akSarothI lakhAvyA. pratidina sAvadhAna cittathI munigaNa vaDe vaMcAto ane vidvAnethI zodhAto (A siddhAMta) sarva manuSyane AnaMda karanAra thAo ! For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirbhAnta tattvAloka [dAna-zola-tapa-bhAvanAdidhArmikaviziSTavyAkhyAnarUpo nibandhaH ] praNetA-pUjya munimahArAja zrIvallabhavijayajo. [kramAMka-127 se kramazaH] kAka (kauA) meM gaherA kAlApana hai aura haMsa meM svabhAva se hI ujalApana hai, donoM kI gaMbhIratA meM bahuta kucha aMtara hai aura donoMkI bolImeM baDA mArI antara hai, phira bhI jahAM yaha vicAra kiyA jAya ki kauna kAka hai aura kauna haMsa hai, he mitra, usa dezako namaskAra hai| pahelo kahA jA cukA hai ki dharma sarvotkRSTa maMgala hai arthAt mokSasAdhaka hai aura vaha ahiMsArUpa hai, saMyamarUpa hai aura tapaHsvarUpa hai; yaha dazavaikAlika sUtra meM kahA gayA hai, isI taraha bhagavAnane dharmake vizeSa lakSaNako uttarAdhyayana sUtra meM bhI kahA hai kijJAna, darzana, cAritra aura tapa ye mokSa ke mArga haiM, arthAt dharma haiN| uttarAdhyayanakA mUla pATha isa taraha hai nANaM ca daMsaNaM caiva caritaM ca tavo thaa| esamagguti patratto jiNehiM varadaMsihi // -uttarAdhyayana sUtra, a0 28, gA. 2 yahAM jJAna, darzana, cAritra aura tapa ko mokSamArga kahA hai arthAt dharma kahA hai| dharmakA yaha lakSaNa bhI pUrvokta jJAna, darzana, cAritra athavA zruta aura cAritra ke anukUla hI hai, kyoMki tapa cAritra kA hI bheda hai, kintu karmoMke kSaya karane meM tapa kA sthAna saba se UMcA hai, arthAt pradhAna hai yaha janAne ke lie ho isa gAthAmeM cAritra se pRthak tapa ko kahA hai| TIkAkArane bhI isI taraha likhA hai ki iha ca cAritrabhedatve'pi tapasaH pRthagupAdAnaM asyaiva kSapaNaM prati asAdhAraNahetutvamupadarzayitum // ___ ataH siddha huA ki samyagjJAna, samyagdarzana aura samyakcAritra hI vItarAgakI AjJA (dharma) hai athavA saMkSepa se ye hI zruta aura cAritra ke nAmase kahe jAte haiM, isase bhinna alpajJakalpita saMvara-nirjarA rUpa lakSaNa vyabhicarita honese vAstavika lakSaNa nahIM hai / dharmakA viSaya ati gahana hai, zAstrakAroMne apane apane yathAbuddhibalodayase dharmakA lakSaNa aneka prakArase kiyA hai, kintu dharmake sabhI lakSaNoMkA samanvaya samyagdarzanajJAnacAritra meM ho jAtA hai| yaha dUsarI bAta hai ki kisIne dharma ke lakSaNa meM vizeSa kuzalatA darzAne ke liye laghutA grahaNa kI aura kisIne zabdADambara ko hI pasanda kiyA; kintu dharmake vAstavika For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vvvvNNNN 4 10-11 nirmAnta tattvAlaka [276 lakSaNa ke lakSya meM Akara jisa kisI kalAkuzala vidvAnane jo kucha alpa yA adhikarUpase dharmakA lakSaNa kiyA hai ve sabhI lakSaNa samyagadarzana samyagjJAna aura samyakcAritrarUpa dharmake lakSaNoM meM ghaTita ho jAte haiN| dharmapremI jijJAsu pAThakoM ke manovinodArtha yahAM bhinna bhinna zAstrakAroMke kahe hue dharmalakSaNa kA bhI kucha digdarzana kArAyA jAtA hai| zabdako pradhAna mAnane vAle vaiyAkaraNaloga dhRG=dhAraNArthaka dhAtu se "dharma" zabdakI siddhiko batalAte haiN| arthAt vaiyAkaraNoMke mata meM dhRJ dhAtu dhAraNa artha meM hai, usa dhRJdhAtu se 'uNAdi' man pratyaya karanese 'dharma' zabda banatA hai| phira 'dharati lokAn dhriyate vA laukeritidharmaH' arthAt jo logoMko dhAraNa karatA hai athavA jo logoMke dvArA dhAraNa kiyA jAtA hai use dharma kahate hai| isa taraha vaiyAkaraNaloga dharma zabdakI vyutpatti karake dharmakA lakSaNa karate haiM / vaiyAkaraNoMke anugAmI kozakAroMne bhI dhRJ dhAtu ke prasiddha aneka arthako grahaNa karake dharmake paryAya apane apane nibandhoM meM likhe haiM, jaise-amarakozameM likhA hai / ki "dharmAH puNyayamanyAyasvabhAvAcArasomapAH"-(amarasiMDa) arthAt