Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
T
/
શ્રી જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
સંપાદક કીર્તિદા શાહ, અભય દોશી
સહાયક સંપાદક વિનોદચંદ્ર રમણલાલ શાહ
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
સંપાદક કીર્તિદા શાહ અભય દોશી
સહાયક સંપાદક વિનોદચંદ્ર રમણલાલ શાહ
પ્રકાશક: શ્રી જ્ઞાનવિમલ ભક્તિપ્રકાશ પ્રકાશન સમિતિ
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Jnanavimal Sajjaysangrah a collection of devotional poems by
Acharya Shree Jnanavimalsuri, ed. Kirtida Shah, Abhay Doshi
પ્રથમ આવૃત્તિ : ૨૦૦૩
નકલ : ૧૦૦૦
પૃષ્ઠસંખ્યા : ૨૮+૨૪૮ કિંમત રૂ. ૧૦૦૦૦
પ્રકાશક :
શ્રી જ્ઞાનવિમલ ભક્તિપ્રકાશ પ્રકાશન સમિતિ વતી વિનોદચંદ્ર રમણલાલ શાહ
દીપક' બ્લોક નં. ૫, બીજો માળ, આર. બી. મહેતા માર્ગ, ઘાટકોપર (પૂર્વ) મુંબઈ ૪૦૦ ૦૭૭
પ્રાપ્તિસ્થાન :
(૧) મહેન્દ્રભાઈ ચં. પટેલ ચંદ્રમહાલ, ૧૬, મહાલક્ષ્મી સોસા., પાલડી, અમદાવાદ ૩૮૦ ૦૦૭
(૨) ઈશ્વરલાલ માણેકલાલ શાહ ૧૩, તુલસી રો-હાઉસ, જોધપુરગામ રોડ, અમદાવાદ ૩૮૦૦૧૫
(૩) વિનોદચંદ્ર રમણલાલ શાહ
દીપક' બ્લોક નં. ૫, બીજો માળ, આર. બી. મહેતા માર્ગ,
ઘાટકોપર (પૂર્વ) મુંબઈ ૪૦૦ ૦૭૭
ટાઇપસેટિંગ :
શારદા મુદ્રણાલય
૨૦૧, તિલકરાજ, પંચવટી પહેલી લેન, આંબાવાડી,
અમદાવાદ ૩૮૦ ૦૦૬
મુદ્રક : ભગવતી ઓફસેટ
૧૫/સી, બંસીધર એસ્ટેટ, બારડોલપુરા, અમદાવાદ ૩૮૦ ૦૦૪
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
અર્પણ
આદરણીય. જયંત કોઠારીને
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશનના પુણ્યકાર્યના સહભાગીઓની યાદી
રૂપિયા -
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫OO
શુભનામ ૧. શ્રી તારાબહેન રમણલાલ શાહ - સ્વ. શ્રી રમણલાલ ચીમનલાલ શાહ ૨. સ્વ. શ્રી સમરતબહેન ચીમનલાલ શાહ
સ્વ. શ્રી ચીમનલાલ સાંકળચંદ શાહ ૩. સ્વ. શ્રી સાધ્વી વસંતશ્રીજી તથા
સ્વ. શ્રી સાધ્વી જયમાલાશ્રીજીના સ્મરણાર્થે – સૂર્યયશાશ્રીજી તથા
જયમાલાશ્રીજીની પ્રેરણાથી ૪. સ્વ. શ્રી ચંપાબહેન સાંકળચંદ શાહ
સ્વ. શ્રી સાંકળચંદ જેઠાલાલ શાહ ૫. સ્વ. શ્રી કાન્તાબહેન રસિકલાલ શાહ
સ્વ. શ્રી રસિકલાલ ચીમનલાલ શાહ ૬. સ્વ. શ્રી કમળાબહેન અંબાલાલ શાહ - સ્વ. શ્રી ડૉ. અંબાલાલ જેઠાલાલ શાહ ૭. સ્વ. શ્રી મધુરીબહેન અમૃતલાલ શાહ
સ્વ. શ્રી અમૃતલાલ જેઠાલાલ શાહ ૮. શ્રી કુસુમબહેન હીરાલાલ શાહ - સ્વ. હીરાલાલ કેશવલાલ શાહ ૯. શ્રી સુશીલાબહેન ઈશ્વરલાલ શાહ
શ્રી ઈશ્વરલાલ માણેકલાલ શાહ ૧૦. સ્વ. શ્રી મોતીચંદ ધરમચંદ કોઠારી
સ્વ. શ્રી તારાબહેન મોતીચંદ કોઠારી
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦
૨૫૦૦
૨૫OO
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧. સ્વ. શ્રી જયસુખલાલ નાગરદાસ શાહ સ્વ. શ્રી મંજુલાબહેન યસુખલાલ શાહ ૧૨. સ્વ. શ્રી લીલાબહેન બાબુલાલ કોઠારી સ્વ. શ્રી બાબુલાલ મોહનલાલ કોઠારી ૧૩. સ્વ. શ્રી ડૉ. જ્યંતીલાલ શાંતિલાલ શાહ શ્રીમતી જ્યોતિબહેન જ્યંતીલાલ શાહ
૧૪. સ્વ. શ્રી મણિબહેન સોમચંદ શાહ સ્વ. શ્રી સોમચંદ મગનલાલ શાહ ૧૫. સ્વ. શ્રી જ્યવંતીબહેન સાકરલાલ શાહ સ્વ. શ્રી સાકરલાલ વીરચંદ શાહ
૧૬. શ્રી મંજુલાબહેન વિનયકુમાર શાહ સ્વ. શ્રી વિનયકુમાર કે. શાહ
૧૭. સ્વ. શ્રી કમળાબહેન ભગુભાઈ શાહ સ્વ. શ્રી ભગુભાઈ મણિલાલ શાહ ૧૮. સ્વ. શ્રી ચંદ્રકાન્ત મણિલાલ પટેલ પરિવાર હ. મહેન્દ્ર ચંદ્રકાંત પટેલ
૧૯. સ્વ. શ્રી સવિતાબહેન ચંદ્રકાંત પટેલ હ. બિપિન ચંદ્રકાંત પટેલ
૨૦. સ્વ. શ્રી ગજીબહેન મણિલાલ પટેલ હ. અશ્વિન ચંદ્રકાંત પટેલ ૨૧. સ્વ. શ્રી કમળાબહેન કાંતિલાલ મોદી હ. સુરેન્દ્ર ચંદ્રકાંત પટેલ
૨૨. સ્વ. શ્રી પ્રવીણાબહેન જિતેન્દ્ર શેઠ
સ્વ. શ્રી દ્વિજેનકુમા૨ જિતેન્દ્ર શેઠ હ. જિતેન્દ્ર રતિલાલ શેઠ
૨૩. સ્વ. શ્રી સત્યેન્દ્રભાઈ ગીરધરલાલ દલાલ
હ. ગૌરાંગ સત્યેન્દ્રભાઈ દલાલ
૨૪. ઉષાબહેન ચંદ્રકાંત શાહ ઉષાબહેન અશોકકુમાર પરીખ હેતલબહેન જ્યકુમાર શાહ
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
૨૫૦૦
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
મિતાબહેન નૈમિષકુમાર પરીખ
૨૫. સ્વ. શ્રી કાન્તાબહેન હીરાલાલ શાહ ૨૬. સ્વ. શ્રી દર્શનાબહેન બિપિનભાઈ શાહ હ. બીજલબહેન સચીન પટેલ
૨૭. શ્રી ઘેલાભાઈ અભેચંદ ઝવેરી ૨૮. શ્રી નરેશભાઈ લક્ષ્મીચંદ શાહ ૨૯. શ્રી મયંકભાઈ શાહ
૩૦. સ્વ. શ્રી છોટાલાલ મગનલાલ શાહ સ્વ. શ્રી ચંપાબહેન છોટાલાલ શાહ
૩૧. શ્રી શાન્તિભાઈ મહેતા, શ્રી રમણીકભાઈ સંઘવી શ્રી પ્રતાપરાય દોશી, શ્રી બિપિનભાઈ ગાંધી, શ્રી નવિનભાઈ મહેતા
"
૨૫૦૦
૧૨૫૦
૧૨૫૦
૧૨૫૦
૧૨૫૦
૧૨૫૦
૧૨૫૦
૧૨૫૦
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશકીય નિવેદન
૧. પ. પૂ. આચાર્યશ્રી પ્રદ્યુમનસુરીશ્વરજીની શુભ પ્રેરણાથી અમે શ્રી જ્ઞાનવિમલ ભક્તિપ્રકાશ' નામે શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિના સ્તવન-ચૈત્યવંદન-સ્તુતિ વગેરેનો સમુચ્ચય સને ૧૯૯૮માં પ્રકાશિત કર્યો.
૨. હવે અમે શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિજી રચિત સઝાયોનો સંગ્રહ શ્રી જ્ઞાનવિમલ સઝાય સંગ્રહ' પ્રકાશિત કરીએ છીએ.
S
૩. આ સંગ્રહના પ્રકાશન વખતે અમને થયું કે શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિજીની અન્ય કૃતિઓનો જે શ્રી જ્ઞાનવિમલ ભક્તિપ્રકાશ'માં સમાવેશ થયો નથી - તે પરિશિષ્ટ રૂપે સમાવેશ કરી લેવો. કલ્યાણ મંદિર સ્તોત્રના સ્તવનો, મૌન એકાદશી માહાત્મ્ય ગર્ભિત મલ્લિનાથ સ્તવન તથા અન્ય સ્તુતિ વગેરે પરિશિષ્ટમાં મૂકયા છે.
૪. પન્યાસ શ્રી નિરંજનવિજ્યજીએ શ્રી નગીનદાસ પાટડીવાળા સંપાદિત સ્વાધ્યાય સંગ્રહના ચાર ભાગ અમને આપ્યા હતા. એમાંથી જ્ઞાનવિમલસૂકૃિત સઝાયોનો ઉપયોગ કર્યો છે. આ ઉપરાંત અન્ય કૃતિઓમાંથી સઝાયો પ્રાપ્ત થઈ હતી. શ્રી જૈન ગુર્જર સાહિત્યમાં નિર્દેશિત જ્ઞાનવિમલકૃત સઝાયો મોટે ભાગે સમાવેશ થઈ ગઈ છે. આ તકે આ બંને મહાનુભાવોનો અમે આભાર વ્યક્ત કરીએ છીએ.
૫. શ્રી પાટણ હેમચંદ્ર ભંડાર, શ્રી પાટણ (ભાભાના પાડા) જૈન ભંડાર તથા લિંબડી જ્ઞાનભંડારમાંથી અમને સહકાર પ્રાપ્ત થયો છે.
૬. પ. પૂ. આચાર્ય ભગવંત પ્રદ્યુમ્નસૂરીશ્વરજીએ જેઓ આ સંગ્રહના પ્રેરક મહાત્મા છે. તેમના આર્શીવચન માટે અમે ધન્યતા અનુભવીએ છીએ. ૭. પ. પૂ. સાધ્વી ભગવંત શ્રી રત્નચૂલાથ્રીજીએ યત્કિંચિત” સ્વાધ્યાય દર્શન કરાવી આ સમુચ્ચયની ઉપયોગિતામાં ઉમેરો કર્યો છે.
૮. મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્ય અને જૈન સાહિત્યના પ્રખર સંશોધક અને વિદ્વવર્ય સ્વ. શ્રી જયંત કોઠારી અમારા આ પ્રકાશન કાર્યની અધવચ્ચે વિદાય
७
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
થયા. એમની પુણ્યસ્મૃતિ રૂપે આ પ્રકાશન અર્પણ કરતા આનંદ અને ઋણતર્પણની લાગણી વ્યક્ત કરીએ છીએ.
૯. આદરણીય ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈએ શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિજીના સાહિત્યકાર્યમાં આશીર્વચન દ્વારા અનુમોદના અને પ્રોત્સાહન આપ્યા છે. ૧૦. પ્રા. શ્રીમતી કીર્તિદાબહેન (જોષી) શાહ અને પ્રા. અભયભાઈ દોશીએ વ્યવસાયિક રૂપે ખૂબ જ વ્યસ્ત હોવા છતાં અમૂલ્ય સમય ફાળવી આ પ્રકાશનના સંપાદનમાં સહકાર આપી અમને આભારી કર્યાં છે. ૧૧. આ ગ્રંથના પ્રકાશનમાં આર્થિક સહકાર આપી સહૃદયી કુટુંબીજનો, સંબંધીઓ અને મિત્રો પુસ્તક પ્રકાશનના પુણ્યકાર્યમાં અમારા ભાગીદાર બન્યા છે. ૧૨. પૂ. સાધુ-સાધ્વી ભગવંતો, જ્ઞાનભંડારો, પુસ્તકાલયોને આ ગ્રંથ ભેટ આપવામાં આવશે. ગ્રંથ મેળવવાની વ્યવસ્થા એમને કરવી રહેશે.
૧૩. ભવિષ્યમાં અમારી યોજના જૈન સાહિત્યના ચારેય ફીરકાઓના આધ્યાત્મિક પદોનો સમુચ્ચય પ્રકાશિત કરવાની છે. સાહિત્યરસિકોને એમનાં સૂચન તથા એમની પાસે જે અમૂલ્ય પદો હોય એ અમને પાઠવવા વિનંતી.
વિનોદચંદ્ર ન. શાહ મહેન્દ્રકુમાર ચં. પટેલ ઈશ્વરલાલ મા. શાહ
શ્રી જ્ઞાનવિમલ ભક્તિપ્રકાશન સમિતિ
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંપાદકીય નિવેદન
મહદઅંશે ધર્મને કેન્દ્રમાં રાખીને રચાયેલા મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યમાં જૈન કવિઓનો ફાળો નોંધપાત્ર રહ્યો છે. માણસમાત્રને સીધો ધર્મબોધ પચતો નથી પરંતુ દેખંતથી કાવ્યમય રીતે આવેલી કડવી પરંતુ સાચી વાત તરત જ સમજાઈ જાય છે. મધ્યકાળના જૈન-જૈનેતર બધા જ કવિઓએ આ સત્યને ધ્યાનમાં રાખીને ધર્મબોધનું ગાન સાહિત્યનાં વિવિધ સ્વરૂપોમાં કર્યું છે. જૈન કવિઓએ મુખ્યત્વે સઝાય, સ્તવન, વીશી, ચોવીશી, રાસ જેવાં સ્વરૂપોની કૃતિઓ આપી છે. આ રચનાઓમાં તીર્થકર ભગવાનનો ગુણાનુવાદ, ધર્મનો આચારબોધ, મનુષ્યજીવનની નિઃસારતા અને એમાંથી મુક્તિ મેળવવાના નુસખા વગેરે વિષયો આલેખાય છે. વિવિધ સ્વરૂપોમાં સઝાય અને સ્તવન એની સંખ્યા અને ગુણવત્તા બંને રીતે ધ્યાનપાત્ર છે. યશોવિજય, આનંદઘન, વીરવિજય, શુભવિજય જેવા અનેક કવિઓએ આ સ્વરૂપની સંખ્યાબંધ રચનાઓ આપી છે. આ કવિઓની ઘણી રચનાઓ પ્રકાશિત થયેલી છે પરંતુ હસ્તપ્રત ભંડારોમાં હજુ ઘણી પ્રકાશિત થવાની રાહ જોતી બેઠી છે. કવિ જ્ઞાનવિમલસૂરિની રચનાઓ જે જુદા-જુદા સંગ્રહોમાં પ્રકાશિત હતી તેનું સંકલન કરી એક સંપાદન ‘જ્ઞાનવિમલભક્તિ પ્રકાશ' (૧૯૯૮)ને નામે પ્રકાશિત થયેલ છે. એમાં કવિનાં સઘળાં સ્તવનો, સ્તુતિઓ અને ચૈતન્યવંદનોની સાથે કવિનું ચરિત્ર દર્શાવતો “જ્ઞાનવિમલસૂરિચરિત્ર રાસ પણ મૂક્યો છે. કવિની પ્રકાશિત-અપ્રકાશિત સઘળી રચનાઓની એક વિગતવાર સૂચિ પણ એમાં આપી છે.
પ્રસ્તુત સંગ્રહ એનું શીર્ષક દર્શાવે છે તેમ કવિની સઝાયરચનાઓનો છે. કવિની કેટલીક પ્રથમ સંગ્રહ સમયે પ્રાપ્ત ન થયેલી રચનાઓ પરિશિષ્ટમાં સમાવી છે. કવિની ૮૪ જેટલી સઝાયકૃતિઓ મળી છે. એને અહીં તત્ત્વવિચારાત્મક અને કથાત્મક એમ બે વિભાગમાં વર્ગીકૃત કરીને કક્કાના ક્રમમાં મૂકી છે. આ
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાયરચનાઓ ૧૯ જેટલા પ્રકાશિત સંગ્રહો અને થોડીક હસ્તપ્રતોમાંથી મેળવી છે. સઝાયસંગ્રહોનાં નામ “જ્ઞાનવિમલભક્તિ પ્રકાશમાં મૂકેલ છે. -- -
સઝાય' એ જૈન પારિભાષિક શબ્દ છે. એના મૂળમાં સંસ્કૃત સ્વાધ્યાય' શબ્દ રહેલો છે. “સ્વ” એટલે આત્મા. તેનું જ્ઞાન થાય એવો અધ્યાય કે તેનું અધ્યયન તે સ્વાધ્યાય. બાર પ્રકારના તપમાં બારમા તપનું નામ સ્વાધ્યાય છે. ધ્યાન અને કાઉસગ્ગ નામના અભ્યતર તપની ભૂમિકારૂપે આ સ્વાધ્યાય નામનું અત્યંતર તપ છે. જૈનધર્મમાં સવારસાંજના પ્રતિક્રમણની વિધિ સાથે સઝાય સંકળાયેલ છે. વર્તમાનમાં ગુજરાતી અથવા લોકભાષામાં રચાયેલી આધ્યાત્મિક અથવા મહાપુરુષોના ગુણકીર્તનરૂપ પદ્યરચનાઓને સઝાય તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. છ આવશ્યકની પૂર્ણાહુતિ અને દેવસી (સાંજના) પ્રતિક્રમણ પછી સાધુ તેની શક્તિ મુજબ સ્વાધ્યાય કરે છે.
જ્ઞાનવિમલસૂરિએ શાસ્ત્રના મર્મને સમજાવતી સઝાયો રચી છે સાથે મહાપુરુષો પ્રત્યેના આદરભાવથી પ્રેરાઈ કથામૂલક સઝાયરચનાઓ પણ આપી છે. કવિની તત્ત્વવિચારાત્મક સઝાયોમાં દસ ઢાળ અને વિવિધ દુહાઓમાં વિસ્તરેલી યતિધર્મની સઝાય' વિસ્તૃત છે એની નિરૂપણરીતિ અને વિષય બને આદિકવિ નરસિંહ મહેતાની યાદ આપે છે. “નવકારમંત્ર ભાસ” અથવા “પંચપરમેષ્ટિની સઝાય” પણ નોંધપાત્ર છે. એમાં જૈનધર્મમાં પરમ આરાધ્ય ગણાવેલા પાંચ પરમેષ્ટિના ગુણોનું વર્ણન લાઘવથી પણ અસરકારક રીતે થયું છે.'
ચરણસિત્તરી - કરણસિત્તરી, “વિગઈ નિવિગઈ વિચાર, ઇરિયાવહીની સઝાય', “કાઉસગ્ગના ૧૯ દોષની સઝાય' આ રચનાઓ. જૈન સાધુના ગુણ અને શ્રાવકોની વિવિધ ક્રિયાઓને અનુલક્ષીને થયેલી છે. ધાર્મિક ક્રિયાઓને વિષય કરતી આ રચનાઓનું વસ્તુ પ્રમાણમાં શુષ્ક છે પરંતુ એનું આલેખન રસમય છે. “અષ્ટનયભંગી', આઠયોગદષ્ટિ', “શ્રાવકના ૨૧ ગુણ આ સઝાયોમાં શુદ્ધ તત્ત્વવિચાર છે. તે સુખીયાની સઝાયમાં કવિએ વૈષ્ણવજનની રીતે સાચા જૈનધર્મીનાં લક્ષણો વર્ણવ્યાં છે. જુઓ
જે નવિ બોલે પરની નિંદા, જીભ અમીરસ કદાજી, જેણે તોડ્યા ભવના ફા, તસ દેખત પરમ આનંદાજી,
૧૦
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
તે સુખીયા ભાઈ તે નર સુખીયા, જે પર દુઃખે દુઃખીયાજી, પરસુખ દેખી જે સંતોષિયા, જેણે જૈનધર્મ ઓળખીયાજી.
કાયા કામિનીની જીવ સ્વામીને ઉપદેશક સઝાયમાં કવિ પરંપરાગત રૂપકથી જુદી રીતે વાત મૂકે છે. સામાન્ય રીતે ચેતનસ્વામીને કાયાની માયા છોડવાની વાત કરાતી હોય છે પરંતુ આ સઝાયમાં કવિએ કાયાકામિનીના મુખે ચેતનને ઉપદેશ અપાતો દર્શાવ્યો છે. કાયાકામિની ચેતનને કહે છે કે હે ચેતન ! મનુષ્યકાયા જેવી દુર્લભ વસ્તુ પ્રાપ્ત થયા પછી તું આ ભોગવિલાસમાં કેમ ડૂબેલો રહે છે? મારો સદઉપયોગ કરી આત્મકલ્યાણ સાધ. “મોક્ષનગરની સઝાયમાં દયારામના નિચેના મહેલમાંની જેમ મોક્ષનગર અને તેની યાત્રાનું રૂપકાત્મક વર્ણન કર્યું છે.
તત્ત્વવિચારાત્મક સઝાયો કરતાં કથાત્મક સઝાયમાં કવિને રસાત્મક બનવાની વધુ શક્યતા રહે છે. માનવસ્વભાવનું આલેખન અને વિવિધ વર્ણનો દ્વારા કવિએ રચનાના વસ્તુને રસાત્મક બનાવ્યું છે. કથાત્મક સઝાયમાં સુદર્શન શેઠ, સુલસા સતી, નંદા સતી આદિ જૈન પરંપરાનાં પ્રસિદ્ધ પાત્રોનાં ગુણકીર્તનરૂપ સઝાયોની સાથે અપ્રસિદ્ધ મહાપુરુષો દેવકુંવરત્રષિ, મહાસેન મુનિ, રત્નમાલાના પાંચ બાંધવ આદિ વિશેની સઝાયો, સુમતિવિલાપની મનુષ્યભવની દુર્લભતા વિશે દસ દāતની સઝાય' જેવી રૂપકાત્મક સઝાયો પણ મળે છે. આ રચનાઓમાં સુદર્શન શેઠની અને અવંતી સુકુમાલની સઝાયો નોંધપાત્ર છે. છ ઢાળની સુદર્શન શેઠની સઝાય'માં સુદર્શન શેઠના પૂર્વભવવૃત્તાંતનું આલેખન રસમય છે. સુદર્શન શેઠના ગુણનું વર્ણન પરંપરાગત છે પરંતુ ગુણોને લાઘવમાં કહેવાની કવિની રીત ધ્યાનાર્હ છે. અભયારાણીનું છળકપટભર્યું માનસ, સુદર્શન શેઠના શિયળનો મહિમા, મનોરમાની પતિભક્તિ આ બધું સુંદર રીતે આલેખાયું છે. અન્ય સઝાયોમાં કવિ ટૂંકમાં કથા કહી જાય છે. ક્યાંક કવિ કથાની મુખ્ય મુખ્ય રેખાઓ આપી દે છે. “વંકચૂલની સાયમાં તો રેખાઓ પણ અસ્પષ્ટ આપી આધારગ્રંથનો સંદર્ભ ટૂંકી દે છે. આમ છતાં, જૈન પરંપરાનાં પ્રસિદ્ધ પાત્રોની વાત કરતી વખતે કવિ ભાવછાઓના અનોખા રંગ પ્રગટાવે છે જેમકે, પુત્રવિરહમાં પિડાતા પૌત્રને ઠપકો આપતાં મરુદેવીમાતાનું અને મહાવીર સ્વામીને જોઈ ભાવવિભોર બનેલી ચંદનબાલાનું ચિત્ર અત્યંત ધ્યાનપાત્ર છે.
કેટલીક સઝાયો એમાં પ્રયોજાયેલા રાગ-રાગિણીઓ અને કેટલીક
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
એના કથાવસ્તુને કારણે નોંધપાત્ર છે, રહનેમી, ચંદનબાલા, બાહુબલિ આદિ વિષયક તો એક કરતાં વધુ રચનાઓ કવિએ આપી છે. મહાસેનમુનિ, રત્નમાલાના પાંચ બાંધવ, પદ્મનાભ રાજા, સીમંધરસ્વામીના બત્રીસ કેવળી શિષ્યો આ સઝાયોમાં ભરતક્ષેત્રના નહીં પરંતુ મહાવિદેહક્ષેત્રમાં સીમંધરસ્વામીની નિશ્રામાં થયેલા મહાપુરુષોનાં ચરિત્ર આલેખાયાં છે. એ રીતે આ રચનાઓ નોંધપાત્ર છે.
મયણરેહા (મદનરેખા), વંકચૂલ આદિ સઝાયોમાં કવિ ઝડપથી વાત સંકેલતા જણાય છે. પર્યુષણ પર્વના વ્યાખ્યાન' આ રચના પારંપારિક રીતે જ્ઞાનવિમલસૂકૃિત ગણાઈ છે પરંતુ દરેક ઢાળને અંતે આવતા ‘જ્ઞાનવિમલગુરુ’ નામછાપ આ રચના જ્ઞાનવિમલના શિષ્યની હોવાની સંભાવના દૃઢ કરે છે. પર્યુષણપર્વના વ્યાખ્યાનના ઢાળિયાના વિવરણમાં ૫. પૂ. ભદ્રંકરસૂરિએ જ્ઞાનવિમલગુરુમુખે'નું અર્થઘટન જ્ઞાનવિમલસૂરિએ ગુરુના મુખથી આ કલ્પસૂત્ર ભણ્યું' સ્વીકાર્યું છે પરંતુ ‘જ્ઞાનવિમલભક્તિ પ્રકાશ’ને ‘ઉમળકાભર્યો આવકાર' આપતા લેખમાં પ. પૂ. પ્રદ્યુમ્નસૂરિએ લખ્યું ‘કલ્પસૂત્ર પરના તેમના ઢાળિયા તો તેમની અમર રચના છે' આમ આ રચના જ્ઞાનવિમલસૂરિની હોવા માટે શંકા રહેતી નથી છતાં આ કૃતિના કર્તૃત્વ અંગે હજુ સંશોધન થઈ શકે. સતાસતીની સઝાય' સવારના પ્રતિક્રમણમાં બોલાતી ભરહેસરની સઝાય'નો અનુવાદ છે. દેવકુંવરઋષિ અને રાજકુંવ૨ઋષિની સઝાય થોડાક પાઠાંતરો સિવાય એકસરખી જ રચના છે. ૨૨ ઢાળ અને ૩૮૫ ગાથાની દસ દૃષ્ટાંત સઝાય'માં મનુષ્યભવની દુર્લભતા સમજાવવામાં આવી છે. ઉપદેશ પદ, નરભવ ઉપનય આવશ્યકચૂર્ણી, ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર વગેરેમાં આ દૃષ્ટાંતો થોડાક ભેદ સાથે મળે છે. ‘સુમતિવિલાપ સઝાય’, ‘શેઠવાણોતર અને વણજારાની સઝાય’ આ સઝાયમાં તત્ત્વજ્ઞાનની સાથે કથારસનું પણ મહત્ત્વ જણાયું છે તેથી તેમને કથાત્મકસાય શીર્ષક હેઠળ મૂકી છે. કથારસદ્વારા તત્ત્વવિચાર સમજાવવાની કવિની રીત ધ્યાનપાત્ર છે.
પરિશિષ્ટમાં આપેલા કલ્યાણમંદિર સ્તોત્રનાં સ્તવનો' મુનિ મહેન્દ્રવિમલજીએ અને પછી શાહ રસિકલાલ ગોપાલજીએ પ્રકાશિત કર્યા હતા તે જ અહીં પ્રકાશિત કર્યાં છે. ગ્રંથને અંતે શબ્દકોશ આપ્યો છે એમાં જૈન ધર્મના પારિભાષિક શબ્દોનો સમાવેશ કર્યો નથી.
१२
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્ઞાનવિમલ ભક્તિપ્રકાશના પ્રકાશન સમયે પ્રદ્યુમ્નસૂરિ મહારાજસાહેબે કવિ જ્ઞાનવિમલની સઝાય રચનાઓનો સંગ્રહ પણ પ્રગટ થવો જોઈએ એવી ભાવના વ્યક્ત કરેલી. વિનોદચંદ્રભાઈએ એ ઝીલી લીધી. તેઓએ માત્ર આર્થિક સહાય નહીં પરંતુ કવિ જ્ઞાનવિમલની કૃતિઓ એકત્રિત કરવામાં પણ ખૂબ જ રસ લીધો. કૃતિઓના સંપાદનનું કામ મને કરવા જણાવ્યું. “જ્ઞાનવિમલ ભક્તિપ્રકાશ અને ગુજરાતી સાહિત્યકોશ (મધ્યકાલીન)ને કારણે મને જ્ઞાનવિમલસૂરિની રચનાઓનો અભ્યાસ હતો તેથી આ સંપાદન શરૂ કર્યું. પરંતુ કોઈ ને કોઈ કારણસર એની ગતિ મંદ રહી. “જ્ઞાનવિમલ ભક્તિપ્રકાશ'ના પ્રકાશન સમયે મારા ગુરુ પ્રો. જયંત કોઠારી મારી મદદે હતા પરંતુ એમના જવાથી મારું કામ અઘરું બન્યું. હાથવગા હરતાફરતા જ્ઞાનકોશ વિના કરવું શું? વળી, જૈનધર્મની કેટલીક પરિભાષાથી પણ હું અજાણ. કૃતિ વંચાય ને શંકા પડે. તરત જ સાહેબ યાદ આવે. પરંતુ મન મક્કમ રાખી બહેન કામ કરો કામ બોલશે.” આ એમના વાક્યને સ્મરી સંપાદન કર્યું. મધ્યકાલીન સાહિત્યના અભ્યાસી અને મારા મિત્ર પ્રો. અભય દોશીને મેં આ સંપાદનમાં સાથે રહેવા વિનંતી કરી. એમનો જૈન ધર્મનો અભ્યાસ પણ અહીં ઉપયોગી બન્યો. શબ્દકોશમાં પણ એમણે સહાય કરી.
આ સંપાદનમાં અમારી સાથે રહેનાર વિનોદચંદ્રભાઈ શાહના અમે ઋણી રહીશું. એમના જૈનધર્મના ઊંડા અભ્યાસ અને જ્ઞાન પ્રત્યેની પ્રીતિનું અમે અનુભવેલું સુખદ સ્મરણ હંમેશ રહેશે.
આ સંગ્રહ આમ તો જૈનધર્મની સાંપ્રદાયિક રચનાઓનો છે. પરંતુ સાંપ્રદાયિકતાને વટી જતી કેટલીક અધ્યાત્મભાવની. ભક્તિરસની ને જ્ઞાનવૈરાગ્યની રચનાઓનો કાવ્યરસ કોઈપણ ભાવકને સ્પર્શી જાય તેવો
કીર્તિદા શાહ અભય દોશી
૧, “સ્વાશ્રય એ. ડી. સી. બેંક સ્ટફ સોસાયટી, સેટેલાઈટ, અમદાવાદ ૩૮૦૦૧૫
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રિવિધ તાપને શાન્ત કરનાર જ્ઞાનગંગામાં
સ્નાન કરીએ
પાવન થઈએ.
-
શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિમહારાજ માત્ર કવિ જ છે તેવું નથી તેઓનું સ્થાન ઉત્તમ ભક્ત કવિની આગલી હરોળમાં છે. તેમના પદ્ય સર્જનમાં જેટલી ઈંયત્તા છે તેટલી જ ગુણવત્તા પણ છે.
કેટલાંક પદો-પદાવલિ તો એવાં છે કે જે સીધાં જ પરા’ વાણીનો સ્પર્શ પામીને બહાર આવ્યાં છે તેથી જ તે આપણા હૃદયને સીધાં સ્પર્શે છે અને આપણને પણ તે ભક્તિના રંગે રંગી દે છે.
જેવું ભક્તિ સાહિત્ય છે તેવું જ તત્ત્વજ્ઞાન નીતરતું સઝાય સાહિત્ય છે.
સ્તવન સાહિત્યનો એક અણમોલ સંગ્રહ પ્રકાશિત થયો. તેને ઘણો જ ઉમળકા ભર્યો આવકાર સાંપડ્યો. તે જ પ્રમાણે આ સઝાય સંગ્રહને પણ ઉલ્લાસભર્યો સ્વીકાર સાંપડશે તેવી શ્રદ્ધા છે.
પ્રાચીન પુરુષોની રસધારામાં ભીંજાયા વિના આપણા જેવા જીવોનો આ ત્રિવિધ તાપ ઉપશમે તેમ લાગતું નથી. માટે એક માત્ર આધાર રૂપ આ જ્ઞાનગંગામાં સ્નાન કરી શીતળતા, નિર્મળતા અને કોમળતાને પ્રાપ્ત કરીએ. સંપાદિકા કીર્તિદાબહેને પણ આ કામ ખૂબ જ રસ લઈને કર્યું છે માટે તેમને ધન્યવાદ અને આવા સાહિત્યના પ્રેમી શ્રી વિનુભાઈને પ્રેમાળ ધર્મલાભ–
પ્રદ્યુમ્નસૂરિ
દેવકીનંદન
અમદાવાદ ૧૩. મ. ૧. ૧૪
१४
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
યત્કિંચિત
વાત્સલ્યનિધિ, પરમતારક જિનેશ્વર પરમાત્માએ શાસનની સ્થાપના કરીને આપણા જેવા મંદબુદ્ધિ જીવોના ઉદ્ધાર - જીર્ણોદ્ધાર - સમુદ્ધાર માટે અસંખ્ય યોગો બતાવ્યા છે. જીવો પોતાની યોગ્યતા અને રુચિ અનુસાર તે તે યોગોમાં પ્રવેશ કરી વિધવિધ આરાધના દ્વારા મુક્તિમંજિલ નજીક કરી રહ્યા છે.
પરમાત્મા દ્વારા ઉપદિ ગ્રંથોમાં જણાવ્યું છે. “સજઝાય સમો તવો નત્યિ' સ્વાધ્યાય સમાન કોઈ તપ નથી. કર્મ નિર્જરાનું સઘન કારણ છે. સ્વાધ્યાય...આ સ્વાધ્યાય વાચના, પૃચ્છના, પરાવર્તના, અનુપ્રેક્ષા અને ધર્મકથા...ના ભેદથી પાંચ પ્રકારનો છે. પરમાત્માની આખરી દેશના સ્વરૂપ ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના ૨૯મા “સમ્યકત્વપરાક્રમ' નામના અધ્યયનમાં પાંચેય પ્રકારના સ્વાધ્યાય સંબંધી પ્રશ્ન અને તેના ફલનો નિર્દેશ કરેલ છે. અપેક્ષાએ લ અલગ - અલગ દર્શાવ્યા છે. પણ મુખ્યતા સ્વાધ્યાયની છે. - સાધુ જીવનમાં દિવસ - રાત્રિ દરમિયાન કુલ ચાર પ્રહર સ્વાધ્યાય કરવાનો હોય છે. તેવું સામાચારી અધ્યયનમાં ફરમાવ્યું છે. પ્રહર; દિવસ યા રાત્રિનો ચતુર્થાશ) પછી તે સ્વાધ્યાય પાંચ પ્રકારમાંથી ગમે તે હોય......પણ સ્વાધ્યાય એ સાધુ - જીવનનો પ્રાણ છે.
વાચના અને અનુપ્રેક્ષામાં દુર્બલિકા પુષ્પમિત્રનું ઉદાહરણ છે. રોજની ૭૦૦ ગાથા કંઠસ્થ કરતા હતા. ૧૪૪૪ ગ્રંથના રચયિતા પૂ. હરિભદ્ર સૂ. મ. સા. જૈન શાસનને મળ્યા તો યાકિની મહત્તરાના પરાવર્તના સ્વાધ્યાયના જ પ્રભાવથી...આવાં તો કેટલાંય દäતો સ્વાધ્યાયને સ્પર્શીને
સ્વાધ્યાય આગમનો હોય કે પ્રકરણ ગ્રંથોનો હોય, સૂત્રનો હોય કે અર્થનો હોય.મહાપુરુષોએ રચિત સ્તવન, સઝાય કે રાસનો હોય પણ તેમાં દ્રવ્યાનુયોગ, ગણિતાનુયોગ, ચરણકરણાનુયોગ કે ધર્મકથાનુયોગનું પ્રરૂપણ હોય છે.
૧૬
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
તીવ્ર ક્ષયોપશમવાળા આગમ - પ્રકરણ ગ્રંથ અને તેના સૂત્ર અર્થને કંઠસ્થ કરી તેનો નિરંતર સ્વાધ્યાય કરે. મંદ ક્ષયોપશમી આત્મા હોય તો તેઓ મહાપુરુષોએ દેશી ગુજરાતી ભાષામાં રચિત સઝાયોનો પાઠ કરે, સ્વાધ્યાય કરે. પ્રસ્તુતમાં પૂ. જ્ઞાનવિમલસૂરીશ્વરજી મ. સાહેબે આપેલી સઝાયમાળાની વાત છે. આપણા જેવા મંદમતિવાળા આત્માઓ સઝાયોના સ્વાધ્યાયમાં લીન બની અપૂર્વ કર્મનિર્જરા કરી. સિદ્ધગતિને પ્રાપ્ત કરે તે જ આ ગ્રંથનું પ્રયોજન છે.
૫૦ ટકા સઝાયો ધર્મકથા સ્વરૂપે છે. બાકીની ૫૦ ટકા સઝાયો ઉપરોક્ત બાકીના ત્રણ અનુયોગ રૂપે છે. આપણે આપણી રુચિ પ્રમાણે સ્વાધ્યાય તપમાં તત્પર બનીએ એ જ આ ગ્રંથનો ઉદ્દેશ છે...ગુરુભગવંતોનો વાત્સલ્ય ભાવ છે.
પૂ. જ્ઞાનવિમલસૂરીશ્વરજી મ. સા. ની કૃતિઓ એકદમ સરળ અને સઝાય આદિ કાવ્ય સાહિત્ય વિપુલ પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ છે. જેને કંઠસ્થ કરવાથી આપણે પણ મૂડીદાર બની શકીએ તેમ છે.
આવા મહાન જ્ઞાનનિધિ જ્ઞાનથી જેમણે પોતાના જીવનને વિમલ બનાવ્યું છે. તેવા જ્ઞાનવિમલસૂરીશ્વરજી મ. સા.ની જીવન ઝરમર શબ્દાતીત છે. છતાંય બે શબ્દોમાં સમાવવાની ચેષ્ટા કરું છું.
ભિન્નમાલ નિવાસી માતા કનકાવતી...પિતા વાસવ શ્રેષ્ઠીના પુત્રરત્ન નાથુમલ્લજી આઠ વર્ષની કુમળી વયે પ. પૂ. ધીરવિમલણિ પાસે સંયમી બન્યા. મુનિ શ્રી નવિમલજી નામ ધારણ કરી જીવન સાર્થક કર્યું. દીક્ષા દિવસથી જ જ્ઞાન-ધ્યાનમાં પ્રગતિ કરી. અનેકવિધ કાવ્યોની નવ્ય રચના કરતા હતા. તેથી શીઘ્રકવિ’ સરસ્વતી પુત્ર' જેવા બિરુદને પ્રાપ્ત કરી. જિનશાસનની અપૂર્વ સેવા કરી છે. સહજ રીતે જ્ઞાનાનંદી હોવાથી આચાર્ય પદ પ્રદાન દિને તેઓશ્રી નામથી જ્ઞાનવિમલસૂરિ’ તરીકે અલંકૃત
થયા.
દેશી ભાષા - ગુજરાતીભાષાની રચનામાં પૂ. જ્ઞાન વિમલસૂરીશ્વરજી મ. સા.નું નામ અતિ પ્રસિદ્ધ છે. આજના ભક્તિપ્રધાન યુગમાં તેઓશ્રીની સમસ્ત કૃતિઓનો સંગ્રહ ગ્રંથારૂઢ બને તે આવશ્યક છે. તેથી જ આ વર્તમાન ગ્રંથના પ્રકાશન પૂર્વે પૂજ્યશ્રી દ્વારા રચિત - ચૈત્યવંદન, સ્તુતિ અને સ્તવનનો સંગ્રહ રૂપે ‘જ્ઞાનવિમલ ભક્તિપ્રકાશ' નામે દળદાર ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ થઈ ચૂક્યો છે. હવે બાકી રહેલ સઝાયોના સંગ્રહ રૂપે ગ્રંથ પ્રકાશિત
१६
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
થઈ રહ્યો છે. તે અનુમોદનીય છે. સરાહનીય છે.આ સઝાય સંગ્રહ અનેક આત્માઓના જીવન ઘડતર માટે પરમ આલંબન..માર્ગદર્શન બની રહેશે. એ નિર્વિવાદ છે.
આ પ્રકાશનને અનુલક્ષીને બે બોલ લખવા પ્રયાસ કર્યો છે. ક્યાં મહાજ્ઞાની પૂ. જ્ઞાનવનિમલસૂરીશ્વરજી મ. સા....ક્યાં હું મંદમતિ...પામર જીવ. તેમનું ગુણાલેખન કરવા સમર્થ બનું. તેમના ગુણગાન અનેક મહાત્માઓ કરશે પણ કૃતજ્ઞભાવે તેમના સાહિત્યનું વાંચન કરી શકું તો પણ મારી જાતને ધન્ય માનીશ.