puNya, yama, nyAya, svabhAva, AcAra aura somapa ye chaH paryAya dharma ke haiM, ye sabhI paryAya dharma ke viziSTa artha ke ghotaka haiN| puNya, yama, nyAya, svabhAva aura AcAra ye pAMcoM to atyanta prasiddha hai aura somapakA bhI nAma dharma hI hai, kyoMki amRtako utpanna karanevAlA soma kahalAtA hai, somakA adhikatara prayoga candramA meM hI kiyA jAtA hai| candramA meM amRtakA bhAga adhika hai, candrakiraNoMse jIvanadAyinI auSadhiyoMkI puSTi hotI hai, isI liye candramA kA nAma amRtadIdhiti amRtakiraNa sudhAdIdhiti auSadhIza Adi hai / unhIM nAmoM meM candramAkA soma nAma bhI sArthaka hai aura usa soma (amRtotpAdaka) jaisI vastukA jo pAlana yA rakSaNa karatA hai usakA nAma somapa hai, isI liye dharmakA nAma somapa bhI rakhA gayA hai, isI taraha vizva aura medinI koza meM bhI dharmakA paryAya likhA huA hai, jaise "dharmo'strI puNya AcAre svabhAvopamayoH Rtau / ahiMsopaniSanyAye nA dhanurgamasomape // arthAt puNya, AcAra, svabhAva, upamA, Rtu, ahiMsA, upaniSada, nyAya, dhanuH, yama aura somapa ye 11 dharmake paryAya haiM, vaiyAkaraNa aura kozakAroM kI uktiyoMkA paryAlocana karanese bhI samyag jJAna darzana cAritra hI dharmakA lakSaNa hotA hai / darzanazAstrakAroMne bhI yathAmati bhinna bhinna bhASAzailIse dharmakA lakSaNa kiyA hai, kintu sabhI dArzanikoM ke yathAkathita dharmalakSaNa samyagdRSTijJAnacAritrake antargata ho jAte haiN| jaisekarmapradhAnavAdI mImAMsakoM ne 'nodanAlakSaNo dharmaH' aisA dharma kA lakSaNa kiyA hai, For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 280 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa 11 ina ke abhiprAya meM 'nuda' dhAtu preraNA artha meM haiM, usase noMdanA zabdakI siddhi hotI hai ataH preraNA lakSaNAtmaka hI dharma hai yaha mImAMsakoM kA mantavya haiM / isa preraNAlakSaNAtmaka dharma ke upara jaimini kA sundara lambA cauDA ' pUrvamImAMsAsUtra' hai, mImAMsAzAstra ke adhika jijJAsuko 'zAbarabhASyasahita' jaiminIyasUtra (pUrvamImAMsA) dekhanA caahiye| hAM to mImAMsAzAstrakAroM kI rAya meM bhI preraNAlakSaNAtmaka hI dharma haiM, kintu mImAMsA ke 'nodanAlakSaNo dharma:' isa prathama sUtra ke Adima tIna akSaroM ke hI gaMbhIra arthapara vicAra kareM to kahanA paDegA ki momAMsA ke dharmalakSaNa bhI samyagjJAna- darzana - cAritra rUpa dharmalakSaNa ke antargata hai / kyoMki binA samyagjJAna samyagadarzana aura samyak cAritra ke preraNA sArthaka nahIM ho sakatI athavA yoM kahiye ki vinA samyagjJAna darzanacAritra ke saccI preraNA kA abhAva hI rahatA hai ataH mImAMsakoM ke pratipAdita dharma kA lakSaNa bhI samyagajJAnadarzana cAritrarUpa dharma ke lakSaNa ke antargata hI hai / tarkavAdI nyAyazAstrakAroM ne vizeSa rUpa se hitakAraka kriyAkalApa ko dharma kahA hai, kintu koI bhI kriyAkalApa vizeSarUpa se hitakAraka tabhI ho sakatA hai jaba usako acchI taraha jAna liyA jAya, dekha liyA aura acchI taraha kiyA jAya / ataH tarkavAdiyoMke dvArA nirUpita ' vihitakriyAjanyo dharmaH ' athavA ' jJAna vihita kriyAjanyo dharmaH ' yaha dharma kA lakSaNa bhI samyagjJAnadarzanacAritra rUpa dharmalakSaNa ke antargata hI ho jAtA hai / isI taraha koI koI AtmAnukUla artha (prayojana) ko hI dharma mAnate haiM / inake mantavya meM AtmA ke anukUla jitane prayojana haiM ve sabhI dharma haiM / dharmamarma aura kaviyoMne bhI isa bAtako puSTi kI haiM jaisezrutAM dharmasarvasvaM zrutvA caivAvadhAryatAm / AtmanaH pratikUlAni pareSAM na samAcaret " // 46 arthAt dharmakA sarvasva (sabakucha, lakSaNa yA svarUpa) ko suno aura sunakara hRdaya meM rakkho, dharma kA sarvasva kyA hai usako padya ke uttarArdha se uttara karate haiM ki apanI pratikUla (viparIta) jo bAta ho vaha dUsaroM ke liye nahIM AcaraNa karanI cAhiye yAnI apanI (AtmA