જીવનની અંતિમ અવસ્થા સુધી સ્વાધ્યાયપરાયણ, અજાતશત્રુ પરમતારક, કવિકુલકિરીટ, જેનરત્ન વ્યાખ્યાન વાચસ્પતિ, વાદિઘટમુદગર પૂ. ગુરદેવેશ લબ્ધિ સૂરીશ્વરજી મ. સા. સદૈવ કહેતા હતા “ગરથ ગાંઠે વિદ્યા પાઠે પ્રસંગ આવે બેંકનું ધન કામ નથી આવતું પણ પાસે તે જ કામ આવે છે. તેમ પ્રસંગે પુસ્તકમાં રહેલું જ્ઞાન પુસ્તકમાં જ રહે પણ મુખપાઠ હોય તે જ જ્ઞાન તુરત કામમાં આવે છે. માટે જેમ બને તેમ વધારેવધારે કંઠસ્થ રાખતાં શીખો પાનું ફરે અને સોનું ઝરે' મતલબ કે અપ્રમત્ત ભાવે રાત-દિવસ સ્વાધ્યાયમાં લીન રહેવાથી અમૂલ્ય રત્નોની પ્રાપ્તિ થાય.'
આવાં વચનો આપણા જેવા પ્રમાદી જીવો માટે ટંકશાળી વચનો છે. આ વચનોને સફળ કરવા આપણે સહુ નિરંતર સઝાય-સ્વાધ્યાયમાં તન્મય બનીએ એ જ શુભકામના...આવી અણમોલ હિતશિક્ષાનો વારસો પૂ. ગુરુદેવ વિક્રમસૂરીશ્વરજી મ. સાહેબે પોતાના જીવનમાં જીવંત બનાવ્યો હતો. તો પૂ. ગુરુદેવરાજ્યશસૂરીશ્વરજી મ. સાહેબ પણ અમારા સુધી આ હિતશિક્ષાને પહોંચાડવા સતત પ્રયત્નશીલ છે.
મારો લેખનનો અભ્યાસ નથી...તો લેખનશક્તિની વાત જ ક્યાં રહી? વાચક વર્ગને વિજ્ઞપ્તિ લખાણમાં અલના હશે જ સુધારીને વાંચશો...અલના બદલ “
મિચ્છામીદુક્કડમ્' આ ગ્રંથ વિષયક વિનુભાઈ શાહે તથા કીર્તિદા શાહે મને કંઈક લખવા વિનંતી કરી. તે બદલ તેમને પણ ધન્યવાદ.
દિનાંક ૧૧-૯-૨૦૦૦
ગુરુ ચરણ ચચરિકા પૂસર્વોદયા શ્રી મ. સા.ની નિશ્રાવર્તીની સાધ્વી રત્નચૂલાશ્રી
પ્રેરણાતીર્થ અમદાવાદ
99
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
આર્શીવચન
પરંપરાપોષક પદ્યસર્જનો
જૈનદર્શનમાં તપનું સર્વોચ્ચ શિખર સ્વાધ્યાય ગણાય છે અને આવું તપ “નાપિ અતિ નાપિ ચ ભવિષ્યતિ' અર્થાતુ આજે નથી અને ભવિષ્યમાં પણ નહીં હોય તેમ કહેવાયું છે. ભગવાન મહાવીરે એમના સાધનાકાળ દરમિયાન કવચિત્ આહાર લીધો હતો, પરંતુ એક ક્ષણ પણ સ્વાધ્યાય વિના રહ્યા નહોતા. પ્રતિક્રમણ દ્વારા સ્વદોષ-દર્શન કર્યા બાદ સઝાયથી ધર્મવિચાર કે પરંપરાને દઢીભૂત કરવામાં આવે છે. આથી જૈન પરંપરામાં સ્વાધ્યાયનું સવિશેષ મહત્ત્વ હોવાથી તેના મંત્રો, પર્વો, ભાવનાઓ, ગ્રંથો, આચારો – એમ બધી જ બાબતોને સઝાયમાં આવરી લીધી છે. પરિણામે સઝાય માત્ર આરતભરી પ્રાર્થના કે અશ્રુભરી યાચના બનવાને બદલે પરંપરાની પરિચાયક અને તત્ત્વજ્ઞાનમૂલક બની રહે છે.
એક્યાશી વર્ષ સુધી સંયમજીવન પાળનાર આચાર્ય જ્ઞાનવિમલસૂરિના વિરાટ જીવનકાર્યને જોઈએ તો આશ્ચર્યચક્તિ થવાય કે આટલાં બધાં ધર્મકાર્યો વચ્ચે એમણે સંસ્કૃત, પ્રાકૃત અને ગુજરાતી ભાષામાં આટલું વિપુલ સાહિત્યસર્જન કઈ રીતે કર્યું હશે ! તેઓ નયવિમલગણિમાંથી આચાર્ય જ્ઞાનવિમલસૂરિ થાય તેના કારણરૂપે એમની ભાષા નિપુણતા જ છે.
એક વાર તપાગચ્છના આચાર્ય શ્રી વિજયપ્રભસૂરિ શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થમાં પધાર્યા હતા ત્યારે તેઓ તીર્થનાયક આદીશ્વર ભગવાન સમક્ષ ચૈત્યવંદન કરવા ગયા, પરંતુ એ સમયે શ્રી નવિમલગણિ ત્યાં આવ્યા અને તાત્કાલિક નવાં કાવ્ય રચીને સ્તુતિ કરવા લાગ્યા. એમની કવિત્વશક્તિ જોઈને આનંદિત થયેલા આચાર્યશ્રીએ શ્રી નવિમલગણિને આવો જ્ઞાનવિમલસૂરિ' કહીને સૂરિપદની યોગ્યતા દર્શાવી આદરપૂર્વક બોલાવ્યા. શ્રી નવિમલગણિએ નમ્રતાથી મવસ્ત્રસાલે એમ કહ્યું. આ પછી
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
આચાર્યશ્રીએ નયવિમલગણિને ચૈત્યવંદન કરવાનું કહ્યું. સામાન્ય રીતે જે સૌથી વધુ પૂજ્ય હોય તે ચૈત્યવંદન કરે તેવી પ્રણાલિકા હોવાથી અન્ય સાધુજનો ખેદ પામ્યા, પરંતુ એમને સમજાવતાં આચાર્યશ્રીએ કહ્યું કે, “ભલે મારા પદને કારણે હું પૂજ્ય ગણાઉં, પરંતુ મારામાં નવિમલગણ જેવું જ્ઞાન અને કવિત્વશક્તિ સતાંશે પણ નથી. તેઓ જ્ઞાનવૃદ્ધ છે તેથી એમને આદર આપું છું.’ શ્રી નયવિમલગણિએ તાત્કાલિક નવાં કાવ્યો રચીને ૪૫ કાવ્યો વડે ચૈત્યવંદન કર્યું. આ પછી નવિમલગણિને આચાર્યપદ મળ્યું અને તેઓ જ્ઞાનવિમલસૂરિ તરીકે ઓળખાયા.
શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિએ પ્રાકૃત ભાષામાં પણ એટલી જ નિપુણતા મેળવી હતી. એમને માટે કહેવાતું કે संस्कृतकवितायां कलिकालसर्वज्ञबिरूदधारिश्रीहेमचंद्रसूरिः प्राकृतकवितायां तु श्रीमत्तपागच्छाचार्यविमलशाखीयश्रीज्ञानविमलसूरिः । શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિનું પ્રાકૃત ભાષા પરનું પ્રભુત્વ એમના ‘નમવવષ્ટાન્તોપનયમાલા' માં જોવા મળે છે.
શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિએ ગુજરાતી ગદ્ય અને પદ્ય એમ બંને સ્વરૂપો અજમાવ્યાં છે. ગુજરાતી પદ્યરૂપમાં એમણે ‘સાધુવંદના’, ‘નરભવદશદૃષ્ટાંતસ્વાધ્યાય’, જંબુરાસ’, ‘બારવ્રત ગ્રહણ (ટીપ) રાસ', ‘તીર્થમાલા’, ‘ચંદકેવલી રાસ’, ‘રણસિંહ રાજર્ષિ રાસ', અશોકચંદ્ર તથા રોહિણી રાસ', ‘કલ્પવ્યાખ્યાન', ‘દિવાળી દેવનંદન”, “ગણધરસ્તવરૂપ દેવવંદન”, મૌન એકાદશીનાં દેવવંદન’, ‘કલ્યાણમંદિરસ્ત્રોત ગીતો' તેમ જ દશવિધિ યતિધર્મ સ્વાધ્યાય' જેવાં પદ્યગ્રંથોની રચના કરી છે. આ ઉપરાંત પ્રાચીન સ્તવનરત્નસંગ્રહ'માં શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિ સ્તવનો, સ્તુતિઓ, સઝાયો અને પદો રચેલાં છે. જ્યારે ગુજરાતી ગદ્યમાં એમણે ત્રણ ગ્રંથોની રચના કરી છે. જેમાં દૃષ્ટિવિચા૨સઝાયનો બાલાવબોધ', ‘આનંદઘનચોવીસીસ્તબક” અને “સીમંધરજનસ્તવન' (યશોવિજ્યકૃત) પર રચેલો બાલાવબોધ મળે છે.
-
આવા સમર્થ આચાર્યશ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિનો જન્મ વિ. સં. ૧૬૯૪માં થયો હતો. તેઓ ગૃહસ્થાવસ્થામાં ભિન્નમાલ શહેરમાં રહેતા હતા. તેમના પિતાનું નામ વાસત શેઠ અને માતાનું નામ કનકાવતી હતું. બાળપણમાં એમનું નામ નાથુમલ હતું. માત્ર આઠ વર્ષની વયે એમણે તપાગચ્છની વિમલ શાખામાં પંડિત વિનયવિમલગણિના શિષ્ય પંડિત ધીરવિમલગણિ
१९
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાસે દીક્ષા લીધી. દીક્ષા સમયે એમનું નામ નિયવિમલ રાખવામાં આવ્યું. આ પછી એમણે કાવ્ય, તર્ક, ન્યાય, શાસ્ત્રાદિમાં નિપુણતા મેળવી. તેઓએ શ્રી અમૃતવિમલગણિ તથા શ્રી મેરુવિમલગણિ પાસે વિદ્યાભ્યાસ કર્યો. વિક્રમ સંવત ૧૭૨૭ મહા સુદ દશમને દિવસે મારવાડના સાદડી પાસેના ઘાણેરાવ ગામમાં ઉત્સવપૂર્વક આચાર્ય વિજયપ્રભસૂરિએ એમને પંન્યાસપદ આપ્યું. ત્યાર બાદ વિક્રમ સંવત ૧૭૪૮ ફાગણ સુદ પાંચમને ગુરુવારના દિવસે શ્રી નવિમલગણિને આચાર્યપદની પ્રાપ્તિ થઈ અને તેમનું નામ જ્ઞાનવિમલસૂરિ રાખવામાં આવ્યું. શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિએ સુરત, ખંભાત, રાજનગર (અમદાવાદ), પાટણ, રાધનપુર, સાદડી, ઘાણેરાવ, શિરોહી, પાલીતાણા, જૂનાગઢ વગેરે સ્થળોએ વિહાર કર્યો. એમની વિહારભૂમિ મુખ્યત્વે ગુજરાત, રાજસ્થાન અને સૌરાષ્ટ્રનો પ્રદેશ હતી. શત્રુંજય તીર્થની એમણે અનેક વખત યાત્રા કરી હતી. જિનપ્રતિમાઓની સત્તર જેટલી પ્રતિષ્ઠા કરાવેલી.
શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિ યોગાભ્યાસમાં પ્રવીણ હતા. એવી કિંવદંતી પણ મળે છે કે પાટણના ઉપાશ્રય પાસે આવેલા એક મોટા લીમડાને સિપાઈઓ પાડતા હતા. કેટલાક લોકોએ તેમને અટકાવવા પ્રયત્ન કર્યો પણ સિપાઈઓએ કોઈને દાદ ન આપી. એમ કહેવાય છે કે આ સમયે શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિજીએ ચમત્કાર બતાવ્યો અને એ રીતે લીમડો પાડવા આવેલા સિપાઈઓને પાછા વાળ્યા.
અધ્યાત્મયોગી આનંદઘનજી વિશે શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિને અત્યંત આદરભાવ હતો. આનંદઘનજીના ગહન સ્તવનોને પામવા માટે શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિજીએ સુરતમાં સૂર્યમંડન પાર્શ્વનાથના દેરાસરમાં છ માસ સુધી ધ્યાન ધર્યું. એ પછી તેઓએ આનંદઘનજીનાં સ્તવનો પર સ્તબકની રચના કરી. આ સ્તબક આનંદઘનજીના દેહોત્સર્ગ પછી આશરે ચાલીસેક વર્ષના અરસામાં લખાયો છે.
જ્ઞાન અને ધ્યાનની આવી વિરલ ઉપાસના કરીને વિસં. ૧૭૮રના આસો વદી અને ગુરુવારને દિવસે ૮૯ વર્ષની વયે શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિ કાળધર્મ પામ્યા. આ સમયે ખંભાતના શ્રાવકોએ સક્કરપરામાં એમની પગલાંયુક્ત દેરી કરાવી હતી તેમ જ આજે તેમનો જ્ઞાનભંડાર ખંભાતમાં ખારવાડામાં વિમલના ઉપાશ્રયમાં વિદ્યમાન છે.
જ્ઞાનવિમલસૂરિની સઝાયો જોતાં એનું વૈવિધ્ય ઊડીને આંખે વળગે
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
એવું છે. એમાં પ્રતિક્રમણ, કાઉસગ્ગ, પચ્ચખાણ, સામાયિક, મુહપત્તિ પડિલેહણા, વિગય-નિવઝુઝાઈ જેવા આચારોને આલેખ્યાં છે. કાયાની નશ્વરતાથી માંડીને સત્સંગ, વૈરાગ્ય, સમકિત, યતિધર્મ અને મોક્ષમાર્ગ સુધીની ધર્મભાવનાને દર્શાવી છે. સાતવ્યસનનિવારણ કે મોહનીયકર્મનિવારણની સમજ ગૂંથી છે, તો શ્રાવકના એકવીસ ગુણ અને ગુરુની આશાતના જેવા વિષયો પર સમજ આપતી સઝાય મળે છે. ભગવતી સૂત્ર' જેવા ગ્રંથ પર અને પર્યુષણ જેવા પર્વ પર પણ સઝાય મળે છે. આવી રીતે ગ્રંથોની ગરિમાનું ગાન પદ્યમાં ભાગ્યે જ થતું હોય છે. કથાત્મક સઝાયોમાં બાહુબલિ, ચંદનબાળા અને રહનેમિ જેવા જાણીતાં કથાનકો છે, તો કૌશલ્યા, ચંદ્રગુપ્ત જેવા ઓછાં જાણીતા ચરિત્ર વિશેની કથાત્મક સઝાય મળે છે. આ સઝાયોમાં કાવ્યપ્રતિભાનો વિશેષ સ્પર્શ અનુભવાય છે, પરંતુ વિશેષે તો એ કલ્પના કરીએ કે આ સઝાય ગવાતી હશે ત્યારે કશી ભૌતિક પ્રાપ્તિ કે પ્રયોજનને બદલે આંતરિક ગુણસમૃદ્ધિના સંવર્ધનની ભક્ત હૃદયની ખેવના કેવી સુંદર રીતે પ્રગટ થતી હશે!
સાહિત્ય સાથે ગાઢ અનુબંધ ધરાવનાર વિદ્વાન આચાર્યશ્રી વિજયપ્રદ્યુમ્નસૂરિજી મહારાજના એક સૂચનને શ્રી વિનોદચંદ્ર રમણલાલ શાહે કાર્યાન્વિત કર્યું અને તે માટે મધ્યકાલીન સાહિત્યના આંગળીના વેઢે ગણાય તેવા અભ્યાસીઓમાં મહત્ત્વનું પ્રદાન કરનાર ડો. કીર્તિદાબહેન જોશીને આ કામમાં જોતર્યા. આને પરિણામે આ ગ્રંથને વિશેષ પ્રમાણભૂતતા મળી છે. પ્રા. અભય દોશીનો સાથ એમાં વધુ ઉપયોગી બની રહ્યો.
ગુજરાતી સાહિત્યમાં સર્જકની સમગ્ર ગ્રંથાવલિ' પ્રગટ કરવાની પરંપરા છે. દલપતરામ, મણિલાલ નભુભાઈ, આનંદશંકર ધ્રુવ જેવા સર્જકોની “સમગ્ર ગ્રંથશ્રેણી પ્રગટ થઈ ચૂકી છે. આવી રીતે મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યમાં મહત્ત્વનું યોગદાન કરનાર જૈન કવિઓનું સમગ્ર સાહિત્ય પ્રકાશિત થાય તો તો પરમ આનંદ, પરંતુ પ્રત્યેક કવિની પસંદ કરેલી કૃતિઓનો સંચય પણ પ્રગટ થાય તો ઘણું મહત્ત્વનું કાર્ય થયું કહેવાશે. આ દિશામાં સમાજની દૃષ્ટિ વળે એ જ અભ્યર્થના સાથે આવા સુંદર કાર્ય માટે સંપાદકોને અભિનંદન. ૧૮-૯-૨૦૦૨
કુમારપાળ દેસાઈ
२१
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
મંગલાચરણ,
શ્રી જિનેશ્વરવંદના
શ્રી મહાવીર સ્વામી શાસનનાયક ગુણનિલો, સિદ્ધારથગૃપ-નંદ, વર્તમાન જિન પ્રણમતાં, લહિયે પરમાણંદ.
શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ કુશળસદન જિન, ભવિભયહરન, અશરનશરન સુજન બરનત હૈ. ૧ ભવજલરાશિભરન પતિતજનતાતતરન, પ્રવહન-અનુકરન ચરણસરોજ હૈ. ૨ કમઠાસુરમાન, ધૂમકેતુને સમાન મહિમકો નિધાન જ્ઞાન પાસ જિનરાજ હૈ. ૩ સકલતીરથપ્રધાન જસ ગુનગન પ્રપાન કરત સુરગુરુમાન માનું વડજિહાજ હૈ. ૪ પ્રભુ મેરો જીઉ પાન, જ્ઞાનવિમલ ગુણખાન, તારક તું હિ નિદાન, એહિ મુજ કાજ હૈ. ૫
સુખકર શ્રી સંખેશરૂ, પાસ નિણંદ દયાલ; પ્રણમી પદયુગ તેહના, મનવંછિતસુખ રસાલ. ૧ પરતાપૂરણ પરગડો, મહિમામહિમનિવાસ; ધરણરાય પદમાવતી, પૂરો વંછિત આસ. ૨ પાસ જખ્ય જસ શાસને, સાનિધ કરે કર જોડ; અલિય વિઘન દૂર કરે, દુઃખ દોહગ સવિ છોડ. ૩
શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ ગજંતુકારણ કામદારણ, મોહનિવારણ જિનવરો, દુઃખકોડિરાવણ સુખકારણ વંછિતપૂરણ સુરતરો, શ્રી વિનયવિમલ કવિરાજ સેવક ધીરવિમલ પંડિતવરો, તસ સીસ પ્રણમઈ શાંતિ જિણવર નવિમલ જયજયકરો.
ગુરુવંદના પૂર્વાચાર્ય થયા ગુણવંતા, જ્ઞાનક્રિયાગુણ ભરિયાજી, શ્રદ્ધા જ્ઞાન કથક ને કરણી એ ચૌવિધ રયણના દરિયાજી, તે સુવિહિત મુનિવંદન કરતાં નિરમલ સમતિ થાવેજી, અહનિશ આતમભાવ અનોપમ જ્ઞાન અનંતુ પાવેજી.
શ્રતદેવવંદના જય જૈની જગદંબિકા જયવંતી શ્રુતદેવી, ચંદ્રકિરણ પરિ નિર્મલી, તે સરસતી પ્રણમવિ. ૧ ચંદ્રકિરણ પરિ ઉજલી, શ્રી જિનવરની વાણી, તે સમરી મતિ સારદા, લહીઈ અવિરણ વાણી. ૨
२२
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી પાર્શ્વ જિન સ્તવન
રાગ - નદી યમુના કે તીર પુરુષાદાની પાસ કે આશા સલ કરો, દાસતણી અરદાસ સદા દિલમાં ધરો; બપૈયો જેમ જલધર વિણ જાચે નહિ, તેમ તુમ વિણ હું ઓર ન યાચું એ સહિ. ૧ તુમ ઉપર એક ટેક કરીને હું રહ્યો, સાહિબ તું મુજ એક મેં અવર ન સંગ્રહ્યો, સેવાની પણ ચૂક કદા પડતી નથી. ઋદ્ધિ અનંત ખજાને ખોટ પણ કો નથી. ૨ ભવિતવ્યતા પણ ભવ્ય અછે પ્રભુ માહરી, તે જાણ્યું નિરધાર કૃપા લહી તાહરી, ભવસ્થિતિનો પરિપાક વિલંબ વિચે કરે, રાઘયણાદિ દોષ તણો અંતર ધરે. ૩ પણ તે નાવે કામ એ વાત નિપાત છે, સેવક કેમ હોયે દૂર ખાનાર જાતિ છે; ભોળવિયા નવિ જાય કે જે તુમ શીખવ્યા, પહેલાં હેત દેખાડીને જેહને હેળવ્યા. ૪ તે અલગા કેમ જાય નજર ધરો નેહની, વાંછિત આપી આશા સફળ કરો તેહની; જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ ચરણસેવા નિતુ દિજીએ,
સહજે ઉદય બહુમાન અધિક હવે કીજીએ. ૫ પ્રસ્તુત સ્તવન જ્ઞાનવિમલસૂરિનાં સઘળાં સ્તવનોના સંપાદન શ્રી જ્ઞાનવિમલભક્તિપ્રકાશમાંથી લેવામાં આવ્યું છે. સઝાયરચનાઓની જેમ કવિની સ્તવનરચનાઓ ભક્તિને કેન્દ્ર કરે છે અને રસાળ શૈલીમાં રજૂ થઈ છે. જ્ઞાનવિમલભક્તિપ્રકાશ સંપા. : કીર્તિદા જોશી, ૧૯૯૮. પ્રાપ્તિસ્થાન મહેન્દ્રભાઈ ચં. પટેલ, ચંદ્રમહલ, ૧૬, મહાલક્ષ્મી સોસાયટી, પાલડી, અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૭.
૧. પુરુષોમાં ઉત્તમ ૨. ઉત્તમ
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
પટ્ટાવલી
શ્રી આનંદવિમલસૂરિ (તપાગચ્છે ૫૬મી પાટ)
શ્રી વિજયદાનસૂરિ I
શ્રી હીરવિજ્યસૂરિ I
શ્રી વિજયસેનસૂરિ T
શ્રી વિજયદેવસૂરિ T
શ્રી વિજયપ્રભસૂરિ I
શ્રી વિજ્યરત્નસૂરિ
|
શ્રી વિજ્યક્ષમાસૂરિ
શ્રી વિજ્યદયાસૂરિ
T શ્રી વિજ્યધર્મસૂરિ
શ્રી જિનેન્દ્રસૂરિ I શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિ
શ્રી ધરણેન્દ્રસૂરિ
શ્રી હર્ષવિમલગણિ
T
શ્રી વિમલગણિ
1
શ્રી કીર્તિવિમલગણિ
શ્રી વિનયવિમલગમિ
શ્રી ધીરવિમલગણિ
શ્રી નવિમલગણિ
(શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિ)
२४
*
શ્રી હર્ષવિમલગણિ
શ્રી સોમવિમલગણિ
I
શ્રી ઋદ્ધિવિમલગણિ
શ્રી કીર્તિવિમલગણિ
શ્રી વીરવિમલગણિ
શ્રી મહોદયવિમલગણિ
શ્રી પ્રમોદવિમલગણિ
શ્રી મણિવિમલગણિ
શ્રી ઉદ્યોતવિમલગણિ
I
શ્રી દાનવિમલગણિ
શ્રી દાવિમલગણિ
I શ્રી સૌભાગ્યવિમલગણિ
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમણિકા
તત્ત્વવિચારાત્મક સઝાય
વ . . . . .
.. • • •
-
-
-
-
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
1
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
અગ્યાર અંગ અને બાર ઉપાંગની સઝાય અલ્પબહત્ત્વની સપ્રય .. અષ્ટનયભંગીની સઝાય . અસમાધિકર વીસ સ્થાનકની સઝાય... આઠ ગુણદોષની સઝાય. આઠ દૃષ્ટિની સઝાય ........ આત્મશિક્ષાની સઝાય.... ઇરિયાવહીની સઝાય ......... ઉપદેશની (કઠિયારાની) સઝાય........ કાઉસગ્ગના ૧૯ દોષ સઝાય . કાયા કામિનીની જીવ સ્વામીને ઉપદેશક સઝાય કાયાની નશ્વરતા વિશે સઝાય ખાદ્યવસ્તુના કાલ-માનવિચારની સાય ગુરની ૩૩ આશાતના વર્જવાની સઝાય ........ ચરણ સિત્તરી કરણ સિત્તરીની સઝાય ચૌદ પૂર્વની સઝાય .. તે સુખીયાની સાય ... દીવાળીપર્વની સઝાય... દેવસિય પ્રતિક્રમણની વિધિની સઝાય ..... નવકાર ભાસ સઝાય... નવકારમહામંત્ર મહિમાના સ્તવન અથવા સઝય... નવકારમંત્ર માહાસ્યની સઝય ............. પચ્ચખાણ - ફળની સઝાય............
,
,
,
,
,
,
,
,
,
૨
. .. • • • •
ન
વ
, , , , , , , , , , , , , •
• • • • • •
२५
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
પચ્ચખાણની સઝાય.
૩૫
પન્નરતિથિની સમુચ્ચય સઝાય/આત્મવિકાસબોધક સઝાય ૩૬
પર્યુષણપર્વની સઝાય
૩૭
પાયશ્રમણના ૨૯ દોષવા૨ક મુનિગુણની સઝાય
.... ૩૮
૩૯
૪૦
૪૨
૪૪
૪૬
૪૭
૪૮
૪૯
૪૯
૫૦
૬૩
૬૬
૭૦
૭૨
૭૩
૭૪
૭૪
૭૫
૭૭
७८
७८
८०
૮૪
૮૪
૮૫
૮૬
८७
પૂર્વસેવા લક્ષણ ગુણની સઝાય
બત્રીસ યોગ સંગ્રહની સાય
ભગવતી સૂત્રની સઝાય મુક્તિ અદ્વેષ ગુણની સાય મુનિ (મુનિગુણ)ની સઝાય મુહપત્તિ પડિલેહણની સઝાય . મોહનીયકર્મના ૩૦ ભાંગાની સઝાય.
મોક્ષનગ૨ની સઝાય . .
મોક્ષમાર્ગ સાધક આણારૂચિ ૮ ગુણની સઝાય.
યતિધર્મની સઝાય
રાઈ પ્રતિક્રમણની વિધિની સઝાય
રાત્રીભોજનની સઝાય.
વિગઈ નિદ્વિગઈ વિચારની સઝાય
વીસ સ્થાનક તપની સઝાય
વૈરાગ્યની સઝાય : ૧
વૈરાગ્યની સઝાય : ૨
વૈરાગ્યની સઝાય : ૩
વ્યવહાર ધર્મની સઝાય
શ્રાવકના એકવીસ ગુણોની સઝાય .
સત્સંગની સઝાય.
સબલદોષ ૨૧ (ચરિત્ર મલિનતા)ની સઝાય
સમકિતની સઝાય
સમતા સુંદરીની સઝાય
સાત વ્યસન નિવારક સઝાય.
સામાયિકના ૩૨ દોષની સઝાય.
સિદ્ધ સ્વરૂપની સઝાય
સૌધર્મ સ્વામીની જંબૂસ્વામીને હિતશિક્ષા સઝાય .
२६
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
વ
, , , , , , , , , ,
,
• • • • • •
કથાત્મક સઝાય અઢારનારાની સઝાય...... અવંતી સુકુમાલજીની સઝાય..... કૌશલ્યાજીની સઝાય ..... ગજસુકુમાલને સઝાય.... ચંદનબાલાની સઝય: ૧ ચંદનબાલાની સઝાય : ૨. ચંદ્રગુપ્તનાં ૧૬ સ્વપ્નોની સઝાય......... ચૌદસો બાવન ગણધરોની સંખ્યાની સઝાય. જયભુષણ મુનિની સઝાય. દમદત રાજર્ષિની સઝય.. દમયંતીની સઝાય ........ દશ દૃષ્યત દુર્લભ સઝાય.. દેવકુંજર ઋષિની સઝાય. નંદાસતીની સઝાય.........
૧૩૫ નાગદત્ત શેઠની સઝાય........
૧૩૬ પદ્મનાભરાજાની સઝાય ........
૧૩૯ પર્યુષણના વ્યાખ્યાનની સઝાય...... બાહુબલીની સાય: ૧......... બાહુબલીની સઝાયઃ ૨................. મનુષ્યભવની દુર્લભતા વિશે દસ દાંતની સઝાય ... ૧૬૮ મનોરમાસતીની સઝાય. મયણરેહાની સઝાય.......... મરુદેવીમાતાની સઝાય ..... મહસેનમુનિની સઝાય......... રત્નમાલાના ૫ બાંધવની સઝાય .. રહનેમિની સઝાય: ૧ .
૧૭૪ રહનેમિની સઝાય: ૨ ...........
૧૭૫ રહનેમિને રાજીમતીની હિતશિક્ષાની સઝાય......... ૧૭૫ રાજકુંવર ઋષિની સઝાય
૧૭૭ રાવણ દશમધરની સાય.
૧૪૦
in
૧૬૭
૧૭૩
૧૭૮
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે •
•
. ૧૭૯
•
. ૧૮૧
•
. . . ૧૮૨.
•
•
વણજારાની સાય.........
૧૭૮ વિકચૂલની સઝાય ...
૧૭૯ શેઠ-વાણોતરની સઝાય.......... સતા-સતીઓની સઝાય..... સાધુ સમુદાયની સઝાય.... સીતાજીની સઝાય
.......... ૧૮૩ સીમંધર ગણધર સઝાય. ....................
. ૧૮૪ સીમંધર સ્વામીના બત્રીસ કેવલી શિષ્યની સઝાય.... સુદર્શન શેઠની સઝાય સુમતિ વિલાપની સઝાય.... સુલતા સતીની સઝાય..... સુવતઋષિની સઝાય
૧૯૩ સુંદરીની આયંબિલ તપવર્ણનની સઝાય.......
•
ય
. . . .. • • • • •
,
,
,
૪
,
,
,
•
/
,
,
૧
,
૧૯૨
. ૧૯૩
.... ૧૯૭
, , ૨૦
પરિશિષ્ટ અધ્યાત્મ પદ ... ચેતનબોધ ................. .......... હિતશિક્ષા.............. ............... ચોવીસ જિનવરના પરિવારનું ચૈત્યવંદન.......... મૌન એકાદશી માહાસ્યગર્ભિત મલ્લિનાથ સ્તવન.... કલ્યાણમન્દિર સ્તોત્રાનુસારિ સ્તવન-૧ ................. ૨૦૮ શ્રી કંચનાજન જ્ઞાનઝરણા .................
1. ૨૦૧
૨૦૨
૨૩૭
શબ્દાર્થ.
• • • • • • • • ••• .. . . . . . . . . . . . .
૨૪૭.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
તત્ત્વવિચારાત્મક સઝય
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
અગ્યાર અંગ અને બાર ઉપાંગની સાય અંગ અગ્યાર સોહામણા સાહેલડી રે ૧ આચારાંગ ૨ સુયગડાંગ તો ૩ ઠાણાંગ ૪ સમવાયાંગ વળી રે ૫ ભગવતી પંચમ અંગ તો ૧ ૬ જ્ઞાતા ધર્મકથા છઠું રે ૭ સાતમું ઉપાસક દશાંગ તો ૮ અંતગડ ૯ અણુત્તરોવવાયા રે ૧૦ પ્રશ્ન વ્યાકરણ દશમાંગ તો ૨ ૧૧ સુખ-દુખ વિપાક અગ્યારમું રે હવે ઉપાંગ કહું બાર તો ૧ ઉવવાઈ અને ૨ રાય પસણીયા રે ૩ જીવાભિગમ વિચાર તો ૩ ૪ પન્નવણા ૫ જંબુનત્તી રે જેહમાં ક્ષેત્ર વિચાર તો ૬ ચંદપની ૭ સુરપનત્તી રે હવે પણ એકમાં સંભાર તો ૪ ૮ કપ્પિયા ૯ કમ્પવડિસિયા રે જેહમાં વિમાન વિચાર તો ૧૦ પુફિયા ને ૧૧ પુફચૂલિયા રે ૧૨ નિરયાવલી ઇમ બાર તો પ સૂત્ર અર્થ ગુરુથી લહી રે ભણે-ભણવે જેહ તો તે વાચકને વંદીયે રે જ્ઞાનવિમલ શું નેહ તો ૬
અલ્પબદુત્વની સઝાય ભવિ પ્રાણી રે, જિનવાણી મનમાં ધરો, ભીમ ભવજલ રે, ઉદધિમાંહિ જિમ નવિ ફિરો, જિન આણા રે, પાખે મહાદંડક પદે, અઠ્ઠાણું રે, બોલ કહ્યા ત્રીજે પદે. પન્નવણા ઉપાંગ માંહી અલ્પ બહુ વક્તવ્યતા, અભિધાનથી સવિશેષ લહીયે સકલ કાલે સાસતા. ૧ મનુષ્ય ગર્ભજ સર્વ થોવા, સંખ ગુણી સ્ત્રી તેહથી, અસંખ્ય બાદર અગણિ કાયા પજતા લહું તેહથી. ૨ અસંખ્યાતા રે અણુત્તર સુર હવે સંખ ગુણા, ઉવરિમમજિંઝમ રે હિટ્રિમ અય્યય આરણા, પાણય આરણે રે સગ સંખ્યાત ગુણા કહ્યાં, હવે ચઉલ્સ રે અસંખગુણા એહથી લહ્યાં. ૩
૨ ૭ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩
ઘમા
માધવે મઘા સહસ્રાર'' સુક્કહ``ચિઠ્ઠ‘લતંગ'॰ અંજણ', બંભ વાલુય મહેંદ્રને^ સણ કુમ૨૨૨ સક્કર' સમુનરાTM, ઇશાન" સુ૨ એ અસંખ ગુણીયા દેવી તેહની સંખ ગુણી, સોહમ્મસુ૨૭ સુરી સંખ ગુણીયા વિશેષાધિક ત્રણ ભણી. ૪ અસંખા રે ભવણા૨૯ દેવી સંખ ગુણી, નારકી રે અસંખ્યાત ગુણા સુણી, ખેચર પંચેદીરે તિ િપુરિસા અસંખગુણા, થી સંખ ગુણી ૨ થલ તિરિ પુરિસ અસંખગુણા ૫ ગુણિય સંખ્યું તેહની થી૪ જલતર પુરસ અસંખગુણા", તસ ઇત્થી સંખા ગુણી વધતી ત્રણ અધિકને ત્રિગુણા", દેવ વંત૨ વળી અસંખી દેવી સંખગુણી જાણીયે, જ્યોતિષી સુ૨ અસંખ જાણો તસ સુરી સંખગુણા આણીયે. ૬ કીવા નહ૧ થલ૪૨ જલ પણ તિરિ અસંખ ગુણાયTM, ચોરિંદી પત્તા અસંખ ગુશા વળી.
૩૯
થાય",
પંચેંદી
જાણો',
પા
વિશેષાધિક પા વિશેષાધિક આણો.
તિમ બિ૭ તિ
તિરિ ચઉ તિ દુર જેહ, બોલ્ય વિ તેહ,
અપજ્જત્ત અસંખા પણ અપત્તા વિશેષાધિક પત્તેય સરીર વણ બાદર જેહ અસંખગુણા વળી બાયર નિગોય
પજ્જત્ત,
પત્ત ૫૪ અસંખગુણાયમ,
૭
८
બાયર ભૂપગ એહ બાદર આઉ વાઉ પજ્જ અસંખગુણા થાય, બાય૨ તેઉ અપજ્જ અસંખગુણા વળી જાણો, પત્તેય શરી૨ વણ અપજ્જ અસંખ ચિત્ત આણો. બાયર નિગોયા અપજ્જ અસંખ ધારો બાય૨ ભુ૧ જલશ્કર મરૂło અપજ્જુ અસંખ અવધારો, સુહુમ તેહ અપજ્જા અસંખિજ્જ ગુણ તેહ', લ વાઉ૬૭ - અપજ્જ વિહેસ અછેહ. ૧૦
સુહુમ ભૂપ
જ્ઞાનવિમલ સઝાયર્સંગ્રહ ૦૩
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુહુમ તેલ પજ્જતા સંખગુણા ધારી જે..., પ% સુહુમ ભુલ જલ વાઉ વિશેષાધિક કીજે, સુહુમ નિગોય અપજ્જા અસંખગુણા જાણીએ, સુહુમ નિગોદ પજતા સંખ ગુણા તિમ લીજે. ૧૧
ઢાળ હવે અનંતા ગુણા ઇહાંથી બોલું અભવ્યજીવ સંસારે જીજ, સમકિત પડિવડિયા૭૫ ને સિદ્ધા* પન્જ વિણ બાયર વિચારો જી, વળી બાદર પજ્જતા જતા વિસસાધિક પદમાંજી, પણ એ સર્વ અનંત તેણે પદે લહવું ઈણિપરે ચિત્તમાંજી ૧૨ બાયર વણ અપજ્જત અસંખ ગુણ બાયર અપક્વ વિશેષાજી..., બાયર વિશેષ “સુહુમ વણ અપwઅસંખ“સુહુમ અપક્ઝવિશેષાજી, સંખગુણી સુહુમ વણ પન્જા" સુહુમ પક્શન વિશેષાજી", સુહુમ વિશેષ“ ભવસિદ્ધિ વિશેષા નિગોય જીવ વિશેષાજી.... ૧૩ વણસ્સઈ જીવ વિશેષા કહીએ૯ એગિદિયા સવિશેષાજી© નિરય વિશેષા વિશેષ મિચ્છા અવિરયા તેહથી વિશેષાજીલ્ડ સકસાયાજ છમિત્કાપ જાણો સયોગી સવિ એ વિશેષાજી સંસારી અને જીવા સઘળા વિશેષાધિક હેસાજી. ૧૪ બિગડો અંક છ— અભ્યાસ કરતાં જે થાય અંક જી, ગર્ભજ નર ગુણ તીર્સે અંકે થાય તે નિઃશંકજી, નારી સત્તાવીશ ગુણી તેહથી અને અધિક સત્તાવીસજી, ત્રિગુણી ને ત્રણ અધિકી નારી ગર્ભજ પણ તિરિ દીસેજી. ૧૫ બત્રીસ ગુણી બત્રીસું અધિક સુરથી સુરની દેવીજી, ઇમ મહાદંડક પદે સિરિયો પ્રભુ આણા નવિ સેવજી, ચોથે અનંતે જીવ અભવ્યા પડિવડિયા ને સિદ્ધાજી, એ પાંચમે અનંતે જાણી અવર તેવીસ પદ લહ્યાજી, પણ આઠમે અનંતે (જાણા અવર તેવીસ પદ) ભાખ્યા છે સવિ સિદ્ધાજી ૧૬ પજ્જ બાયર વર્ણવી આરંભી યાવતુ સઘળા જીવજી, અલ્પ બહુત પદે ઈમ ભવમાં ફિરતા રહે અતીવજી,
૪૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
દિસિ ગતિ (પ્રમુખ) પ્રભુદ્વારે ચોવીસે વિસ્તાર કરી દાખ્યાજી, પનવણ ઉપાંગપદે ત્રીજે શ્યામાચાર્ય ગણિ ભાખાજી. ૧૭ તેહ ભરી જિનમત અનુસારે જ્ઞાનક્રિયા અનુસરીયેજી, તો ભવ ભ્રમણ સકળ વળીને કેવળ કમલા વરીયેજી, જ્ઞાનવિમલ ગુરુપદ સેવાથી એહવા ભાવત હિરેજી, તો સમતારસ સરસ સુધારસે નિત્ય આતમ સિંચીએ જી. ૧૮
અષ્ટનયભંગીની સાય સુગુરુ સુદેવ સુધર્મનું, જેહ તત્ત્વ ન જાણે, મુનિ શ્રાવક વ્રત નાદર, ભાવે પણ નાણું. ૧ ચેતન ! જ્ઞાનદશા ભજો તજો પર નિંદા, ઉદાસ ભાવપણું ભજો જિમ જલ અરવિંદા. ચેતન૨ નવિ જાણે નવિ આદરે, નવિ પાળે અંગિ તેહ, મિથ્યાત્વી સવિ જના કહ્યા, પહિલે ભંગે તેહ ચેતન ૩ નવિ જાણે નવિ આદરે, અંગે પણ પાળે, કષ્ટ ક્રિયા શીલાદિકે તાપસ તનું ગાળે. ચેતન ૪ નવિ જાણે વળી આદર, મુનિવ્રત નવિ પાળે, પાસાદિક દુર્ભવી, ત્રીજે ભંગે નિહાળે. ચેતન૫ નવિ જાણે વળી આદરે, પાળે પણ અંગે, અભવ્ય ઉસૂત્ર કથક મુખા, લહ્યા ચોથે ભંગે. ચેતન. ૬ જાણે પણ નાવિ આદરે, વ્રત ભયે નવિ પાળે, શ્રેણીક પ્રમુખ જે સમકિતી શાસન અજુઆળે. ચેતન૭ જાણે પણ નવિ આદરે, શીલાદિક પાળે, પંચાનુત્તર સુરવરા, છઠ્ઠો ભેદ )નિહાળે. ચેતન ૮ જાણે અંગે આદરે, મુનિવ્રત નવિ પાળે, ગીતારથ પ્રવચન લહે, સત્તમ ભેદ વિશાલે. ચેતન૯ જાણે પાળે આદરે, જિન મતના વેદી, ચઉહિ સંઘ જે સુવિરતિ, અક્રમ ભંગ વિનોદી. ચેતન૧૦
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૫
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
પઢમ ચઉભંગી મહિલા મિથ્યાત્વ નિવાસી, પર ચઉભંગી સમકિતી, શ્રી જીનમત વાસી. ચેતન૧૧ એ અડભંગી ભાવતા, વિધિને અનુસરતાં, જ્ઞાનવિમલ મતિ તેહની, જિન આણ ધરતા. ચેતન૧૨
અસમાધિકર વીસ સ્થાનની સઝાય શ્રી જિન આગમ સાંભળી ચિત્ત સમાધિ કરીજે રે, થિર શુભયોગે આતમા સમતાએ વાસીજે રે...શ્રી જિન આગમ. ૧ વીસ બોલ અસમાધિના ચોથે અંગે ભાખ્યા રે, આવશ્યક નિર્યુક્તિમાં ચોથે આવશ્યક દાખ્યા રે.શ્રી જિન આગમ. ૨ હૃત દ્રુત પંથે ચાલવું અપ્રમાર્જિત ઠામે રહેવું રે, તિમ દુષ્પમાક્તિ જાણવું પથિ ગમનનું કરવું રે. શ્રી જિન આગમ. ૩ અધિક શવ્યાસન સેવતો ઉપગરણાદિક લેવું રે, રત્નાધિક મુનિપરે જાવે થિવિરોપઘાત ચિંતવવું રે...શ્રી જિન આગમ-૪ ભૂત પ્રાણ ઉપઘાતીઓ બોલાવ્યો બહુ કોપે રેe, દીર્ઘ રોસ રાખે ઘણો પિહિંમંસ આરોપે રે શ્રી જિન આગમ ૫ વારંવાર આક્રોશનું નિષ્ફર કલંકાદિક બોલે રે, ક્રોધાદિક જે ઉપશમ્યા તે ફિરિ અધિકરણને ખોલે રે.શ્રી જિન આગમ ૬ કરે સઝાય અકાળમાં કર પગ સરજન પૂજે રે, ગાઢ સ્વરે ત્રિરાત્રિ લવે કલહ માંહે ચિત્ત રંજે રેબશ્રી જિન આગમ. ૭ ગણ ભેદાદિક મોટકા ઝંઝ કરણનો રાગી રે, સૂર્ય ઉદય ને આથમે તિહાં અશનાદિક ભોગી રે શ્રી જિન આગમ, ૮ એષણાદિકે શમતો નહી એ અસમાધિ વરતે રે, ચિત્ત સમાધિ ન ઊપજે દ્રવ્ય ક્રિયા બહુ કરતે રે...શ્રી જિન આગમ૯ નામ થકી એ દાખીયા પણ એહમાં બહુ આવે રે, આર્ત રૌદ્ર દોય ધ્યાનથી ચિત્ત ચપળતા થાવે રે.શ્રી જિન આગમ. ૧૦ એહ પરિહર્યા (હરતાં, મુનિ તણે ચિત્તસમાધિ સલુઝે રે, ભાવક્રિયા સલી હોય જ્ઞાનવિમલ ગુણ સુઝે રે...શ્રી જિન આગમ. ૧૧
૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠ ગુણદોષની સઝાય
क्षुद्रो' लोभरति२' दीनो' मत्सरी* भयवान्' शठः ६ । अहो' भवाभिनंदी च निष्फलारम्भासाधकः ॥ १ ॥
ઢાળ - ૧
પ્રણમીય સરસ્વતી ભગવતી એ, કહું વાત અનુભવતણી જે છતીએ, ચરમ પુદ્દગલ પરાવર્તમાં એ, હોયે પૂર્વ સેવા તણી વાસમાં એ. ૧ દોષ એ આઠ પહેલાં અછે એ, જેહ અનાદિના અનુક્રમે તે અછે એ, ક્ષુદ્રને લોભતિ દીનતા એ, શઠ મત્સરી અન્ન સવિ ભાતિના એ. ૨ ભવ આનંદે લહે સારતા એ, દોષ એ આઠ ધર્મલ વારતા એ, ક્ષુદ્ર ને તુચ્છ ગંભીર નહીં એ, નહીં સત્વધની કૃપણતા નિરવહીએ. ૩ લોભરતી યાચના શીલતા એ, હવે પરતણી આસની લીલતા એ, દીન તે અદીઠ કલ્યાણીઓ એ, ૫૨ વિધને સંતોષ તસ જાણીઓ એ. ૪ મચ્છરી પરગુણ વિ સહે એ, ભયવાન ને ધર્મકૃતિ ભય વહે એ, શઠ તે સઘળે કપટતા એ, વળી અજ્ઞ તે નવિ લહે તત્ત્વતા એ. ૫ ભવ અભિનંદી તે જાણીયે એ, વલી સાર સંસાર બહુ માણીએ એ, સાર સંસાર માંહિ છે એ જિહાં, પુન્ય ફ્લ જાગતા તે રૂચે એ. ૬ નિફ્ઘારંભ કિરિયા હુવે એ તિહાં, તત્ત્વનો લેશ નવિ તે જુએ એ, એહ અડદોષ પાછા પડીએ તવ, ગ્રંથિને ભેદે આવી અડે એ. ૭ જ્ઞાનવિમલ પ્રભુની કૃપા હોય તો, લહે શુભ રૂચિની ઉપમાએ, દોષ પ્રતિપક્ષ અડગુણ લહે એ, હવે આગલી ઢાળમાં તે કહે એ. ૮
ઢાળ - ૨
તુચ્છ ન કૃપણતા ધારે, તે ગંભીર ગુણ સારે સત્ત્વ સંતોષ ઉદાર ધૃતિ, ગુણ બીજો તે ધારે ૯ જન પ્રિય ૫૨ હિતકારી, સૌમ્ય તૃતીય ગુણધારી વિનયી કપટ ન ધર્મે, ભદ્રક ગુણનો એ મર્મ. ૧૦ ગુણરાગી ગુણપક્ષી, એ પંચમ ગુણ લક્ષી દક્ષ તે તત્ત્વનો અરથી, ધીર તે બીઢે ન ૫૨થી° ૧૧
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦૭
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધર્મે દઢપણું ધારે, શંકા કાશલ વારે ભવ સુખ દુખ કરી જાણે, એ સવિ પુન્ય પ્રમાણે. ૧૨ સુખ દુઃખ માન આતુરતા, ને ધરે, કરે મનિ સમતા સહજે એ ગુણ પ્રગટે, તો કુદષ્ટિ સાવિ વિઘટે. ૧૩ કરણ અપૂરવને ભેટે, મિચ્છા અણભયે ચોર, કર્મસ્થિતિ કરે ઓછી, હોવું શુદ્ધ ધર્મ રોચી. ૧૪ ઊગે સમતિ સૂર, જ્ઞાનવિમલ તણું દૂર, વધે તત્ત્વની વૃદ્ધિ, સહેજે સ્વભાવની સિદ્ધિ. ૧૫
આઠ દૃષ્ટિની સઝાય
ચોપાઈ ચિદાનંદ પરમાત્તમ રૂપ, પ્રણમી બોલું દૃષ્ટિ સરૂપ, યોગ દૃષ્ટિ સમુચયથી લહી, આઠ દૃષ્ટિ જે પ્રવચન કહી. ૧ ૧ મિત્રા ૨ તારા ૩ દીપ્રા ૪ બલા પ સ્થિરા ૬ પ્રભા ૭ કાંતા ૮ સુણપરા આઠે યોગદષ્ટિના નામ, એ સંમત કિરિયાના ઠામ. ૨ આઠ કર્મક્ષય ઉપશમે હોય, ઓઘ દૃષ્ટિ જાણે સહુ કોય, નિયમાદિક સહુ રૂઢિ કરે, ગ્રંથિ પાસે તે ફરવું કરે. ૩ મિથ્યા ગુણ ઠાણું જિહાં મિત્રા દૃષ્ટિ કહી જે સોય, રાગદ્વેષ મંદ પરીણામ, નિયમ કરે પણ નહી મન ઠામ. ૪ અનગને ઈચ્છાસાર, તારા દષ્ટિ કહી જે સાર, દીપક પરે કરે ઘરને પ્રકાશ, ઈહઈ મોક્ષપણ પઢમ ગુણવાસ. ૫ દીપ્રા દષ્ટિ કહી જે તાસ, જસ વાંચ્છકને ક્રિયા અભ્યાસ, બલા ચોથી દૃષ્ટિ કહાય, શાસ્ત્રબોધ પણ નહી નિરમાય. ૬ ગ્રંથિ ભેદ જબ કરે સુજાણ, સ્થિર દૃષ્ટિ તવ પામે ભાણ, વિષય કષાય દમી કરે દયા, સર્વ જીવસ્ય રાખી મયા. ૭ પ્રભા દૃષ્ટિથી સકલ વિવેક, પ્રગટે જ્ઞાન દીપક તવ છેક, કાંતા દૃષ્ટિ સહુને નમે, પ્રમાદ પાંચને વલી દમે. ૮
૮૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિરતિચાર ક્રિયાનુષ્ઠાન, શુદ્ધ ઉપયોગ સઘલ સાવધાન, ધર્મોદ્યમ કરવા ઉજમાલ, શુદ્ધ વિધે કરણીને ઢાલ. ૯ ધ્યાનાદિક સમવસ્થા કરે, જે કુવિકલ્પ સવિ પરિહરે, નિર્વિકલ્પ ગુણ ધ્યાનારૂઢ, પરાષ્ટિ જિહાં કિરિયા ગુઢ. ૧૦ ૧ તણ ૨ ગોમાય ૩ કાણનિલ ૪ લેશ ૫ દીપશિખા ૬ તારા ૭ રવિ ૮ દેશ, ચંદ્ર સમાન પ્રભા એહની, આઠે દૃષ્ટિ પ્રભા તેહની. ૧૧ પ્રથમ ચાર અનુસારે ક્રિયા, કરતાં પામે ભવ વિક્રયા, અંતિમ ચાર થકી સુખ લહે, દર્શન જ્ઞાન ચરિત જિહાં કહે. ૧૨ અંતિમ એક પુદ્ગલ સંસાર, ભવ્ય લહે, મિત્રાદિક આર, અર્ધ પગલે સ્થિરાદિક હોય, અભવ્ય જીવ ન લહે એ કોય. ૧૩ જ્ઞાનદૃષ્ટિ સહુ એહવી દૃષ્ટિ, જેઠ વિચારે તે વિશિષ્ટ, ચેતન જ્ઞાન લહી અબ ચેતી જ્ઞાનવિમલસૂર કહે ભવિહિત. ૧૪
આત્મશિક્ષાની સઝય માહરા આતમ, એહિજ શીખ સાંભળો સંભાળો) કોઈ કુમતિ સંગ ટાળો રે, સુગર સુદેવ સુધર્મ આદરજે, દોષરહિત ચિત્ત ધરજે, દોષ સહિત જાણી પરિહરજે, જીવદયા તું કરજે રે...માહરા ૧ પાછલી રાતે વહેલો જાગે, ધ્યાન તણે લય લાગે, લોક વ્યવહાર થકી મત ભાગે, કષ્ટ પડે મમ માગે રે...માહરા ૨ દુઃખ આવે પણ ધર્મ મ મૂકે, કુળ આચાર ન ચૂકે, ધરતી જોઈને પગ તું મૂકે, પાપે કિમહી મ ટૂંકે રે...માહરા ૩ સદ્દગુરુ કેરી શીખ સુણીજે, આગમનો રસ પીજે, આળી રીશે ગાળ ન દીજે, આપ વખાણ ન કીજે રે...માહરા. ૪ શકતે વ્રત પચકખાણ આદરીએ, લાભ જોઈ વ્યય કરીએ, પર ઉપકારે આગળ થાયે, વિધિ યાત્રાએ જાયે રે..માહરા. ૫ સમકિતમાં મત કરજે શંકા, ધર્મે મ. થાઇશ વંકા, ઠંડી સત્ત્વ ન થઇએ રકા, સંતોષ સોવન ટૂંકા રે...માહરા ૬
- જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૯
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભેટે લેઈ આખે, રાખે, હીણે દીનમ દાખે રે...માહા ૭
દ્રવ્ય રખોપું
કિમહી જૂઠું વયણ મ ભાંખે, જિન શીલરતન રૂડી પેરે સમકિત ધર્મ મ મૂકે ઢીલો, વ્યસને મ થાઇશ વી(ગી)લો, ધર્મ કાજે થાજે તું પહેલો, એહિ જ જસનો જ્ઞાન દેવ ગુરુ સાધારણનું, પાખંડી અન્યાય તણું દ્રવ્ય, સંગતિ દૂરે વિનય કરે ગુરુ જન કેો, પંચ પર્વ હીન મહોદય અનુકંપાએ, દુ:ખિયાને શક્તિ પાખે મ કરીશ મોટાઇ, શુભ કામે ન ખોટાઈ, છોડીજે ચુગલ ચોટ્ટાઈ, મળવું ન દુષ્ટથી કાંઈ રે...માહરા ૧૧
ચિત્ત
સાધારે રે....માહા ૧૦
ધર્મક્ષેત્રે નિજ ધનને વાવે, જિમ આગળ સુખ પાવે,
ભાવે છે...માહરા ૧૨
પરનિંદા નિજ મુખે મત લાવે, આપે હીણું ઉદેરી મત કરજે લડાઈ, આદરજે સરલાઈ, લાવ્યો ચિત્ત ન ધરે જડાઈ, પામીશ એમ વડાઈ રે...માહા૰ ૧૩ વિધિશું સમજી વ્રત આદરજે, ત્રણે કાળ જીન પૂજે,
બુધ પૂછીને ઉદ્યમ કરજે, વ્યસન અભક્ષ્ય પરિહરજે રે...માહા ૧૪ જ્ઞાનવિમલ ગુરુ સેવા કરીએ, તો ભવ સાયર તરીએ શિવ સુંદરીને સહેજે વરીએ, શુદ્ધ મારગ અનુસરીએ રે...માહરા ૧૫
ઇરિયાવહીની સઝાય
ટીલો ....માહરા ૮
કરજે,
કરો મૈત્રી રે.
ચઉ ગતિમાં રે, જિમ
કરજે રે....માહા ૯
ધારે,
ઢાળ
મન શુદ્ધે રે, ઇરિયાવહી ભલી (વ) પડિક્કમો, ચોરાશી લખ રે, જીવયોની સાથે ખમો,
સમતારસમાંહી રમો,
ભવિયાં તુમે નવિ ભમો. ૧
ત્રુટક નતિ ભમો જિમ સંસારમાંહી સકલ સુખને અનુસરો, મિચ્છામિ દુક્કડ દીએ ઇણિપરે, સુગુરુ વયણાં ચિત્ત ધરો,
૧૦ ૦ જ્ઞાનવિમલ રાયસંગ્રહ
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભૂજલ જલણ ને વાયુ સુહુમવણ, એહ પાંચે થારા, વીશ ભેદ પક્શ અપજ્જ કહીયે, સુહુમ તિમ વળી બાદરા. ૨
ઢાળ
વણ પ્રત્યેક રે, પજ અપક્વ દુવીશ એ, બિતિ ચઉ પન્જ રે, અપજ્જ છક્ક અડવીશ એ, જલ થલ ખગ ૨, ઉરપરિ ભુજ પરિ સખ એ, પwા પજ છે. સનિયર વીસ થમ એ. ૩
ત્રુટક થપ્રિયાએમ પંચેંદ્રિ તિરીશું, મળી થયા અડવાલ એ, સગ નારકના ચૌદ પજ્જા-પજજ દુસદ્ધિ એમ સંભાળ એ, તીસ અકર્મ ભૂમિ પનર, કર્મભૂમિ વિવેક એ, છપ્પન અંતરદીપ નરના, ખિત્ત એક શત એક એ. ૪
ઢોલ
પન્ના પજ્જ રે, સનિ બિસત બિહું આગલા, અસત્ની નર રે, અપજ્જ એકશત એક મલ્યા, એમ ત્રણસેં રે, ત્રણ અધિક નરનાં હુવા, હવે દેવનાં રે, કહીયે છે તે જુજુઓ. ૫
ત્રુટક જુજુવા પરમાધામી પનરહ, ભવણ દશ સોલ વ્યંતરા, ચર અચર જ્યોતિષી પંચ પંચહ, કીર્બાિસીયા ત્રણ ગોબરા, લોકાંતિક નવ તિરીયગભક દશ વૈમાનિક બાર એ. રૈવેયકા નવ પણ અનુત્તર ભેદ નવાણું સાર એ. ૬
ઢાલ પજ્જતા રે, અપજતા ભેદે કરી, અઠ્ઠાણું રે, અધિકા એક શત ઉપરી, સવી મળીને રે,, પંચસયા ત્રેસઠ થયા, જીવ ભેદા રે, એગિદિયાદિક પદે લહ્યા. ૭
શાનવિમલ સાયસંગ્રહ ૦ ૧૧
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રુટક લહ્યા એહના ભેદથી જે, મિચ્છામિ દુક્કડં અછે, અભિહયાદિક પદે દશ ગુણા, કરો જિમ ભતિ મન રુચે, પંસ સહસ ષટ્ શતક ઉપરી, ત્રીશ અધિક સોહામણા, અગ્યાર સહસ બનેં સાઠ હોતે, રાગ દ્વેષે તે ગણ્યા. ૮
ઢાલ
મન વય કાયથકી ગણો, એંશી ભણો,
વળી ત્રિગુણા રે, તેત્રીશ સહસ રે, કરણાદિકે રે, ત્રિગણા સહસ એકજ રે, તીનસે ચાલીસ જાણીયે. ૯
સાત સયા એક લખ જાણીયે,
ત્રુટક જાણીયે સંપ્રતિ અતીત અનાગત, કાલે ત્રિગુણા કીજીયે લખ તીન ઉપર ચાર સહસા, વીશ અધિકા લીજીયે અરિહંત સિદ્ધ સુસાહુ આતમ, દેવગુરુ શાખે કરી ગુણા કરતાં જેહ હોયે, તે સુણો હૃદયે ધરી. ૧૦
ઢાલ
લખ અડદશ રે, ચોવીસ સહસા ઉપરી, વીશ અધિકા રે, એક શત સવિ મલી કરી, મિચ્છામિ દુક્કડં રે, એતા ભાવ ધરી દીઓ, બહુ વિધ વળી રે, ભેદ થાયે છે તે જુઓ. ૧૧
ત્રુટક જુઓ તે વળી અવર ગ્રંથે, કર્યાં ષગુણ તે છતાં, દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાળને ભાવ ભેળી, જાણતાં અજાણતાં, એક કોડી નવ લખ સહસ ચૌઆલીસ, સાત સયને વીસ એ, ઇરિયાવહિનો અર્થ ભાવે, લહે તે સુગીસ એ. ૧૨
ઢાલ
નવ્વાણું . એકશત અક્ષર આઠ સંપા રે, ચોવીશ ગુરુ છે
૧૨ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
એહના,
જેહના,
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઇચ્છામિ રે, પડિક્કમિઉં રિ
જાણીયે,
ઠામિ કાઉસગ્ગ હૈ, અંતિમ પદ એ જાણીયે. ૧૩
ત્રુટક જાણીયે એહ વિણ શુદ્ધ કિરીયા, વિધિ સઘળો સલો નહીં, અઇમુત્તોમુનિ મૃગાવતી સાધુણી, પ્રમુખ બહુ શિવગતિ લહી, તે જાણી યતના કો સુધી, સયલ સંપત્તિ જિમ લહે, કવિરાજ શ્રી ધીરવિમલ સેવક, નયવિમલ કવિ ઇમ કહે. ૧૪
ઉપદેશની (કઠિયારાની) સઝાય
સોહમ સ્વામી બે લાલ, એણી પેરે ઉપદિશે, જંબુનિસુણે બે લાલ, મનમાંહિ ઉલ્લસે, ઉલ્લસે નિવર્સ એક દિવસે, દરિદ્રી કઠીયારડો, તે અતિ દુઃખીયો, કાષ્ઠ વેચી કરે એમ વેપા(ગુજા)રડો.... ૧ તે એક દિવસે બે લાલ, ગિરિગઘર ગયો, એક વૃક્ષ દેખી બે લાલ મનમાંહે ઉલ્લસ્યો, ઉલ્લસ્યો મનમાં વૃક્ષ દેખી, છેદીયો હરખે કરી, તસ મૂળી ખણતાં કનક પીઠડી, પંચરત્નોંશું જડી.... ૨ પીઠડી વાંસે બે વાંસે બે લાલ, સી૨ મૂળી ધરે, ઘરે આવેતા બે લાલ, વૃષ્ટિ થઈ આકરી, વૃષ્ટિ કારણ વેચી ન શક્યો, કાષ્ઠવાહક તેણે દિને, કાષ્ઠ ભારી કનક પીઠડી, લઈ ઘરમાંહે જીને ૩ ભોજન આણ્યું બે લાલ, ખલ તેણે નિર્ધને, નિર્ધન રાંધે બે લાલ, કંચન ભાજને, કંચન ભાજને તેહ રાંધે, સમીધ મૂળીનું કરે, તસખંડ દહંત અગ્નિ સહતાં ગંધ દિશોદિશ વિસ્તરે... વડ વ્યવહારી બેલાલ, પંથે આવતો, ઇણ દિશે દેખી. બે લાલ, પરીમલ પાવતો, જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૩
૪
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાવતો પરિમલ અતિ, અનર્મલ બાવના ચંદન તણો, અચરજ પામી શીશ નામી, કહે ભોગી કુણ ગણો... ૫ વડ વ્યવહારી બે લાલ, મૂરખને ઈમ કહે, રે અજ્ઞાની બે લાલ, ચંદન કાષ્ઠ કાં દહે! કાં દહે ચંદન તુજ કંચન દેઉં બમણું એહથી, સુરલોકની પરે સખર મંદિર વિલસે સુખ કંચન થકી. ૬ તે નવિ માને બે લાલ, મૂરખ પ્રાણીયો, શેઠે તેહને બે લાલ, અતિ જડ જાણીયો, જાણીયો તે જડ અતિ અનર્ગલ કહી બહુ ઉવેખીયો, એહનો ઉપનય એ છે અંતર શાસ્ત્રમાં દેખીયો... ૭ ભવપાટણ બે લાલ, સંસારી એક વસે, જીવ કબાડી બે લાલ, એહ સુખ શું ઘસે ? શું ઘસે એહ સુખ મનુજ ગતિ વન સરલા તરુ શ્રાવકપણું, પંચેંદ્રીરત્ન ભરી કાયા કનકપીઠડી સમ ગણો. ૮ ખલતણું વિષય બે લાલચંદન શુભમતી, તૃષ્ણા અનલ બે લાલ, તે લહે દુમતી, દુર્મતિ તેહને શેઠ સદગુરુ વારીઓ બહુ હિતકરી. પણ તે ન માને કરે કાજી જડે શીખ ન આચરી ૯ ઉપનય નિસુણી બે લાલ, ગુરુ સુખ સહેવા, એહ સુખભોગ બે લાલ, વિષલ જેહવાં, જેહવા વિષí અતિ અર્નગલ જાણી જેણે ધરી હર્યા, કવિરાજ શ્રી ધીરવિમલ સેવક કહે નય તે ભવ તર્યા... ૧૦
કાઉસગ્ગના ૧૯ દોષની સાય સકલ દેવ સમરી અરિહંત, પ્રણમી સદ્ગુરુ ગુણે મહંત, ઓગણીસ દોષ કાઉસગ્ગતણી, બોલું શ્રુત અનુસરે સુણી. ૧
૧૪૦ શાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ ઘોટક દોષ પ્રથમ કહ્યો એહ, વાંકો પગ રાખે વળી જેહ, ૨ લતા દોષ બીજો હવે સુણો, (દીલ) તન હલાવે જે અતિઘણો. ૨ ૩ ઓટિંગણ લેઇ જે રહે, થંભ દોષ તે ત્રીજો કહે, ૪ માલ દોષ ચોથો કહ્યો એહ, મસ્તક અડકાવી૨ હે જેહ. ૫ પગ અંગુઠા મેલી રહે, ઉદ્ધિ દ્વેષ પંચમ તે લહે, ૬ બેહુ પગ પાની જે મેળવે, નિલય દોષ છઠ્ઠો જિન કહે. ૭ ગુહ્ય ઠામે રાખે નિજ હાથ, સબરી દોષ કહ્યો જગનાથ, ૮ ધર્મોપગ૨ણ વાંકુ ગ્રહે, ખલિન દોષ તેહને પણ કહે. ૫ મુખ ચાલના કરે અતિઘણું, ખલિન દ્વેષ આઠમો તે ભણું ૯ ઘુંઘટ તાણીને જે રહે, વહુ દોષ નવમો તે લહે. ૬ ૧૦ લડસડતું પહિરે પહિરણું, દશમો દોષ તંબુત્તર ભણું ૧૧ હૃદય સ્થલ આચ્છાદિ રહે, તે સ્તન દોષ અગીયારમો લહે. ૧૨ વસ્ત્રસું ઢાંકે સવિદેહ, સંયતિ દ્વેષ બારસમો તેહ, ૧૩ (પાં) ભાંપણિ ચાળો કરે અતિ ઘણો, ભમૂહ દોષ તેરસમો સુણો, ૧૪ અંગુલિ હલાવે સંખ્યા કાજ, અંગુલી દોષ ચૌદસમો ત્યાજ. ૧૫ નેત્રતણા જે ચાળા કરે, તે વાયસ દોષ પન્નરમો કહે, ૧૬ પહેર્યાં વસ્ત્ર સંકોડી રહે, કપિ દોષ સોલસમો લહે. ૧૭ મસ્તક ધૂણાવે અતિઘણું, તે શિરકંપ સત્તરમો સુણો, ૧૮ મિદાની પરે જે બડ બડે, વારૂણી દોષં અઢારમો ચઢે. ૧૦ ૧૯ મુંગાની પરે હું હું કરે, મૂક દ્વેષ ઓગણીસમો ધરે, ત્રણ દોષ એ માંહિ ટળે, સોળ દોષ સાધ્વીને મળે ૧૧ લંબુત્તર, થણ ને સંયતિ દોષ, એહ બોલ્યા જિનપતિ વિશેષ, વહુ દોષ ચોથો જબ ટળે, પંદર દ્વેષ શ્રાવિકાને મળે. ૧૨ કાઉસગથી સમતા સુખ થાય, કઠિન કર્મ કોડી ભુલાય, કાઉસગ્ગ કરતાં શિવસુખ હોય, કાઉસગ્ગ સમ તપ ન કહ્યો કોય. ૧૩ દોષરહિત કાઉસગ કીજીએ, તો સ્હેજે શિવ (સુખળ) લીજીએ, ધીવિમલ પંડિતનો શીસ કવિ નવિમલ ભણે સુજગીશ. ૧૪
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૫
૪
८
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાયા કામિનીની જીવ સ્વામીને ઉપદેશક સઝાય
સુગુણ સૌભાગી હો સાહિબ માહરા, સુણ મુજ આતમરામ વાલ્ફેસ૨, કાયા કામિની કંથ પ્રતિ કહે, પ્રીતમ તું અભિરામ સોભાગી સુગુણ ૧ ર૫ણ અમૂલક મૈં તું સંગ્રહયો, મત હુઓ કાચ સમાન ચતુરનર, રિ છેડાલગે તેહને ચાહતાં, નીપટ ખરાખરી કામ પનોતા સુ૦૨ પુરવ પુછ્યું હું તુજને મળી, ઉત્તમકુળની એ કાય રંગીલા, અવસર મળિયાં લાહો લીજીયે, ક્ષણ લાખેણો રે જાય છબીલા સુ૦૩ કામિની અંતતણો સંબંધ કરી પણ નવિવિસરે, હેજ વિલસી રહેજી હળી મળી, હું સોહાગણ સોહિત તુજ છતે, ઈમ કિમ સરસો રે પ્રીતમ સાંભળી સુ૦ ૪ કુમતિ કુર્ચિતા પ્રમુખ કુરૂપ ત્રિયા, તેને તું (તેની સાથે રે) વિલસે નેહ લગાઈ, નિજ ઘર ઠંડી ૫૨ ઘરે જાતાં, કોઈ ન કહેશે રે કંત ભલાઈ સુ૦ ૫ તેહ કુઘરણી સંગમથી કદા, વિષય કષાયા રે અંગજ હોશે, તે બહુ દુ:ખદાયક અતિ વાંકડા, મહેણાં દેઇને સયણ વિગોશે સુ૦ ૬ વણજ કરેવા શેઠે ધન દિયો, કુમતિ કુધરણી રે તે સવિ મૂસે, ચોખે લેખે કહો કિમ પહોંચશો સાહમી, ધરમ કહે કિણ પરે રહેશે સુ૰ ૭ પાળે પ્રીતિ સદા પરણી ત્રિયા, પણ પરતરૂણી રે પ્રીતિ ન પાળે, હમણાં મદ વાહ્યા નથી જાણતા, નિરતિ પડશે રે મોહ સમ ગાળે સુ૦૮ કુલવંતી કોઈ કામિની મુજ સમી, ફિર નવિ મલશે રે ચિત્ત અવધારો, પડછાયા સુખ ત્યાં લગે સાંભરે, જબ (લગેતને) લાગે તાપ નિરાલો સુ૦ ૯ સયણ મળીને દુર્જન જબ મીલે, તવ તે સાંભરે સયણ સુગુણન૨, કપટ કુઘરણી કેરાં જાણશો, તવ ચિત્ત ધરશો રે વયણ ચતુર નર સુ ૧૦ મુઝ વડપણ થયે તુમ રસીયા હોશો, શ્યો રસ માણસ્યો ત્યાંય રંગીલા, એ ઉખાણો મળશે લોકનો, ઊંટ બળદ તણો ન્યાય સુ૦ ૧૧ હમણાં સરખી જોડી બિહૂંતણી, નવયૌવન રસ ભૂરિ સલુણા, અવિચલ પ્રીતિ કી પ્રીતમ તુમ્હેં, હોંશ હૈયાતણી પુરી સનેહા સુ૦ ૧૨ પ્રસન્ન થઈને મુજ્યું વિલસતાં, હોસ્થે સુત સુવિવેક સલુણો, ઘડપણે સુખદાઈ તુમને હોસ્થે, ધરશે જનકસ્યુ નેક વિદુષો સુ૰૧૩
૧૬ ૭ જ્ઞાનવિમલ ઝાયસંગ્રહ
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુપ્રતિષ્ઠ પ્રીતમને જે ભાખવું, તેહ અઘટતું રે સુકુલ વહૂને, શોકય વેધ હોય અતિહિ આકરા, વાંછા સુખની રે હોયે સહુને સુ. ૧૪ સુમતિ સાહેલી માહરી અતિ ભલી, તે પણ પ્રીતમ ભોગ તુમારે, સહજ સલૂણાં સાહિબ સેવતાં, અવિચલ સુખ સંયોગ વધારે સુ૧૫ ઈમ ઘર વટસ્યું પ્રીતમ પીછવી, અતિહિ અનોપમ પ્રેમ લગાડ્યો, સુકૃત સુકામણ કરીને વશ કીયો, જગે જશ વાદચ્યું તેમ ગાડ્યો સુ૧૬ તપ જપ કિરિયાં સમકિત સુખડી, વિલસે કામિની કંત સદાય ધીરવિમલ કવિ સેવક નવ કહે, ઉત્તમ સંગતિ સુજશ ભલાય સુ. ૧૭
કાયાની નશ્વરતા વિશે સઝાય કાયા માયા દોનું કારમી પરદેશી રે કબહુ ન અપની હોય મિત્ર પરદેશી ગર્વ ન ઇનકો કીજીયે રે છીનમેં દેખાવે છે... પરદેશી જેસો રંગ પતંગકો રે છીનમેં ફિકો હોય. પરદેશી મણિ માણેક મોતી હીરલા રે ત્રાણ શરણ નહિ કોય... પરદેશી જીસ ઘર હય ગય ઘૂમતા રે હંતા છત્રીસ રાગ... પરદેશી સો મંદિર સૂના પડ્યાં રે બેસણ લાગા કાગ... પરદેશી મણી માણેક મોતી પહેરતી રે રાજા હરિચંદ્ર ઘરનાર પરદેશી એક દિન એસા હુઈ ગયા રે પર ઘરકી પણિહાર... પરદેશી હાથે પર્વત તોલતે રે કરતે નરપતિ સેવ... પરદેશી સોબી નર સબ ચલે ગયે રે તેરી કયા ગિનતી અબેવ... પરદેશી છોડકે મંદિર માળીયા રે કરલે જિનશું રાગ... પરદેશી વો દિન કયુંકર શોચના રે લગસી ઈન તન આગ... પરદેશી જૂઠો સબ સંસાર હૈ રે સુપનાકા સો ખેલ... પરદેશી નય (ગ) કહે તાસ સમજ કે રે કરલે જિન પ્રભુ) ઢું મેળ... પરદેશી
ખાદ્ય વસ્તુના કાલ-માનવિચારની સઝાય પ્રવચન અમરી સમરી સદા, ગુરુપદપંકજ પ્રણમી મુદા, વસ્તુતણું કહું કાલ પ્રમાણ, અચિત્ત સચિત્ત વિધિ લહે જિમ. ૧
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૭
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
બિહું ઋતુ મળી ચોમાસા માન, ષટતુ મળીને વર્ષ પ્રમાણ, વર્ષા શીત ઉષ્ણ ત્રણ કાળ, ત્રિહું ચોમાસે વરસ રસાલ. ૨ શ્રાવણ ભાદ્રવો આસો માસ, કાર્તિક ઈમ વરસાલા વાસ, માગસર પોષ માહ ને ફાગ, એ ચારે શીયાલા લાગ. ૩ ચૈત્ર વૈશાખ ને જેઠ અષાડ, ઉષ્ણકાળ એ ચાર અગાઢ, વર્ષા શરદ શિશિર હેમંત વસંત, ગ્રીષ્મ પર્ ઋતુ ઈમ તેહ. ૪ વર્ષો પનર દિવસ પકવાન, ત્રીસ દિવસ શીયાળ માન, વીસ દિવસ ઉનાળે રહે પછી અભક્ષ્ય શ્રીજિનવર કહે. ૫ રાંધ્યું વિદળ રહે ચયિામ, ઓદન આઠ પહોર અભિરામ, સોલ પ્રહર દધિકાંજી છાસ, પછે રહે તો જીવ વિનાશ. ૬ પાપડ લોઈયા વટક પ્રમાણ, ચાર પહોર તિમ પોલી જાણ, માતર પ્રમુખ નીવી પકવાન, ચલિત રસ તસ કાલ પ્રમાણ. ૭ ધાન ધોવણ છ ઘડી પ્રમાણ, દોય ઘડી જલવાણી જાણ,
ક્લે ધોયણ એક પ્રહર પ્રમાણ, ત્રિફલાજલ બે ઘડીનું માન. ૮ ત્રણ વાર ઉકળીયો જેહ, શુદ્ધ ઉષ્ણ જલ કહીએ તેહ, પ્રહર તીન ચઉ પંચ પ્રમાણ, વર્ષા શીત ઉન્હાલે જાણ. ૯ શ્રાવણ ભાદ્રપદે દિન પંચ, મિશ્રલોટ અણચાલિત સંચ, આસો કાર્તિક ચઉદિન માન, માગસર પોષ દિન ત્રણ પ્રમાણ. ૧૦ મહા ફાગણે કહ્યું પણ યામ, ચૈત્ર વૈશાખ ચિહું પહોર અભિરામ, જ્યેષ્ટ આષાઢ પ્રહર ત્રણ જોય તિણ ઉપરાંત સચિત્ત તે હોય. ૧૧ ગેહું સાલિ ખડ ધાન કપાસ, જવ ત્રણ વરસે અચિત્ત તે ખાસ, વિદલ સર્વતિલ તુયરી ને વાલ, પાંચે વરસે હોય અચિત્ત રસાલ. ૧૨ અલસી કોકવા કાંગ ને જુવાર, સાતે વરસે અચિત્ત વિચાર, શીત તાપ વર્ષાદિક જોઈ, સચિત્ત યોનિ અચિત્ત તે હોઈ. ૧૩ હરડિ પીપરી મરીચ બદામ, ખારેક દ્રાખ એલા અભિરામ, શત જોયણ જલ વટમાં વહે, સાઠ જોયણ થલવટમાં કહે ૧૪ સચિત્ત વસ્તુ પ્રવહણની જેહ, થાય અચિત્ત પ્રવચન કહે તેહ, ધૂમ અગ્નિ પરિઅટ્ટણ કરી, અચિત્તયોનિ તસ થાય ખરી. ૧૫
૧૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
બાર પહોર રહે જુગલી રાબ, સોલ પહોર રાઈતાં અજાબ, પહોર ચોવીસ ગોમૂત્રનું માન, બે દિન અતીત દહિ છાસનું માન ૧૬ ખોટું ધૃત જે કાલાતીત, પલટાયે વર્ણાદિક રીત, કાચું દુધ વિદલ સંયોગ, થાય અભક્ષ્ય કહે મુનિ લોગ. ૧૭ ઢુંઢણીયાદિક વિદલની દાળ, સેક્યાં ધાન નિર્ણીત નહિ કાળ, ચાર પહોર શીરો લાપશી, વિદલ પર્વે તે પ્રવચન વસી. ૧૮ પ્રથમ દિવસ પ્રારંભી ગણો, કાલ પ્રમાણ સવિ તેહનું ભણો, ચલિત૨સ જેહનો જિહાં થાય, તિહાં તે વસ્તુ અભક્ષ્ય કહેવાય. ૧૯ ધોળો સિંધવ કહ્યો અચિત્ત, શ્રાદ્ધ વિષે અક્ષર પરતીત, ઇલાદિક ઓળા જે થાય, તેહ અચિત્ત થાપના નિવ થાય. ૨૦ તેલ ની૨ મિશ્રિત અચ્છાણ, તેહ ન લેવે પ્રવચન જાણ, હિ રાઈ વિલે દેષાય, ઉષ્ણ કર્યું તે શુદ્ધ કહેવાય. ૨૧ અથાણા પ્રમુખ સહુ જાણ, ચલિતરસે તસ કાલનું માન, અલ્પ શુદ્ધિને પડે સંદેહ, તેહ ભણી ઇહાં ન કહ્યો તેહ. ૨૨ ગીતારથને વયણે જોય, આચીર્ણ અનાચીરણ હોય, આર્દ્રધાન અંકુશ નીકળે, તે સહુ વસ્તુ અભક્ષ્યમાં ભળે. ૨૩ ગેરૂ મસલ લૂણ હરિયાલ, આવે જલવટમાંહિ (વિ)૨સાલ, તેહ અચિત્ત હોય પ્રવચન સાખ, પણ લેવાની નહિં તસ ભાખ. ૨૪ ઈમ બોલ્યા લવલેશ વિચાર, વિસ્તર પ્રવચન સારોદ્ધાર, ધીરવિમલ પંડિત સુપસાય, કવિ નવિમલ કીધી (કહે) સઝાય. ૨૫
ગુરુની ૩૩ આશાતના વર્જવાની સઝાય સદ્ગુરુની કરીએ સેવના, ટાળી તેત્રીસ આશાતના, ઉંઠ હાથ અવગ્રહનો વાસી, આગળ પાછળ ને બેહુ પાસિ. ચલિત બેઠત ઊભો રહે, નવ આશાતના ત્રિકત્રિક લહે, બહિ ભૂમિ લિયે પહિલાંવારી, એક ભાજને આચામનિવારી.૧૦ આલોયે પહેલાં ગમણા ગમણ ૧૧ બોલાવ્યો ન દીયે પડિવયણ,૧૨ ગૃહીને પ્રથમ સંભાષણ કરે૧૩ ગુરુ વિણ ભિક્ષા લોયણ કરે.૧૪ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૯
૨
3
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુરુને કહ્યા વિણ અપરનીે દીયે૧૫ તિમ દેખાડે નિષ્ઠુર હીયે,૧૬ ખાસ્યો કેતલું એક એ છે બહુ૧૭ખદ્ધ કહીજે સરસ લિયે લહું.૧૮ ૪ નિશિ બોલાવ્યો ઉત્ત૨ નવિ દીયે૧૯ અથવા ઠામે બેઠો દીયે,૨૦ સ્યું સ્યું૨૧ તું તુંકારો કરે૨૨ કર્કશ મોટો સ્વર કરી વદેહેં).૨૩ ૫ લાભ અછેં તો તુમ હીજ કરો બીજાં બહુ છે તે ચિત્ત ધરો,૨૪ કથા કહેતાં દુમણો થાય ગૃહી શીખવો પણ અમ્હનેં ન કહાય.૨૫ અર્થપૂરણ સાંભરતો નથી, અર્થ કહું હું ઇમ અવિતથી,૨૭ હમણાં છે ભિક્ષાનો કાળ, ઇમ કહી ભાંજે પરષદ બાળ. આપ ડાહપણ દેખાડવા ભણી, વચમાં ભાખે જે અવગુણી,૨૮ વિચમાંહિ વળી કરે વ્યાઘાત૨૯ ક૨ે તર્જના કરતાં વાત. ગુરુ ઉપગરણ પગે સંઘટે૩૦ ઉચ્ચાસન૩૧ સમ આસન.૩૨ વટે ગુરુ બેસણે બેસવું તેત્રીસ૩૩ આશાતના વરસે સુજગીશ. ૯ આય લાભ જ્ઞાનાદિક તણાં શાતન થાયે જેહથી ઘણાં, તે આશાતન જો ટાળીયે સકલ લાભ તો સંભાળીએ. ૧૦ મન વચ કાર્ય કુશલ શુભયોગ, જોડિજે ગુરુ ચરણ સંયોગ, જ્ઞાનવિમલ ગુરુ વિનયથી સિદ્ધિ અષ્ટ મહાસિદ્ધિ ને નવનિધિ. ૧૧
ચરણ સિત્તરી કરણ સિત્તરીની સઝાય
પંચ મહાવ્રત દશ વિધ યતિ ધર્મ, સત્તર સંજમ ભેદ પાળેજી; વૈયાવૃત્ય દશ નવવિધ બ્રહ્મચર્ય, વાડ ભલી અજવાળેજી. ૧ જ્ઞાનાદિક ત્રણ બારે ભેદે, તપ કરી જેહ નિદાનજી; ક્રોધાદિક ચારનો નિગ્રહ, એ ચરણ સિત્તરી માનજી, ૨ ચઉવિધ પિંડ વસતિ વસ્ત્ર પાત્ર, નિર્દેષણ એ લેવેજી; સમિતિ પાંચ વળી પડિમા બારે, ભાવના બારે સેવેજી. ૩ પચ્ચીશ પડિલેહણા પણ ઇંદ્રિય, વિષયવિકારને વારોજી. ત્રણ ગુપ્તિ વળી ચાર અભિગ્રહ, દ્રવ્યાદિકથી સંભાળોજી. ૪ કરણ સિત્તરી ઇણવિધ સેવે, ગુણ અનેક વળી ધારેજી; સંમી સાધુ તેહને કહીએ, બીજા વિ નામ ધારીજી. ૫ ૨૦ ૭ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
૬
૭
८
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
એ ગુણ વિણ પ્રવ્રયા બોલી, આજીવિકાને તોલેજી; તે ષટ કાય અસંજમાં જાણો, ધર્મદાસ ગણી બોલેજી. ૬ જ્ઞાનવિમલ ગુરુ આણા ધરીને, સંજમ શુદ્ધ આરાધેજી; જિમ અનુપમ શિવ સુખ સાધ, જગમાં સુજસ તે વાધજી. ૭
ચૌદ પૂર્વની સઝાય
ચિંતામણિ ચિંતા સબ ચૂરે દેશી. ચૌદ પૂર્વધર ભક્તિ કરી છે, જેમ શ્રુતજ્ઞાન લહીએ રે; ચૌદ પૂર્વ તપવિધિ આરાધી, માનવ ભવ ફળ લીજે રે,
ચૌદ પૂર્વધર ભક્તિ કરી છે. એ આંકડી. ૧ પ્રથમ પૂર્વ કે ઉત્પાદક નામે, વસ્તુ ચૌદ તસ જાણો રે; એક કોડી પદ એક ગજ મસી માને, લિખનતણું પરમાણો રે. ચૌ. ૨ અગ્રણી પૂર્વ છે બીજું, વસ્તુ છવીશ છે જેહની રે; છનું લાખ પદ બે ગજ માને, લિખન શક્તિ કહી તેહની રે. ચૌ૦ ૩ વીર્યપ્રવાદ નામ છે ત્રીજું, વસ્તુ સોળ અધિકાર રે; સત્તરી લાખ પદ ગજ ચઉ માને, લિખવનો ઉપચાર ૨. ચૌ. ૪ અસ્તિપ્રવાદ ચોથું જે પૂર્વ, વસ્તુ અઠાવીશ કહિએ રે; સાઠ લાખ પદ અષ્ટ ગજ માને, મસી પુંજે લિપિ લહિએ રે. ચૌ૦ ૫ જ્ઞાનપ્રવાદ પંચમ પૂર્વનું વસ્તુ બાર સુ વિચાર રે, એકોનએક કોડી પદ છે તેહનાં, સોલસ ગજ લિપિ ાર રે. ચૌ૦ ૬ સત્યપ્રવાદ છઠું પદ ષટ શત, અધિક પદ એક કોડી રે; બે વસ્તુ ગજ બત્રીશ માને, લખવાને મતિ જોડી રે. ચૌ. ૭ આત્મપ્રવાદ સત્તમ સોલ વસ્તુ, કોડી છવીશ પદ વારૂ રે; ચોસઠ ગજ મસી માને લખિએ, એ ઉપમા કહી ચારૂ રે. ચૌ. ૮ આઠમું કર્મપ્રવાદ પૂર્વ છે, ત્રીશ વસ્તુ અધિકારો રે; અસી સહસ્ત્ર એક કોડી પદ ગજ વળી, એકસો અઠવીસ ધારો રે. ચૌ૦ ૯ પ્રત્યાખ્યાન પ્રવાદ છે નવમું, વીશ વસ્તુ પદ જેહનાં રે; લાખ ચોરાશી ગજ બસે છપન, લિખન માન કહ્યા તેહનાં ૨. ચૌ. ૧૦
શાનવિમલ સઝયસંગ્રહ ૦ ૨૧
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિદ્યાપ્રવાદ પૂર્વ છે દશમું પંદર વસ્તુ તસ-ભણિએ રે; એક કોડી દશ લક્ષ પદ તેહનાં, પાંચસે બાર ગજ ગણિએ રે. ચૌ૧૧ એકાદશમું કલ્યાણ નામે, કોડી છવીશ પદ સુદ્ધાં રે; બાર વસ્તુ એક સહસ્ત્ર ચોવીશ ગજ, લિપિ અનુમાન પ્રસિદ્ધ રે. ચૌ. ૧૨ પ્રાણાવાય દ્વાદશમું પૂર્વ, તેર વસ્તુ સુખકારી રે; છપ્પન લાખ એક કોડી પદ ગજ વળી, બે સહસ અડતાલીસ સાર રે. ચૌ. ૧૩ ક્રિયાવિસાલ ત્રયોદશમું પૂર્વ, નવ કોડી પદ વસ્તુ ત્રીશ રે; ચાર સહસ છ— ગજ માને, લિખવા અધિક ગીશ રે. ચૌ૦ ૧૪ લોક બિન્દુસાર ચૌદમું પૂર્વ, પદ કોડી સાઢિબાર રે; વસ્તુ પંચવીશ ગજ એક શત બાણું, અધિકા આઠ હજાર રે. ચૌ. ૧૫ ધુરી ચારે પૂર્વે ને ચુલા, અવર તેહ ન જાણો રે; દૃષ્ટિવાદનો ભેદ એ ચોથો, શાસન ભાવ વખાણો રે. ચૌ. ૧૬ એણી પરે ચૌદ પૂર્વની સેવા કરતાં આતમ દીપે રે; શ્રી નવિમલ કહે નિજ શકતે, તો સવી અરિયણ જીપે રે. ચૌ. ૧૭
તે સુખીયાની સઝાય
તે તરીયા રે ભાઈ, તે નર તરીયા – દેશી તે સુખીયા ભાઈ તે નર સુખીયા, જે પર દુઃખે દુખીયાજી; પરસુખ દેખી જે સંતોષિયા, જેણે જૈન ધર્મ ઓળખીયાજી. તે સુખીયા ૧ જ્ઞાનાદિક બહુગુણના દરિયા, ઉપશમ રસ જળ ભરીયા; જે પાળે નિત્ય શુદ્ધ ક્રિયા, ભવસાગર તે તરીયાજી. તે સુખીયા ૨ દાન તણા જે રંગે રાતા, શીલ ગુણે કરી માતા રે; સવિ જગ જીવને દિયે જે શાતા, પર વનિતાના ભ્રાતા રે. તે સુખીયા ૩ જેણે છાંડ્યા ઘરના ધંધા, જે પર ધન લેવા અંધા રે; જે નવિ બોલે બોલ નિબંધા, તપ તપવે જે જોધા રે. તે સુખીયા૪ પરમેશ્વર આગળ જે સાચા, જે પાળે સુદ્ધ વાચાજી; ધર્મ કામે કબ હિ ને પાછા, જિન ગુણ ગાવે જાચા જી. તે સુખીયા ૫
રર ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાપતણા દૂષણ સતિ ટાળે, નિજ વ્રત નિત્ય સંભાળેજી;
કામ ક્રોધ વૈરીને ગાળે, તે આત્મ કુળ અજવાળેજી, તે સુખીયા ૬ નિશદિન ઈર્યા–સમિતિએ ચાલે, નારી અંગ ન ભાળેજી;
શુકલ ધ્યાન માંહે જે મ્હાલે, તપહ તપી કર્મ ગાળેજી. તે સુખીયા ૭ જે નિત બોલે પ૨ની નિંદા, જીભ અમીરસ કંદાજી;
જેણે તોડ્યા ભવના ફંદા, તસ દેખત પરમ આનંદાજી. તે સુખીયા ૮
જે પૂજે ભાવે જિન-ઈંદા, સૌમ્ય ગુણે જિમ ચંદાજી; ધર્મ ધી૨ ગુરુ ચિર નંદ્ય નય કહે હું તસ બંદાજી. તે સુખીયા ૯
દિવાળીપર્વની સઝાય
હરિ વિણ મોરલી કોણ વજાવે, હિર ઓર અનેક વજાવત મુરલી – દેશી
રાગ કેદારો
-
પ્રભુ વિણ વાણી કોણ સુણાવે, પ્રભુ આંચલી જબ યે વી૨ ગએ શિવમંદિર, અબ મેરા સંશય કોણ મિટાવે, પ્ર કહે ગૌતમગણહર તમહર એ જિનવરદિનકર જાવે રે જાવે. પ્ર૦ ૧ કુમતિઉલૂક કુતીર્થંક ન૨ તિગતિગાટ તસ થાવે રે થાવે, પ્ર તુમ વિણ ચૌવિહસંઘકમલવન વિકસિત કોણ કરાવે રે કરાવે પ્ર૦ ૨ મોકું સાથ લઇ ક્યું ન ચલે, ચિત્ત અપરાધ ધરાવે રે ધરાવે, પ્ર ઇયું પરભાત વિચારી અપનો, ભાવ સભાવમાં લાવે રે લાવે પ્ર૦ ૩ વીરવીર લવતાં વી૨ અક્ષર અંતતિમિર હરાવે રે હરાવે. પ્ર૦ ૪ ઇંદ્રભૂતિ અનુભવ જ્ઞાનવિમલ ગુણ પાવે રે પાવે. પ્ર સકલસુરાસુર હરખિત હોવત જૂહાર કરણનું આવે રે આવે. પ્ર૰ પ
દેવસિય પ્રતિક્રમણની વિધિની ઝાય
સુગુરુ ગણધર પાય પ્રણમેવિ વિધિ પભર્યું પડિકમણની, ભવિક જીવ ઉપગાર કાજે ષટ્ આવશ્યક નિતુ પ્રતિ કરો.