kI ) anukUla bAta ko hI dUsaroM ke liye bhI AcaraNa karanI cAhiye, yahI dharma hai arthAt AtmAnukUlasiddhi artha (prayojana) hI dharma hai, yahI dharma kA sarvasva hai, dharma kA svarUpa hai| yaha uparyukta zlokakA sArAMza hai / aba AtmAnukUla prayojana hI dharma jina dharmazAstrakAroM ke mata meM hai unakA bhI dharmalakSaNa kA siddhAnta samyagjJAnadarzanacAritrarUpa dharmalakSaNake antargata ho jAtA hai, kyoMkivinA samyag jJAna samyag darzana aura samyak cAritrake koI bhI prayojana AtmA ke anukUla nahIM ho sakatA hai | ataH isase bhI yahI siddha huA samyagjJAnadarzanacAritrarUpa hI dharma hai| isI taraha anya darzanakAroM ke yathAkathita dharmalakSaNa samyagjJAna samyagdarzana aura samyakcAritra kehI antargata ho jAte hai, tulanA aura samanvaya karaneke liye buddhi meM kSamatA pratibhA For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 10-11 nirmAnta tavAlaka [281 gaMbhIratA aura niHpakSapAtatA bhI cAhiye / ataH siddha ho gayA ki samyagjJAna, samyagdarzana aura samyakacAritra sarvotkRSTa dharma-lakSaNa hai| dharma kI vyAkhyA atyanta vizAla, gaMbhIra aura baDe baDe prasiddha zAstroMmeM varNita hai| dharma kI pratikUlatA se logoM kA bhAgya bhI pratikUla ho jAtA hai aura dharma kI anukUlatA se pratikUlatA bhI anukUlatA meM pariNata ho jAtI hai / saMkSepa meM yoM kaheM ki vizvakI samasta vastu dharmake AdhAra para sthira hai to bhI kucha atyukti nahIM hogii| kitane logoMne to dharmakI aneka rItise vyAkhyA karate karate dharmake mahattvako pAra na pAkara anta meM 'vizva dharma pratiSThitam' arthAt 'jo kucha hai saba dharma meM hI pratiSThita haiM aisA kahA hai / aura dUsare vivekazAlI vidvAnoMne mAtA pitA strI putra mitra Adi se bhI dharma kI adhikatA dikhalAI jaise dharmo viziSTaH pitRmaatRptniisuhRtsutsvaamishodrebhyH| sanAtano'yaM saha yAti mRtyau duHkhApaho'mI punarIdRzAzca / / dharmo mahAmaGgalamaGgabhAjAM dharmo jananyudalitAkhilArtiH / dharmaH pitA puritacintitArtho dharmaH suhRdvatitanityaharSaH // sArAMza yaha ki pitA mAlA patnI mitra svAmI aura bhAI se bhI dharma adhika hai, kyoMki dharma sanAtana (sarvadA rahanevAlA) hai aura ye mAtApitA Adika asthira hai, dharma mRtyu ke pazcAta bhI sAtha jAtA hai aura ye mAtApitAdika yahIM raha jAte haiM / dharma duHkha ko vAstavikarUpa se nAza karanevAlA hai| zarIradhAriyoM (khAsakara mAnavazarIradhAriyoM) ke liye dharma mahAmaMgala hai arthAt zAzvata sukha ko denevAlA yAnI mokSakA mArga hai / dharma hI samasta pIDAko dUra karanevAlI mAtA hai tathA dharma hI abhilaSita artha ko pUrA karanevAlA pitA hai evaM dharma hI hRdayako Ananda denevAlA mitra hai / isI taraha koI dUsare kavi kahate haiM ki " vyasanazatagatAnAM klezarogAturANAM maraNamayahatAnAM duHkhazokArditAnAm / jagati bahuvidhAnAM vyAkulAnAM janAnAM zaraNamazaraNAnAM nityameko hi dhrmH"|| aneka vyasanoM (viSaya-vAsanA)se yukta, kleza aura roga se Atura, maraNa ke bhaya se hata, duHkha aura zoka se pIDita evaM aneka prakAra se vyAkula tathA jinheM kahIM zaraNa nahIM hai aise azaraNa janoMke lie asAra saMsArameM nityazaraNa eka dharma hI hai| isI prakAra kAvyakalA-kuzala eka tIsare kavikA abhilApa suniye: For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 IA .[varSa 11 vvvvr 282] zrI jaina satya prakAza tAvaccandrabalaM tato grahabala tArAbalaM bhUbalaM tAvatsiddhayati vAJchitArthamakhilaM tAvaanaH sjjnH| mudrAmaNDalatantramaMtramahimA tAvatkRtaM pauruSaM yAvatpuNyamidaM sadA vijayate puNyakSaye kSIyate / / isa kA bhAvArtha yaha hai ki candramA kA bala, grahoMkA bala, tArAoM (nakSatroM)kA bala aura bhU (pRthivI)kA bala taba taka rahatA hai evaM samI ipsita vastukI siddhi taba taka hotI hai, aura tabhI taka loga sajjana kahe jAte haiM aura tabhI taka sabhI mudrAoM kI tatroM kI tathA maMtroM kI mahimA rahatI hai evaM tabhI taka puruSArtha rahatA hai aura tabhI taka manuSya saba jagaha vijaya ko pAtA hai jaba taka puNya (dharma) rahatA hai aura dharmake nAza hone se sabhI bala sabhI aizvarya sabhI sampattiyAM naSTa ho jAtI haiN| isI taraha cothe kavi bhI dharmake mahattvakA varNana karate hue batalAte haiM. "kulaM vizvazlAghyaM vapurapagadaM jAtiramalA murUpaM saubhAgyaM llitllnaabhogykmlaa| cirAyustAruNyaM balamavikalaM sthAnamatulaM yadanyacca zreyo bhavati bhavinAM dharmata idam" / arthAt saMsAra meM prazaMsA ke lAyaka kula, lIroga zarIra, uttama jAti,sundara rUparaMga tathA saubhAgya evaM sundara strI tathA bhogayogya sampatti, dIrghAyu, yuvAvasthA avikala (pUrNa) bala aura prabhUta sthAna ye sabhI cIjeM tathA anya bhI jo mukhazAntikAraka zreya (mAGgalika) padArtha haiM ve sabhI padArtha bhAvuka dharmapremiyoM ko dharma se hI hote haiM arthAt dharmaniSTha AdamI ko sAMsArika aura pAralaukika sabhI uttamottama sukha pApta hote haiN| __ isI prakAra eka pAMcave kavi kahate haiM ki "toyeneva saraH zriyeva vibhutA seneva susvAminA jIveneva kalevaraM jaladharazreNIva dRssttishriyaa| mAsAdAstridazArcayeva sarasatveneva kAvyaM priyA premNeva pratibhAsate na rahito dharmeNa matyaH kvacit " / arthAt jaise nadI jala ke binA nahIM zobhatA, lakSmI ke vinA prabhutA nahIM zobhatI, acche rAjA ke vinA senA nahIM zobhatI, jIva ke vinA deha nahIM zobhatA, varSA ke vinA megha-ghaTA nahIM zobhatI, devapUjA ke vinA mandira nahIM zobhatA, rasa ke vinA kAvya nahIM zomatA, aura prema ke vinA strI nahIM zAbhatI hai usI taraha dharma ke vinA manuSya kahIM bhI kisI taraha bhI nahIM zobhatA hai, arthAt manuSyoM ke sarvathA zobhAkA sthAna rdhama hI hai aura dharma hI manuSyajIvana kA sAra hai| (kramazaH) For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aSTakarma stavana pUjya muni mahArAja zrI. jayaMtAvajayajI pravAra rUpa paramAtmA. cidAnaMda bhagavAna; praNamuM parama pramodakuM, ji e hAya nirmaLa jJAna che 1che azvasenanupakulatilo, vAmA mAta mahAra; paNa kamAvati vahe, nIlavaraNa tanu sAra che 2 janma purI jaNArasI. nava kara ucI kAya; dharaNaMdra ne padmAvatI, nizadina pAya || 3 || vAMchita pUraNa satarU. zrI zaMkhezvara pAsa; zaraNAgata vakataNI, sAbhaLIe aradAsa anAhaM karma halA karI. te jItyA ja rAja; tama cheDavI mujane ji lADu thavapurara ra 5 | hAla -kapUra hoya che ke bhale re-e dezI ). jaNAdazaNAvaraNayanAM 2, mehanI je ukhuM nAma; gotra aMtarAya e AThane re, chate prabhu gulAma re, bhavikA seve za khezvara paTela, jhima chuM karamanA pAka re che bha0 | Iha bhava lila vilA re, 10, parabhI avicala vAsa re . bhao | 6 | anAdi anaMta saMsArameM re, bhaye anaMta kAla; A8 me karI huM to re, baM dhANuM mithyA jAla re bhave che 7 jJAnAvaraNa thiti sAgarU re, keDA koDI trIsa apAra; pAdA sarikha jina kahe che, matyAdika pAca apAra re ! bhava | 8. darzanAvaraNI nava vidha re, paMca niMdrA darazana cAra; thiti trIsa keDIkeDanA re, dRSTAMta jima pratihAra re ! bha9 sAtA asArA dvividha vedanI re, saiju rahe trIsa koDAcheDI; madhulIpI khaDagadhAra samuM re, prabhu mujane ekathI choDa re | bha | 10 | pacavIza kaSAva traNa mahinA re, sittera kaDAkaeNDInI thIti; aDavIse bhede mehanI re, mAMdarA sama dharA citta re lAbha | 11 | Ayu karama cAra bhedathI re, devAdika gati jeha; tetI sAgara sthiti jANavI re, hiADe sarIkhuM karama e re bhoLA 12 che eka ne traNa bhedathI re, nAma karama jinavANa citArA sarikhuM hI re, vIza keDArkaDI thIti jANa re bha 13 uMca nIca deya bhedaya re, gAtra karama kuMbhAra samAna; vIsa kaDAkaDI sAgarU 2, utkRSTI dhita mAna re | bha | 14 che