જ્ઞાનવિમલ ઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૩
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
જેમ ભવ દુઃખ ભાંજે ભૂમિપ્રમાજી મુહપત્તીથાપની ચરવલો લેઈ, મન થિર કરીને આપણું ખમાસણ ધરે દેઈ. ૨ પ્રથમ ઇરિયા પડિકમી મુહપત્તિ પડિલેહી, સામાયિક સંદિસાવું ઠાઉં ખમાસમણ દુશ દેઈ, ગુરુ મુખે સામાયિક રહે કહી એક નવકાર, તદનંતર ચઉવિસત્થો ભંઈ કહે ત્રણ નવકાર. ૨ સામાયિક લેવા તણો વિધિ ઇણ પરે પૂરે, પચ્ચખાણ કરવો તિહાં વેળા જાણી અસુરે, પડિલેહે પુણ મુહપતી દોય વંદન દેવે, દુઃતિ ચઉહિ પચ્ચખાણ તેમ યથાશક્તિ લેવે. ૩ ચૈત્યવંદન નમુત્થણ કહી ચૈત્ય સ્તવ પભણે, મંગલ એકેક કાઉસગ્ન કરી થઈ નિસુણે, કાઉસગ્ગ કરે ચાર ચાર થઈ દેવજ વાંદે, બેસી શકસ્તવ કહી નિજ પાપ નિકંદ. ૪ ચાર ખમાસમણા દેઈ ભગવન આચારિજ, ઉપાધ્યાય વર સાધુ જેહ વંદે ગુણ સંયુત્ત, ધર્મતણા દાતાર જેહ તેહ ભગવન જાણો, શુદ્ધાચારના પાલક આચારજ ચિત્ત આણો. ૫ સમય માન સિદ્ધાંત જાણ સકિરિય ઉવજઝાય, સત્તાવીસ ગુણ યુક્ત સાધુ તસવંદન થાય, શ્રાવક તિહાં ઊભા થઈ ઈચ્છકાર સમસ્ત, શ્રાવક વાંદુ ઈમ કહે ધરી ભક્તિ પ્રશસ્ત. ૬ હવે આવશ્યક ષટતણું બોલું મંડાણ, દઈ ખમાસમણ સાવધાન કિરિયા વિધિ જાણ, બીજ એહ છે દેવસિય પડિકમણે ઘઉં, દુચિંતિય દુભાતિય દુચ્ચિક્રિય ચાહું ૭ સામાયિક જો મે કહો તસ્સ ઉત્તરી ભણીયે, કાઉસગ્ગ માંહિ ગાહ અઠ્ઠ તિહાં નાણમિ ગણીયે,
૨૪ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રથમ આવશ્યક એ થયું હવે લોગસ્સ બીજું, મુહપત્તિ વંદન દોય એહ આવશ્યક ત્રીજું. ૮
આવશ્યક
પડિકમણું જોઈ. દેવસિક આલોઈ,
ચોથું
હવે
ઉગૃહમાં રહી
પુણ સંભારીને અતિચાર તેહ
ગુણચાલીસ અતિચાર જેહ એકસો ને ચોવીસ એમ ચોવીસ એમ
લહીયા,
સમતા
ધરી. ૧૦
તસ્સ ધમ્મસ ઉભો થઈ કહે અવગ્રહ બાહિર. દુગ વંદન દેઈ દેવસિય ખામે ગુરુ સંયુત ત્રણ સાધુને ખામણડાં પુણ દુગ વંદન દેઈને હવે પંચમ કીજે, અવગ્રહ બાહિર નીસરી પાછલે
દીજે,
પગ
લોગસ્સ
આયરિય કરેમિ જો મે તસ્સ ચારિત શુદ્ધિ કાઉસગ્ગ લોગસ્સ સવ્વલોએ કહી જ્ઞાનાચારે વિશુદ્ધિ એક લોગસ્સ તવ કહીયે,
પુર્ણ કાઉસગ્ગ
દાખે,
પુકખર વંદન કાઉસગ્ગ લોગસ્સ એક
જાણો. ૧૨
દર્શન શુદ્ધિ તે કહી. પંચમ આવશ્યક થયું શ્રુત દેવીને ક્ષેત્ર દેવી એક નવકા૨નો કાઉસગ્ગ બેસી
ઊભો
બીજક
પંચાસી
વંદિત્તુ પભણે,
મનમાંહિ
નાણુંમિમાં કીયા.
અતિચારજ
સૂત્ર
દોય દોય
સિદ્ધાણં
મંગલને
નિસુણે. ૯
આણો.
કામે.
સમરો તસ
નામ,
કહે પ્રગટ નવકાર,
ાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૫
પુંજી,
પ્રયુંજી. ૧૧
ભાખે,
મુહપત્તી વાંદણા દુગ ધ્રુજે
ઈહાં પચ્ચખાણની
છટ્ઠ આવશ્યક વિધિ અર્ધ તે વિધિ સઘળો જાણીને પહેલું પચ્ચખાણ કીજે,
સુડે, બિંબ સૂર પડિકમણો મંડે,
મૂલ
છે
પણ તે પ્રમાદ સમજે યો
જાણે. ૧૪
સાર. ૧૩
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
છ આવશ્યક પૂર્ણ કરી ઈચ્છામો અણુસદ્ધિ, કહે નમોડસ્તુ સસ્થયે સ્તવનજ અતિમીઠું, ચાર ખમાસમણા દેઈ તેણે ભગવન વાંદે, અઢાઇજેસુ શ્રાવક કહી સવિ પાપ નિકંદ. ૧૫ આલોયતો જે વિસર્યું દિન પાપ વિશુદ્ધ, ગુણ સંયુક્ત શુદ્ધ સાધુની કહે તિહાં સઝાય, આદિ અંતે નવકારસ્ય નિસુણે - સમુદાય. ૧૬ દુઃખ કર્મક્ષય હેતુ તત્વ લોગસ્સ ચઉપનર, શાંતિ નિમિત્તે કહે શાંતિ જે ભવિજન ચતુર, લોગસ્સ પારી પડિક્કમે ઈરિયા વહી હતી, ચૈત્યવંદન ચઉક્કસાય પણ એ ક્રિયા મિલતી, તે માટે ઇરિયા તણો ઇહાં નહિ નિરધાર, મુહપત્તિ પડિલેહીને સામાયિક પારે. ૧૭ સામાઈય વયજુર કહી ઈમ વિધિ આરાધે, અવિધિતણો જો કરે ત્યાગ તો શિવસુખ સાથે, ઠય પુંઠે સ્તવન લગે મનિ આડિ ટળે, આળસ અંગે પ્રમાદ ઠંડી થાપના • નિહાલે. ૧૮ હવે શ્રાવક સાધુને જે અંતર દીસે, તે દાખ સઘળો ઇહાં જિમ મનડું હસે, સામાયિક લેવું નહિ પારણ પણ નવ હોય, ત્રિવિધ ત્રિવિધનો પાઠ હોઈ શ્રાવક દુવિધ જ હોય. ૧૯ નાણમિ કાઉસગ્ગ સાધુને ગાથા એક દીસે, સયણાસણ નામે કહે આવશ્યક સાખે, ગીતારથ કહે એ વાર તસ અર્થ વિચારે, ગોચરીયે ફિરે જેહ તેહ ત્રણવાર સંભારે. ૨૦ નમો કરેમિ ચત્તારિયા જો મે કહે સૂત્ર, શ્રાવક વંદિતુ ભણે નમો કરે છે મે સૂત્ર,
ર૬ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
જો એ કરેમિ વંદિત સૂત્ર ઈહાં પાઠનો ફેર, દેશ વિરતિ સર્વ વિરતિનો જિમ સરિસવ મેર. ૨૧ ઈણિ પરે દેવસિ પડિકમણ વિધિ જેહ કરંત, ત્રિકરણ શુદ્ધિ આલોઈને પાપ સંસાર તરત, ધીરવિમલ કવિરાજ શિષ્ય નથવિમળ ભણંત, તસ ઘરે નવ નિધિ ઋદ્ધિ હોય ભવિ જેહ મુરંત ૨૨
નવકાર ભાસ સાય.
ઢાલ – નણદલની – દેશી. પ્રથમ પદવર્ણન ભાસ અથવા શ્રી અરિહંતપદની સઝાય વારી જાઉં હું અરિહંતની, જેહના ગુણ છે બાર; મોહન પ્રાતિહારિજ આઠ છે, મૂલ અતિશય આર. મો. વા. ૧ વૃક્ષ અશોક-૧ સુકુસુમની વૃષ્ટિ-૨ દિવ્ય ધ્વનિ વાણ-૩ મો. ચામર-૪સિંહાસન-પદુંદુભિ-૬ ભામંડલ-૭છત્ર વખાણ-૮ મો વા. ૨ પૂજા અતિશય છે ભલો, ત્રિભુવન જનને માન્ય; મો. વચનાતિશય યોજનમાં નિ, સમજે ભવિ અસમાન. મો.વા. ૩ જ્ઞાનાતિશય અનુત્તર સુરતણા, સંશય છેદનહાર; મો. લોકાલોક પ્રકાશતા, કેવલજ્ઞાન ભંડાર. મો. વા. ૪ રાગાદિક અંતરરિપુ, તેહના કીધા અંત મો. જિહાં વિચરે જગદીસર, તિહાં સાતે ઈતિ શમંત. મો. વા. ૫ એહ અપાયાપગમનો, અતિશય અતિ અદ્દભુત, મો. અહનિશિ સેવા વારતા, કોડીગમેં પુરુહૂત. મો. વા. ૬ મારગ શ્રી અરિહંતનો, આદરી ગુણગેહ; મો. ચાર નિક્ષેપ ઈ વંદીઈ, શામિલ ગુણગેહ. મો. વા. ૭
ઈતિ પ્રથમ પદવર્ણન ભાસ.
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૭
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
દ્વિતીય પર્વર્ણન ભાસ અથવા શ્રી સિદ્ધપદની સઝાય
ઢાલ – અલબેલાની – દેશી. નમો સિદ્ધાણં બીજે પદે રે લાલ, જેહમાં ગુણ છે આઠ રે;
હું વારી લાલ શુકલ ધ્યાન અનર્લે કરી રે લોલ, બાળ્યાં કર્મકુકાઇ રે. વારી ૧ નમો.
આંકણી જ્ઞાનાવરણ ક્ષયે લહ્યો રે લાલ, કેવલજ્ઞાન અનંત રે; હું વારી દર્શનાવરણ ક્ષયથી થયો રે લાલ, કેવલ દર્શન કંત રે. હું વારી ૨. નમો. અખય અનંત સુખ સહજથી રે લાલ, વેદની કર્મનો નાશ રે, હું વારી. મોહની ક્ષર્ચે નિરમાં રે લાલ, ક્ષાયિક સમકિત વાસ રે. હું વારી ૩. નમો. અખયથિતિ ગુણ ઉપનો રે લાલ, આયુકર્મ અભાવિ રે; હું વારી નામકર્મ ક્ષયે નીપનો રે લાલ, રૂપાદિક ગત ભાવ રે. હું વારી ૪. નમો. અગુરુલઘુગુણ ઊપનો રે લાલ, ન રહ્યો કોઈ વિભાવરે, હું વારી ગોત્રકર્મક્ષયે નીપનો રે લાલ, નિજપર્યાય સ્વભાવ છે. હું વારી, ૫. નમો અનંતવીર્ય આતમતણું રે લાલ, પ્રગટ્યો અંતરાય નાશ રે; હું વારી આઠ કર્મ નાશ થયો રે લાલ, અનંત અખય સુખવાસ રે. હું વારી. ૬ નમો. ભેદ પન્નર ઉપચારથી રે લાલ, અનંત પરંપર ભેદ રે; હું વારી. નિશ્ચયથી વીતરાગના રે લાલ, ત્રિકરણ કર્મ ઉચ્છેદ રે. હું વારી૭. નમો. જ્ઞાનવિમલની જ્યોતિમાં રે લાલ, ભાસિત લોકાલોક રે; હું વારી તેહના ધ્યાનથકી હુઆ રે લાલ, સુખીયા સઘલા લોક રે. હું વારી. ૮. નમો.
ઈતિ નવકાર પદાધિકારે દ્વિતીય ભાસ.
તૃતીય પદવર્ણન ભાસ અથવા શ્રી આચાર્યપદની સઝાય
ઢાલ – પ્રથમ ગોવાલાતણે ભવઈજી - દેશી. આચારી આચાર્યનુંજી, ત્રીજે પર્દ ધરો ધ્યાન; શુદ્ધ ઉપદેશ પ્રરૂપતાજી, કહ્યા અરિહંત સમાન. સૂરી. ૧ નમતાં શિવસુખ થાય, ભવ ભવ પાતિક જાય; સૂઆ.
૨૮ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચાચાર પળાવતાજી, આપણપેં પાલત; છત્રીસ છત્રીસી ગુણેંજી, અલંકૃત તનું વિલસંત. સૂરી ૨ દર્શન – જ્ઞાન – ચારિત્રનાજી, એકેક આઠ આચાર; બારહ તપ આચારનાજી, ઈમ છત્રીસ ઉદાર. સૂરી ૩ પડિરુવાદિક ચઉદ છે જી, વલી દસવિધ યતિધર્મ; બારહ ભાવન ભાવતાંજી, એ છત્રીસી મર્મ. સૂરી ૪ પંચેંદ્રિય ક્રમે વિષયથીજી, ધારે નવનિધ બ્રહ્મ; પંચ મહાવ્રત પોષતાંજી, પંચાચારે સમર્મ. સૂરી ૫ ગુપતિ ત્રર્ણિ સૂધી ધરેંજી, ટાલે ચ્યાર કષાય; એ છત્રીસી આદરેજી, ધન ધન તેહની માય. સૂરી ૬ અપ્રમત્તે અર્થ ભાખતાજી, ગણિ સંપદ જે આઠ; બત્રીસ ચઉ વિનયાદિકેજી, ઈમ છત્રીસી પાઠ. સૂરી ૭ ગણધ૨ ઓપમ દીજીઈંજી, યુગપ્રધાન કહિવાય; ભાવ ચારિત્રજ જેહવાજી, તિહાં જિનમારગ ઠવાય. સૂરી૦ ૮ જ્ઞાનવિમલ ગુણ રાજતાજી, ગાજે શાસનમાંહિ; તે વંદી નિરમલ કરોજી, બોધિબીજ ઉછાહિં, સૂરી ૯ ઈતિ નવકા૨ પદાધિકારે તૃતીય ભાસ.
ચતુર્થ પદવર્ણન ભાસ અથવા શ્રી ઉપાધ્યાય પદની સઝાય પાંચે પાંડવ વાંદતાં – દેશી.
ચોથે પદે ઉવજ્ઝાયનું, ગુણવંતનું ધરો ધ્યાન રે; જુવરાજા સમ તે કહ્યા, પદિસૂરીને સૂરી સમાન રે. ત્રુટક જે સૂરિ સમાન વ્યાખ્યાન કરિપણિ નવિ ધનેં અભિમાન રે; વલી સૂત્રાર્થનો પાઠ દિઈં, ભવી જીવને સાવધાન રે. ૧ અંગ ગ્યાર ચૌદ પૂર્વ જે, વલી ભણિ ભણાવે જેહ રે; ગુણ પણવીસ અલંકર્યાં, દૃષ્ટિવાદ અરથ ગેહ રે. ત્રુટક બહુ નેહેં અભ્યાસ સા, મનિ ધારતા ધર્મધ્યાન રે; કરે ગચ્છની ચિંત પ્રવર્તક, દિઈ થિવિરને બહુમાન રે. ૨ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૯
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
અથવા અંગ ઈગ્યાર જે વલી, તેહના બાર ઉપાંગ રે; ચરણકરણની સિત્તરી, જે ધારે આપણઈ અંગ રે. ત્રુટક વલી ધારે આપણે અંગે, પંચાંગી સમ તે સૂધી વાણિ રે; નય ગમ ભંગ પ્રમાણ, વિચારને દાખતા જિનઆણ રે. ૩ સંઘ સકલ હિતકારિયા, રત્નાધિક મુનિ હિતકાર રે; પણ વ્યવહાર પ્રરૂપતા, દસ સમાચારી આચાર ૨. ત્રુટક કહે દસ સામાચારી આચાર, વિચારને વારતા ગુણગેહ રે; શ્રી જિનશાસન ધર્મધુરા, નિરવાહતા શુચિ દેહ રે. ૪ પંચવીસ પંચવીશી ગુણતણી, જે ભાખી પ્રવચનમાંહિ રે; મુક્તા માલા પરી, દીપે જસ અંગિ ઉછાહી રે. ત્રુટક જસદીપે અતિ ઉછાહિ, અથાહગુણે જ્ઞાનવિમલથી એકતાન રે; એહવા વાચકનું ઉપમાન કહું કિમ જેહથી શુભધ્યાન રે. ૫
ઈતિ નવકાર પદાધિકારે ચતુર્થ ભાસ.
પંચમ પદવર્ણન ભાસ અથવા સાધુપદની સઝાય.
તે મુનિને ભામડે જઈએ – દેશી. તે મુનિને કરુ વંદન ભાવઈ, જે ષટ્ વ્રત પકાય રાખે રે. ૧૨ ઈંદ્રિય પણિ દમેં વિષયણાથી ૧૭ વલી ખંતિ સુધારસ
ચાખે રે. ૧૮.૧ તે લોભતણા નિગ્રહને કરતા ૧૯, વલી પડિલેહણાદિક કિરિયા રે; નિરાસંસ જતના બહુપદિ ૨૦,વલી કરણ શુદ્ધિ ગુણદરિયારે. ૨૧. ૨છે અહનિસ સંયમ યોગમ્યું યુગતા ૨૨, દુદ્ધર પરિસહ સહતા રે. ૨૩; મન વચ કાય કુસલતા યોગઈ, વરતાવે ગુણ અનુસરતા રે. ૨૬. ૩ તે. છડિ નિજતનું ધર્મનઈ કાજે, ઉપસર્ગાદિક આવે રે; સત્તાવીસ ગુણઈ કરી સોહે, સૂત્રાચાર નઈ ભાવે રે. ૪ તે જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રતણાં જે, ત્રિકરણ યોગે આચાર રે; અંગઈ ધરે નિઃસ્પૃહતા સૂધી, એ સત્તાવીસ ગુણ સાર રે. પતે.
૦ ૦ શાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
અરિહંત ભક્તિ સદા ઉપદેશ, વાયગસૂરિના સહાઈ રે; મુનિ વિણ સર્વ ક્રિયા નવ સુઝે, તીર્થ સકલ સુખદાઈ રે. ૬ તે પદ પંચમ એણી પરિ ધ્યાવંતા, પંચમગતિને સાધો રે; સુખકર શાસનના એ દાયક, જ્ઞાનવિમલ ગુણ વાધો રે. ૭ તે.
ઈતિ નવકાર પદાધિકાર પંચમ ભાસ.
નવકારમહામંત્ર મહિમાના સ્તવન અથવા સઝાય
એ પંચપરમેષ્ઠિપદ, મંત્રી નવકાર શિવપદનું સાધન પ્રવચન કેરું સાર; એક અક્ષર જપતાં સાત સાગરનું દુઃખ, નાશે સઘળે પદ, પણસય સાગર દુઃખ. ૧ નવપદ વળી સંપદ, આઠ અક્ષર અડસઠી. ગુરુ અક્ષર સાત જ, લઘુ અક્ષર ઈગસઠી; દે વિધિસ્યુ જપઈ, ગુરુમુખ વહી ઉપધાન, વળી નિર્મળ ચિત્તે, સમકિત વિનયપ્રધાન. ૨ હોઈ બહુ ફળદાયક, ઈહ પરલોકે સાર, સિદ્ધિ સઘળી એહમાં, ચૌદ વિદ્યા આધાર; બહુ ભેદઈ ધ્યાઓ, કમલ કર્ણિકાકાર, વળી રહસ્ય ઉપાંશુ, ભાષ્ય જાપ ત્રણ સાર. ૩ વળી દ્રવ્ય ભાવે, એહના અનેક વિધાન, ગુરુ વિનયથી લહઈ, થાપન પંચ પ્રસ્થાન; સવિ મંગલમાંહિ, પરમ મંગલ છઈ એહ, સવિ પાપ નસાડઈ, તાડઈ દુરિત અછે. ૪ એહનું માહાસ્ય જ્ઞાનવિમલથી જાણી, આરાધો અહનિશ જિમ, સુખિયા થાઓ પ્રાણી; અંતર આતમથી, લહીએ એહ સરૂ૫; પરમાતમ ભાવે, એહ છે. સિદ્ધસરૂપ. ૫
-
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૩૧
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવકારમંત્ર - માહાભ્યની સઝય એ નવકારતણું ફળ સાંભળી, હૃદયકમલ ધરી ધ્યાન, આગે અનંત ચોવીસી હુઈ તિહાં એ પંચ પ્રધાન, હો આતમ ! સમર(ર)નવકાર જિન શાસનમાં સાર,પંચ પરમેષ્ઠીઉદાર,ત્રણ કાલનિરધાર. ૧સમર(ર)નવકાર વનમાં એક પુલિંદ પુલિંદી, મુનિ કહે તસ નવકાર, અંતકાલે બિહું મંત્ર પ્રભાવે, નૃપ મંદિર અવતાર. ૨ સમર(ર)નવકાર રાયસિંહ અને રત્નાવતી તે, પ્રમદાને ભરતાર, ત્રીજે ભવે તે મુક્ત જાશે, આવશ્યક અધિકાર. ૩ સમર(ર)નવકાર ચારૂદતે અજ પ્રતિબોધ્યો; સંભળાવી નવકાર, સુરલોકે તે સુર થઈ ઉપન્યો, કરી સાનિધ્ય તિણિવાર. ૪ સમર(ર)નવકાર નગર રતનપુરે જોઉં મિથ્યાત્વી, વહુઅરને દિએ આળ મહામંત્ર મુખે જપે મહાસતી, સર્પ થયો ફુલમાળ. ૫ સમર(ર)નવકાર ભૂમી પડી સમળીને દેખી, દીધો મુનિ નવકાર, સિંહલરાય તણે ઘર કુંવરી, ભરૂયચ્છે કર્યો વિહાર. ૬ સમર(ર)નવકાર નગર પોતનપુર શેઠ તણો સુત, મલીયો ત્રિદડી સાથ, મહા સત્ત્વમને મંત્ર જપતો, ખગ મૃતકને હાથ જિન. ૭ તેહ વિઘન સવિ દૂરે નાઠાં, સોવનપુરિસો પામી, કનકતણું જિન ભુવન કરાવી, થાપ્યા ત્રિભુવન સ્વામી જિન, ૮ યક્ષ પ્રસન્ન કરી બીજોરૂ, લેવે મંત્ર પ્રભાવે, હુંડિક યક્ષને પિંગલ તસ્કર, એહથી સુરપદ પાવે. જિન૯ સોમદત્તને મણિરથ સિંહરથ, માવતને કુવિંદ, એમ અનેક પરમેષ્ઠિ ધ્યાને, તરિયા ભવિજન વૃંદ જિન ૧૦ ગર્ભવાસી જીવ ઈમ ચિતવતો, ધર્મ કરીઢું સાર, જબ જનમ્યો તબ વીસરી વેદન, એળે ગયો અવતાર. જિન. ૧૧ જિહાં લગે આથ તિહાં સહુ સાથી, નિર્ધનને તે મૂકે, ફૂડ કુટુંબતણે હિત કાજે, કાં આતમ હિત ચૂકે જિન૧૨ યમરાજા કેણે નવિ જીત્યો, સુકૃત કર્યું તે પોતે, અવસર બેર બેર નહીં આવે, જાય જનમ ઈમ જોતે જિન. ૧૩
- ૩૨ ૯ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાર એહ છે અસાર સંસારે, શ્રીજિનસેવા કરીએ, વિષય કષાયથી રહીને અળગા, જ્ઞાનવિમલ ગુણ ધરીએ. જિન૰ ૧૪
પચ્ચખાણ ળની સાય
પ્રભુ પગલાં પ્રણમી પચ્ચખાણ વિચાર, ૫ભણું ભવિ કાજે પ્રથમ નવકા૨શી સાર. પહવિકસે જિહાંથી તરણી કિરણવિસ્તાર, તિહાં લગે તે જાણો તેહના દોય આગા૨.
-
ત્રુટક
ચોવિહાર પચ્ચખાણ એ જાણો નવકાર ગણીને પારો, પોરશી પહોર દાડે સાઢપોરસી છ આગાર ચિત્તધારો, પુરિમઢ અવઢ એ સાત આગારે સંકેતે ચરમે ચાર, ગંઠસી. મૂઠસી. આદિ અભિગ્રહ એ સઘળા ચોવિહાર. ૧ સગ એકલઠાણે એકાસણિ બ્યાસણે આઠ ' વિગઇ નિવિગઈએ નવ આઠ આયંબિલ પાઠ, સંધ્યા પચ્ચખાણે ચાર ઉપવાસે વળી પંચ, પાણસ્સે છગ જાણો એમ આગાર પ્રપંચ, ત્રુટક
નહિ ખલખંચ મુનિદિને ત્રિહું ચઉવિધ રાતે નિતુ, ચોવિહાર નીવિ બિલ તિવિહારે શ્રાવકને નિશિ હોય પાણહારે, બાકી દુતિ ચઉં યથા શકતે દિનરાતિ વળી હોયે, વિરતિ તણાં ફળ બહુલા જાણો વિરતિ કરો સહુ કોયે. ૨ હવે ચાર આહારના ભેદ કહું ધરી નેહ, અશન પાન ને ખાદિમ સ્વાદિમ નામે જેહ, દુવિહારે સ્વાદિમ વીરિ સકલ કોઈ સુઝે, તિવિહારે પાણી ચૌવિહારે
કાંઈ ન
સુઝે.
ત્રુટક
બુઝો અશન તે ઓદન રોટી ભાતદાળ પકવાન, વિગય સાતને સાથું પૈયા સાક તત્ર સવિધાન, ફળ કંદાદિ ખાદિમમાં ભાખ્યા પણ અશનમાં માન, ફળ જલોયણ આસવ મદિરા-ઇક્ષુરસાદિક પાન. ૩
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૩૩
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખાદિમ ફળ સુખડી પાક ખજૂર સેક્યાં ધાન, મેવા વૈપરા ગુંદ દ્રાખ ચારોલી બદામ, સ્વાદિમ સુંઠ પીંપરી દાતણ પીપરીમૂલ, હરડાં બેહડાં આમળાં બિડ લવણ પુષ્કર મૂલ,
ત્રુટક એલચી મોચ ઉટીંગણ દોયે સાવચી ચાણીકબાવા ને કપૂર, કંઠા સેલીઓ પીપલી મરચાં લવિંગ પટોલ કચૂર, મરી કલીંજણ કાથો કસેલો આજો ને અજમોદિ, સોયા મોયિ મેથી ધાણાજીરૂ પાન આમોદ ૪ હિંગુ હિંગલો કોઠ ત્રવિસો તજ, તમાલ જાવંત્રી, નાગકેસર હિંગલાષ્ટક જેઠી મધુ કેસર પૂગી વિચિત્ર, સંચલ ને સેંધવ જાયફળ ને જવખાર, સવિ ગોળી ઓષધ કવાથ ખદિર ખવરસાર, ઈત્યાદિક સ્વાદિમ ભેદ ઘણા ગ્રંથ માંહિ, ગોળ (લ) જીરું અજમો સોયાં ધાણા મેથી ચાહ.
ત્રુટક પ્રાહિ જીતતણે વ્યવહાર એહ અશનમાં આવે, એ ખારા ગોમૂત્રમાં કીધા હોવે તો સ્વાદિમ વે, ઈત્યાદિક બહુશ્રુત પૂછીને લેવાનો વ્યવહાર, અશન પાન – ખાદિમ ને સ્વાદિમ એણિ પરિચાર. ૫ ચોવિહારે એ સવિ નવિ સુઝે આહાર, હવે રાત્રિ પ્રમુખમાં સૂઝે તે અણાહાર, ત્રિફલા સમભાગે કડુકીરિયાતું નહિ, સુકડીને ધમાસો અગરી મલયાગરૂ ચાહિ,
ત્રુટક
લિંબ પંચાંગને બાવળ છલ્લિ ચિત્રો કંથેરી મૂલ, આછિ આસંધીને ચીજ ઉપલોટવ રખિ વોણી અર્થમૂલ,
જ – જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
કુંદરૂ કસ્તુરી ચોપસીનીવજ હલક કેરડામૂલ, સાજીટંકણ અફીણ વિષ સઘળાં અતિવિસ બીઓ બોલ. ૬ ગોમૂત્ર વિ મૂત્રહ કણયરિ મૂલ કુંઆરિ ચૂનો, ગુગલ થોહિ ગલો ખારો મજીઠ સૂરો, ખાર એળીયો બોર છલ્લી. ઝીંકો ફટકડી પૂઆડ, રીંગણી ધાતુ સઘળી અનીષ્ટ કટુક મુલ ઝાડ,
ત્રુટક
જીરૂઘડિ બિના મુખ દીજે જે વળી રાત્રિ સુઝે, પાણહાર કર્યો આંબિલમાંહિ તે પણિ રાત્રે સુઝે, સુઝે લાભાલાભ વિચારી લેતાં
ન
હોયે,
દોડે. ૭
દૂષણ પચ્ચકખાણ જે સુધુ પાળે વિરતિવિ તો એમ પ્રવચન સાથે નહીં ઇંદ્રિયની આગા૫દે પણિ તે પ્રવાદહ પૂર્વમાંહિ
પુષ્ટિ,
લેતાં નહીં
પચ્ચખાંણ
આચીર્ણ અનાચીરણ કે'તાં
પ્રવચનમાં
દુષ્ટ, અધિકા૨,
અધિકાર,
ત્રુટક
ધરી મનમાંહે
અભક્ષ્યતણો
પરિહાર,
સારવિચાર જે કરસ્તે તે નરભવ લેતે જગમાં ધન અવતાર. જ્ઞાનવિમલ ગુરુમુખથી નિસુણી તત્વારથ આદરીયો, સાર એહ અનિદાન વિરતથી ભવસમુદ્રને તરીયો. ૮
પચ્ચખાણની સઝાય
નવકારશી કરું તો મારું મન વી રૂ. પોરસીનાં કરું પચ્ચખાણ સતી છે. શિરોમણિ રે. ૧ એકાસણાં રૂપી બે ત્રોતડી રે, નીવી રૂપી નવસેરો હાર. સતી રે શિરોમણિ રે. ૨ આયંબિલ રૂપી ઝાલ ઝબુકતી હૈ, ઉપવાસે ઝબકીયા મો૨; સતી રે શિરોમણિ રે. ૩
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૩૫
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રણ ઉપવાસે ત્રિભુવન મોહી રહ્યા એ, પાંચ ઉપવાસે મોહી ગુજરાત, સતી રે શિરોમણિ રે.૪ આઠ ઉપવાસે આઠેકર્મ ક્ષય કર્યાં, એ દશ ઉપવાસે તાર્યો સંસાર સતી રે શિરોમણિ રે. ૫ પંદર ઉપવાસે ઇંદ્રતણા બેસણાં રે, માસખમણે મુક્તિનો વાસ; સતી રે શિરોમણિ રે. ૬ એવા તપ તપ્યા બ્રાહ્મી સુંદરી રે, રાજેમતી સુકુમાલી; સતી રે શિરોમણિ રે. ધર્મ કરીને લાહો લીજીએ રે, ધર્મના ચારે પ્રકાર, સતી રે શિરોમણિ રે. ૮ દાનશીયલ તપ ભાવના એ, તેહથી ભવજલ પાર; સતી રે શિરોમણિ રે. ૯.
૭
દાન દઈને લાહો લીજીએ, દાનથી જ્ય જ્વકાર; સતી રે શિરોમણિ રે. ૧૦ જ્ઞાનવિમલ સુખકાર; સતી રે શિરોમણિ રે. ૧૧
તપ તપીને કર્મ કાપીએ,
પન્નરતિથિની સમુચ્ચય સજાય / આત્મવિકાસબોધક સઝાય આતમ અનુભવ ચિત્ત ધરો કરો ધર્મનો રંગ,
ભંગ નવિ આણે સર્મને હોયે સમકિત સંગ...આતમ અનુભવ ૧ એહ અનાદિ નિગોદમાં મહામોહ અંધાર,
કૃષ્ણપક્ષે જ્ઞાનની શૂન્યતા અમાવાસી આકાર....આતમ અનુભવ ૨ શુકલપક્ષે ચ૨માવર્તની, સ્થિતિમાર્ગ અનુસારે,
આર્યતા શુદ્ધ શ્રદ્ધાતણી, લહી નૃભવે એકસાર...આતમ અનુભવ ૩ બીજ લહે દુવિધ ધર્મનું, લહી તત્ત્વ પરતીત,
સુગુરુ સુદેવ શુદ્ધધર્મનું, એહી ત્રીજની રીત...આતમ અનુભવ ૪ ઉપશમ ચાર કષાયનો, ચઉવિધ ધર્મ આરાધે,
પંચવિધ જ્ઞાનની સેવના, કરે અનુભવ વ્રત સાધે...આતમ અનુભવ ૫ ૩૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
જીવષકાય સાથે સદા, યતના પર થાવે, દંડ અનર્થ ધારે નહીં, ધરે તો પસ્તાવે...આતમ અનુભવ ૬ ઈહ પરલોક આદિ અછે, ભય સાતમે વારે, સાત શિક્ષા વ્રત આદરે, આઠ કર્મ પખાલે...આતમ અનુભવ ૭ દર્શન જ્ઞાન ચારિત્રના, ધરે આઠ આચાર, નવ પદારથ લહે તત્ત્વથી નિયાણા નવ વાર આતમ અનુભવ ૮ આદરે દશવિધ મુનિતણો, દઢ ધર્મ હિત આણી, અંગ અગીયારની વાચના, લિયે ગુરુમુખ જાણી.આતમ અનુભવ ૯ દ્વાદશ મુનિ પડિમા વહી, ક્રિયા ઠાણ તેરવારે, ચઉદસ ભેદ જે જીવના, અહિંસા ત્રિક ધારે..આતમ અનુભવ ૧૦ ચૌદ ગુણ ઠાણ ફરસી હોય, પરિપૂર્ણ પ્રકાશે, પનર ભેદ થઈ આતમાં, સદા સિદ્ધિ સંકાશ...આતમ અનુભવ ૧૧ ઈણિપેરે પનર તિથિનું ચરી, લહે નિર્મલ રૂપ, જ્ઞાનવિમલ ગુણ ગુરુપદે, નમે સુરનર ભૂપ...આતમ અનુભવ ૧૨
પર્યુષણપર્વની સઝાય શ્રી સરસ્વતી માતને ધ્યાઓ મનવંછિત સુખ પાઓ, પર્યુષણપર્વને ગાઓ હોરાજ એ મુજ મનરલી. કરો ધર્મ સઝાઈ આવી એહ અઠ્ઠાઈ, સુણો સહુ ચિત્ત લાઈ હો રાજ એ મુજ મનરલી. ૨ જીવ જતનાઈ કીજે ધવલ મંગલ દીજે, ગુરુમુખે સૂત્ર સુણીજે હો રાજ એ મુજ મનરલી. ૩ પૂજા સ્નાત્ર રચીને લાહો લક્ષ્મીનો લીજે, તો મનોવાંછિત સીઝે હો રાજ એ મુજ મનરલી. ૪ માસ પાસ ચત્તારિ અઠ્ઠદસ દોય વારી, કરે ભવી નર-નારી હો રાજ એ મુજ મનરલી. ૫ સમતા ચિત્તમાં લાવો મૈત્રી ભાવના ભાવો, અવિચલ સુખડા પાવો હો રાજ. એ મુજ મનરલી. ૬
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૩૭
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુરુ શ્રુત જ્ઞાનને પૂજો ભવિ તમે દુરિતથી ધ્રુજો, એહથી ધર્મ ન દૂજો હો રાજ એ મુજ મનરલી. શુભ કરણીને સાધો ગુણઠાણાએ વાધો, સમતાએ પર્વ આરાધો હો રાજ એ મુજ મનરલી. ૮ છાંડી ચિત્તનો ચાળો મનડું પાપથી વાળો, આશાતના સર્વ ટાળો હો રાજ એ મુજ મનરલી. ૯ નંદીશ્વર દ્વીપે આવે સુર સવિ એકઠા થાવે, જિનભક્તિ પૂજા રચાવે હો રાજ એ મુજ મનરલી. ૧૦ વિધિ કરીને વારુ નિજશક્તિને સારુ, એ કરણી છે તારુ હો રાજ જ્ઞાનવિમલ કહે મનરલી. ૧૧
પાપભ્રમણના ૨૯ દોષવા૨ક મુનિગુણની સઝાય ધન ધન તે મુનિધર્મનો ધોરી જેહની કીર્તિ ગોરીજી, જે શ્રુત પાપ – નિંદાને પાવે તેણે શ્રુતમતિ નિત જોરીજી. ધન૰ ૧ દિવ્ય તે વ્યંતર અટ્ટહાસાદિક૧ રૂધિરાદિ વૃષ્ટિ ઉત્પાતજીર ગ્રહ ભેદાદિક અંતરીક્ષ કહીયે૩ ભૌમ તે ભૂમિ પ્રપાતજી, ૪ ધન ૨ અંગે અંગ ફુકણ ચેષ્ટાદિકપ સ્વર પશુ-પંખી ભાષાજી ૬ વ્યંજનમષી તિલકાદિક જાણો૭ લક્ષણ કરપદ (ગ) રેખાજી. ૮ ધન૦ ૩ એ અષ્ટાંગ નિમિત્ત કહીજે તે વિગુણા ચોવીસજી સૂત્ર અર્થ વાર્તિકથી યુંજન નિજ સ્વારથની ગીશજી. ધન ૪ વળી ગાંધર્વને નાટિક વિદ્યા વાસ્તુ તે ગૃહ નિષ્પાદજી, વૈદ્યક વિદ્યા અને ધનુર્વિદ્યા એ પંચક ઉત્પાદજી. ધન ૫
ઓગણત્રીસ એ પાપશ્રુત કહીયે તે દિલમાંહિ જાણેજી, હેયપરિશાયે કરી છંડે સાર કરી ન
સાતિશયી જિનશાસન કાજે લાભાલાભ જેહ કરે તે શ્રી જિનઆણા
જ્ઞાનવિમલ
૨૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
વખાણેજી. ધન ૬
વિચારીજી, યકારીજી. ધન ૭
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂર્વ સેવા લક્ષણ ગુણની સઝાય ભવ્યને કર્મના યોગથી ચરમ આવર્ત અનુભાવ રે, પૂર્વ સેવા ગુણ ઉપજે જેહને એક જમાવ ૨. સુગુરુ વાણી ઈમ સાંભળો ૧ પૂર્વ સેવા તણા યોગથી સદાચારનો રંગ રે, દેવ ગુર્વેદિક પૂજના મુક્તિ અર્થે તપ સંગ રે. વાણી ઇમ સાંભળો રે જનક-જનની કલાચાર્યની એહની જે વળી જ્ઞાતિ રે, વૃદ્ધ વળી ધર્મ ઉપદેશકો એહ ગુરુવર્ગ કહેવાતી રે. વાણી ઇમ સાંભળો ૩ નમન – પૂજન ત્રિસંધ્ધ કરે આસનાપણ જસવાદ રે, અપયશ તાસ નવિ સાંભળે નામ સુણી લહે આલ્હાદ રે. વાણી ઇમ સાંભળો ૪ સર્વદા તાસ ઈષ્ટ આચરે કરે અનિષ્ટનો ત્યાગ ૨, તાસ ધન વિષયે જોડે નહી મરણે અનુમતિ લાગ રે. વાણી ઈમ સાંભળો ૫ ગુરુજન બિંબની થાપના અર્ચના તાસ ઉપગરણ રે, આપ ભોગે તે જોડે નહી એહ ગુરુવર્ગનું તરણ રે. વાણી ઈમ સાંભળો ૬ શૌચ શ્રદ્ધાન શુભ વસ્તુટું કરે દેવની ભક્તિ રે, મુક્તિની વાસનાએ વસ્યો ઉલ્લસે આતમ શક્તિ રે. વાણી ઇમ સાંભળો ૭ યધપિ વસ્તુ નિર્ણય નથી તોયે એમ મતિભાવ રે, વિષય કષાય જીત્યો જેણે તેહિજ ભવજલ નાવ રે. વાણી ઇમ સાંભળો ૮ હોયે અધિક ગુણ આપમાં ઈહિયે (એહ) અધિકતા તોહિ રે, નિર્ગુણ પરજન દેખતે ધરે દ્વેષ નવિ કોઈ રે. વાણી ઇમ સાંભળો ૯
સ્વ ક્રિયાકાર સવિ લિંગિયા દીયે પાત્ર પરિ) દાન રે, નિર્ગુણીને પણ દેવતો દીયે નવિ અપમાન રે. વાણી ઇમ સાંભળો ૧૦ કપણ દીનબંધ કાર્યક્ષમી પાલના શક્તિથી તાસ રે, આતુરે પથ્ય દાનાદિકે પોષ્યવર્ગ દયા વાસ રે. વાણી ઇમ સાંભળો ૧૧ લોક અપવાદે ભય મન ધરે નવિ કરે દાનનો ભંગ રે, મને લહે ભવતણું હેતુ છે સદા દાન આશ્રવ સંગ રે. વાણી ઇમ સાંભળો ૧૨ એ સદાચાર હોય સહજનો ગુણી જનમ્યું ધરે રાગ રે, નિંદના ગુણી તણી નવિ કરે આપદે દૈન્ય નવિ લાગ ૨. વાણી ઈમ સાંભળો ૧૩
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૩૯
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંપદાયે ધરે નમ્રતા પ્રતિજ્ઞા કરે નિર્વાહ રે. જાતિ કુલ વિરુદ્ધ નવિ આચરે સત્યમિત વચનપ્રવાહરે. વાણી ઈમ સાંભળો ૧૪ ઉત્તમ કાર્ય ઈહા ધરે વાવેરે દ્રવ્ય શુભ ઠામ રે, લોક અનુવૃત્તિ ઉચિત કરે તપ કરે કરી મન ઠામ રે. વાણી ઈમ સાંભળો ૧૫ પાપસુદન ને ચાંદ્રાયણાદિક તપ-જપને સંન્યાસ રે, કચ્છમૃત્યુ (બ)દમન પ્રમુખ બહુતપતણા ભેદવિલાસરે.વાણીમસાંભળો ૧૬ આદિથી ધર્મની યોગ્યતા ચિત્ર જપ મંત્ર અભ્યાસ રે, કર્મક્ષય હેતે સવિ આદરે એહિજ મોક્ષ આવાસ રે. વાણી ઇમ સાંભળો ૧૭ માન અજ્ઞાન મિથ્યા વિષે નહી જિહાં એહવા ભાવ રે, તેહિજ મોક્ષ ચિત્તમાં ધરે જન્મ મરણ ન સંતાપ રે. વાણી ઈમ સાંભળો ૧૮ ચારે સંજીવનીની પરે હોયે કાર્યની સિદ્ધિ રે, માર્ગ સુપ્રવેશ લ ઉદયથી ટળે કપટની બુદ્ધિ રે. વાણી ઈમ સાંભળો ૧૯ ભવસુખ (ઉત્કટ) ઉત્કૃષ્ટ વાંછના એહ સંસારનું મૂલ રે, આપ ઉત્કર્ષ માતો રહે તે પૂર્વ સેવા પ્રતિકૂલ રે. વાણી ઈમ સાંભળો ૨૦ પૂર્વ સેવાથી હોય શિથિલતા મલ કષાયાદિ પરિણામ રે, ભોગ સંકલેશ તે મલ કહ્યો યોગ્યતા ભવ પરિણામ રે. વાણી ઇમ સાંભળો ૨૧ એહથી માર્ગ અનુસારિતા ગુણ વૃદ્ધિ હોય એમ રે, અપુનબંધકતા કરે ધરે શુદ્ધ ગુણ પ્રેમ રે. વાણી ઇમ સાંભળી રર જ્ઞાનવિમલ ગુરુસેવના વધે નિજ ગુણ સુજાત રે, સાંભળી અંગે જો આદરે હોય તોહી સુખ સાત રે. વાણી ઈમ સાંભળો ર૩.
બત્રીસ યોગ સંગ્રહની સઝાય ભવિય પ્રાણી રે ! જાણી આગમ જિન તણું ચિત્ત આણી રે, દુતીસ યોગ સંગ્રહ ભણું શુભ મન વચ રે કાયા જિહાં કિણ જોડાઈ જોગ સંગ્રહ રે તેહથી કમ સેવી ત્રોડીઈ. ૧
૪૦ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રુટક તોડીઈં કર્મ આલોચનાઈ શુભમને ગ્રહો સુગુરુથી ૧ ગંભીરતાશય સુગુરુ પણિ દીઈ આલોયણ જિમ સુય થકી. ૨ દૃઢ ધર્મના ગુણ આપદાઈ ૩ અનુષ્ઠાન અને ાનથી ૪ ગ્રહણસેવન શીખ કરણી તે સદાબહુમાનથી. ૫ ૨ નિઃસ્પૃહ તણે રે સ્વગુણ પ્રશંસા નવિ કઈ ૬ સંવેગ રત કરણી શ્રુત સુખ અનુસરે ૭
ત્રુટક
નિર્લોભતા ૨ે ૮ પરિસહ સહવઉ ૯ ઋજુપણું ૧૦ શુચિ સંયમ રે નિરતિચાર નિર્મલપણું ૧૧ ૩ પણ દર્શન શુદ્ધ કરણે ૧૨ ચિત્ત અસમાધિતા ટાળવી ૧૩ વિનય તત્પરતા ૧૪ આચારે સાવધાનતા પાલવી ૧૫ ધૃતિ તોષ તત્પરતા નિરંતર ૧૬ ધન ચેંન કાતરતા ક૨ે ૧૭ નિર્માય ધર્મી ૧૮ સુવિધિ કરતો અવિધિ ગુણનાએઁ રિઈં ૧૯ ૪ શુચિ સંવર રે આશ્રવ રૂંધન જિો હોઈ ૨૦ નિજ અવગુણ રે દેખે લેખે છઈ તિહાં કામાદિક રે પરગુણ વિષય વિરાગતા મૂલ ગુણ ધરઈ રે ૨૩ ઉત્તરગુણની સહાયતા ૨૪ ૫
૨૧
૨૨
ત્રુટક
આયતા કાઉસગ્ગ દ્રવ્ય ભાવઈ ૨૫ અપ્રમત્તતા અતિ ઘણી ૨૬ ખિણ ખિણે દશવિધ સામાચારી પાળવાનો હુઈ ઘણી ૨૭ પંચાંગી સમ્મત ક્રિયા સાધઈ આર્ટ-રૌદ્ર દો ૫રિહરે ૨૮ ધર્મ શુકલ શુભાનુબંધી વિધ ધ્યાન સમાચરે ૨૯ ૬ જે પરિશા રે પ્રત્યાખ્યાન પરિશયા તેણે સમઝી રેપંચે પચ્ચખાવે ક્રિયા ૩૦ મરણાંતિક રે પરીસહે હોઈ અક્ષોભતા ૩૧ આરાધના રે સાધઈ
પણિ
નહીં.
દીનતા
૩૨
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૪૧
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રુટક
હીનતા કિણવિધ નહી તેહને જે યોગસંગ્રહ સાચવઈ, તસ દુષ્ટ દુસમન દૂર જાવઈ કર્મ સઘલા પાચવઈ, ૭ દૃષ્યત સંકૃત એહ દખ્યા આવશ્યક નિર્યુક્તિમાં, બત્રીસ યોગ નિમિત્ત પામી હોય સિદ્ધ તે મુક્તિમાં. સઠાણારે ફાસગંધ રસરૂપ એ અવેરે અજન્મ અસગ અરૂપ એ પણ નવ દુગ ૨ દુગચઉ દુર દુગ પણમિલી ૩૧ દોષ ઈગતીસ રે સકલકર્મ જાઈ ટલી. ૮
ત્રુટક
ઈમ મિલી હુઈ સિદ્ધના ગુણ લહે આતમ અતિભલા, સિદ્ધ બુદ્ધ પર પારગામી હોય તે ત્રિભુવન તિલા, એ યોગ સંગ્રહ થિકા (હિઈ બોધિ ભાવ સમાધતા, શ્રી જ્ઞાનવિમલ પ્રભાવ પ્રભુતા ઉદય સુખ લહે સાસતા. ૯
ભગવતી સૂત્રની સઝાય આવો આવો સયણા રે, ભગવતી સૂત્રને સુણીયે, પંચમ અંગ સુણીને નરભવ સફળ કરીને ગણીયે... આવો શુદ્ધ સ્વરૂપ કથક સંવેગી જ્ઞાન તણા જે દરિયા, નીરાશંસ શ્રી જિનવર આપ્યા અનુસાર કરે કિરિયા... આવો ૧ ગીતારથ ગુરુકુલના વાસી ગુરુમુખથી અર્થ લીધા, પંચાંગી સમ્મત નિજ હઠ વિણ અનુભવ અર્થયે કીધા... આવો રે સૂત્ર અર્થ નિર્યુક્તિ ને ચૂર્ણ ભાષાવૃત્તિના ભાખે, જે કડયોગી સાધુ સમીપે સુણીયેં પ્રવચન સાખે... આવો. ૩ કાલ વિનયાદિક આઠ આચારે શક્તિ ભક્તિ બહુમાને, નિદ્રા, વિકથા ને આશાતના વર્જી થઈ સાવધાન... આવો. ૪ દેઈ પ્રદક્ષિણા કૃતને પૂજી કરજોડીને સુણીયે, તો ભવ સંચિત પાપ પણાસે જ્ઞાનાવરણી હણીયે... આવો. ૫ કેવલનાણ થકી પણ વધતું કહ્યું શાસ્ત્ર સુયનાણ,
૪૨ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિજ પરને સતિ ભાવ પ્રકાશે એહથી કેવલ નાણ... આવો ૬
ઉન્નત પંચમ અંગ સોહાવે જિમ જ્ય કુંજર હાથી,
૯
નામ વિવાહ પન્નત્તી કહીયે વિવિધ પ્રશ્ન પ્રવાહથી... આવો ૭ સુલલિત પદ પદ્ધતિ રચનાયે બુધજન નામ ન રંજે, બહુ ઉપસર્ગ, નિપાત ને અવ્યય શબ્દ ઉારે ગુંજે... આવો ૮ સુવર્ણમયા ઉદ્દેશે મંડિત ચતુરનુયોગ ચઉ શરણા, જ્ઞાનાચરણ દોય નયન અનોપમ શુભ લોકને આચરણ...... આવો દ્રવ્યાસ્તિક પર્યાયાસ્તિક નય દ્રુત્ત મુસલસમ ગાઢા, નિશ્ચયને વ્યવહાર નય ક્રય કુંભસ્થલના આઢ... આવો ૧૦ પ્રશ્ન છત્તીસ સહસ શતક એકતાલીસ સુંદર દેહ વિભાસે, રચના વચન તણી બહુ સુંદર શૂડા દંડ વિલાસે... આવો ૧૧ નિગમન ઉત્તર વચન મનોહર પૂંછ પરે જે (તે)લલકે, ઉત્સર્ગ ને અપવાદ અતુલરવ ઘંટા નાદયું રણકે... આવો ૧૨ વાદી અંગ જ્ય યશ પડહે કરી પૂર્ણ દિસો દિશ દીસે, અંકુશ સ્યાદ્વાદે વશ કીધો નિરખી સજ્જન હીં.... આવો ૧૩ વિવિધ યુક્તિ પ્રહરણ શું ભરીયો વી૨ જિનેશે પ્રેર્યો, મિથ્યા અજ્ઞાન અવિરતિ રિપુદલથી મુનિયોધે રહ્યો ઘેર્યો... આવો ૧૪ શુદ્ધાચાર આચારજ મતિશ્યુ કલ્પિત રિપુ ગણ પે, એહવો જે આગમ જ્યકુંજર તે જિનશાસને દીપે આવો ૧૫ સુયબંધ એક અધ્યયન શત જાણો દસ સહસ ઉદ્દેશ, લાખ દોય અઠ્યાશી સહસા પદ પરિણામ વિશેષા... આવો ૧૬ શ્રી વિવાહ પન્નત્તી, ભગવતી ઘેય નામ જસ લહીયે, પ્રથમ પંચ પરમેષ્ઠી નમીને ભાવ શ્રુતને કહીયે... આવો ૧૭ દ્રવ્ય શ્રુત અષ્ટદશ લિપીને પ્રણમી અર્થ બોધ અનંતર કારણ શિવફ્ટ પરંપરાયે ગુરુ પૂર્વક્રમ એહ સંબંધે સુન્નીએ ઉલટ પાવન મન પાવન ઉપગરણે વિધિ ગુરુમુખથી જાણી... આવો ૧૯
પ્રકાશ્યા,
વાસ્યા... આવો ૧૮
આણી,
-
જ્ઞાનવિમલ ઝાયસંગ્રહ ૦ ૪૩
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
સચિત્ત પરિહારી ને એકલ આહારી થઈયે વળી બ્રહ્મચારી, ગુરુ પૂજા અને શ્રુત પૂજા પ્રભાવના મનોહારી... આવો ૨૦ અર્થભાવ નહિ લહિયે તો પણ સુણતાં પાપ પણાસે, નાગમતાથી મંત્રથી) જિમ વિષે જાયેં તિમ શ્રુત શ્રવણ અભ્યાસ... આવો ૨૧ શતક ઉદ્દેશા ગૌતમને નામે નાણું મૂકે તિગ્ર ઠામ, જિમ શ્રીમાલી વંશ વિભૂષણ સોની શ્રી સંગ્રામ... આવો ૨૨ આગમ સુણતાં સહાય કરે જે તે પણ લહે સુયનાણ, વીર ભદ્ર પ૨ે પુરવારી તિણે ભવે કેવલ ના.... આવો ૨૩ ઈણ પેરે ધનનો લ્હાવો લેઈ(વૈં) જે આગમને નિસુણે, જ્ઞાનવિમલ ગુણ તેહના જગમાં હંસે કરી સહુ પભણે... આવો ૨૪
મુક્તિ અદ્વેષ ગુણની સઝાય
મુક્તિ અદ્વેષ ગુણ પ્રગટઇ ગોન રિમ પુદ્ગલ અર્ધદેશોન, મુકત્યુપાયની ચેષ્ટા નહીં તોહી પણિ તસ પ્રાપ્તિ હોય સહ..... ૧ વિષાન્ત તૃપ્તિ સમવ્રતનું ધરણ દુર્ધર શાસ્ત્ર વ્યાલ જલ તરણ, તે સરિખો વ્રત ગ્રહવું ગણઈ યથા ઉક્તપાલન ભય મુણ.... ૨ ત્રૈવેયકાદિક સુખની પ્રાપ્તિ તે વિપાક વિરસ સમ વ્યાપ્તિ, મુક્તિ અદ્વેષ ગુણ વિણ તે લહઈ ક્રિયા સફ્ળ નહિ તેહની કર્યું. ૩ મુક્તિ ઉપાયનઇ મુક્તિનð વિષð મુક્તિમાર્ગ આદરતાં દૂખઇ, મુક્તિ અદ્વેષ કહીજે તેહ તસ કરણી સઘળું શુભ ગે..... ૪ ગુરુ દોષીને બહુલી ક્રિયા ન હોય ગુણ પણ બહુ વિકિયા, જિમ પદ ફરસ નિષેધ ન કરી ભૌતું જંતુનઇ ભક્તિ થઈ ફરી... મુક્તિ અદ્વેષ ગુણથી જે લાભ પાપ નિવૃત્તિ અશુભ અલાભ, તેહથી તપ જપ અધિક ન કોય કર્તૃ ભેદઈં અનુષ્ઠાન જ હોય.....૬ જિમ રોગી નિરોગી જિમઇ અશનાદિક તે રૂપ પરિણમઇ, તિમ અનુષ્ઠાન કરણ જાણવો ભવા ભિરંગ અનાભોગે આણવું.... ૭ વિષગર અનુષ્ઠાન તદ્વૈત અમૃતપંચ એ કરણ સંકેત, ત્રિણ મિથ્યાય સત્વ વખાણ પૂજા વશ્યક પ્રમુખે નિ આણ.... ૪૪ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
८
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
લઝ્માદિક ઈંહાં સચિત્ત મારણથી વિષ નામ પ્રમત, દિવ્ય ભગો ઈહઈ ગર થાય કાલાંતર માટે જિમ હડકવાય... ૯ સંમોહાદિક નિજ હઠવશઇં અનુષ્ઠાન શૂન્યાદિક રસઈં, શ્રુત અનુસારિ સદાચાર વિધિરાગ તે તદ્ભુતુ તણો છે લાગ... ૧૦ જૈનમાર્ગ શ્રદ્ધાઈસાર તન્મય ભાવતણો વ્યાપાર, ભવાંતરે પણિ તસુ અનુબંધ તે અમૃત અનુષ્ઠાન સંબંધ... ૧૧ પ્રથમ દોયનો સ્વામી અભવ્ય અંત્ય દોયનો સ્વામી ભવ્ય, મુક્તિ અદ્વેષ ગુણઈં અમૃત જ હોઈ મોક્ષરાગે તદ્વેતુ જોઈ... ૧૨ પ્રાયે ઇષ્ટ અનુષ્ઠાન અભિધાન ચરિમાવર્તિઇ હોયે નિદાન, અવિધ થકી હોઈ અનુષ્ઠાન રિમા અપાĚ તદ્ભુતુ પ્રધાન... ૧૩ અસન્ના તરતમ સિદ્ધિ તિમ તિમ અમૃતતણી હોય સિદ્ધિ, યદ્યપી ગર વિષ ભવ્યને હોઈ તે દ્રવ્યાનંદેથી જોઈ... ૧૪ પણિ ભવા ભિષ્યંગઈથી નહીં કર્તૃભેદથી જાણો સહી, અનુબંધઈ જે કર્મની હાણ તેહીજ મુક્તિ નિરખાય નિદાન... ૧૫ દર્શન જ્ઞાન ચરિત્ર સદુપાય તેહીજ કહીð મુક્તિ ઉપાય, તેહ સાધન કાજે ઉમહ્યાં રાગદ્વેષ વિશ તે મુનિ કહ્યાં... ૧૬ કુશલાનુષ્ઠાનેં સાધ્યતા વીતરાગપર જે સહજતા, મુક્તિ અદ્વેષ કહીજે તાસ રાગદ્વેષ વિણ શમતા વાસ... ૧૭ સદનુષ્ઠાન રાગકૃત કરણ પ્રજ્ઞાધીન ફળ ઇહાં ધરણ, મુક્તિ અદ્વેષ ફળ વાંછે તેહ માર્ગાનુસારિણી બુદ્ધિ અછેહ... ૧૮ યપિ ભવભ્રાંતિ હોયે કા તો પણ મોક્ષ બાધક નહીં તદા, ધાા લગ્ન હોયે શુભચાવ ક્રિયારાગ પ્રયોજક નાવ... ૧૯ અંતસ્તત્વ તણી હોઇ શુદ્ધિ, જિહાં વિનિવૃત્ત કાગ્રહ બુદ્ધિ, એહવી સત્સાધનથી ન હોઈ પરિભવિ નાસ્તિકતાદિક દહૈ... ૨૦ ચરમાવર્ત આસન સિદ્ધિતા હોઈ જિ વારě શુભ ભવિતવ્યતા, એ ગુણ બિંદુ જો સમતા સિંધુ માંહે પડઈ તો અક્ષય અબંધ... ૨૧ ઈમ માનસિક સુખનો આસ્વાદ લીડ્યો પામે પરમઆહ્હ્લદ, તે ક્રય ક્રિયાઈ પીડાયે નહીં પરમાનંદ મગન હોયે સહી... ૨૨ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૪૫
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
શુદ્ધશ્રદ્ધાઇ પ્રસન્નચિત્ત કરી મલ કષાય સવિ દૂર ધરી, કતક ફ્લŪ જિમ નિર્મલ નીર મિટે-અનાદિ અવિદ્યા તીર... ૨૩ પંડિત વીર્ય લસઈ એહથી તેહથી અનુત્તર સ્મૃતિ ભાવથી, તેહથી ચિત્ત થિર સુદૃઢ વર ધ્યાન પામઈ નિર્મલ કેવલ જ્ઞાન... ૨૪ અપુનબંધકતા સતિ આદિ મુક્તિ અદ્વેષ ગુણ અંતિસવાદ, એહ આરાધો વીસવાવીસ જ્ઞાનવિમલસૂરિ દિઈ આસીસ.... ૨૫
મુનિ (મુનિગુણ)ની સઝાય
શારદા સૌખ્યા ચિત્ત ધરી વળી નમી સદ્ગુરુ પાય રે,
સુવિહિત સાધુ ગુણ વર્ણના બોલતાં સંપદ થાય રે... ધન ધન ૧ ધન ધન સાધુ સોહામણા ભાંમણા લીજીયે તાસ રે,
દાસપણું જાસ સુરવર કરે જે તરે ભવજલ રાશ રે. ધન ધન ૨ મોક્ષનું સાધન સાધતા ધારતા ધર્મતરુ પાર રે, સુકૃત તન તરુવર કાનને સિંચતા સમજલ ધાર રે... ધન ધન ૩ નવવિધ પરિગ્રહ પરિહરે નવિ હરે કિંપિ અદત્ત રે,
ગ્રંથિ અત્યંતર ભેદથી જે થયા ગજનમિત્ત રે... ધન ધન ૪ જે કહ્યા જિનવરે પિંડના દોય ચાલીસ તે દોષ રે,
તેહ વિના પિંડ શુદ્ધો ગ્રહે જે કરે સંયમ પોષ રે... ધન ધન પ દવિધ ધર્મ નિતુ ધારતા મેળવી આતમ ભાવ રે,
ચરણ ને કરણની સિત્તરી (૫)ખિણરતાં તસ જમાવ રે... ધન ધન ૬ સમિતિથી હોય પ્રવર્તના ગુપ્તિ તે નિર્તન રૂપ રે,
એકની એકની યોગ્યતા સંયમ ઉભયથા રૂપ રે... ધન ધન ૭ તપ તપે બાર ભેદે વળી બાહ્ય અત્યંતર જેહ રે, .
બાહ્યથી કારણ શુદ્ધતા તરંગે સદા નેહ રે... ધન ધન ૮ વિનય વૈયાવચ્ચ અતિ ઘણું સાચવે સુગુણી સંયોગ રે,
દવિધ ચક્રવાલે કરી સમાચીયે જે મુનિલોગ રે... ધન ધન ૯ માન–અપમાન સરીખા ધરે નિત ધરે પરતણી આશ રે, દાસપણું શ્રી જિન આણનું અવ૨ વિ ભવતણો પાસ રે... ધન ધન ૧૦ ૪૬૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
દર્શન – જ્ઞાન – ચારિત્રના અખયનિધિ – સિદ્ધિના ગેહ રે,
મૈત્રી – કરુણા ગુણે વાસિયા તે મુનિ નિજ ગુણ દેહ રે... ધન ધન ૧૧ કર્મસુડણ કનકાવલી તિમ શ્રી આંબિલ વર્ધમાન રે
તપ તપે ઉપશમ રસ ભર્યા દિન દિન ચઢતલે વાન રે... ધન ધન ૧૨ ગુરુ તણી આણ શિર ધારતા વારતા વિષય કષાય રે,
આપ પરે જંતુ તિ પાળતા ટાળતા લોભ – મદ પાય રે... ધન ધન ૧૩ વચન વિનયાદિ ગુણ ૨યણના ખાણ ગુણ જાણ મુનિરાજ રે,
તેહિજ મોક્ષ અધિકારીયા સારીયા તિન્નેં નિજ કાજ રે... ધન ધન ૧૪ એહવા સાધુ નિતુ ધ્યાયને પામીયે સંપત્તિ કોડી રે, ધીવિમલ કવિવર તણો નય નમે બેહુ કર જોડી રે... ધન ધન ૧૫
મુહપત્તિ પડિલેહણની સઝાય
પડિલેહણ મુહપત્તિ પચીસ, તિમ તનુ પડિલેહણ પચવીસ, બિહું મળીને હોય પચાસ, સુણજો તેહના અર્થ પ્રકાશ... ૧ દૃષ્ટિ પડિલેહણ પહેલી કચે, સૂત્ર અર્થ તત્ત્વ ચિત્તમાં ધરો, સમક્તિ ૧ મિશ્ર ૨ મિથ્યાત્વ મોહની ૩, પરિરિયે ત્રણ એહની.... ૨ કામ ૧ સનેહ ૨ દૃષ્ટિ ત્રિણ રાગ, નવિ કરીયે એહના મિન લાગ, સુદેવ૧ સુગુરુ ૨ સુધર્મ ૩ આદરુ, કુગુરુ ૧ કુદેવ ૨ કુધર્મ ૨ પરિહરુ. ૩ શાન દર્શન ચારિત્ર૩ આદ, વિરાધના ત્રણ તસ પરિહતું,
મણ ૧ વય ૨ કાય ૩ ગુપ્તિ આદરો, મણ ૧ વય ૨ કાયદંડ ૩ પરિહરો... ૪ વામ ભુજ હાસ્ય ૧ રતિ ર અતિ ૩ છંડે હિણ ભુજે ભય સોગ દુર્ગંછ ૩ ત્રણ પડિલેહણ મસ્તકે કરો, કૃષ્ણ ૧ નીલ ૨ કાપોત ૩ પરિહરો... ૫ ઋદ્ધિ ૧ ૨સ ૨ શાતાગારવ ૩ છંડે, વદને પડિલેહણ ત્રિણ મંડે, માયા૧ નિયાણ૨ મિથ્યા૩ ત્રણ શલ્ય, ાળી હૃદય કો નિઃશસ્ય... ૬ ક્રોધ, માન, માયાને લોભ, પૂંઠે ટાળી. થાઓ અક્ષોભ, પૃથ્વી, અપ, તેઉ ને વાઉ, વણ ત્રસ પર્યે પૂંજો ષટકાય... મનમાંકડી વશ કરવા ભણી, પડિલેહણ કરો યતના ઘણી, અખોડા અણલગતે કરો, પખોડા લગતિ
કરી
ધરો....
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૪૭
WARD
-
૭
८
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્ત્રીને ચાલીસ પડિલેહણ અંશ, હૃદય, શિર એ દશ વિના, પટકાય જીવ આરાધક કહ્યો, વિધિથ્થુ અવિધિ વિરાધક લહ્યો... ૯ તેર પડિલેહણ થાપન તણી, દાંડા દાંડીની દશ ભણી, વસ્ત્ર પાત્ર પાટી પાટલા, એહની પણ વીસ પડિલેહણા... ૧૦ ઈણિ પરે વિધિસ્ય જયણા કરો, જિમસહેજે શિવરમણી વરો, ધીરવિમલ પંડિતનો શિષ્ય, કવિ નવિમલ કહે તુજગીશ... ૧૧
મોહનીયકર્મના ૩૦ ભાંગાની સઝાય જિનશાસન જાણી આણી શુભ પરિણામ, સંયમ ખપ કરવા થાઓ કરી મન ઠામ મોહનીય કર્મ જે ચોથું ભવનું મૂળ, ત્રીસ થાનક તેહમાં મહામોહ અનુકુળ... ૧
ત્રુટક જલમાંહિ બોલી ત્રસ હિંસે ૧ કપ્રમુખે મુખ બુંદી મારે ૨ શીશે વાધર પ્રમુખ વિ. ૩ વળી મોગરે કરી ગુંદે ૪ ભવોદધિ પડતાં દ્વીપકલપ જે ઉત્તમ જન મૃત્યુ ચિતે ૫ છતી શક્તિ પણ ગ્લાનાદિકની પ્રતિ ચરણાઈ ન વરતે ૬ વળી ધર્મી જનને હઠર્યું ધર્મ છંડાવે ૭ રત્નત્રય મારગ કારકને ભંડાવે ૮ જિનનાણી પ્રમુખના દોષાદિક ઉઘાડે ૯ગણિવાયગ ઉપકૃતિ કારકદોષ દેખાડે ૧૦ ૨.