For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 284 ] w zrI jaina satya prakAza [ varSa 11 dAna lAbha vI lAgaslR re, upabhAgathI aMtarAya; sAgara thiti trIsa kADADhADanI re, bhaMDArI sarikhuM kahAya re 5lanA 15 khAra muhUrtta jaghanyathI re, vedanI thItI hAya; aDhAra muhUttathIta jANavI re, nAma karama lI gAya re ||lA 16 5 nANu dasaNAvaraNI mehanI hai, AUkhA na aMtarAya; jaghanya thakI e pAMcane re, aMtarmuhUtta' hAya 25 bha0 5 17 // ghAtI karama nANu dasaNA-varaNa meAhanI ne aMtarAya; nAma Ayu geAtra vedanI re, cAra aghAtI kevAya re !! bha0 5 18 / geAvaLa--e dezI ) aDavidha ka; (DhAla 2-prathama jINu karIne jIvaDA jI, khAMdhe madhahetu te jina kahe cha, chAMDI lahe ziva sanma 2, jIvaDA te aMdha hetu nIvAra. ( AMkaNI ) ra1 jI // 22 // sattAvana bhedi to jI, jIma na paDe! saMsAra re // jIvaDA 5 19 // pAMca mithyAtva khAra aviratI jI, jIma p`ca viSaya kaSAya; joga pannarasuM melatAM jI, sattAvana ba Mdha hetu thAya OM / / jI. !! 20 // abhigrahane aNubhihi jI, sazaya trIjI dhAra; anAbhAga Abhinivezaka' jI, e pAMca mithyAtva vicAra re AjI bhu jala jalaNa vAyu vanaspati jI, valI chaThThI trasakAya; chae kAyanA vadha thakI jI, leSaka e thAya re ! kAna cakSu ne nAsIkA jI, hu phrasedriya sAra; pazu iMdra mana aNusa'bare jI, avirati khAra prakAra 25 jI ! 235 krodha mAna mAyA leAbha cAranA jI, pratyeke bheda cAra; sajalanA pratyAkhyAnIyA jI, apratyAkhyAnIe trIjo prakAra rAjagAra4 ana tAnukha dhIyA melatAM jI, e sAla bheda kaSAya; jeThanA udayathI prAMNIyA jI, naraga nigeAde jAya resA 70 5 25 pukhkhuM cAmAsa varIsanI jI, jAvajIvanI thitti; deva mANusa tirinArakI jI, cAraIni kaIM gattI 25 jI0 5 26 u sajalaNA yathA khyAtane jI, khIjo sarava vitta; deza virati trijo haze. jI, ana`tAnukha'dhI samakitta re ! jI pAraNA hAsya kRti ati bhaya AAgathI jI, duragachA suM cha thAya; purUSa strI napuM vedathI 7, e nava neAkaSAya 2 5 jI ! 28 // satya asatya satyAmRSA jI, asatyAmRSA mana joga; azui pare cyAre jANavA jI, vacanataNA valI yoga rU| jI.ArA udArika audArika mizrathI cha, kriya vaikIya mizra ceAga; AhAraka mAhArapha mizrathI jI, kAma~Nu pannara yAga re sAjIbhArUbhA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 10-11 ] aSTakama-stavana |_| 285 baMdha hetu e Adare jI, karama bAMdhe bahu jIva; janma ja maraNe karI che, pADe bahulI rIva re | cha | 1 Ima karama badhI bhArI thaye ja, tuMbaDi STAMti sAra; ATha jAlI mATI lepathI che, mUDe vAra majhAra re re jI ! 32 che nibaDa baMdha hetu jIvane che, jAli sarikhe dhAra; ATha karama rUpa lepathI che, bUDe te bhava vAra re che jI 33 che sthitI paripAkI prANAyA , laghutA pAse sAra Uradha gAmI tava thaye che, bUDe te bhava vAra re | cha | 34 che (hAla 3-nAyaka moha nacAvI-e dezI). bhagatavatsala vItarAga cha, suNaje vinatI mujha re; ATha karama rahita huI, nAma jape je tujaja re | bha0 che 35 che anAdi sAta saMbaMdhathI, bhavijhane karama te hAI re; kaMcanepala daSTAMtasuM, zukala dhyAnAnali judAM ya re ! bha0 36 . jima bahu kAlanAM khAMNamAM, kaMcana mATe saMga re; judAM thAye jema agnithI, tema jIva karamano tyAga kare che bha0 3chA yathApravRtti karaNe karI, Ima pAme saMsArane pAra re, palyopala daSTAMtathI, mArgAbhimukha thaye sAra re ! bhava che 38 keTaMbika nara koI meTA, dhAnyanA pAlA mAMhI re, thoDu thoDu dhAnya ja ghAlIe, ghaNu ghaNu kADhe tyAMhI re bha0 che 39 te dina pAle ThAle, teha anukrame thAve re ghaNA kALa saMo te karama, anAgapaNe khapAve re bha0 | 40 Ayu varajI sAta karamanI, sthiti eka keDArkaDi uNuM re, palyopama asaMkhyAte bhAge, graMthI pAse Ave prANI re ! bha0 41aaaa karamajanita je jIvane, rAgadveSa pariNAme re, durabheda karkaza graMthi te, bhedi apUravakaraNe tame re