- ત્રુટક તાડે વચન થકી નવિ સંતોષે ૧૧ નિમિત્ત અધિકરણાદિક ભાખે ૧૨ તીર્થ ભેદ કરવા જોગ જોડે ૧૩ વશીકરણાદિક આખે ૧૪ પચ્ચકખી ભોગ અને વળી વાંછે ૧૫ અભણ્યો હું કહે બહુ ભણીયો ૧૬ તપ વિણ તપીઓ નામ ધરાવે ૧૭ ઉપકૃતિ ન લહે રણીયો ૧૮ વળી ધૂમ અગ્નિસ્ય હિંસા બહુની ચિંતે ૧૯ કરે આપે પાપ જ અન્ય તણો શિરમંતે ૨૦ અશુભાશયથી કહે સત્યને અસત્ય સભામાંહિ ૨૧ વિસાસી પરધન લેવે ૨૨ પરસ્ત્રી સેવે પ્રાંહિ ૨૩ ૩
નહિ કુમારને કુમારપણું કહે ૨૪ કુશીલ કહે સુશીલ ર૫ દ્રવ્ય રહે વંચીને પોતે જેહથી પામ્યો લીલ ૨૬
૪૮ ૦ શાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૭
દેવ ન દેખે ને કહે દેખું; કલહે કિમહિ ન થાકે રાજાદિક બહુજનનો નાયક હિંસન તેહનું તાકે ૨૮ જશ પામ્યો કરે તેને અંતરાય
જેહથી
૨૯
કરે દેવ અવજ્ઞા હું છું પ્રત્યક્ષ દેવ કાય ૩૦ એ ત્રીસે બોલે મહામોહનીય વાધે ઉત્કૃષ્ટ બાંધે કર્મ વિપાકને સાધે.... ૪
ત્રુટક
ઉત્તમ કર્મ નિકાચિત ત્રોડે શ્રેણીને શ્રેણીને જોડે
રૂંધે એહને તેહી જ એહિજ વીર્ય ઉલ્લાસે પ્રાણી ક્ષપક જ્ઞાનવિમલ ગુણ ગિરુઆ પામે ચોથે અંગે વિચાર આવશ્યક નિર્યુક્તિ ભાખ્યા વિસ્તારથી
અધિકાર... ૫
મોક્ષનગ૨ની અજ્ઝાય
મોક્ષનગર માહરું સાસરું, અવિચલ સદા સુખવાસ રે; આપણા જિનવર ભેટીયે, તિાં કો લીલ વિલાસ. મોક્ષ ૧
જ્ઞાન દરસન આણાં આવીયા, કરો કરો ભક્તિ અપાર રે; શિયળ શૃંગાર પહેરો શોભતા, ઊઠી ઊઠી જિન સમરંત રે. મોક્ષ૦ ૨ વિવેક સોવન ટીલું તપ, જીવદયા કુકુંમ રોલ રે; સમકિત કાજલ નયણ રો, સાચું સાચું વચન તંબોળ રે. મોક્ષ સમતા વાટ સોહામણી, ચારિત્ર વહેલ જોડાવ રે; તપ જપ બળદ ધોરી જોતરો, ભાવના ભાવો ૨સાલ રે. મોક્ષ ૪
કારમું સાસરું પરિહરો, ચેતો ચેતો ચતુર સુજાણ રે; જ્ઞાનવિમલ મુનિ ઇમ ભણે, તિહાં છે મુક્તિનું ઠામ રે. મોક્ષ પ
મોક્ષમાર્ગ સાધક આણાચિ ૮ ગુણની સઝાય
મોક્ષ તણાં કારણ એ ાખ્યાં, આઠ અનોપમ એહી, ચરમાવર્તઈ ચરમ કરમથી, ગુણથી ભાખ્યું તેહી, પ્રાણી !જિન વાણી ચિત્ત ધારો, મનથી મિથ્યા મત વારો રે..પ્રાણી !જિ ૧
જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ ૦ ૪૯
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
ષટદર્શનને નિજ નિજ મતિથી, જે કરીયા વ્યવહાર, દેખી મત્સર નિ વિ આણે, તેહ જિજ્ઞાસા તે સકલ વસ્તુના, ગુણ મનમાંહિ નિસદિન ઇમ ચાહિ, પણ ન ધરઇ વિચિકિચ્છા રે.પ્રાણી જિ ૩ સુશ્રુષા તે શાસ્ત્ર સુણેવા, કા૨ણ સઘલાં મેલઈ,
વિનયાદિકથી નિજ – પરને પણિ, ભદ્રકથી ચિત્ત ભેલે રે..પ્રાણી જિ ૪ શ્રવણ તે સકલ સુણીનઈં મનડું, બોધજ્ઞાનથી જોડી, ચિત્ત આપ્તવચન તે સાચું મિથ્યાવાસના મોડે રે..પ્રાણી જિ ૫ મિમાંસા તે તત્ત્વ વિચારી હેય જ્ઞેય ઉપાદેય, વિહચી ખી૨ – નીર જિમ હંસો જડ-ચેતન બહુ ભેય રે.પ્રાણી જિ ૬ પરિશુદ્ધિ પ્રતિપત્તિ તે કહીઇ થિરતાથી ગુજ્રધારે, ઉપસર્ગાદિકની વ્યાકુલતા નાણૈ ધૈર્ય વધારે પ્રાણી જિ ૭ હવર્ધી પ્રવૃત્તિ ગુણ સમતાઈં આતમ ભાવે મેલે,
આદિમ ચ્યાર તે પ્રાપતિકારણ અગ્રિમ ગ્રંથિને ખોલે રે..પ્રાણી જિ ૮ એ આઠે ગુણ પ્રગટે આતમ સકલ લાભન‰ પામે, જ્ઞાનવિમલ ગુણ ઉદય અહોનિશિ ઉત્તરોત્તર ગુણકામિ રે...પ્રાણી જિ૦ ૯
યતિધર્મની સઝાય
દુહા
સુકૃત લતા વન સિંચવા, નવ પુષ્કર જલધાર, પ્રણમી પદયુગ તેહના, ધર્મ તણા દાતાર. ૧ દવિધ મુનિવર ધરમ જે, તે કહીએ ચારિત્ર,
ભાવથી આચર્યા, તેહના જન્મ પવિત્ર. ૨ ગુણ વિણ મુનિનું લિંગ જે, કાશ કુસુમ ઉપમાન, સંસારે તેહવા કર્યાં (હ્યાં), અવધિ અનંત પ્રમાણ. ૩ તેહ ભણી મુનિવર તણો, ભાખુંખ્યો) દશવિધ ધર્મ, તેહને નિત્ય આરાધતાં, પામીજે શિવશર્મ. ૪
દ્વેષ ગુણસાર રે...પ્રાણી જિ ૨ જાણણની ઇચ્છા,
૫૦ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંતી મદ્દવ અજવા, મુત્તી તપ ચારિત્ર, સત્ય શૌચ નિઃસ્પૃહપણું બ્રહ્મચર્ય સુપવિત્ર. ૫
ઢાળ ૧ પહેલો મુનિવર ધર્મ સમાચરો જી, ખંતી ક્રોધ નિરાસ, સંયમ સાર કહ્યો સમતાઉપશમ) છતે જી, સમકિત મૂલ નિવાસ... પહેલો. ૧ સમતા ક્ષીરોદધિને આગળ જી, સુરનર સુખ એક બિંદુ, પર આશા ઘસી તસ નવિ નડે છે, તસ સમ સુરતરુ કંદ... પહેલો ૨ પંચભેદ તિહાં ખંતીતણાં કહ્યાં છે, ઉપકાર ને અપકાર, તિમ વિપાક વચન વળી ધર્મથી જી, શ્રીજિન જગદાધાર... પહેલો ૩ પ્રથમ ત્રિવિધ જે ખંતી તણે ગુણે જી, વાધ જસ સૌભાગ્ય,. ચોથી ચઉગતિ વારક પંચમી જી, આતમ અનુભવ લાગ પહેલો ૪ પારસ ફરસે રસ કુંપી રમે , લોહ હોય જેમ હમ, તિમ સમતા રસ ભાવિત આતમા જી, સહજ સરૂપી પ્રેમ... પહેલો. ૫ ઉપશમ કેરી એક લવ આગળ જી, દ્રવ્યક્રિયા મણ લાખ, ફળ નહિ આપે તે નવિ નિર્જરા જી, એહવી પ્રવચન સાખ... પહેલો ૬ બંધક શિષ્ય સુકોશલ મુનિવર જી, ગજ સુકુમાલ મુણીંદ, કુરગડુ પ્રમુખા જે ભુનિ) કેવલી જી, સમતાના ગુણવૃંદ... પહેલો ૭ કાર્ય – અકાર્ય હિતાહિત નવિ ગણે છે, ઈહ – પરલોક વિરુદ્ધ આપ તપી પરતાપે તપને નાશવે જ, ક્રોધવશે દુર્બદ્ધ... પહેલો૮ શિવસુખ કેરું કારણ છે ક્ષમા જી, સર્વ ધર્મનું મૂલ, દુરિત ઉપદ્રવ નાશે ખંતીથી જી, જિમ વિદ્યા અનુકૂલ... પહેલો ૯ એમ જાણીને મૈત્રી આદરી જી, કીજે સમતા સંગ, જ્ઞાનવિમલ સૂરીશ્વર કહે ઈસ્યું જી, ખંતી શિવસુખ અંગ...પહેલો. ૧૦
ઢાળ ૨
દુહા વિનયતણો એ હેતુ છે, ક્ષમા પ્રથમ ગુણ જાણ, વિનયાધિષ્ઠિત ગુણ સવિ, તે મૃદુતા અનુમાન...૧
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૫૧
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
જેમ પડસૂદી(લી) કેળવી, અધિક હોયે આસ્વાદ, તેમ માર્દવ ગુણથી લહે, સભ્યજ્ઞાન સવાદ...૨ બીજો ધર્મ એ મુનિ તણો, મદ્દવંનામે તે જાણ રે, મૃદુતા માન નિરાસથી, વિનયાદિક ગુણ ખાણ રે, વિનયે શ્રુત સુપ્રમાણ રે, શ્રુત તે વિરતિનું ઠાણ રે, તે અનુક્રમે કર્મ નિર્વાણ રે, અનુભવરંગી રે આતમ....૧ મૂકતું માનનો સંગ રે, નિર્મલ ગંગ તરંગ રે, જેમ લહે જ્ઞાન પ્રસંગ રે, હોયે અક્ષય અભંગ રે, સુજશ મહોદય અંગ રે, સકિત જ્ઞાન એકંગ રે, સહજ ગુણે સુખ સંગ રે, અનુભવ રંગી રે આતમ...૨ માન મહા વિષધરે ડસ્યા, ન રહે ચેતના તાસ રે, આઠમદ ણાટોપણું, અનિશિ કરતા અભ્યાસ રે, ધ્યાન અશુભ જીહ જાસ રે, નયન અરુણ રંગ વાસ રે, અમરીષ કંચુક પાસ રે, નિતઉત્કર્ષ વિલાસ રે...અનુભવ. ૩
ગુણ લવ દેખીને આપણો, શું મતિમૂઢો તું થાય રે, દોષ અનંતનો ગેહ છે, પરદોષ મન જાય રે, તેં વાસી ષટકાય રે, ભાગે અનંત વિકાય) વેચાય રે, કાલ અનંત વહાય રે, નહિ કો' શરણ સહાય રે, કર હવે ધર્મ ઉપાય રે, જીમ લહે શિવપુર ઠાય રે...અનુભવ૰ ૪ જ્ઞાનાદિક મદ વારીયો, જઈ વિષ્ણુ ત્રિભુવન રાય રે, તો શી વાત પરમદતણી, માનેં લઘુપણું થાય રે, ખલનું બિરુદ કહાય રે, નહિ તસ વિવેક સહાય રે, ક્રોધ મતંગજ ધાય રે, ઢાહે ગુણ વણ રાય ...અનુભવ પ જાતિમર્દે જિમ દ્વિજ લહ્યો, ડુંબપણું અતિ નિંદ રે, કુલમદથી જુઓ ઉપન્યા, દ્વિજ ધરે વીર જિણંદ ૨, લાભમઢે હિરચંદ રે, તપમદે સિંહ નહિંદ રે, રૂપે સનત નહિં રે, શ્રુતમદે સિંહ સૂરીં ....અનુભવ ૬
પર ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્ઞાન ભલું તસ જાણીયે, જસ મદ વિષ ઉપસત રે, તે ભણી જો મદ વાધીયો, તો જલધિથી અનલ ઉઠત રે, તરણીથી તિમિર મહંત રે, ચંદથી તાપ ઝરત રે, અમૃતથી ગદ હુંત રે, મદ ન કરે તેહ સંત રે...અનુભવ. ૭ સ્તબ્ધ હોય પર્વત પરે, ઉર્ધ્વમુખી અભિમાની રે, ગુરુજનને પણ અવગણે, આપે નવિ બહુમાન રે, નવિ પામે ગુરુ માન રે, ધર્માદિક પર ધ્યાન રે, ન લહે તેહ અજ્ઞાન રે, દુર્લભ બોધિ નિદાન રે, તે લહે દુઃખ અસમાન રે, અનુભવરંગી રે આતમા અનુભવ. ૮ એમ જાણીને રે આતમા, ઠંડીજે અભિમાન રે, માર્દવ ગુણ જેમ ઉપજે, વાધ (જગ જસ=સ બહુ માન રે, થાઓ સંયમ સાવધાન રે, નહિ તસ કોઈ ઉપમાન રે, જ્ઞાનવિમલ ધરો ધ્યાન રે, અનુભવ રંગી રે આતમા અનુભવ, ૯
દુહા
મૃદુતા ગુણ તો દઢ હોવે, જો મન ઋજુતા હોય કોટ રે અગ્નિ રહ્યું છતે, તરુ નવિ પલ્લવ હોય..૧ આર્જવ વિણ નવિ શુદ્ધ છે, અશુદ્ધ ન ધારે ધર્મ, મોક્ષ ન પામે ધર્મ વિણ, ધર્મ વિના નવિ શર્મ... ૨
ઢાળ
ત્રીજે મુનિવર ધર્મ કહીયે અતિભલો રે, આર્જવ નામે જેહ, તે ઋજુતા ગુણ માયા નાશ થકી હોવે રે, કપટ તે દુરિતનું ગેહ...૩
મુનિવર ચેતજો રે લઈ સંયમ સંસાર. કિપટ છે દુર્ગતિનું ઘયક શ્રી જિનવર કહે રે, સંયમ થાય અસારમુનિવર૦ ૪ વિષયતણી આશંસા ઈહ પરભવ તણી રે, માનપૂજા જસવાદ, તપવ્રત શ્રત રૂપાદિક ગુણના તે કહ્યા રે, સ્તન પ્રબલ ઉન્માદમુનિવર ૫ તે કિલ્બિષ અવતાર લઈને સંપજે રે, એલચૂક નરભાવ, નર – તિરિગતિ તસ બહુલી દુર્લભ બોધીયા રે,માયા મોસ પ્રભાવ...મુનિવર. ૬
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૫૩
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
માયીનર અપરાધ કરે નવિ સહજથી રે, તોહિ તસ વિશ્વાસ, ન કરે સર્પતણી પરે કોઈ તેહનો રે, આપદેજે હત આસ-મુનિવર ૭ શુદ્ધ ચરણધર મહાબલ તપમાયા થકી રે, જેમ જુઓ બાંધ્યો ત્રીવેદ, તો શું કહેવું વિષયાદિક આશંસનું રે, નિયડિતણાં બહુ ભેદ...મુનિવર૦ ૮ વંશજાલપરે માયાના ગૂઢ મૂળ છે રે, મોહાદિક અરિવંદ, એહમાં પેસી આતમગુણમણીને હરે રે, નવિ જાણો તે મંદ-મુનિવર૦ ૯ પરવચૂ એમ જાણી જે છલ કેળવે રે, તે વંચાયે આપ, શુભ નર સુરગતિ તેહને જાણો વેગળી રે, પામે અધિક સંતાપમુનિવર ૧૦ મીઠું મનોહર સાકર દૂધ અછે ઘણું રે, પણ વિષનો જેમ ભેળ, તેણી પર સંયમ માયામિશ્રિત જાણીયે રે, ન લહે સમકિત મેળ...મુનિવર ૧૧ દૂર થકી પરિહરિયે માયા સાષિણી રે, પાપિણી ગૂંથે જાળ, જ્ઞાનવિમલ ગુણ અમૃત લહરી છટા થકી રે, દોહગ દુઃખ વિસરા-મુનિવર૦ ૧૨
દુહા નિર્લોભી ઋજુતા ધરે, લોભે નહિ મન શુદ્ધિ, દાવાનલપરે તેહને, સર્વ પ્રહણની બુદ્ધિ...મુનિવર૦ ૧ રાજપથ સવિ વ્યસનનો સર્વનાશ આધાર, પંડિત લોભને પરિહરે, આદર દીયે ગમાર...મુનિવર. ૨
ઢાળ ચોથો મુનિવર ધર્મ એ જાણીયે, મુત્તી નામે અનૂપજી, લોભતણા જયથી એ સંપજે, નિર્લોભી મુનિ ભૂપજી.મુનિવર ૩ મમતા મ આણો રે મુનિ દિલ આપણે મમતા દુર્ગતિ ગામોજી, મમતા સંગે સમતા નહિ મળે, છાયા તપ એક ઠામોજી.મમતા. ૪ લોભજલધિ જલ લહેરે ઉલટે, લોપે શુભગુણ દેશોજી, સેતુ કરીજે જિહાં સંતોષનો, નવિ પસરે લવલેશોજી...મમતા. ૫ દ્રવ્યોપકરણ દેહ મહિમપણું, અશનપાન પરિવારજી, ઈત્યાદિકની રે જે ઈંહા ધરે, કેવલ લિંગ પ્રચારજી...મમતા. ૬ લાભાલાભે સુખ દુઃખ વેદના, જે ન કરે તિલમાત્રજી ઉપશમ ઉદય તણો અનુભવ ગણે, જાણે સંયમ યાત્રજી...મમતા૭
૫૪ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
લોભ પ્રબલથી રે વિરતિથિરતા)નવિ રહે, હોય બહુ સંકલ્પજી, સઝાયાદિક ગુણ તસ નતિ વધે, દુર્ગાનાદિક તલ્પજી...મમતા. ૮ લોભે ન હણ્યા રે રમણીયે નવિ છળ્યા, ન મળ્યા વિષય કષાયજી, તે વિરલા જ્ગમાંહિ જાણીયે, ધનધન તેહની માયજી...મમતા૰ ૯ લોભતણું સ્થાનક નવિ જીતીયું, જઈ(જે) ઉપશાંત કષાયજી, ચિહું ગતિ ગમન કરાવે તિહાં થકી, પુનરપિ આતમરાયજી...મમતા. ૧૦ તસ કિંકર પરે અમર નિકર સર્વે, નહિ ઉન્નતિ તસ કાંઈજી,
જસ આતમ સંતોષે અલંકર્યો, તસ ત્રિભુવન ઠકુરાઈજી...મમતા. ૧૧ અનુભવ રસમય ચારિત્ર ફળ ભલું, તે નિર્લોભ પસાયજી, જ્ઞાનવિમલ પ્રભુતા લહે અતિઘણી, ઉદય અધિક તસ થાયજી...મમતા૰ ૧૨
દુહા નિર્લોભે ઇચ્છાતણો, રોધ હોય અવિકાર, કર્મ ખપાવણ તપ કહ્યો, તેહના બાર પ્રકાર...૧ જેહ કષાયને શોષવે, ત્રિસમય ટાળે પાપ, તે તપ કહીયે નિર્મલો, બીજો તનુ સંતાપ...૨
ઢાળ પ
શક્તિ સ્વભાવે તપ કહ્યો રે, પંચમ મુનિવર ધર્મ, પંચમગતિને પામવા રે, અંગ અછે શુભ મર્મ, સોભાગી મુનિવર ! તપકીજે અનિદાન એ તો સમતા સાધન (ધ્યાન-સ્થાન)...સોભાગી.
ષડવિધ બાહિર તે કહ્યો રે, અત્યંતર ષટ ભેદ, અનાશંસ અગિલાણતા રે, નવિ પામે મન ખેદ...સોભાગી ૨ અણસણ ને ઉણોદરી રે, વૃત્તિ સંક્ષેપ રસ ત્યાગ, કાયકિલેશ સંલીનતા રે, બહિરતપ ષવિધ ભાગ...સોભાગી ૩ અશન ત્યાગ અનેશન કહ્યો રે, તેહ દુભેદે જાણ, ઈત્તર યાવત્ કથિક છે રે, તનુ બહુ સમય પ્રમાણ....સોભાગી ૪ ઉણોદરી ત્રણ ભેદની રે, ઉપકરણ અશન પાન, ક્રોધાદિકના ત્યાગથી રૈ, ભાવ ઉણોદરી માન...સોભાગી ૫
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૫૫
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાળ ભાવથી રે, વૃતિસંક્ષેપ એ ચાર, વિગયાદિક રસત્યાગથી રે, ભાખ્યા અનેક પ્રકાર...સોભાગી ૬ વીરાસનાદિક હાયવું રે, લોચાદિક તનુ કલેશ સંલીનતા ચઉ ભેદની રે, ઇંદ્રિય યોગ નિવેશ...સોભાગી ૭ એકાંત સ્થલ સેવવું રે, તેમ કષાય સંલીન, અત્યંતર તપ ષટ વિધ રે, સેવે મુનિ ગુણલીન...સોભાગી ૮ દશવિધ પ્રાયશ્ચિત રહે રે, વિનય તે સાત પ્રકાર, દશવિધ વૈયાવચ્ચ કરે રે, સઝાય પંચપ્રકાર...સોભાગી ૯ ચાર ધ્યાનમાં દોય ધરે રે, ધર્મ શુકલ સુવિચાર, આર્ત રૌદ્ર બિહું પરિહરે રે, એ મુનિવર આચારસોભાગી ૧૦ દ્રવ્ય ભાસ્યું આદરે રે, કાઉસગ્ગ દોય પ્રકાર, તનુ ઉપધિ ગ(ગુ)ણ અશનાદિકે રે, દ્રવ્યતે ચાર પ્રકાર.સોભાગી ૧૧ કર્મ કષાય સંસારનો રે, ભાવકાઉસગ્ગ તિહું ભેદ, ઈવિધ બિહું તપ આદરે રે, ધરે સમતા, નહિ ખેદ...સોભાગી ૧૨ સમતિ ગોરસ શું મિલે રે, જ્ઞાનવિમલ વૃત રૂપ, જડતા જલ દૂર કરી રે, પ્રગટે આતમરૂપ...સોભાગી ૧૩
દુહા કર્મપક સવિ શોષવે, જો હોય સંયમ આદિ, યોગસ્થિર સંયમ કહ્યો, અથિર યોગ ઉન્માદ.૧ રૂંધ આશ્રવ દ્વારને, ઈહિહ) પરભવ અનિદાન, તે સંયમ શિવ અંગ છે, મુનિને પરમ નિધાન...૨
ઢાલ ૬ સાધુજી સંયમ ખપ કરો, અવિચલ સુખ જેમ પામો રે, આગમ અધિકારી થઈ, મિથ્યામતિ સવિ વામો રે.સાધુજી ૧ છો મુનિવર ધર્મ છે, સમય સમય શુભ ભાવ રે, સંયમ નામે તે જાણીયે, ભવજલ તારણ નાવ રે સાધુજી ૨
પ૬ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
થાવર પણ તિગ વિગલિયા, તેમ પંચેન્દ્રિય જાણો રે, વતનાયે સંયમ હોય, એ નવવિધ ચિત્ત આણો રે..સાધુજી ૩ પુસ્તક પ્રમુખ અજીવનો, સંયમ અણસણે લેવે રે, નિરખીને જે વિચરવું, પ્રેક્ષાધ્ય) સંયમ તે (હેવ-દેવ) રે..સાધુજી ૪ સીદાતા સુસાધુને, અવલંબનનું દેવું રે, સંગ અસાધુનો વર્જવો, ઉપેક્ષા સંયમ એહવો રે...સાધુજી ૫ વિધિપદ પ્રમુખ પ્રમાર્જના, પરિઠવણાદિ વિવેક રે, મન – વચ – તનુ અશુભ કદી, નવિ જોડિયે મુનિ લોક રે...સાધુજી ૬ હિંસા મોલ અદત્ત જે, મૈથુન પરિગ્રહ ત્યાગ રે, સર્વથી કરણ કરાવણે, અનુમોદન નવિ લાગ રે..સાધુજી ૭ પંચ આશ્રવ અળગા કરે, પંચ ઇંદ્રિય વશ આણે રે, સ્પર્શન રસનને ઘાણ જે નયન શ્રવણ એમ જાણે રે...સાધુજી૮ શુભ મધ્યે રાગ ધરે નહિ, અશુભે દ્વેષ-રોષ)ન આણે રે, પુગલ ભાવે સમ રહે, તે સંયમ ફલ માણે રે...સાધુજી ૯. ક્રોધાદિક ચઉ જય કરે, હાસ્યાદિક તસ માંહિ રે, એ અનુબંધ ભવદુઃખ દિયે, એમ જાણે મનમાંહિ રે.સાધુજી ૧૦ તસ અનુદય હેતુ મેળવે, ઉદય અલતા સાધે રે, સલપણે તસ ખામણા, એમ સંસાર ન વાધ રે...સાધુજી ૧૧ જે કરે તેર કષાયનો, અગ્નિ ઉપજતો જાણે રે, તે તે હેતુ ન મેળવે, તેહિ જ સમતા જાણે રે.સાધુજી, ૧૨ તેણે ત્રિભુવન સવિ જીતીયો, જેણે જીત્યા રાગ-દોષ રે, ન થયો તેહ તેણે વસે, તે ગુણરયણનો કોષ રે....સાધુજી ૧૩ મન - વચ - કાયા દંડ જે, અશુભના અનુબંધ જોડે રે, તે ત્રણ દંડ ન આદરે, તો ભવબંધન તોડે રે...સાધુજી ૧૪ બંધવ ધન તનુ સુખ તણો, વળી ભયવિગ્રહ છેડે રે, વળી અહંકૃતિ મમકારના, ત્યાગથી સંયમ મંડે રે...સાધુજી ૧૫ ઈણી પર સંયમ ભેદ જે, સત્તર તે અંગે આણે રે, જ્ઞાનવિમલ ચઢતી કળા, વધતી સમકિત ઠાણે રે...સાધુજી ૧૬
- શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૫૭
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
દ્રવ્ય સંયમી બહુવિધ થયો, સિદ્ધિ થઈ નવિ કાંય, સાકર દૂધ થકી વધે, સનિપાત સમુદાય...૧ સત્ય હોય જો તેહમાં, ત્રિકરણ શુદ્ધિ બનાય, સત્યવંત નિમયથી, ભાવ સંયમ ઠહરાય...૨
ઢાળ ૭ મુનિવર ધર્મ એ સાતમો, ચિત્ત આણો ગુણવંત, સત્ય સહસકર ઉગતે, દંભ તિમિરતણો અંત રે... મુનિજન સાંભળો ૧ આદરો એ ગુણ સંતો રે, તરે સહુથી આગળો, ભાંજે એહથી અત્યંતો રે, ભવ ભય આમળો... મુનિજન સાંભળો રે સત્ય ચતુર્વિધ જિન કહે નહિ પરદર્શનમાંહિ, અવિસંવાદ તે યોગ જે, નાગમ ભંગ પ્રવાહી રે... મુનિજન સાંભળો ૩ મૂલોત્તર વ્રત ભેદ છે, મૈત્રાદિક ગુણ જેહ, જિનવિધ જેમ અંગીકાર્યું, નિર્વહેવું તેમ તેહ રે... મુનિજન સાંભળો અકુટિલતા ભાવે કરી, મનવચ તનુ નિરમાય, એ ચઉહિ સત્યે કરી, આતમ ગુણ સ્થિર થાય રે... મુનિજન સાંભળો ૫ જેમ ભાખે તિમ આચરે, શુદ્ધપણે નિર્લોભ, ગુણરાગી નિયતાદિકે, નિજરૂપે થિર થોભ રે... મુનિજન સાંભળો ૬ સત્ય સત્ત્વપણું વધે, સત્વે સહજ સ્વભાવ, પ્રકટે નિકટ ન આવહિ, દુર્ગાનાદિ વિભાવ રે... મુનિજન સાંભળો ૭ સત્ય સુકૃતનો સુરત, ધર્મ તો ધરિ કંદ, તપ તુલના પણ નહિ કરે. દૂરે ભવ ભય ફેદ રે... મુનિજન સાંભળો ૮ સત્યે સમકિત ગુણ વધ, અસત્ય ભવદુઃખ થાય, સત્ય વદતા પ્રભુ તણી, આણા નવિ લોપાય રે... મુનિજન સાંભળો ૯ એક અસત્ય થકી જુઓ, રૂલે ચઉગતિ સંસાર, વસ પર્વત પ્રમુખ બહુ તેહના છે. અધિકાર રે... મુનિજન સાંભળો ૧૦ સત્યપણું ભવિ! આદર, સકલ ધર્મનું સાર, જ્ઞાનવિમલ ગુણ આશ્રયી, સમજો શાસ્ત્ર વિચાર, રે... મુનિજન સાંભળો ૧૧
૫૮ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
દૂા
ભાવ શૌચથી સત્યતા, મનશુદ્ધિ તે હોય, દ્રવ્ય શૌચ સ્નાનાદિકે, પાપ પંક નતિ ધોય...૧ જો જળથી કલિમલ ટળે, તો જલચર સનિ જીવ, સદ્ગતિ પામે સર્વથા, અવિરતિ તાસ અતીવ...૨
ઢાળ ૮
શૌચ કહીજે આઠમોજી, મુનિવર કેરો ધર્મ, અંતરમલ નાશે લહેજી, પરમ મુક્તિનું શર્મ, સલુણા ! સંયમ ફ્ળ રસ ચાખ વિષયાદિક વિષ ફુલડેજી, તિહાં રસીયું મન અલિ રાખ.... સંયમ ફળ રસ ચાખ ૧ તીર્થંકર ગુરુ સ્વામીનોજી, જીવ અદત્ત ચઉ ભેદ,
પાવન મન સવિ વિરતિથીજી, ભાવ શૌચ ભવ છેદ... સંયમ ફળ રસ ચાખ ૨
કહણી-રહણી સારિખીજી, જિન વચન અનુસાર,
લેશ નહિ જ્યાં દંભનોજી, અહનિશ નિરતિચાર.... સંયમ ફળ રસ ચાખ ૩ ભાવે બારહ ભાવનાજી, અનિત્યપણાદિક જેહ,
પંચ મહાવ્રતની વળીજી, પણવીસ ભાવે તેહ... સંયમ ફ્ળ રસ ચાખ ૪
જ્ઞાન અભય વળી જાણીયેજી, ધર્માલંબન દાન,
મન-વચ-તનુ તપ ત્રિહું વિધેજી, વિનય ભણન મન ઠામ... સંયમ ફળ રસ ચાખ ૫
રાજસ તામસ સાત્વિકેજી, તપ વળી ત્રિવિધ પ્રકાર,
તેહમાં સાત્વિક આદરેજી, શ્રદ્ધા ગુણ આધાર.. સંયમ ફળ રસ ચાખ ૬
ભક્તપાન ઉપકરણનેજી, ગ્રહણ કરે નિર્દોષ,
અનાશંસ નિર્માયથીજી, ભાવ શૌચ મલ શો(જો)ય... સંયમ ફળ રસ ચાખ ૭
માહણ શ્રમણ દયા પરાજી, ભિક્ષુ નિગ્રંથ વખાણ,
એ ચઉનામે સુયગડેજી, સોલમે અધ્યયને જાણ.... સંયમ ફ્ળ રસ ચાખ ૮
જ્ઞાનવિમલ પ્રભુતા ઘણીજી, તસ સુખનો નહિ પાર. ભાવશૌચ પીયુષમાંજી, જે ઝીલે નિધાર.. સંયમ ફળ રસ ચાખ ૯
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૫૯
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
દૂધ મન પાવન તો નીપજે, જો હોય નિઃસ્પૃહ ભાવ, તૃષ્ણા મોહથી વેગળા, તેહિજ સહજ સ્વભાવ...૨ અરિહંતાદિક પદ જીકો, નિર્મલ આતમ ભાવ, તેહ અકિંચનતા કહી, નિરૂપાધિક અવિભાત...૩
ઢાળ ૯
નવમો મુનિવ૨ ધર્મ સમાચરો, અમલ અકિંચન નામ. સુગુણનર ! આશંસા ઈહભવ પરભવતણી, નિત કીજે ગુણ ધામ. સુગુણનર ! ચતુર સનેહી અનુભવ આતમા. ઉપધિ પ્રમુખ જે સંયમ હેતુને, ધારે ધર્મને કામ સુગુણનર ! લજ્જાદિક કારણ પણ દાખીયો, અશનાદિક જેમ જાણ... સુગુણન૨ ! ૨
મૂર્છા પરિગ્રહ જિનવરે ભાખીયો, વૃદ્ધ સ્વભાવે રે જેહ, ધર્માલંબન હે તે નવિ કહ્યો, સંયમ ગુણ ધરે જેહ... સુગુણનર ! ૩
ગામનગર કુલ ગણ બહુ (સંગતિ-સંઘની) વસતિ વિભૂષણ દેહ, મમકારાદિક યોગે નવિ ધરે, ઉદય સ્વભાવમાં તેહ... સુગુણન૨ ! ૪
નિંઘ સ્તુતિ રૂસે તુસે નહિ, નવિ વર્તે પર ભાવ, સુખ દુઃખે આપ સ્વરૂપ ન પાલટે, કર્મ પ્રકૃતિ ચિત્ત લાવ... સુગુણન૨ ! ૫ મોહમદન મદ રાગથી વેગળા, ત્રિકરણ શુદ્ધ આચાર, એહવા સુવિહિત જે સુખ અનુભવે, જીવન મુક્તિ પ્રકા(ચા)૨... સુગુણનર ! ૬
૫૨ આશા નંદાસન જે અછે, સંપૂરણ સુખ ખાણ, કંચન કંકર (કથિ૨) સ્ત્રીગણ, તૃણ સમો ભવ શિવ સમ વડમાન... સુગુણનર ! ૭ આર્કિચન્ય કહ્યો ગુણ, ભાવથી મમકારાદિ અલેપ,
જાત્ય તુરંગ જિમ ભવ્ય, વિભૂષણે ન ધરે ચિત્ત આક્ષેપ... સુગુણનર ! ૮
સહજ વિનાશી પુદ્ગલ ધર્મ છે, કિમ હોયે થિરભાવ, જ્ઞાનવિમલ અનુભવ ગુણ આપણો, અક્ષય અનંત સભાવ સુગુણનર ! ૯
૬૦ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેહ અકિંચન ગુણ થકી, હોવે નિર્મલ શીલ, કિંકર સુરનર તેહના, અવિચલ પાળે લીલ...૧ સંકટ નિકટ આવે નહિ, જેહને શીલ સહાય, દુઃખ દુર્ગતિ દૌર્ભાગ્ય સવિ, પાતક દૂર પલાય...૨
ઢાળ ૧૦ બ્રહ્મચર્ય દશમો કહ્યોજી, મુનિવર કેરો ધર્મ, સકલ સુકૃતનું સાર છે જી, ઈહ પરભવ લહે શર્મ, બલિહારી તેહની, શીલ સુગંધા સાધુ....૧ માત-પિતા ધન તેહનાજી, ધન ધન તસ અવતાર, વિષયવિષે નવિ ધારિયાજી, અનુભવ અમૃત ભંડાર. બલિહારી
ઔદારિક વૈક્રિય તણાજી, નવ નવ ભેદ અઢાર, કૃત કારિતને અનુમતેજી, મન વચ કાય વિચાર...બલિહારી ૩ સંજ્ઞાદિક યોગે કરીજી, જે હોય સહસ અઢાર, શીલરથ કહીએ તેહનેજી, સઝાયાદિ વિચાર... બલિહારી ૪ સમિતિ ગુપ્તિને ભાવતાંજી, ચરણ-કરણ પરિણામ, આવશ્યક પડિલેહણાજી, અહર્નિશ કરે (લહે) સાવધાન... બલિહારી ૫ સમાચારી દશવિધેજી, ઇચ્છાદિક ચક્રવાલ, પદવિભાગ નિશીથાદિકેજી, ઓઘ પ્રમુખ પરનાલ... બલિહારી ૬ સદાચાર એમ દાખીયેજી, શીલ સરૂપે નામ, એણીપરે ત્રિવિધ જે ધરેજી, તે ગુણ રયણ નિધાન... બલિહારી ૭ તે ત્રિભુવન ચૂડામણીજી, વિશ્વતણા આધાર, દ્રવ્ય – ભાવ ગુણ રયણનાજી, નિધિ સમજે અણગાર... બલિહારી ૮ જીણ જીણ ભાસે (ભાવ) વિરાગતાજી, પામે દઢતા રૂપ, ત્રિવિધ ત્રિવિધ તે આદરેજી, અતુલબલી મુનિભૂપ. બલિહારી ૯ જેણે સંયમ આરાધીયોજી, કરતલે શિવસુખ તાસ, જ્ઞાનવિમલ ચઢતી કળાજી, પ્રગટે પરમપ્રકાશ. બલિહારી. ૧૦
ભાસે ચાના મિત
વાર
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૬૧
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
દૂધ ધૃતિ હાથો મન-કાલિકાક્ષમા માંકડી જાણ, કર્મ ધાન્યને પીસવા, ભાવ ઘટ્ટ સુભ આણ... ૧ એ દશવિધ મુનિધર્મનો, ભાખ્યો એહ સઝાય, એહને અંગે આણતાં, ભવભય ભાવઠ જાય... ૨ પરમાનંદ વિલાસમાં, અહનિશિ કરે ઝકોલ,
શિવસુંદરી અંકે રમે, કરી કટાક્ષ કલોલ... ૩ એહવા મુનિગણ રયણના દરિયા, ઉપશમ રસ જલ ભરીયાજી, નગમ તટિની ગણ પરિવરિયા, જિનમારગ અનુસરિયાજી...