bha0 42 che viyaeNllAsa vizeSathI, Ima anivRttikaraNa anaMta re; upasama samakita anukrame, pAme sukha anaMta re | bha0 ke 43 che deva arihaMta susAdhujI gurU, kevalI bhAbita dharma re; e tattva pAmato thake, huM pAmyo vaMchIta zarme re bhava che 44 mArgAnuzArI saMvega pakhI, dezaviratI sarvaviratI re; bhavasthiti paripAka pAmI, anukrame te mugati re che bha0 ke 45 che puyaprakRtinA udaya thakI, pApe pAsa jiNesara de re; have prabhu deje preme karI, bhavabhava tAharI seva re che bha0 46 che bArejA puramAM rahIne, tavana racyuM sAle re, bhaNe gaNe je nita sAMbhale, teha ghari maMgalamAlo re che bha0 47 For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 286 ] zrI jaina satya prakAza ( u ) Ima pAsa jinavara vizva sukhakara karatamahura dinakarA, saMvata saMyama udhivasuI x stanye pAsa zakhezvarA; vijayamAnasUrIsa rAje jhuvijaya kAvidra vA, tasa sIsa harakhe mAna jaMpe, saphaLa sadha maMgala kara 5 48 5 aMta aSTakama stavana sapUrNa kavicakravartI zrIpAlaraciva zatArthI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lekhaka: zrIyuta agaracaMdajI nAhaTA jaina jAtiyoM meM poravADa jAtike liye ' prajJAprakarSa prAgvATe' kI prasiddhi solaha Ane satya hai / para vartamAna meM isa jAtivAloMke zikSaNakI karma ke kAraNa unakA apane atIta gauravako prakAzita karanekI ora lakSya nahIM gayA / sva. mudi himAMzuvijayajIkA povADa jAti ke itihAsa ke prakAzanakA vicAra sunA thA, para asamayameM hI unakA svargavAsa hojAne se vaha manoratha saphala na ho sakA / 'pUrvakAlAna osavAla granthakAra ?' zIrSaka lekha likhane ke samaya prAgvATa evaM zrImAla jAtike granthakAroMke sambandhameM phira kabhI prakAza DAlanekI manobhAvanA maiMne vyakta kI thI, para usake likhanekA suavasara abhI prApta nahIM ho sakA / usa suyogakI pratIkSA meM huuN| Aja to usa jAti ke kavicakravartI zrIpAla kI eka mahattvapUrNa kRti jo ki adyAvadhi sAhityasaMsAra meM sarvathA ajJAta hai, usakA paricaya isa lekha dvArA karAyA jA rahA hai / yaha kRti hai 'zatArthI' jisameM eka zloka ke 100 artha karake kavine apanI vidvatpratibhAkA saphala paricaya diyA hai / yadyapi isa kRtikA nAmanirdeza maiMne apane 'jaina anekArtha sAhitya "" lekhameM kiyA thA, para usa samaya isake racayitA kavicakravartI zrIpAla hI haiM isakA nirNaya nahIM honeke kAraNa ajJAtakatuka rUpameM hI usakA ullekha kiyA gayA thA / pIche se apane saMgrahake lie isa alabhya granthakI pratilipI karAne ke vicArase pratiko ratanagaDha jAkara lAne evaM bhalIbhAMti avalokana karane para ukta nirNaya ho sakA / jisa pustakAlayakI yaha prati hai usake sUcIpatra meM isakA nAma 'satyArthI' likhA thA ataH nayA nAma dekha usa pratiko dekhane kI jijJAsA utpanna huI aura vAstavika nAma ' zatArthI' jJAta 2. pra0 'jana siddhAnta bhAskara varSa 8, aMka 1 / [ varSa 11 x mULa guTakAmAM 1717 lakhyuM che. paNa uddhithI sAtane e rIte 1777 thAya. A stavana pATanivAsI bhAjaka zrI prAcIna hastalikhita graMthAmAMnA eka guTakAmAMthI utAyuM che. 1. pra0 ' osavAla navayuvaka' varSa 8, aMka 7-8 evaM 'osavAla' varSa 6, aMka 6 / For Private And Personal Use Only aMka paNa levAya che; giradharabhAI hemacaMdanA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMka 1-1 | kavicakravartI zrIpAlaracita zatAthI kara bar3I prasannatA huii| Aja to vicakravartI zrIpAlako eka navIna kRtike rUpameM isakA paricaya karAte aura bhI adhika prasannatAkA anubhava hotA hai / kaviparicaya-AbU tIrthakI vimalavasahIke zobhitakI mUrtike lekhAnusAra zrIpAlake pitAkA jAma lakSmaNa thaa| ye pATaNameM rahete the| vahAMke napati gUrjarezvara siddharAja jayasiMhake Apa bAlamitra the / siddharAja jayasiMha Apako hamezA 'bhrAtA' se saMbodhana karate the / aura ApakI