તે તરીયા ભાઈ તે તરીયા ૧ અતિ નિમયપણે કરે કિરિયા, ધન ધન તેહના પરિવાજી, છંડે અશુભવિયોગે કિરિયા, ચરણ ભવન ઠકુરિવાજી... એહવા ૨ અનિશિ સમતા વનિતા વરીયા, પરિસહથી નવિ ડરીયાજી, હિતશીખે ભવિજન ઉદ્ધરીયા, ક્રોધાદિક સવિ હરીયાજી... એહવા ૩ શીલ સનાતે જે પાખરીયા, કર્મ કર્યા ખાખરીયાજી, જેહથી અવગુણ ગણ થરહરીયા, નિકટે તેહ ન રહીયાજી... એહવા ૪ વિર વચન ભાખે સાકરીયા, નહિ આશા ચાકરીયાજી, જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ જેણે શિર ધરીયા, તસ જસ ગે વિસ્તરીયાજી... એહવા ૫
કળશ: એમ ધર્મ મુનિવર તણો, દશ વિધ કહ્યો છુત અનુસાર એ. ભવિ એહ આરાધો સુખ સાધો, જિમ લહો ભવપાર એ... ૧ શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરદ પભણે, રહી સુરત ચૌમાસ એ. કવિ સુખ સાગર કહણથી એ, કર્યો એમ અભ્યાસ એ... ૨ આદર કરીને એહ અંગે, ગુણ આણવા ખપ કરે, ભવપરંપર પ્રબલ સાગર, સહજ ભાવે તે તરે... ૩ એમ ગુણ વિશાલા કુસુમમાલા, જેહ જન કંઠે ઠરે, તે સહેલ મંગલ કુશલકમલા, સુજશ લીલા અનુભવે. ૪
૬૨ ૦ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચઈ પ્રતિકમણની વિધિની સાય વસ્તુ - પ્રથમ જાગિ જાગિ થઈ સાવધાન, સામાયિક લેઈ એક મને રાત્રિ પાપ સંવર નિમિત્તે, કુસુમિણ દુસુમિણ ઓહડાવણી, કહે પાઠ રાઈ પાયશ્કિરે, શુદ્ધિ નિમિત્તે કાઉસગ્ગ, કરે લોગસ્સ ચાર, અબ્રહ્મ સાગર લહે, નહિતર ચંદેસ વિચાર. ૧ રાગાદિક કુસુમિણ લહ્યો, કુસુમિણ વેષે જાણ જો ઉઘે તો ફિર કરે, એ કાઉસગ્ગ પ્રમાણ. ૨ ચૈત્યવંદન પુરું કરે, ખમાસમણાં ચાર દેઈ, ભગવન વાંદવ, પછે કહે નવકાર, કહે સતિયાં તણો, વળી કહે નવકાર, એક આદેશે એક, હોય બિહું બે નવકાર. ૩ અંતર થાય તો કહે ઈરિય ખમાસમણ દઈ, રાઈથ પડિકમણું ઠાઓ, સવ્યસ્તવિ રાઈ ભણે, નમુત્યુમાં કહી ઉઠીયે, કરે જો મે ભણીયે, ચારિત્ત શુદ્ધિ કાઉસગ્ગ, લોગસ્સ એક ગુણીયે. ૪ લોગસ્સ સત્ર કહીય, તત્વદર્શન શુદ્ધિ હેતે, લોગસ્સ એકે પુકખર, વંદણ વત્તિ સંકેત, જ્ઞાન શુદ્ધિ તથા રાત્રિના, અતિચાર વિશુદ્ધિ, દુગ લોગસ્સ તથા નાણ, ગાહ કહે નિર્મલ બુદ્ધિ. ૫ સિદ્ધાણં કહી ધરણી, પુંજી હેઠો તવ બેસે, સામા ચઉ કાઉ ત્રિણ, એ આવશ્યક હસે, મુહપત્તિ વાંદણ બેહ, દેઈ આવશ્યક ચોથું, ઉગ્નેહમાંહિ રહી રાઈ આલોઈ ચોથું. ૬ સવસ્યવિ રાઈ કહી, બેસી સૂત્ર ભાખે, ધાતુક મુદ્રાયે કરી, અરિ અલગા નાખે, ઊભો થઈને મૈત્રી ભાવ ધરી સમતા આણે, વંદન દેઈ ગુરુપદે નિજ ભક્તિ પ્રમાણે. ૭
in શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૬૩
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાઈ
સાચવે, ત્રિષ્યને ગુરુ સંયુત્ત, ચરણાપુંજે આયરિય
વંદન દેઈ
ભણે,
બાવીસને
આજ ન ઇચ્છ. ૧૦
કરેમિ જોમે કહી. તસ્સ ઉત્તરી કહીયે, ઈંહાં કાઉસગ્ગ કરતાં થકાં, તમ ચિંતન લહીયે. ૮ ઋષભ શાસને વ૨ પંચ કહીયે, તિહાં લગે એક માસે લહીયે. ૯ ઈમ ચોત્તીસ ભા લગે બત્તીસને તીસ, અડવીસ છવ્વીસ ચઉવીસ વીસ, અહાસ સોલ ચૌદ બાર કીધાં હોયે તે કરી શકું, પણ ઇમ કરતાં જે ભાવ હોય, તે દિલમાં ધારે, નોકારસી પોરસી પ્રમુખ, ધરી કાઉસગ્ગ પારે, લોગસ્સ કહી બેસી કરી, મુહપત્તિ પડિલેહી, વંદન દેઈ હાથ જોડી, સકલતીર્થ કહેઈ. ૧૧ તારા એક બે દીસતાં, હાથ વેળા સુઝે, પચ્ચખાણ ગુરુ મુખે કરે, આગારાદિક બુઝે, છ આવશ્યક એ થયા, બેસીને પભણે,
ખામણ
દસ અઠ્ઠમ છઠ્ઠ,
ઇચ્છામો અણુસહિ જિ8,(ન) હોઈ તે સ્વયં નિસુણે. ૧૨
શક્રસ્તવ ભાગે,
વિશાલ ચૈત્યવંદન કહી, ઊભા થઈને ચાર થોઈ,
દેવવંદનાખે,
ખમાસમણાં
દેઈ,
બેસી નમુન્થુણં કહી. કૃત પૌષધ જે શ્રાદ્ધ તથા મુનિવર જે હોઈ. ૧૩ આદેશ બે બિહું વેલના કહી ભગવન વાંદે, અઢાઈજજેસુ શ્રાવક કહી, સવિ પાપ નિકંદે, પડિલેહણ કરે મુહપત્તિ થે થે પામો થાપન, પૂંજે કાજો કરે, સઝાય શ્રાવક શ્રાવિકાજન. ૧૪ સામાયિક પારે, પછે મુનિવરને નંદી, ઇગ્નિ પે૨ે ૨ાઈ પડિકમણ કરે પાપ નિકંદી,
૬૪ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉભય ટંક ઘર પૂંજતાં દિસે જિમ સુંદર, તેણી પેરે પડિકમણાં થકી, નિર્મલ તનુ મંદિર. ૧૫ જિન મુદ્રાયે કાઉસગ્ગ ધાનુકની મુદ્રા, વંદિતુ કહે જિન નમન કરે યોગની મુદ્રા , મુત્તા સુન્ની મુદ્રા, પ્રણિધાન કરીએ, યથા જાત મુદ્રા કરી, વંદન વંદીજે. ૧૬ મયુરાવનત મુકાઈ, પડિકમણું ઠાઓ, સમતા મુદ્રા સર્વ ઠામે, વિધિસ્ય આરાહો, ઈમ પટ મુદ્રાઈ કરી અંતર પટ વર્ગ, જિતીને જિમ પામે સુખ સંપત્તિ સર્ગ. ૧૭ ચંદેસુ નિમલયર, તાંઈ સવિ કાઉસગ્ગ કીજે, દુકખકખયને કાઉસગ્ગ, પૂરો ભણીને, આદેશ સઘળે માલવા, ઇચ્છું પુણ ભણીયે, સૂત્રારાધન હેતે, સર્વ ઉપધાનજ વહીયે. ૧૮ ઇચ્છા કારણ જાણો સઘળે આદેશે, ખમાસમણ યતના ધરો, વળે કાય કલેશ, વ્રત ઉચર્યા વિણ, અતિચાર કહો કિંઠથી લાગા, કેઈક ઈમ કહી નવ કરે, આસ્થાથી ભાગા. ૧૯ પણ પડિકમણું નવિ હોઈ, સામાયિક પાખે, અંતર્મુહૂર્ત વિરતિમાં તેહની એ સાખે, અથવા ચાર પ્રકારથી પડિકમણું આવે પ્રતિષäતે આચરી ૧ કહો અંગે ન લાવે. ૨૦ વળી વિપરીત પ્રરૂપણા કરી ૩ શ્રદ્ધા નાંણે ૪ એ ચારે આચર્યે થકે, પડિકમણું આણે, સાંજ થકી પરભાતની, વિપરીત કિરિયા, તિહાં એ હેતુ જ જાણવું, રાતે નવિ સાંભરીયા. ૨૧ દિવસે તો અતિચાર સર્વ, સાંભરતાં જાણી, આલોઈએ તે અનુક્રમે,–એ આગમ વાણી,
જ્ઞાનવિમલ રઝાવસંગ્રહ ૦ ૬૫
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
દિવસ પકખ સંવત્સરે, વઈકકતો ભરીયે, રાઈ - ચોમાસી પડિક્કમે, વઈકતા સુણીયે. રર કાળ વેળા ઉલ્લંઘને, પડિકમણું કરંત, પુરિમડ઼ઢનું પ્રાયશ્ચિત, જાણીએ આગમ તંત, ઉત્સર્ગે એહવું કહ્યું, પણ વળી અપવાદ, મધ્ય દિવસ ને મધ્યરાત્રિ, તાંએ એ વિધિવાદ. ૨૩
અવિધિ કર્યાથી મત કરો, એહવું પણ મ કહો. વિધિ સુખ, અવિધિ સંસાર, એહવું કરી સહો, કીધાથી લઘુ પ્રાયશ્ચિત્ત, અણકીધે ભારી, વિધિ ખપ કરતાં અવિધિમાર્ગ, ઇંડો નરનારી. ૨૪ નામ હેતુ ગુણ ફલ પ્રકાશ, અનુષ્ઠન ને મુદ્રા, વિક્ષિપ્તાદિક ચિત્ત ભેદ, કિરિયા પ્રતિ મુદ્રા, એ સવિ આવશ્યક તણાં, જો વિસ્તર વાંછો, તો હરિભદ્ર સૂરિ તણાં, કીધાં ગ્રંથ વાંચો. ૨૫ સંક્ષેપે એ દાખીયો, વિધિ જાણણ કાજે, ગચ્છપતિના શૃંગાર હાર, વિશુદ્ધ વિજયપ્રભસૂરિ રાજે,
શ્રી વિનયવિમલ કવિરાજ, શિષ્ય ધીરવિમલ કવીશ, પભણે તેહનો શિષ્ય લહે, જ્ઞાનવિમલ જગીશ. ૨૬
રાત્રી ભોજનની સાય
ઢાળ-૧ શ્રી ગુરુપદ પ્રણમી, આણી પ્રેમ અપાર; છઠું વ્રત જાણો, નિશિ ભોજન પરિહાર; આરાધી પામો, સુરસુખ શિવસુખ સાર; ઈહ ભવે વલી પરભવે, જેમ લહીયે જયકાર. ૧ -
ત્રુટક જય જયકાર હોઈ જગમાંહે, નિશિ ભોજન પરિહરતાં, પાતિક પોઢાં એહના ભાખ્યાં, રમણી ભોજન કરતાં;
૬૬ ૦ શાનવિમલ સઝલસંગ્રહ
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
બહુવિધ જીવ વિરાધન હેતે, એહ અભર્યા ભણિજે, પ્રત્યક્ષ દોષ કહ્યા આગમમાં, ભવિ તે હૃદય ધરીને. ૨
મતિને હણે કીડી, વમન કરાવે માખી; લૂતાથી કોઢી, જલોદરી જા ભાખી, ગળું વીંધે કાંટો, વાળ હોયે સ્વર ભંગ; સડે દેહ ગિરોલે, વિંછીએ તાલુ અંગ. ૩
ત્રુટક અંગ ઉપાંગે હોય વળી હીણો, જો આવે વિષ જાતિ, દષ્ટ દોષ ઈહ લોકે જાણો, પરભવે નરકે પાત; દોય ઘડી પરભાતે સાંજે, વળી કરો આહાર; નોકારસી તણું ફલ પામો, સંભાલો ચોવિહાર. ૪ દેવપૂજા આહૂતી, દાન સરાધ સનાન; નવિ સૂઝે રાતે, તો કિમ ખાઓ ધાંન; આચમન કરતાં, પવિત્ર હોય નવિ તેહ; નિશિ ભોજન કરતાં, લહે અવતાર તે એહ. ૫
ત્રુટક એહ અવતાર જ ઘુક મંજારી, કાક 2ધ અહિ વિછી; વડવાગુલ સિંચાણ ગિરોલી, ઈત્યાદિક ગતિ નીચી; હંસ મોર પિક શુક ને સારસ, ઉત્તમ પંખી જેહ; રાત્રે ચણ ન કરે તો માનવ, કિમ ખાઓ અન્ન તેહ. ૬
ઈમ જાણી છંડો, નિશિ ભોજન ભવિ પ્રાણી, એ આગમ માંહી, વેદ પુરાણની વાણી; દિનકર આથમતે, પાણી રૂધિર સમાન; અન માંસ બરાબર, એ માકડ પુરાણ. ૭
જાણ હોય તે ઇમ વલી જાણે, અસ્ત થાય જબ સૂર; હૃદય નાભિ કમલ સંકુચા, કિમ હોયે સુખપૂર;
શાનવિમલ અગ્રવાસંગ્રહ ૦ ૬૭
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
યજુર્વેદ માંહે ઇમ ભાખ્યું, માસે પખ્ત ઉપવાસ, સ્કંદપુરાણે દિવસ જિમ્યાનું, સાત તીર્થ લખાસ. ૮
ઢાળ ૨
બીજી અશરણ ભાવના - દેશી
૫૨ શાસનમાંહી કહ્યું, રયણી ભોજન પાપ રે; દોષ ઘણાં છે રે તેહમાં, ઈમ ભાખે હિર આપ રે; વેદ પુરાણની છાપ રે, પાંડવ પૂછે જવાબ રે, એતો પાપનો વ્યાપાર રે, રયણી ભોજન પરિહારો. ૧ ભવ છનું લગે પારધી, જે તું પાપ કરેય રે; તે એક સરોવર શોષતાં તે એકસો ભવ જોય રે; એક દવ દીધે તે હોઈ રે, એહ સમ પાપ ન કોઈ રે. ૨૫ણી. ૨ એકસો આઠ ભવ દવ તણા, એક કુવાણિજ્ય કીધ રે; એકસો ચુમાલીશ તે ભવે, કુડું આળ એક દીધ રે. રયણી. ૩ આલ એકાવન સો ભરે, એક પરનારીનું પાપ રે; એકસો નવાણું ભવે તે હવે, એક નિશિ ભોજન પાપ રે; તેહથી અધિક સંતાપ રે. રયણી. ૪ તે માટે નવિ કીજીયે, જિમ લહિયે સુખ સાર રે; રયણી ભોજન સેવતો, ન૨ ભવે પશુ અવતાર રે; ચાર નરક તણાં દ્વાર રે, પ્રથમ તે એ નિરધાર રે. રયણી. ૫ તે ઉપરે ત્રણ મિત્રનો, ભાષ્યો એક દૃષ્ટાંત રે; પડિકમણા સૂત્ર વૃત્તિમાં, તે સુણજો સતિ સંત રે; જિમ ભાંજે તુમ ભ્રાંત રે, શિવ સુંદરી કેરાં કંત રે, જિમ થાઓ ભવિ ગુણવંત રે. રયણી. ૬
ઢાળ ૩
સિદ્ધારથના રે નંદન વિનવું - દેશી
એક કુલ ગામે મિત્ર ત્રણ વસે, માંહો માંહી રે નેહ; શ્રાવક ભદ્રકને મિથ્યામતિ, આપો આપ ગુણ ગેહ;
ભવિ નિશિ ભોજન વિરમણ વ્રત ધો. ૧
૬૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભવિ૰ ૫
જૈન આચ૨જ એક દિન આવીયા, વાંદીને સુણે વાણી; શ્રાવક કુલથી ભાવ થકી ગ્રહે, અભક્ષ સકલ પચ્ચખાણ ભાવિ ૨ ભદ્રક નિશિ ભોજન વિરમણ કરે, સહજે આણી નેહ, મિથ્યામતિ તે નવિ પ્રતિબુઝીયો, કુંડ કદાગ્રહ તેહ, ભવિ ૩ શ્રાવક ભદ્રક સંગતિથી થયો, સકલ કુટુંબ વ્રત અંત; એક દિન રાજને યોગ તણે વશે, જમી ન શક્યા ગુણવંત. સંધ્યા સમે તે ઘરે આવીયા, બિહું ને કહે પરિવાર; ભદ્રક નિશ્વળ ભાવે નવિ જમ્યો, શ્રાવક જમ્યો તેણી વાર. યૂકાપાતે જલોદર તસ થયું, વ્રત ભંગે હુઓ પાત; વ્યાધિ પીડયો મરીને તે થયો, ક્રૂર માંજારની જાત. ભવિ૰ ૬ શ્વાને ખાધો પ્રથમ નરકે ગયો, લહેતો નાક દુઃખ; ભદ્રક નિયમ તણા ૫રભાવથી, સૌધર્મે સુર સુખ. મિથ્યાત્વી પણ નિશિભોજન થકી, વિષ મિશ્રિત થયું અન્ન; અંગ સડી મરી મંજારો થયો, પ્રથમ નકે ઉત્પન્ન ભવિ૰ ૮ શ્રાવક જીવ ચવીને અનુક્રમે, થયો નિર્ધન દ્વિજ પુત્ર; શ્રીપુંજ નામે તસ લઘુ બાંધવો, મિથ્યાત્વી થયો તંત્ર. ભવિ૰ ૯ શ્રીધર નામે બેઉ મોટા થયા, પાલે કુલ આચાર; ભદ્રક સુર તવ જોઈ જ્ઞાનસ્યું, પ્રતિબોધ્યા તેણિવાર. ભવિ૰૧૦
ભવિ૰ ૭
ભવિ૰ ૪
જાતિ સ્મરણ પામ્યા બિહું જણા, નિયમ ધરે દઢરીત; રયણી ભોજન ન કરે સર્વથા, કુટુંબ ધરે જ અપ્રીત. ભવિ૰૧૧
ઢાળ ૪
પ્રભુ તુજ શાસન અતિ ભલું – દેશી
ભોજન નાપે તેહને, પિતા માતા કરે રીસો રે;
ત્રણ્ય ઉપવાસ થયા તિસ્યે, જોયો નિયમ ગીશો રે. એક. ૧ એક મનાં વ્રત આદરો, જિમ હોય સૂર રખવાલા રે; દુશ્મન દુષ્ટ દૂરે ટલે, · હોયે મંગલમાળા રે. એક. ૨ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ ૦૬૯
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભદ્રક સુર સાનધ્ય કરે, કરવા પ્રગટ પ્રભાત રે; અકસ્માત નૃપ પેટમાં, શૂલ વ્યથા ઉપજાવે રે. એક. ૩ વિલ થયા સવિ જ્યોતિષિ, મંત્રી પ્રમુખને ચિંતા રે; હાહાકાર પુરમાં થયો, મંત્રવાદી નાગ દમંતા રે. એક. ૪ સરવાણી તેહવે સમે થઈ, ગગને ઘન ગાજી રે; નિશિ ભોજન વ્રતનો ધણી, શ્રીપુંજ દ્વિજ દિન ભોજી રે. એક પ. તસ કર ફરસ થકી હોઈ, ભૂપતિ નીરૂજ અંગો રે; પડહ વજાવી નગરમાં, તેડાવ્યો ધરી રંગો છે. એક. ૬ ભૂપતિ નિરોગી થયો, પંચસયાં ગામ દીધા રે; તે મહિમાથી બહુ જશે, નિશિ ભોજન વ્રત લીધાં રે. એક. ૭ શ્રીપુંજ શ્રીધર અનુક્રમે, સૌધર્મે થયા દેવા રે; રાજાદિક પ્રતિ બુઝીયા, ધર્મ કરે સય મેવા રે. એક. ૮ નર ભવ તે ત્રણે પામીયા, પાલી સંયમ સુધા રે; શિવસુંદરીને તે વર્યા, થયા જગત પ્રસિદ્ધા રે. એક. ૯ ઇમ જાણી ભવિ પ્રાણીયા, નિશિ ભોજન વ્રત કીજે રે; શ્રી જ્ઞાનવિમલ ગુરુ નામથી, સુજસ સોભાગ લહીજે ૨ે. એક. ૧૦,
વિગઈ નિનિગઇ વિચારની સઝાય
મુદ્ય,
તંત. ૧
શ્રુત અમરી સમરી શારા સરસ વચન વર આપે વિગયતણાં નિવીયાતાં વિગતિ, પ્રવચન અનુસારે કહું આવશ્યક નિર્યુકતે કહ્યાં જે ગીતારથ પરંપરે લહ્યા, ભેદ અનેક જે સમય પ્રમાણ સમઝીને કરીઈ પચ્ચખાણ. ૨ દૂધ - દહીં - ઘૃત – ગોળ ને તેલ, કઢાહ વિગય ષટનો ઈમ મેલ, નિવીયાતાં તેહનાં મિલી ત્રીસ, પંચ પંચ એકેક લહીસ. ૩ ગો મહિષી અજ એલગ ઊંટડી, એ પણિ દૂધ વિગય પર(ડ) વડી, વિના ઊંટડી ઘૃત દહીંચ્ચાર, દ્રવ્યપિંડ બિહું ગુડ ચિત્તધાર. ૪ સરિસન અલસી તિલકાંબી, તેલ ચાર એ વિગય ચિત્તધરી, તેલ ઘૃત તળીયું પકવાન, બિહું ભેદે ઈમ એકવીસ જાણિ. પ
૦ ૦ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
હવિ એહનાં નિવિયાતાં કહ્યું, પંચ દુધણાં સદઉં દ્વાખ સહિત પય સાડી કહી ૧ બહુતંદુલની ખીરજ લહી ૨. ૬ અલ્ય તંદુલની પેયા જાણિ ૩ લોટ મિશ્રિત અવલેહી ૪ પ્રમાણ અંબિલ રસયોગે બલહટી, ફેંદરિ દુઠ્ઠી (દૂધ-દહીં) વૃત ની પ. ૭ સીઘોરો કરબો બહુ દૂર ૧ બદ્ધ દહીં શિખરણી ખાંડ પૂર ૨ સલવણ દધિકરમ વિતથીત) જે ઘોલ ૩ વચ્ચે ગલિયું મથિત દધિ ઘોલ ૪. ૮ ઘોલ ઉકાલી ઘાલેવડા ૫ તેમને કહીઈ છે ઘોલવડાં હવે ઘીનાં નિવયાતાં જાણી, ત્રિણિ ઘાણે તલીલ પકવાન. ૯ નિભંજણ તે વૃત ઓગળ્યું, એ પહિલું નીવીયાધર્યું ૧ વિસ્પંદન તે ધૃત નીતરી ૨ ખંડાદિકે જે મિશ્રિત કરી. ૧૦ વૃતસ્ય પચિલે ઔષધ હોઈ, તેહ ઉપરલી તરી વલી જોઈ ૩ આમલ ખદિરાદિક વૃત જેહ ૪ વૃતનીચોયે કીટું તેહ. ૧૧ ખંડાદિક મિશ્રિત તિલવટી ૧ નીચીયાતી તે કાલ પ્રગટ જો કેવલ તો બીજે દિને, નવીયાતી કહી તેહને. ૧૨ નિભંજણ ત્રણ ઘાણ ઉતાર, તે નવીયાનું તેલ વિચાર ૨ તિલ પકવ ઔષધ ઉપર તરી ૩ તેલ મલી જે હેઠલિ ધરી ૪. ૧૩ લાખેલ ચાંપેલ મેં ફુલેલ, પ્રમુખ નીવયાતાં તેલનો મેલ ૫ ગુલ ધાણી ૧ ખાંડ ૨ સાકર આદિ ૩ કાકવ અર્ધ કલ્યો રસ સ્વાદ ૪. ૧૪ ગોલ તણો જે કીજે પાક, ગુલ) નીવીમાતાનાં એ વાક ૫ પકવાન તણાં નવીયાતાં પંચ, તવો પૂરી જે વૃતનો સંચ. ૧૫ તે ત્રણ ઘાણ પછે જે તલે, તે પકવાન નીવીયાએ મિલે ૧ તે વૃતનું ભાજન ચીગયું, તેલ તણે કીજે ગુલ લહિ ગટુ ૨. ૧૬ ગુલ ધાણીયાં પ્રમુખ જે કહ્યાં, તે પણ નિવીયાતામાં લહ્યા ૩ પોતું દેઈ પૂડા કરે, જે રીગટયા તવામાં ધરે. ૧૭ જે ત્રણવાર તળ્યું પકવાન, તે પણ નવીયાતામાં જાણિ ૫ પાણી ગુલ બેઉનાં કરી, ઉરણ આટો તેહમાં ધરી. ૧૮
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૭૧
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઇણીપરિ જે કર્જ લાપસી, તે ત્રિધારી - નીવીતીમાં વસી આટો ગુલ સાથે સીઝવૈ, ઘી ઉકાળી પહિલાં ઠર્વે. ૧૯ બિહું વિગઈ પાપડી તે દિને, નવીયાતી તે બીજે દિને પાપડ સાલેવા ને વડી, વિગય વિગરજે તાવડ ચઢી. ૨૦ કડાહ વિગય(ન) કહો તેહને, ઇમ દલિયા કૂલરિ લહો મને તિલ પાપડી માવદિક જાણિ, ઇમ નીવિયાતા અનેક પ્રમાણ. ૨૧ બિહું વારે સેક્યું ને તળ્યું, તે ચૂરમું નીવિયાતે મિલ્યું એ ઉત્કૃષ્ટ દ્રવ્ય સવિ લહયાં, ગુરુ મુખે શાસ્ત્ર થકી એ કહ્યાં. ૨૨ વિગય નિર્વિગય તણો વિચાર, સમઝી લેવે જે વ્યવહાર ધીરવિમલ પંડિત સુપસાય, કવિનયવિમલ કહે સઝાય. ૨૩
વીસ સ્થાનક તપની સાય
ગાથા ત્રિક: ૧ અરિહંત સિદ્ધ પવયણ ગુરુ-દેવ બહુસુએ તવસ્સીસ, વચ્છલ્લયાય એસિં, અભિકખનાણોવઓગો ય ૧ દંસણવિણયે આવસ્યએ ય, સીલચ્ચએ નિરઈયારો, ખણલવ તવચ્ચિયાએ, વેયાવચ્ચે સમાહીય ર અપુત્ર નાણ ગહણે સુય ભરી પવયણે પભાવણયા, એએસિં કારણેહિ, તિસ્થયરાં લહઈ જીવો. ૩
દૂહા - ૨ અરિહંત પ્રથમ પદે લોગસ્સ ચોવીસ બાર. ૧ બીજે પદે સિદ્ધા, અડવન પનર વિચાર. ૨ પવયણ પદે નવસગ, સુરિ પદે છત્તીસ. ૩-૪ થિવિરે દશ, વાચકે દ્વાદશ વળી પણવીસ.(૫-૬) ૧
ત્રુટક: ૩ તિમ ઈગવીસ અને સગવીસ, સાધુ પદે આરાધો. ૭ નાણપદે પણ, દમણે સતસદ્ધિ, વિનયપદે દસ સાધો,
૭૨ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચારિત્ત પદે ષટ્ સત્તર કહીએ, બંભપદે નવ જાણો. (૧૧-૧૨) કિરિયા તેર અને પણવીસા, બારસ તપે મનિ આણો. (૧૩-૧૪) ૨ ગોયમપદે સગ દસ, લોગસ્સ દશ જિન નામ (૧૫-૧૬) ચારિત્ત પદે ઈગદશ, નાણે પણ અભિરામ, (૧૯૧૮) ઇય વળી પણ લોગસ્સ, સુત પદે કાઉસગ્ગો કીજે, (૧૯) પણ લોગસ્સ વીસ, તીર્થ પદે પ્રણમીજે. (૨૦) ૩
ત્રુટક: ૪ તિમ કીજે દોય સહસ ગુણનસ્ય (વીસ) સ્થાનક આરાધીજે, વીસ વાર ઈમ વિધિસ્ય કરતાં, તીર્થંકર પદ લીજે, નામ ફેર દીસે બહુ ગ્રંથે, પણ પરમારથ એક, ઉભય ટંક આવશ્યક જયણા, કીજે ધરીય વિવેક. ૧ કાઉસ્સગનો વિધિ જે દાખ્યો, તપ આરાધન હેતે, શાસ્ત્રમાંહિ નવિ દીસે તો, તોહી પરંપરા વિગતે, ચોથે અથવા છઠું થાનક, કરતાં લહીયે પાર, ધીરવિમલ કવિ સેવક નય કહે, તપ શિવ સુખ દાતાર. ૨
વૈરાગ્યની સઝાય
અંતરમાં ઊતારી લેજો, રે, કોણ છે કોનું? અંતરમાં ઊતારી લેજો રે કોણ છે કોનું? મનમાં વિચારી લેજો રે કોણ છે કોનું? માતા કહે બેટો મારો અખંડ પ્રેમનો તારો, તારો તો ખરી પડનારો રે.કોનું. ર વીરો કહે બેની મારી રૂડી છે ગુલાબની વેણી, વેણી તો કાંટા ભરેલી રે.કોનું ૩ બેની કહે વીરો મારો અજોડ અમૂલ્ય હીરો, હીરો તો વિષનો ભરેલો રે.કોનું ૪ પતિ કહે મને મળીયો અખંડ પ્રેમનો દરીયો, દરીયો તો ખારો ભરીયો રે. કોનું ૫ માનો જેને સગાવ્હાલા લોઢા જેવા મને મળીયા, અંતકાળે થશે ભાલા રે. કોનું ૬ હજુ તારા હાથમાં બાજી કરી લે પ્રભુને રાજી, થાને તું તો તારો કાજી રે..કોનું ૭ નવકારનીલ્યોહાથમાં માળા મૂકીદ્યોને ચેનચાળા સાચા સગા સાધર્મિવ્હાલા રે, ૮ મહાવીરનું છે શાસન પ્યારું સંસારનું વ્હાલ ખારું જ્ઞાનવિમલ કહે સાચું રે. ૯
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૭૩
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
વૈરાગ્યની સઝાય તારું ધન રે જોબન ધૂળ થાશે, કંચન જેવી કાયા રોળાશે રાખમાં, પેટ પીડાને કાયા કળતર, જીવતાં કેમ જોવાશે. કંચન જેવી ૧ કળ ઊપડશેને મુંઝારો થાશે, પછી કડવા ઔષધ કોણ પાશે, વૈદ્ય તેડાવીને વૈદુ કરાવશે, તારી તે નાડીઓ લાવશે. કંચન જેવી ૨ તુટી એની બુટી નહિ છે, તારા નાકની ડાંડી મરડશે, દશ દરવાજા તારા બંધ થઈ જશે, ને અતિ આતુરતા થાશે. કંચન જેવી ૩ આંખ ફરકશે રે અકળામણ આવશે, જીભલડી તારી ક્લાશે, જેના વિના એક દાડો ઘડી)ન ચાલતું, તે તારી પ્રિયા રંડાશે. કંચન જેવી ૪ ભવો ભવના છેવા પડશે તમારે તેના નામની ચૂડીઓ ભંગાશે, સગા કુટુંબી મળી સળગાવી દેશે, પછી બહારના કાગળો લખાશે. કંચન જેવી ૫ દશ દા'ડા પછી સૂતક કાઢશે, માથું ને મુંછ મુંડાવશે. સારી પેઠે એનું સૂતક કાઢ્યા પછી, બારમાની સુખડી ખાશે. કંચન જેવી ૬ દયાધર્મને ભક્તિ વિના તારું, રાજ્ય ને ધન ભેળાશે, જ્ઞાનવિમલ કહે પ્રભુ ભજન વિણ, મોટા મોટ લુંટાશે. કંચન જેવી ૭
વૈરાગ્યની સઝાય કાતરીયા રે કાઢી નાખો, અરિહંત પદ મુખથી ભાંખો,
જે કોઈ કહે તેનું સાંખો રે. કાતરીયા ૧ તમે જૂઠડી નવી બોલો વાણી, સુખીયા થાશો સહુ પ્રાણી,
પંચ બોલે તે પ્રમાણી રે. ૨ તમે ખમીયા થઈને સહુ ખમજો, પ્રભુ તણા રંગમાં રમજો,
- જપટી લઈ જાશે જમડો રે. ૩ તમે ખારિલા થઈને નવિ ખાંટો, કોઈ સાથે નવિ રાખો આંટો,
નડશે કપટતણો કાંટો રે ૪ એ ક્રોધ કષાયને દૂર કરીએ, ક્ષમા ખગ કરમાં ધરીએ,
શિવસુંદરી જટપટ વરીએ. કાતરીયા ૫
જ ૦ શાનવિમલ રાયસંગ્રહ
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
તમે માયા લોભને વિચારો, મિત્રતા સંતોષ દિલ ધારો,
વશીકરણ મહામંત્ર સારો રે. કાતરીયા ૬ તમે સમતા સરોવરીયે ઝીલો, કર્મ ખીલો કરજો ઢીલો,
શિવસુંદરી સહેજે મીલો રે. કાતરીયા ૭. પાંચ ચોર પચવીશ નારી, તમે મુખથી મૂકો વિસારી,
તો શિવગતિ થાશે તમારી રે. કાતરીયા ૮ જ્ઞાનવિમલ ગુણના દરિયા, તપ સંયમ ગુણના ભરીયા,
શિવસુખ મારગ અનુસરીયા રે કતરીયા ૯
વ્યવહાર ધર્મની સાય
શ્રી જિનવર દેવ ભવિહેતે, મુક્તિ તણો પંથ ધખે, જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર્ય-તપ ચઉવિધ, એહથી શિવસુખ ચાખે રે, આતમ! અનુભવ ચિત્તમાં ધારો, જિમભવ ભ્રમણ નિવારો રે. આતમ ૧ જ્ઞાન થકી સવિ ભાવ જણાય, દર્શને તાસ પ્રતીતિ, ચારિત્ર આવતે આશ્રવ રંધ, પૂર્વ શોષ તપ નીતિ ૨. આતમ ૨ દર્શન – જ્ઞાન બહુ સહચારી, ચારિત્ર તસ ફળ કહીયે નિરાશંસ તપ કર્મ ખપાવે, તો આતમ ગુણ લહીયે રે. આતમ ૩ તે ચારિત્ર નિશ્ચયથી નિજ ગુણ, સમિતિ - ગુપ્તિ વ્યવહાર જ્ઞાન - કિયા સમત ક્લ કહીયે, ચારિત્રનો નિર્ધાર ૨. આતમ૪ તે વ્યવહાર કહ્યો પંચ ભેદ, પંચમ અંગ મઝાર પ્રથમ આગમ ૧ શ્રુતને ૨ વળી આણા૩ ધારણા ૪ જીત ૫ વિચાર ૨. આતમ ૫ કેવલી ૧ મહાપજવ ૨ ને ઓહિ ૩ ચૌદપૂર્વ ૪ દશપૂર્વ ૫ નવપૂર્વી લગે ૬ ષટવિધ આગમવ્યવહારી હોઈ સર્વ ૨. આતમ ૬ શેષપૂર્વ આચાર પ્રકલ્પહછેદાદિક સવિ જાણો સાત વ્યવહાર કહીજે બીજે, અતિશય વિણ જે નાણ રે. આતમ ૭ દેશાંતર સ્થિત બહુ ગીતારથ, જ્ઞાન – ચરણ ગુણે વિલગા, કોઈ કારણથી મીલન ન હોવે, તિ હેતે કરી અલગા રે. આતમ ૮
- શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૭૫
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રશ્ન સકલ પૂછવા કાજે, ગુર્શી મુનિ પાસે મૂકે, તેહ ગ્રહીને ઉત્તર ભાસે,પણ -આશય વિ ઠુકે રે. આતમ ૯ તેહની આણા તત્તિ કરીને, જેહ નિઃશંક પ્રમાણી
જિમ તૃષિત સ૨ નદીય ન પામે, પણ તસ લે તૃષા હાણી રે. આતમ ૧૦ તે આણા વ્યવહાર કહીજે, ત્રીજો પણ બેહુ સરિખો, ગૂઢ આલોચનાપદ જે ભાખ્યા, તે પ્રાયશ્ચિત્તે પરિખો રે. આતમ ૧૧ જીત વ્યવહા૨ સુણો હવે પંચમ, દ્રવ્ય – ક્ષેત્ર – કાલ – ભાવ, પુરુષ સહાસને પડિસેવા, ગાઢ અષાઢ હેતુ દાવ રે. આતમ ૧૨ ઇત્યાદિક બહુ જાણે ગીતારથ, તેણે જે શુભ આચરીયો, આગમમાં પણ જે ન નિષેધ્યું, અવિધિ અશુદ્ધ નવિ ધરીયો રે. આતમ૰ ૧૩ પૂર્વચાર વ્યવહાર ન બાંધે, સાધે ચારિત્ર યોગ, પાપભીરુ પંચાંગી સમ્મત, સંપ્રદાયી ગુરુ લોગ હૈ. આતમ ૧૪ ગચ્છગત અનુયોગી ગુરુ સેવી, અનિયત વાસી આઉત્ત, એ પણ ગુણ સંયમનો ધારી, તેહજ જીત પવિત્ત રે. આતમ ૧૫ પાસો ઓસન કુશીલો, સંસત્તો અહા છંદો. પંચ દોષને દૂરે ન કરે, અને મુનિપણું દાખે મંદ હૈ. આતમ ૧૬ ગુણહીણો ને ગુણાધિક સરિખો, થાયે જે અન્નાણી,
દર્શન અસારતો ચરણ કિહાંથી, ધર્મદાસ ગણ વાણી રે. આતમ ૧૭ ગુણપક્ષીને ગુણનો રાગી, શક્તિ વિધિ ઉજમાલ, શ્રદ્ધા જ્ઞાન કથે ને કરણી, તે મુનિ વંદુ ત્રિકાલ રે. આતમ ૧૮ વિષમકાળમાંહે પણ એ ગુણ, પરખી જે મુનિ વંદે, પ્રવચનને અનુસારિણી કિરિયા, કરતો ભવભય છેદે છે. આતમ ૧૯ એહ શુદ્ધ વ્યવહાર તણે બળી, શાસન જિનનું દીપે, સંપ્રતિ દુપ્પસહ સૂરિ લગે એ, કુમતિ કદાગ્રહ જીપે રે. આતમ ૨૦ ઇણે વ્યવારે જે વ્યવહસ્ય, સંયમનો ખપ કરજ્યે, જ્ઞાનવિમલ ગુરુને અનુસરસ્તે, ભવસિંધુ તે તરશ્ય ૨. આતમ ૨૧
-
૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રાવકના એકવીસ ગુણોની સાય પ્રણમી શ્રુતદેવી શારદા, સરસ વચન વર આપે મુદા, શ્રાવક ગુણ બોલું એકવીસ, ચિત્તમાં વધારો નિશદિશ. ૧ પહિલો ગણ અક્ષદ્રજ કહ્યો, સરસ સ્વભાવી વયણે લહ્યો, રૂપવંત બીજો ગુણ ભલો, સૌમ્ય પ્રકૃતિ ત્રીજો નિર્મલો. ૨ લોકપ્રિય ચોથો ગુણ શંકા, મિથ્થા વચન ન બોલે કદા, કુરદૃષ્ટિ ન કરે કોઈમ્યું, એ પંચમ ગુણ બોલે ઈસ્યું. ૩ પાપ થકી ભય પામે ઘણું, છઠ્ઠો ગુણ વિણ જે નિરમાં, મનિ ન ધરે ધીઠ્ઠાઈ પણું, એ સત્તમ ગુણ ઋજુતાપણું. ૪ ગુણ અવગુણ જાણે ધરી નેહ, દાક્ષિણ્ય ગુણ અઠ્ઠમ કહ્યો એહ લજ્જાળુ નવમો ગુણ ભણું, કાર્ય અકાર્ય વિચારે ઘણું. ૫ સર્વ કામે યતના પરિણામ, દયાવંત દશમો અભિરામ, એદાદશમો કહ્યો મધ્યસ્થ, સાધુ-અસાધુ દેખીને સ્વસ્થ. ૬ ગુણવંત દેખી આણે પ્રીતિ, એ બારમો ગુણ પરતીતિ, સૌમ્યદૃષ્ટિ ગુણ કહ્યો તેરમો, પરહિતકારી ગુણ ચૌદમો. ૭ કીધો ગુણ જાણે વળી જેહ, પનરસમો ગુણ બોલ્યો એહ, વૃદ્ધ આચાર ભલો ચિત્ત ધરે, સોલસમો ગુણ અંગે કરે. ૮ પક્ષપાત કરે ધર્મનો ગુણ, સત્તરમો એ શુભમનો સુણ, સત્કથ અઢારસમો ગુણ જાણ, વાદ વિવાદ કરે નહિ તાણ. ૯ તત્ત્વા તત્ત્વ વિચારે જેહ, દીર્ધદષ્ટિ ઓગણીસ ગુણ એહ, વિશેષજ્ઞ ગુણ કહ્યો વીસમો, વિનયવંત સહુને મન રમ્યો. ૧૦ લબ્ધ લક્ષ ડહાપણનો ગેહ, એકવીસ ગુણ ઈમ બોલ્યા જેહ, એહવો શ્રાવક જે સાવધાન, ધર્મરણનો તેહુ નિધાન. ૧૧ નવ તત્ત્વ જાણે નિર્મલા, વાવે વિત્ત સુપાત્રે ભલા, કરણી ધર્મતણી જે કરે, શ્રાવક નામ ખરું તે ધરે. ૧૨
e
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૭૭
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુવિહિત ગીતારથથી સાંભળો, ધરી વિવેક પાપથી ટળે, કરે પુણ્યને ભવ સંવરે, શ્રાવક નામ ખરું તે ધરે. ૧૩ પૂર્વ બદ્ધ અશુભ પાચવે, ત્રિયે વર્ગ વળી સાચવે. અર્જે પુણ્યને વર્ષે પાપ, શ્રાવક ગુણની એવી છાપ. ૧૪ એહવા ગુણ જે અંગે ધરે, તે નિશ્ચય ભવસાયર તરે, ધીરવિમલ પંડિતનો શીસ, કવિ નવિમલ કહે નિશદિશ. ૧૫
સત્સંગની સઝાય સત્સંગનો રસ ચાખ, પ્રાણી તું તો સત્સંગનો રસ ચાખ. પ્રથમ લાગે તીખો ને કડવો, અંતે આંબા કેરી સાખ. પ્રા. ૧ મેડીને મંદિર માલ ખજાના, પડ્યા રહેશે ઘરબાર. પ્રા. ૨ આ રે કાયાનો ગર્વ ન કરશો, અંતે થવાની છે રાખ. પ્રા. ૩ જુગતિ જોઈને રાચ મા જરીયે, ખોટો બધો છે આ ખેલ. પ્રા. ૪ ચાર ગતિમાં જીવ તું ભમીયો, પંચમી ગતિ સંભાળ. પ્રા. ૫ તન ધન જોબન તે નથી તારા, અંતે માટીમાં મીલનાર. પ્રા. ૬ મારું મારું કરી દાન ન દીધું, સાથે આવે ના તલભાર. પ્રા. ૭ રાય પ્રદેશી રાજ્યમાં ખુંત્યો. ગુરુ સંગત જુવો સાર. પ્રા. ૮ ગુરુ ઉપદેશથી રાય પ્રદેશી, પામશે મોક્ષ દ્વારા પ્રા. ૯ શ્રેણિક રાજા સમકિત પામ્યા, ગુરુ અનાથી મુનિરાય પ્રા. ૧૦. દસનો દાસ તું તો જીવ અભાગીયો, જ્ઞાનવિમલ ધરો ધ્યાન.પ્રા. ૧૧
સબલ દોષ ૨૧ ચારિત્ર મલિનતા)ની સઝાય કહું હવે સબલની વારતા જે એકવીસ ભણીયા રે ચોથે અંગે આવશ્યકે ગુરુમુખથી મેં સુણીયા રે.ચારિત્રસૂવું ચિત્ત ધો. ૧ સબલ તે ચારિત્ર મલિનતા, અનિયતિક્રમ અતિચારે રે કુટુંબને આરાધક કહ્યાં, વિરાધક અનાચારે ૨. ચારિત્ર. ૨
૪ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉદર ગુણની મલિનતા, તિહાં લગે ચરણનું સબલ રે તવગુણે ઘાતિજીકે ચરણ તે, જિમ હીમઈ કમલ રે. ચારિત્ર. ૩ કર મુખ અંગ કુશીલતા, હસ્ત કર્મનો કારી રે દિવ્ય ઔદારિક ભેદથી, મૈથુન સેવન ચારી રે. ચારિત્ર૪ દિવસે રહ્યું દિવસે જીપું, ઈત્યાદિક ચઉભંગી રે સનિધિ પ્રમુખના ભોગથી, રાયણી ભોજન સંગી રે. ચારિત્ર. ૫ અથવા દિનારયણીયે કર્યું, ઈત્યાદિક ચઉભંગી રે. પ્રથમ વિના જે આહારે, તે પણ સબલનો લિંગી ૩. ચારિત્ર. ૬ ઇરિપેરે આધા કર્મનો ૪ રાજ્યપિંડ કૃત પિંડ ૬ રે પામિચ્ય પાલટી આપવું ૭ આ છેધ ઉલાલી લીયે ચંડ રે ચારિત્ર. ૭ સન્મુખ આપ્યું અવ્યાકત ૯ એહવા પિંડને ઈચ્છે રે વારંવાર પચ્ચખી જિમે ૧૦ ગણથી ગણી તરી ગચ્છે રે ૧૧. ચારિત્ર. ૮ પાસ ષટ્રકમાંહિ તે કરે, ત્રણ દગ લેપ એક માસે રે જલ થલ પદ જલ જિહાં હુઈ યે) તે દગ લેપ વિભાસે રે. ચારિત્ર. ૯ જંઘા અ જલે સંઘટોનાભિ લગે જલ લેપ રે. તેહથી અધિક લેપોપરિ, તેહથી હોયે વ્રત લોપ રે ૧૨. ચારિત્ર. ૧૦ માત્ર સ્થાનક સેવતો, માસમાંહિ ત્રિય મિત્ત રે ૧૩ આ કુદી કરી સેવતો. હિંસાલીક અદત્ત રે ૧૬. ચારિત્ર૧૧ સચિત્ત સબીજ જે ભૂમિકા, તિહાં સ્થાનાદિક કરતો રે ૧૭ કંદમૂલ બીજ ભુંજતો ૧૮ દશ દશ લેપ વરસ્ય કરતો ? ૧૯. ચારિત્ર. ૧૨ ત્રાયા સ્થાનક વરસમાં, સેવે જે દસ બાર રે ૨૦ સચિત્ત દગે ભોજનાદિકે, દેતે લીયે આહાર રે ૨૧. ચારિત્ર૧૩ એ એકવીસ કહ્યા નામથી, ચરણ મલિનતા ઠામે રે એહ સબલ ટળે જીકે, જે મુનિ શુદ્ધ પરિણામે રે. ચારિત્ર. ૧૪ એહમાં બહિવિધિ નીપજે, આશયભેદે સબળા રે જ્ઞાનવિમલ ગુરુથી લો, ચરણ કલા વિધુ વિમળા રે. ચારિત્ર. ૧૫
- - શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૭૯
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમક્તિની સઝાય (૧)
જબ લગે સમકિત રત્નકું, પાયા નહિ પ્રાણી
તબ લગે નિજ ગુણ નહિ વધે, તરુવિણ જિમ પાણી... જબલગે. ૧ તપ સંયમ કિરિયા કો, ચિત્ત રાખો ઠામ દર્શનવિણ નિલૢ હોયે, જિમ વ્યોમે ચિત્રામ... જબલગે. ૨ સમકિત વિરહિત જીવને, શિવસુખ હોયે કેમ ? વિણ હેતુ કાર્ય ન નીપજે, મૃદ વિણ ઘટ જેમ... જબલગે. ૩ પરંપરા કા૨ણ મોક્ષકો, એ છે સકિત મૂલ શ્રેણિક પ્રમુખ તણી પરે, હોય સિદ્ધિ અનુકૂલ... જબગલે. ૪ ચાર અનંતાનુબંધીયા, ત્રિક દર્શન મોહ જ્ઞાન કહે જે ક્ષય કરે, વંદુ તે જિતકોહ... જબલગે. ૫
(૨)
સુણ સુણ રે પ્રાણી ! કર સમકિતસ્સું નેહ, જિનવ૨ ઈમ બોલે, શિવસુખ કારણ એહ, સમકિત સહુ ભાખે ન લહે મર્મ, સમકિત વિણ ઓળખે લાગે નહિ, સવિ ધર્મ
જેહના ઘટ માંહિ પોઢ્યા પંચ મિથ્યાત્વ, તે કિણ પરિજાણઈ શુદ્ધ સમિતની વાત, જે તત્ત્વ અતત્ત્વહ જાણે નવિ જે મૂઢ,
મદ
- મચ્છ૨ ભરિયા ફૂડ
૧
―
કાગ્રહ ગૂઢ. ૨
શુદ્ધ-અશુદ્ધ,
પરિયાગત ચાલ્યો આવે તે ધર્મ જ સાચો નહિ પરમારથ બુદ્ધિ, અભિગ્રાહિક નામઈ પ્રથમ મિથ્યાત કહીજે, તે દૂર કરીનઈ સમકિત સંગ લીજૈ, ૩ વલી શિવ જિનવરના ધર્મભલા સહુ કોઈ, તે બીજું મિથ્યા અનભિગ્રાહિક હોઈ,
૮૦ ૭ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
સામાયિક પોષહ પડિક્રમણાં પચ્ચખાણ, ફ્લ તેહનાં નિરુણી સંશય કરઈ અનાણ ૪ ઈમ સંશય આણી કરે કહાપણની વાત, તે સંશયનામિત્રીજું જાણ મિથ્યાત, ખોટું જાણીનઇ થાપે નિજ અભિમાન, તે ચોથું મિથ્યા અભિનિવેશિક નામિ. પ અજ્ઞાનપણઈંજે ધર્મધર્મ નહિ જાણઈ, અવિરતિવા પોષઈં એકેંદ્રિયાદિકખાણ, અનાભોગિક નામઈં કહીયે પંચ ભેઈં, પંચ મિથ્યા વિ પાર્મે નિર્વેદ. ૬ વલી ત્રીજે અંગઈં દશમે ઠાણે જેહ, બોલ્યા દશ મિથ્યા મોટા નિસુણો તેહ, શમ સંયમ ધર્મ જે તેહને કહે અધર્મ, યાગાદિ ધર્મ ન જાણઈં સાચો ધર્મ. ૭ આચારના પાલન સાધુને જાણે અસાધુ, જે લિંગી કુદષ્ટિ અસંયતને કહે સાધુ, જિન મારગ સાચો તે જાણે ઉન્માર્ગ, વિપરીત મારગનઈં જાણઈં સાચો માર્ગ. પુઢવાદિક જીવને જાણે (અ) જીવ, જે કર્મરહિત જિન તેહને કહે દેવ, રાગાદિકેરાતા હરિહરને કહે દેવ. દશ ભેદે બોલ્યા એ મિથ્યાત પડૂર, તે ઘટ માંહોમાંહિ હોતઈં દૂર સમકિત સૂર, વલી. લૌકિક દેવગત ગુરુગત હોઈ,
તિમ લૌકિક પરવગત લોકોત્તરત્રિક હોઈ. ૧૦
હરહર બંભાદિક માને લૌકિક દેવ, દ્વિજ તાપસ પ્રમુખા લૌકિક ગુરુને સેવઈ,
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૮૧
..