lAkottara pratibhAse prasanna hokara nRpatine inheM kavirAja yA kavicakravartI kA pada dekara sammAnita kiyA thaa| saM. 1181 meM siddharAja jayasiMhakI sabhAmeM zve. devasUrijIkA di. kumudacaMdra jIse zAstrArtha huA thaa| isa bAda meM bhI kavirAja zrIpAlane pramukha bhAga liyA thA / kavirAjake carmacakSu na the para prajJAkI prakarSatAse Apa prajJAcakSu the / Apake racita 1 caturviMzatijinastuti gA. 29 yamakamaya aura 2 vaDanagara prAkAra prazasti padya 29 hI upalabdha haiM / inake atirikta Apake racita sahasraliMga yA durlabha sarovarakI prazastike do padya 'prabandhaciMtAmaNi' meM milate haiN| nAbheya-nemi saMdhAna kAvyakA Apane saMzodhana kiyA thaa| adyAvadhi ApakI laghu racanAyeM hI jJAta thI, para Aja ApakI eka bar3I evaM mahattvapUrNa racanAkA paricaya de rahA huuN| Apake putra siddhapAla evaM pautra vijayapAla bhI kavi the, jinake viSayameM zrImAn jinavijayajI likhita 'draupadI svayaMvara' kI prastAvanA paDhanI cAhiye / ___ zatArthIhatti-paricaya bhUbhArIddharaNo rasAtalAmaH svargedhazobhAvanaH sAradyogaparaH prabhAvasavitA satyAgaveSToditaH / vyApannau ra ... siddharAjavasudhAmavyakSarAmevalI sannAgaH saharIrasAhitamahorAjyAya sAdhUrataH // 1 // zrIsiddharAjena kRtaprasAdamAjJApitaH saMbhRtakautukena / yo nirmame vRttamidaM zatArthamamartha vAkyaM kavirAjanAmA // 2 // anekArthatayA kvApi zabdAnAM kvApi bhagnataH / kvApi tAtparyabhedena vRttasyAsya zatArthatA // 3 // tatra arthAnAmanukramo yathA--siddharAja 1, svarga 2, ziba 3, brahmA 4, viSNu 5, bhavAnipati 6, kArtikeya 7, gaNapati 8, indra 9, vaizvAnara 10, dharmarAja 11, nairRtta12, 3. zrImAn jinavijayajIne, lekha apUrNa milanese isa mUrtiko zrIpAlakI honekA saMbhava likhA hai, para muni jayantavijayajone apane 'abuda-prAcIna-jainalekhasaMdoha' pUrNa lekha prakAzita kara ise zobhita kI batalAI hai| For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 288 ] zrI jaina satya prakAza [ varSa 11 varuNa 13, upavana 14, dhanada 15, vasiSTha 16, nArada 17, kalpadruma 18, gaMdharva 19, divyabhramara 20, devAzva 21, guruDa 22, harasamara 23, jinendra 24, buddha 25, paramAsmA 26, sAMkhyapuruSa 27, deva 28, lokAyatapuruSa 29, gaganamArga 30, Aditya 31, soma 32, aMgAraka 33, yuddha 34, bRhaspati 35, zanaizvara 37, varuNa 38, raivaMta 39, megha 40, dharma 41, arka 42, kAmadeva 43, meru 44, kailAsa 45, himAlaya 46, maMdarAdi 47, bhUbhAra 48, samudra 49, parazurAma 50, dAzarathI 51, balabhadra 52, hanumAna 53, pathipArthiva 54, yudhiSThira 55, bhImasena 56, arjuna 57, karNavara 58, rasa 59, rasasiddhi 60, rasotsava 61, avadhUtayogI 62, pAzupatamuni 63, brAhmaNa 64, kavi 65, amAtya 66, naudaMDAvyakSavijJaptikA 67, dUtavAkya 68, varcaraka 69, vIrapuruSa 70, nRparAja 71, nRpaturaMga 72, vRSabha 73, karabha 74, jalAzaya 75, dardura76, ArAma 77, siMha 78, sadavRkSa 79, sArthavAha 80, sAyaMtrika 81, satpuruSa 82, vezyApati 83, zaratsamaya 84, siddhAdhipayuddha 85, pratipakSa 86, varaNAyudha 87, cora 88. jAra 89, durjana 90, zabara 91, rasAtalaMgama 92, kamagAdhipa 93, mahAvarAha 94, zeSa 95, vAsuki 96, kanakacUlA 97, balidaitya 98, diggaja 99, sArasvatamaMtra 100. arthaH // deva bhavAneva sakalamaMgalanidhAnaM prathamamupavarNyate / siddharAja / 1 aMta - sArasvata maMtrasmaraNameva aMtamaMgalaM kaviH provAca / atra ca tribhuvanavyApizakti vibhava siddharAjasa X x krameNa trailokyavarNanaM / iti prabaMdhArthakRtasaMbaMdhaH / bAlayutpattaye kRtvA zatArthaM vRttamujjvalam / kavirAjasvayaM tasya.. ga sUcayaH anekArthatrayIM dRSTvA jJAtavyA karaNatrayaH aucityavitpurANajJaH zatArthatA vyakarot kaviH ekAhaniSpannamAhAtmyaM prabaMdhaM zrImA (pA) l...| kavicakravartI prabaMdhamenaM vidadhe // cha // iti zatArthavRttiH samAptA // ch| // 1 // For Private And Personal Use Only // 2 // pratiparicaya-patra 40, pratipRSTha paMkti 17, pratipaMkti akSara 55 se 64 / aMtake 2 - 3 patra kilake kholane se kucha akSara naSTa / 17 vIM zatAbdI / prati naM 941 / vaidya lAyabrerI ratanagaDha / * * yA zatArthavRtti - paricayabhAM zaramAtanA ! 100 nAmonA anubhabhAM ane pAchaLanA zlekamAM keTalAka zabdo evA sauMdigdha ane azuddha che, je mULa hastalikhita prata joyA 1-2 sudhArI na zakAya tethI zrIyuta nAhaTAjInI nakala mujaba jemanA tema rahevA dIdhA che. -d'al
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIsaMghane vijJapti parvAdhirAja prasaMge samitine jarUra yAda rAkhaje ! parvAdhirAja paryuSaNa parva AvI rahyA che. pUjya munivAnAM upadeza ane preraNAthI dAnavIra sakhI gRhasthA aneka zubha pravRttiomAM potAnA dhanano sadvyaya karaze. - AvA zubha prasaMge samitine ane A mAsikane yAda karavAnuM ame saune vinavIe chIe. ane 12 varSa pahelAM rAjanagaranA AMgaNe bharAyela apUrva munisamelananA saMbhAraNA rUpa A samitine ane A mAsikane vadhu ne vadhu samRddha ane zaktizALI banAvavAnI ane caturvadha zrIsa'dhane prArthanA karIe chIe e pUjya AcArya mahArAja Adi sarva munisamudAya A avasare A mAsika ane samiti mATe avazya upadeza ane preraNA ApavAnI kRpA kare evI amArI te pUjya pratye prArthanA che. vyavasthApaka, anivArya saMyogo amadAvADha zaheramAM komI hullaDa phATI nIkaLavAnA kAraNe, lagabhaga eka mahinA sudhI zaheranI pravRtti lagabhaga thaMbhI gayA jevI thaI gaI hatI. tethI mAsikane gayA-julAI-mahinAnA aMka vakhatasara pragaTa thaI zakaryA na hatA, eTale have julAIegareTanA saMyukta aMka amAre Aje vAcako samakSa raju karavA paDe che, e mATe ame vAcakonI kSamA mAgIe chIe, -tatrI prabhu-pratimA pragaTa thayAM gUjarAtamAM cANasmA tAlukAnA se'lA gAmanA eka voMkaLAmAMthI zrI neminAtha prabhunI prAcIna pratimAjI pragaTa thayAnA samAcAra maLyA che. For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | Shr Jatna Satya Prakasha. Regd. No. B. 3801 zrI jaina satya prakAza. ' ke vasAvavA cAgya. zrI jaina satya prakAzanA traNa vizeSAMka (1) zrI mahAvIra nirvANa vizeSAMka - bhagavAna mahAvIrasvAmInA jIvana saMbaMdhI aneka lekhAthI samRddha aMka : mUlya cha AnA (TapAlakharcane eka Ano vadhu). dIpotsavI aMka . bhagavAna mahAvIrasvAmI pachInAM 1000 varSa pachInAM sAtase varSanA jaina ItihAsane lagatA lekhothI samRddha sacitra aMka H mUlya savA rUpiyo. kramAMka 100 : vikrama-vizeSAMka samrATu vikramAditya saMbaMdhI aitihAsika bhinnabhinna lekhAthI camRddha 240 pAnAMnA daLadAra sacitra aMka : mUla doDha rUpiyA. zrI jaina satya prakAzanA be viziSTa aMka [1] kramAMka 43-jainadarzanamAM mAMsAhAra hovAnA AkSepanA javAbarUpa lekhAthI samRddha aMka : mUlya cAra AnA. [2] kramAMka 4pa-ka. sa. zrI hemacaMdrAcAryanA jIvana saMbaMdhI aneka lekhAthI samRddha aMka : mUlya traNa AnA. kAcI tathA pAkI phAilo | 'zrI jena satya prakAza nI trIjA, cothA, pAMcamA, AThamA, dasamA varSanI kAcI tathA pAkI phAIla taiyAra che. mUlya darekanuM krAcInA be rUpiyA, pAkInA aDhI rUpiyA. bhagavAna mahAvIrasvAmInuM triraMgI citra gujarAtanA suprasiddha citrakAra zrI kanubhAI desAIe doreluM suMdara citra. 10"x14"nI sAIjha, sonerI beDara. mUlya cAra AnA ( TapAla kharcane doDha AnA ). -lakhezrI jainadhama satyaprakAzaka samiti jezigabhAInI vADI, ghIkAMTA, amadAvAda. mudrakaH-maganabhAI choTAbhAI desAI. zrI vIravijaya prInTIMga presa, salApasa krosaroDa, . bA. naM. 6 zrI bhaktimArga kAryAlaya-amadAvAda. prakAzaka: cImanalAla gokaLadAsa zAha. zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti kAryAlaya, jeziMgabhAInI vADI, ghIkAMTA reDa-amadAvAda, For Private And Personal use only