८
૯
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
વલી લૌકિક પરવગત માંહિ હોળી બળેવ, એ લૌકિકત્રિકની ચલી જઈ મનિટેવ ૧૧ ઈહલોકે સંસારાદિક હેતઈ જિનમાને, લોકોત્તર દેવગત કહીઈ તસ અભિધાન, શુદ્ધ મુનિને આપે માન યશ હેત, લોકોત્તર ગુરુગત તેહનો એ સંકેત. ૧૨ પૂજા પડિકમણાં તપ પ્રમુખ કરઈ જેહ, ઇંદ્રિય સુખહેતે લોકોત્તરપર્વ તેહ, એહનો બહુ દાસે પ્રાત(દીસે પ્રીત) જનમ વ્યાપઈ, તે મિથ્યા થલી કીજી સમકિત થાપઈ. ૧૩ છ ભેદ વલીએ મિથ્યા મતના જેહ, દૂરિપરિહરયો સમકિત તેહ, જિનમત ઉત્થાપઈ થાઈ ' નિજમતિધર્મ, તે મિથ્યાષ્ટિ કહીઈ ભારે કર્મ. ૧૪ પદ અક્ષરકાનો દિનમતિથી વિપરીત, જે બોલે મતિર્યું તે તો મદિર પીત, જિનભક્તિ ઉત્થાપઈ દયા દેખાડી, મૂલ તે મિથ્યાષ્ટિ વચનના પ્રતિકૂલ. ૧૫ ધર્મોપગરણવલી યોગ અને ઉપધાન, જિનપ્રતિમા મુનિવર યોગજનિત જે કામ, ઈત્યાદિક બોલ જે શાસ્ત્ર થકી કહેવાય, તેહનઈ કિમ નમીઈ જે હોય હીયડઈ સાન. ૧૬ સિદ્ધાંતઈ બોલ્યા વિણસમકિત અહિઠાણ, શુદ્ધમુનિ શુદ્ધશ્રાવક સંવેગપક્ષી જાણ, બીજા સવિ મિથ્યાષ્ટિ લિંગકુલિંગ, જે સમકિત ચાહે તે ન કરે તસ સંગ. ૧૭
૮૨ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિન આગમ બોલ્યા કાલ, સ્વભાવને કર્મ ઉદ્યમ તિમ ભાવી પાંચઈ એહ સમર્થ, એ પાંચઈ, માને તે નર સમકિતવંત, એકાંતે માને તે મિથ્યાત ઝખત. ૧૮ ઉદ્યમ ઉત્થાપઈ નિશ્ચયવાદ, ઉદયાદિક કારણ કહી સે પરમાદ, તેહનેપણિ જિનમતિ નહીં નહીં મત સ્યાદ્વાદ્ છતી શક્તિ વિયોગો પમાડે નયનો વાદ. ૧૯ સિદ્ધાંત વિરૂપી જે કરે થાપ ઉત્થાપઈ તે દાસી બાલક જઈ કેહને કહેવાએ, મૃતજનની ધાબે બાલક ન લહૈ ખીર તિમ તેહને ધર્મઈ નવિ પામે ભવતીર. ૨૦ જિમ મોદક બાધઈ ધૂલિતણી લઘુબાલ, જિમ બીજો મોદક વૃતખંડાદિ રસાલ, જિમ થોહરિ અક્કહ ગોમહિષીનું ખીર, તિમ નામઈ ધર્મહપણિ પરિણામે ફેર. ૨૧ નિર્યુક્તિને ચૂર્ણિ ટીકા ભાષ્યનાં સૂત્ર, પંચાંગી માનઈ સગુરુ ચરણ પવિત્ર, ગીતારથ ભાખ્યો સમતિ મૂલ જે ધર્મ, તેહનઈ આદરતાં છૂટી સવિકર્મ. ૨૨ જિમ બીજ વિહૂણો વાધઈ વૃક્ષ ન કોઈ, જિમ મીંડાં લેખે આંક વિના નવિ હોઈ, જિમ જનક વિહૂણો કહે પુત્ર નહિ કોઈ, જિમ દિનકર પાખે દિવસ લહે નહિ જોઈ. ૨૩ તિમ સમકિત પાખે શિવસુખ લહૈ ન કોઈ, ગીતારથ ભાખ્યો અર્થ અનોપમ સોઈ,
શાનવિમલ સાયસંગ્રહ ૦ ૮૩
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
(ધી)કવિ વિનયવિમલનો ધણી(વી)ર વિમલ કવિરાય તસ સેવક નય કહે સમકિત મોક્ષ ઉપાય. ૨૪
સમતા સુંદરીની સઝાય સમતા સુંદરીરે આણો ચતુર સુજાણ, પ્રીતડીમેં કરી રેજિણપરે કોકને ભાણ, મમતા વાનરી રે નવિ પેસે ઘટમાંહિ, તૃષ્ણા પામરી રે ન રહે તન મનમાંહિ, જિનવર ગણધર ને વળી મુનિવર, તેહને તું ઘણી (મું) વાહલી (રે, તેહને સંગે તું પણ દસે દિપે, સવિ ગુણમાંહિ પહેલી... સમતા૨ સહુયું એક રસે થઈ મિલતી, સતીયાં માંહી વડેરી રે) ત્રિભુવનમાંહિ તારી ઉપમા, ના કોઈ અનેરી... સમતા. ૩ તેહી જ જગમાં પ્રગટ પ્રભાવી, તેહ નજરે મેં જોયા (2) તુહ વિણ બાળા ભોળી તરૂણી, તેણે યુંહી ભવ ખોયા... સમતા. ૪ સજ્જન જનના સકલ મનોરથ, તુમચી સહાયે સીધા રે, નિગુણા પણ વળી એક પલકમેં, જગત્યપૂજ્ય તેં કીધા. સમતા. ૫ જ્ઞાનવિમલ પ્રભુની પટરાણી, સઘળે આગમે જાણી રે) સહજ સમાધિ વિશે ગુણે આણી, જ્ઞાનચરિત્ર ગુણ ખાણી... સમતા. ૬
સાત વ્યસન નિવારક સઝાય વાર તું વારતું વ્યસન સપ્તકમિંદ, જીવ ! તું જોય મનમાં વિચારી
ત માંસ સુરા વાર વનિતા વળી, ચોરી મૃગયા પરકીય નારી... વાર૦ ૧ રૂપવંતી બહુ ગુણયુતા કુલવતી, સુતવતી નિજાતિપ્રેમે લીધી, એહવા(એક જીવ્તના વ્યસનથી, નિજવશાપરવશા તો, નલરાયે કીધી. વાર, ૨ માંસના વ્યસનથી વનમાંહિ હરિણલી, બાણે વધી પરાક્રમ વખાણે, શ્રેણીક નરપતિ શ્રમણપતિ ભક્તિયુત, નરકે ગયો તે સહુ લોક જાણે... વાર૦ ૩ દ્વારિકા દ્વારિકા સ્વર્ગ નગરી તણી, વાસિતા યાદવાપતિ મુરારી, વિસ્તૃતા બાર યોજન ધને પૂરિતા ચૂરિતા, તેહ દ્વૈપાયનારી
એ સુરાપાનનો જુઓ વિકાર... વાર૦ ૪ ૮૪ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
નય૨ વસંત વસંત બંધવ સમો, વસતિ મ્મિલ જસ દ્રવિણ કોડી, સકલ નિજ ગેહ સુખ છોડી વેશ્યા તણી, સંગતે પામીયો દુ:ખ ક્રોડી... વા૨ ૫ ચોરીકા વ્યસનથી દુઃખ દુર્ગતિ તણાં, ભાજના તેજના ભવનમાંહિ, ચોર મંડુક હરિચિત્રક પ્રમુખને, રાજ્ય દંડાદિ દુઃખ નરક પ્રાહિ... વા૨ ૬ દુઃખનું ઘર થયો જેહ મૃગયા થકી, રાઘવો વનમાંહિ મેલી સીતા, હરણને મારવા નિજવશા હારવા, લંપટી રાવણે લીધી સીતા નિજનયરી નીતા, ૭ વાસુ દેવાર્ધ સમ ઋદ્ધિ સેના યુતો, જાસ મહીમાંહિ મહિમા વિરાજે, પ્રબલ લંકાધિનાથો પરસ્ત્રી થકી, નારકી તંત્ર અદ્યાપિ ગાજે. વા૨૦ ૮ એમ અનેકો થયા એક જ વ્યસનથી, દુઃખી થયા તે કહેવાય કે'તું, જેહને સાત વ્યસન હોય મોકળા, તે લહે દુ:ખ વળી મેરૂ જે’તું... વા૨ ૯ એમ જાણી કરી વ્યસનને વારીયે, ધારીયે ધર્મવર ધરિય નેહા, સંયમે ધી૨ ગુરુ ચરણ આરાધીયે નય કહે જિમ લહો સુખ સમૂહા... વા૨૦ ૧૦
સામાયિકના ૩૨ દોષની સઝાય
સંયમ ધર સુગુરુ પાય નમી, જેહને જીવદયા ચિત્ત રમી, દોષ બત્રીસં ટાળીને કો, સામાયિક જિમ ભવજલ તરો... ૧ રિ મનના દશદોષ નિવારી, પ્રથમ અવિધિ અવિવેક પ્રચારી ૧ અર્થ વિચાર ન જાણે કાંઈ ૨ ભય લૌકિક આણે મનમાંહિ ૩... ૨ જસ વંછે ૪ કરે લક્ષ્મી આસ ૫ ફળી સંશય નાણે વિશ્વાસ ૬ રાખે રોષ ૭ વિનય નહિ કરે ૮ કરે નિયાણું ૯ ઉદ્વેગજ ધરે ૧૦... ૩ સુણો વચનના હવે દશ દોષ, તે વાર કરો સકિત પોષ બાળ હુલાવે ૧ જિમતિમ લવે ૨ વિકથાવાદ(ત)૩ કલહ જગવે ૪... ૪ કુવચન બોલે ૫ થૈ રે કા૨ ૬ નિંદે ધર્મ ૭ હસે બહુવા૨ ૮ સાવધ કામની આજ્ઞા દિયે ૯ આશાતનાદિકથી નવિ બીયે ૧૦... ૫ બાર દોષ કાયાના સુણો, સાવદ્ય કામ કરે ઘરતણો ૧ અથિરાસણ ૨ ચલ નયણે જોય ૩ દિયે ઓટિંગણ ભીંતે પાટે સોય ૪... ૬
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૮૫
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખણે ખાજ ૫ મોડે કરડકા ૬ કરે ઉંઘતણાં સરેડકા ૭ વાળે પલોંઠી ૮ મલ પરિહરે ૯ વીસામણી ઉપરે મન ધરે ૧૦. ૭ અંગોપાંગ ઉઘાડાં કરે ૧૧ અથવા તનુ વચ્ચે સંવરે ૧૨ બાહ્ય દોષ યળે બત્રીસ, અંતર ન ધરે રાગ ને રીસ... ૮ યોગ તણા સંગ્રહ બત્રીસ, અંગે ધરી લહે શિવ સુજગીશ સમતાયે સામાયિક કહ્યું, કેસરી ચોરે કેવલ લહ્યું... ૯ સામાયિકથી લાભ અગાધ, દર્શન – જ્ઞાન – ચારિત્ર નિરાબાધ બાહ્ય અત્યંતર દુશ્મન દૂર, જ્ઞાનવિમલ ગુણ વધ નૂર... ૧૦
સિદ્ધ સ્વરૂપની સઝાય ગૌતમ સ્વામી પૃચ્છા કરે, વિનય કરી શીશ નમાય હો. પ્રભુજી અવિચલ સ્થાનક મેં સુચ્છું, કૃપા કરી મોય બતાય, પ્રભુજી ૧
શિવપુર નગર સોહામણું. પ્રભુજી અષ્ટકમ અળગા કરી, સાયં આતમ તામ, પ્રભુજી ૨ ફૂટ્ય સંસારના દુઃખ થકી, તેને રહેવાનું કિહાં ઠામ...શિવપુર હર કહે ઉર્ધ્વલોકમાં, સિદ્ધશિલા તણું ઠામ, હો ગૌતમ સ્વર્ગ છવ્વીસની ઉપરે, તેહનાં છે બારે નામ. પ્રભુજી શિવપુર ૩ લાખ પિસ્તાલીસ યોજના, લાંબી પહોળી જાણ, પ્રભુજી આઠ યોજન જાડી વચ્ચે, છેડે માખી પાંખ ક્યું જાણ પ્રભુજી શિવપુર ૪ ઉજવલ હાર મોતી તણો, ગોદુગ્ધ શંખ વખાણ, પ્રભુજી હે થકી ઉજળી અતિઘણી, ઉલટ છત્ર સંડાણ પ્રભુજી શિવપુર ૫ અર્જુન સ્વર્ણ સમ દીપતી, ગઠારી મઠારી જાણ, પ્રભુજી
સ્ફટિક રત્ન થકી નિર્મળા, સુંવાળી અત્યંત વખાણ પ્રભુજી શિવપુર ૬ સિદ્ધશીલા ઓળંગી ગયા, અધર રહ્યા સિદ્ધરાજ, પ્રભુજી અલોકશું જાઈ અડ્યા, સાર્યો આતમકાજ..પ્રભુજી શિવપુર ૭ જન્મ નહિ મરણ નહિ નહિ જરા નહિ રોગ, પ્રભુજી વેરી નહિ મિત્ર નહિ નહિ સંજોગ વિજોગ.પ્રભુજી શિવપુર ૮
૮૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભૂખ નહિ તૃષા નહિ નહિ હર્ષ નહિ શોક, પ્રભુજી કર્મ નહિ કાયા નહિ નહિ વિષયારસ યોગ...પ્રભુજી શિવપુર ૯ શબ્દ રૂપ રસ ગંધ નહિ નહિ ફરસ નહિ વેદ, પ્રભુજી બોલે નહિ ચાલે નહિ મૌનપણું નહિ ખેદપ્રભુજી શિવપુર ૧૦ ગામનગર તિમાં કોઈ નહિ નહિ વસ્તી ન ઉજાડ, પ્રભુજી કાળ – સુકાળ વર્તે નહિ રાતદિવસ તિથિવાર.પ્રભુજી શિવપુર ૧૧ રાજા નહિ પ્રજા નહિ નહિ ઠાકુર નહિ દાસ, પ્રભુજી મુક્તિમાં ગુરુ ચેલો નહિ, નહિ લઘુવડાઈ તાસ. પ્રભુજી શિવપુર ૧૨ અનંત સુખમાં ઝીલી રહ્યા, અરૂપી જ્યોત પ્રકાશ, પ્રભુજી સહુ કોઈને સુખ સારિખા, સઘળાને અવિચલ વાસ.પ્રભુજી શિવપુર ૧૩ અનંતા સિદ્ધ મુગતે ગયા, વળી અનંતા જાય, પ્રભુજી અવર ગ્યા રૂંધ નહિ, જ્યોતમાં જ્યોત સમાય.પ્રભુજી શિવપુર ૧૪ કેવલજ્ઞાન સહિત છે કેવલદર્શન ખાસ હો ગૌતમ ક્ષાયિક સમકિત દીપતું, કદીય ન હોવે ઉદાસ.હો ગૌતમ સિદ્ધસ્વરૂપ જે ઓળખે, આણી મન વૈરાગ હો ગૌતમ શિવસુંદરી વેગે વરે નય કહે સુખ અથાગ-હો, ગૌતમ
સૌધર્મ સ્વામીની જબૂસ્વામીને હિતશિક્ષાની સઝય
નિજ વાહનથી ઊતરી આવે સદ્દગુરુ પાસ, વંદન વિધિસ્ય સાચવી, બેઠા મન ઉલ્લાસ... ૧ દ્રવ્ય ભાવ બિહું ભેદસ્ય, વંદે જિનવર દેવ, ભૂષણ ભૂષિત દેહસ્ય, પરિકર સબ સસનેહ... ૨ સાસુ સસરા ને વહુ અડત્રણ એમ ચોવીસ, ઋષભદત્ત ને ધારિણી, પ્રભાસ્યું સગ વીસ.. ૩ ત્રણે ગુણ અણગારનાં, દેહ ધારક સાક્ષાત, પંચ સયા પ્રભવા તણો, સવિ પરિકર વિખ્યાત.... ૪ કોણીક પ્રભવા આદિ કેઈ, વ્યવહારી સમુદાય, જિન વંદીને ભાવસ્યું, પ્રણમે સોહમ પાય... ૫
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૮૭
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
તવ સોહમ ગણધર કહે, ખૂણ ઈશાન નિવેશ, તે અનુમતિ માગી ગ્રહો, શ્રી જિનવરનો વેશ....૬ તવ અશોક તરુ તળે, જઈ આભરણ ઊતાર, વેષગ્રહે મન હર્ષશું, પ્રભવો જંબુકુમાર... ૭ કહે કોણિક નૃપ પ્રભુ પ્રત્યે, શિષ્ય દાન દીધું આજ, દીક્ષા ભવ નિસ્તારિણી, દીઓ એહ ગુરુરાજ... ૮ તવ દૃઢ મન કરવા ભણી, પૂછે સોહમ સ્વામ, સંયમકામે પાળવું, વીસ વિસવા સાવધાન... ૯
ઢાળ
તવ સોહમ ગણધર કહે, સહુને હિત કામે, ઋષભદત્ત આદે કરી, નિસુણો શિ૨ નામે (મી), એ દુષ્કર છે પાળવું, વચ્છ દુષ્કર કરવું, વિણપ્રવહણ નિજ બાહુસું, જલનિધિનું તરવું.... ૧ પંચ મહાવ્રત પાળવા, નિત ત્રિકરણ શુદ્ધે, દશ વિધ ધર્મ આરાધવો, મન ઋજુતા બુદ્ધે, ગચ્છ પરંપરા વર્તવું, અહોનિશ ગુરુ સેવા, ગુરુ આણા શિર ધારવી, જિમ મીઠા મેવા... ૨ વિનય વિવેક કરી ઘણો, ગુરુસ્યું મન મેલે, તત્ત્વહિતાહિત વાતસ્યું, નિજ મનડું ભેલે, વચને સંતોષે સહુ જિમ જલની ધારા ગુરુ મનડું સજી કરી લહે આગમ પાર.... ૩ સમુદાણી વૃત્તિકરી જે એષણ શુદ્ધે, રસ લીયે દેહ ધારવા નહિ લંપટ બુદ્ધ, અણમીલતે ઉણો નહિ મીલે ન ગર્વ ધારે, શીખ સહે સમતા૨સે લૈંગિત આકા૨ે, સર્વ સહે પૃથ્વી પરે એ લક્ષણ ધરવું, પ્રવચનમાતા આઠ જે તસ ચિંતન કરવું.
૮૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગૃહી પ્રસંગ કરવો નહિ સાવદ્ય ન કહેવું, આપ ડહાપણ ગોપવી ગુરુવચને રહેવું, ૪ યાવજીવ ગુરુ સેવનાં કરતાં તપ સાધે, દશ વિધ વૈયાવચ્ચ કરે તો ગ સ વાધે, પરીષહ સઘળા જીપવા કરુણા દિલ આણે, નિશ્ચય ને વ્યવહારસ્યું સમયાદિક જાણે, વિષય કષાય નિવારવા દૂરે કરો પ્રમાદ, સિતવદન હેજાળુઓ હોયે વચન સવાદ, ધર્મ લહે ભવિ દેખીને તે મુદ્રા ધારે, ઈમ આપો હું તારતો પરને પણ તારે. ૫ કપટે ધર્મ ન આચરે ન ધરે બંગ માયા, શત્રુમિત્ર સરખા ગણે સમ રંક ને રાયા, અનિયત વાસ વસે સદા જે અપ્રતિબદ્ધ, આધાકર્માદિના લીયે થાપણ પ્રતિબંધ, વચ્છ ચારિત્ર તેહનું સહી જે નિજ અજુઆળે, સિંહપરે જે આદરી સિંહની પરે પાળે, સ્યું સંયમ લીધા માટે સંસાર તરીકે, મલિનપણું ભારે હોયે જેમ કંબલ ભીંજે. ૬ પરનાં છિદ્ર જુએ ઘણાં ગુરવાદિક કેરાં, શીખ દીવંતા રીસર્વે અવગુણ અધિકેરા, રીસે ધડહડતો રહે વહે આપ મુરાદ, એકાકી નિજ ચિત્તસ્યું સેતે પ્રમાદ, કથન ન માને કેહનું જીમ વાંકા ઘોડા, મુદ્રા પણ તેહવી ધરે જિમ બંભણ ત્રોડા, આગમ અર્થ લહી કરી હોયે ગુરુથી વાંકા, મસકજ લોહાની પરે દુઃખદાયક માંકા. ૭ તેહ ભણી પ્રભવા સુણો છો ધર્મના અર્થી, ભક્તિવંત ભદ્રકમને લાજે જે પરથી,
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૮૯
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
રહી દીક્ષા તેહની ખરી જે સમતા આણે, ઈહભવ પરભવ કેરડાં તે સવિસુખમાણે, જો મનડું સૂવું હોય તો લેજો દિક્ષા, સોવન કસવટની પરે સહેવી છે શિક્ષા, નિત્યનિત્ય અછે ઝૂઝવું સંયમને કામે, વિસવી સવા આવ્યું હોયે જો નિજ મન ગમે. ૮ હિત શિક્ષા એમ સાંભળી શ્રી સોહમ કેરી, સંઘ સકલ સોભાગીયો રહ્યો ગુરુને ઘેરી. વાજા જય તણા તિહા ગુહીરા અતિ ગાજે, નયવિમલ કહે જૈનની ઠકુરાઈ છાજે, તવ જંબુ પ્રભવો કહે શિર ચડાવી શીખ, પરિવારે પણ આદરી આપો અમને દિખ. ૯
© ૦ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
કથાત્મક સઝય
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
અઢાર નાતરાની સઝાય
એકવીશની એ દેશી મથુરા નગરી રે, કુબેરસેના ગણિકા વસે, મનહરણી રે, તરુણી ગુણથી ઉલ્લસે; તિણે જાયો રે, યુગલ ઈક સુત ને સુતા; નામ દીધો રે, ઉથલો-કુબેરદત્ત-કુબેરદત્તા. ૧
ઉથલો મુદ્રાલંકૃત વસ્ત્ર વિંટી, યુગલ પેટીમાં ઠવ્યો; એક રાત્રિ માંહી નદી પ્રવાહ, જમુના જળમાં વહ્યો; સોરિયપુર પ્રભાત શેઠે, સંગ્રહી બેંચી કરી; એક પુત્રને પુત્રીય બીજો. રાખતાં હરખે ધરી. ૨ બિહું શેઠે રે, ઓચ્છવ કયો અતિ ઘણો, કર્મ યોગે રે, મળીયો વિવાહ બિહું તણો; સારી પાસા રે, રમતાં બિહુ મુદ્રા મિલી, નિજ બંધવ રે, જાણીને થઈ આકળી. ૩
ઉથલો આકુળી થઈ તવ ભગિનિ, વિષય વિરક્ત તે થઈ; સાધ્વી પાસે ગ્રહી સંજમ, અવધિનાણી સા થઈ; વ્યવસાય કાજે કુબેરદત્ત, હવે અનુક્રમે મથુરા ગયો; વળી કર્મયોગે વિષય ભોગે, વિલસતાં અંગજ થયો. ૪
ચાલ નિજ બંધવ રે, પ્રતિબોધનને સાહુણી; વેશ્યા ઘર રે, આવીને સા સાહુણી; ધર્મશાળા રે, પારણાને પાસે રહી; હુલાવે રે, બાળકને સા ઈમ કહી. ૫
ઉથલો ઈમ કહી પુત્ર-ભત્રીજ–બંધવ, દેવર–કાકો–પોતરો; ઈમ નાતરા ષટ તુજ સાથે, રુદન કરતી ઉચ્ચરો;
૯૨ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
પતિ–પિતા–બંધવ-જેઠ, સુમરો-પિતરિયો ઇણી પરે કહી; કુબેરદત સુ સાધવી ષટ, નાતરા ઈણી પરે લહી. ૬ ચાલ-ભોજાઈ રે, શોક-માતા–સાસુ-વહુ; બડી માતા રે, ઇણી પરે ષટ સગપણ લહું; તવ ભાષે રે, સાધ્વીને વેશ્યા ઈછ્યું; અસમંજસ રે, થયું ભાષે છે એ કિડ્યું.
ઉથલો
કિયું ભાષે લાજ ન રાખે, સાધ્વી વેશ્યાને કહે; મંજુષમાંહિ વિય મેલ્યા, તેહ વિતક સબ કહે; ઈમ સુણીય ગણિકા લીયે સંજમ, પાર પામી ભવ તણો; સાધ્વી ઈમ ઉપદેશ દીધો, કરી ઉપકાર અતિ ઘણો. ૮
ચાલ ચાલ–સુણી પ્રભાવ રે; અણી પરે સંસારમે; સબંધ રે એ સગપણ સંસારમેં; એકેકે રે; સગપણ દશ-આઠ ઈમ કા; ચિહું જણના રે, ગિણતા ઇમ બહેતર થયા. ઉથલો ૯
ઉથલો થયા બિહંતર ઈમ પંડુત્તર, કહે જંબુકુમાર એ; સંસાર વિષય વિકાસ ગિરૂઆ, દુઃખના ભંડાર એ; તેહ ભણે સંજમ ગ્રહે પ્રભવો સુખ તિણ પરે હુલ્લસે; કવિરાજ ધીર વિમળ સેવક, નયવિમળ ઉપદિશે. ૧૦
અવંતી સુકુમાલજીની સાય
લાછલદે માત મલ્હાર - દેશી મનોહર માલવ દેશ, તિહાં બહુ નગરનિવેશ; આજ હો આછી રે, ઉજેણી નગરી શોભતી જી. ૧ તિહાં વસે ધન શેઠ, લક્ષ્મી કરે તસ્સ વેઠ; આજ હો ભદ્રા રે, તસ ઘરણી મનડું મોહતીજી. ૨
-
-
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૯૭
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂરવભવે ઝખ એક, રાખ્યો ધરીય વિવેક; આજ હા પામ્યો રે, તેહ પુજે સોહમકલ્પમાંજી. ૩ નલિનીગુલ્મ વિમાન, ભોગવી સુખ અભિરામ; આજ હો તે ચરિને રે, ઉપન્ના ભદ્રા-કુક્ષીમાંજી ૪ અવંતીસુકુમાલ, નામે અતિ સુકુમાલ; આજ હો દીપે રે જીપે, નિજ રૂપે રતિ-પતિ. ૫ રંભાને અનુસાર, પરણ્યો બત્રીશ નારી આજ હો ભોગી રે, ભામિની શું ભોગ જ ભોગવેજી. ૬ નિત નવલા શણગાર, સોવન જડીત સફાર; આજ હો પહેરે રે, સુંવાળા ચીવર સુંદરુંજી. ૭ નિત્ય નવલાં તંબોલ, ચંદન કેશર ઘોલ; આજ હો ચરે, નિજ અંગો, અંગે ફુટડા જી. ૮ એક પખાલ અંગ, એક કરે નાટક રંગ; આજ હો સહજે રે, સુંવાલી સેજ સમારતીજી. ૯ એક બોલે મુખ વાત, મીઠી જાણે દ્રાખ; આજ હો લાવણ્ય લટકા, રૂડા બોલડાજી. ૧૦ એક કરે નયન કટાક્ષ, એક કરે નખરાં લાખ; આજ હો પ્રેમે રે પુણ્યવાનને, પીયુ પીયુ ઉચરજી. ૧૧ એક પીરસે પકવાન, એક સમારે પાન; આજ હો પીરસે રે, સારા સારા સાલણાંજી. ૧૨ એક વળી ગુંથે ફુલ, પંચ વરણ બહુ મૂલ; આજ હો જામો રે, કેસરીએ કસ એક બાંધતીજી, ૧૩ એક કરે જીજીબાર, કરતી કામ વિકાર; આજ હો રૂડી રે રઢીયાળી, વિણા વગાડતીજી. ૧૪ ઈત્યાદિક બહુ ભોગ, વિલસે સ્ત્રી-સંયોગ; આજ હો જાણે રે, દેવ દુંદુભિ પૃથ્વીમંડલેજી. ૧૫ તેણ સમયે સમતાપુર, શ્રી આર્યમહાગીરી સૂર; આજ હો આવ્યા રે, ઉજેણીપુરને પરિસરેજી. ૧૬
૯૪ ૦ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
વસ્તી અનુગ્રહ હેત, ચેલા ચતુર સંકેત; આજ હો મહેલે હૈ, ભદ્રા ઘરે થાનક યાચવાજી. ૧૭ વારું વાહન શાલ, મોટી વલી પટશાલ; આજ હો આપે રે, ઉતરવા કાજે સાધુનેજી. ૧૮ શિષ્ય કથન સુણી એમ, સપરિવાર ધરી પ્રેમ; આજ હો પુણ્યે રે, પટશાલે આવી ઉતર્યાજી. ૧૯ સકળમુનિ સમુદાય, કરે પોરિસ સઝાય; આજ હો સુણીયા રે, શ્રવણે સુખ નિલીનીગુલ્મનાજી. ૨૦ તેહસુણી વૃત્તાંત, જાતિસ્મરણવંત; આજ હો ચિંતે રે, ચિત્તમાંહી એ કેમ પામીએજી. ૨૧ પૂછે ગુરુ નેહ, કેમ લહિએ સુખ એહ; આજ હો ભાખે રે, ગુરુ તવ વચન સુધારસેજી. ૨૨ ચરણથી નિશ્ચય મોક્ષ, જો પાળે નિર્દોષ; આજ હો એહવા રે, સરાગે વિમાન પણુંજી. ૨૩ કહે ગુરુને દીયો દિખ, ગુરુ કહે માત સમિપ; આહો માતા રે, અનુમતિ વિણ સંયમ કામનાજી. ૨૪ તિહાં માતા કરે આલાપ, સ્ત્રીના વિરહ વિલાપ; આજ હો કહેતા રે, તે સઘળા પાર ન પામીએ જી. ૨૫ આપે પહેર્યો વેશ, ગ્રહી આગ્રહ શું વિશેષ ? આજ હો ધારે રે, તિહાં પંચ મહાવ્રત ગુરુ કનેજી. ૨૬ જેમ કર્મ ખપી જાય, બતાવો તેહ ઉપાય; આજ હો આવે રે, ઉપયોગી ગુરુ પરિસહ તિહાંજી. ૨૭ કંટક રે વન માંહી, પહોંચ્યો મન ઉચ્છહી; આજ હો કરે રે, કાઉસ્સગ તિહાં કર્મ તોડવાજી. ૨૮ માછી ભવની નાર, કરી ભવ ભ્રમણ અપાર; આજ હો થઈ રે, સ્વાલણી બાલણીની પરેજી. ૨૯ નવ પ્રસુતિ વિકરાળ, આવી વનમાં ચાલ; આજ હો નિરખી રે, મુનિને રીસે હડહડેજી. ૩૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૯૫
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિશ્ચલ મન મુનિ નામ, કર્મ દહનને કામ; આજ હો ભૂખે રે, ભડભડતી મુનિચરણે અડેજી. ૩૧ ચારે પહોર નિશી જોર, સહ્યો પરિસહ ઘોર; આજ હો કરડી રે, શિયાલણે શરીર વલુરીયુંજી. ૩૨ ધરતો ધરમનું ધ્યાન, નલિનીગુલ્મ વિમાન; આજ હો પહોંચ્યો રે, પુન્ય પ્રભાવથી જી. ૩૩ સુરભિ કુસુમ જલવૃષ્ટિ, સુર કરે સમકિતષ્ટિ; આજ હો મહિમા રે, તે ઠામે સઘળો સાચવેજી. ૩૪ ભદ્રાને સર્વ નાર, પ્રભાતેતિણ વાર; આજ હો આવી રે, ગુરુ વાંદી પૂછે વાતડીજી. ૩૫ ગુરુ કહે એક રાતમાં જ, સાધ્યા મનનાં કાજ; આજ હો નિસુણી રે, સર્વે સંયમ આદરેજી. ૩૬ ગર્ભવતી એક પુત્ર, તેણે રાખ્યું ઘરસૂત્ર; આજ હો સ્થાપે રે, કાઉસ્સગ મુનિ ઠામ સુંદરીજી. ૩૭ તે મહાકાલ પ્રસાદ, આજ લગી જશવાદ; આજ હો પાર્શ્વજીનેશ્વર, કેરો રૂડો તિહાંજી, ૩૮ ધનધન એ મુનિરાજ, સાર્યા આતમ કાજ; આજ હો લેશે રે, શિવરમણી ભવને આંતરે જી. ૩૯ ધીરવિમલકવિ શિષ્ય, લલીત નામે શિષ્ય; આજ હો તેણે રે, નયવિમલ ગાવે ગુણ ઘણાજી. ૪૦
કૌશલ્યાજીની સઝાય
ભામિનીને ભરતાર મનાવે-દેશી
દશરથ નૃપ કૌશલ્યાને કહે, તું ભામિની કિમ હરવાણી. કે આ જોને રે તું ભા૰ પ્રાણથકી અધિકારી છો વહાંલી. કે શાને કે શા માટે, નારે વાહલા નહિ બોલું તુમ્હ સાથે. રામ માતા ગુણખાણી કે રામ કેના જો કે નાહિ જો. રે, તુમ શું અબોલડા લીધા. ૧ આંકણી.
૬ ૭ શાનવિમલ સઝાંયસંગ્રહ
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગલાપાસો રમણીના ગલાથી, છોડવે આપણે હાથે. કે આ. સાહામું જોઈ દુઃખ કહે મુઝને એમ કહે ગ્રહિ બાર્થે. કે આ. કે ના જો. ૨ અઠોત્તર વિધ સ્નાત્ર કરાવ્યાં મંત્ર હવણના પાણી કે. આ. અહવિણ તે સઘલે મોકલાવ્યાં, ત્યારે પ્રીતિ તુમારી જાણી.કે.આ.કે. ના. ૩ પતિ સુતવંતી જે કુલવંતિ, તે સવિ સરખે દાવેં. કે. આ. શોક્ય વેધ હોય શુણિ સમાના, તે કિમ ખમીયા જાવે. કે આ કે. ના. ૪ કહે દશરથ નૃપ સ્નાત્ર તણું જલ મોકલીયું છે પહેલાં કે. આ. કર કંકણને શો આરીસો શ્યા બોલો છો ઘહેલાં છે. આ કે ના. ૫ પ્રેમ કલહ કરતાં એક આવી, જલ લઈ દાસી જ હતી. કે આ. તુરત આગમન નવિ થયું જવાથી, એમ અવસ્થા કરતી. કે આ. કે ના. ૬ ઈણ નિમિત્તે ભવસંવેગ આવ્યો, દેહ અસ્થિરતા જાણી કે. આ. દંપતી દોય મલ્યાં રસ રંગે લિયે સંયમ નૃપ ને રાણી. કે. આ. ૭ કે હોવે જિહાં રે વાહલા, હવે બોલું તુમ્હ સાથ રે. આંકણી. ઈમ સંબંધ છે. પા ચરિત્રે રામને રાજની વેલી. કે. આ. જ્ઞાનવિમલ ગુરુથી તે લહ્યો કર્યો ભક્તિને મેલી કે. આ. કે હોવે. ૮
ગજસુકુમાલની સઝાય રૈવત ગિરી વનમાંહિ નેમી જિનેસર આવી સમોસર્યાજી, નયરી દ્વારામતી નાથ હરિબલ આવે યાદવ પરિવયજી. ૧ દેશના દિયે જિનરાજ તે સુણીને ભવ ભયથી ઉભગોજી. ગિરુઓ ગજસુકુમાલ કહે હવે સંયમને કરું સગોજી. ૨ ભણે દેવકી સુણ વચ્છ ! લહુઓ છે તું વ્રત દુર્ધર અછેજી, રાજ્ય કરી થઈ ભક્ત ભોગી સંયમને લેજ્યો પછજી. ૩ તિહાં જે પ્રેમના વયણ સયણ મિલીને જે જે ભાખીયાજી, ઉત્તર પડુત્તર જેહની આગમે છે છતાં સાખીયાજી. ૪ ઉચ્છવચ્ચું લેઈ દિકખ શીખ સુણીને વ્રત ધારી થયાજી, કહે કિમ કર્મ પલાય અવિચલ સુખ લઈ તે કહો કરી મયાજી. ૫
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૭.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રભુ કહે પ્રતિમા ધ્યાને એકલમલ રહ્યા-કર્મને જીતવાજી, ભૂમિ મસાણને ઠામે સોમિલ સસરો વયણ કહે નવાજી. ૬ શું માંડ્યું પાખંડ ઈમ કહી સિરે બાંધી માટી પાળહ્યું , ભરીયા તિહાં અંગાર કર્મ શરીર દહે તત્કાલમ્યું છે. ૭ થઈ કેવલી થયા સિદ્ધ સુર મીલી ઓચ્છવ તિહાં કરેજી, નિસુણી દેવકી માય હિયડલા માંહે દુઃખતે અતિધરેજી. ૮ નિસુણી નેમની વાણી જાણી ઇમ સંસાર વિડંબનાજી, ઠંડી વયર વિરોધ સંયમ લીયે તે સમયે બહુજનાજી. ૯ ધન ધન એ મુનિરાજ કાજ સમાય) સુધાર્યા બાલપણા થકીજી, જ્ઞાનવિમલ સુખ લહંત જસ મનિ ધર્મ ક્ષમાની છબી જગીજી. ૧૦
ચંદનબાલાની સઝાય -
રાગ-નારે પ્રભુ નહિ માનું – મારું મન મોહ્યું છે ઇમ બોલે ચંદનબાલ, મારું મુજ ફલીયો સુરતરુ સાલ; હું રે ઉમરડે બેઠી હુંતી, અઠ્ઠમ તપને અંતે, હાથ ડસકલાં ચરણે બેઠી, માહરા મનની ખંતે, મા. ૧ શેઠ ધનાવહે આણી દીધા, અડદ બાકુળા ત્યારે; એહવામાં શ્રી વીર પધાર્યા, કરવા મુજ નિતારે. મા૨ ત્રિભુવનનાયક નિરખી નયણે, હરખી ચિત્ત મઝાર; હરખ આંસુ જલ હું વરસંતી, પડિલાભ્યા જયકાર. મા. ૩ પંચ દિવ્ય તવ દેવ કરે શુચિ, વરસી કંચનધાર; માનું અડદ અન્ન દેવા મિષે, વીર કર્યા તિણવાર. મા. ૪ જ્ઞાનવિમલ પ્રભુજી હાથે લીધો સંજમભાર; વસુમતી તવ કેવલ લહીને, પામી ભવજલ પાર. મા. ૫
૮ ૭ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચંદનબાલાની સાય
કૌશાંબી પતિ શતાનિક નૃપ, મૃગાવતી તસ રાણી, મંત્રી સુગુપ્ત પ્રિયા તસ નંદા, મૃગાવતી સહી આણી, પ્રેમે પૂજ્ય પધારો વી૨ બોલે ચંદન બાલા. ૧ શેઠ ઘનાવહ મૂળાનો પતિ, નિવસે તે પુરમાંહી, એક દિન વીર અભિગ્રહ ધારે, પોષ બહુલ પડવાએ, પ્રેમ પૂજ્ય૦ ૨ મુંડિત મસ્તક કર પણે નિગડીત, રોતી અટ્ટમ અંતે, રાજ સુતા દાસી થઈ આપે, અડદ સુપડાને અંતે. પૂજ્ય ૩ એમ ગોચરીએ નિત્ય ફરે, પણ અભિગ્રહ પૂર્ણ ન થાવે મૃગાવતી શતાનિક નંદા મનમાં બહુ દુઃખ પાવે. પૂજ્ય ૪ દધિવાહન નૃપ નયરી ચંપા, રાય શતાનીકે ભાંગી ધારિણી પુત્રી જેહ વસુમતી, રાજ સુતા બંદી લાધી. પૂજ્ય પ શેઠ ધનાવહે તે ઘર આણી, મૂળા શેઠાણીએ દેખી ઇર્ષ્યાથી ઘ૨માહે પૂરી, ત્રણ દિવસ લગે ભૂખી. પૂજ્ય ૬ દેખી વી૨ હરખજલ નયણે, અડદ બાકુળા આપે પંચદિવ્ય સુ૨ પ્રગટે નામે, ચંદન બાળા થાપે. પૂજ્ય ૭ વીર હાથે લઈ સંયમ અનુક્રમે, શિવ લહે ચંદન બાળા, જ્ઞાનવિમલ ગુણ લહી ખમાવત, પામે મંગલ માળા. પૂજ્ય ૮
ચંદ્રગુપ્તના ૧૬ સ્વપ્નોની સઝાય
દુહા
ગુરુપદ પ્રણમી કરી સોલ સુપમ દુઃષમ સમય તણાં કહુ શાસ્ત્રતણે
ઢાલ
સુવિચાર,
અનુસાર.
નયરે
ચંદ્રગુપ્ત
રાજન,
પાટલીપુર ચાણાયક નામે બુદ્ધિ નિધાન પ્રધાન, એક દિન (પોષહમાં) સુખ સેજે સુતો રયણી મઝાર,
તવ દેખે નરપતિ સોલ સુપન
સુખકાર.
જ્ઞાનવિમલ ઝાયસંગ્રહ ૦૭ ૯૯
૧
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રુટક સુખકારક વારક દુઃખ કેરાં નિરખે નૃપ વડ વખતે, વાજિંત્ર તૂરે ઉગતા સૂરે આવી બેઠો તખતે, ચાણાયક નાયક મતિ કેરો આવી પ્રણમે પાય, સોલ સુપન રયણાંતરે લાધ્યાં તે બોલે નરરાય, ૩
ઢાલ,
ધુરિ સુહણે દેખે સુરતરુ ભાંગી ડાળ, બીજે આથમીયો સૂરજબિંબ અકાલ, ત્રીજે ચંદ્રચલણી ચોથે નાચ્યાં ભૂત, પાંચમે બાર ફણાનો લો) દઠો અહિ અદ્ભુત. ૪
ત્રુટક અતિ અદ્ભુત વિમાન વળ્યું તિમ છઠે સુહણે દેખે, કમલ ઉકરડે સાતમે આઠમે આગીયો અંધારે પેખે, સુકો સરોવર નવમે દક્ષિણ પાસે ભરીયો નીર, દશમે સુહણે સોવનથાળે કૂતરી) ખાયે ખીર. ૫
ઢાલ ગજ ઉપર ચઢીયા વાનર દેખે ઈગ્યાર, મર્યાદા લોપે સાગર સુપન એ બાર, મોટે રથે જુતાત્યા–તીયા) વાછડા તેરમે દેખે, ઝાંખા તિમ રયણાં ચઉદયે સુપને પેખે. ૬
- ત્રુટક તિમ દેખે પનરમે વૃષભે ચઢીયા રાજકુમાર, કાળા ગજ બેઠું માંહોમાંહે વઢતા સોલ એ સાર, એહવા સોલ સુપન જે લાધ્યાં સંભારે નૃપ જામ, એહવે આવી દીયે વધાઈ વનપાલક અભિરામ. ૭
સ્વામી તુહ વનમાં શ્રુતસાગર ગુણખાણી, ભદ્રબાહુ મુનીસર ચૌદ પૂરવ ધર જાણી,
૧૦૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિસુણીને
આવ્યા
ચાણાયક સાથે
વંદન
કાજે
જાય,
નરપતિ પ્રણમે પાય.
ત્રુટક
પાય નમીને નૃપતિ પૂછે સોલ સુપન સુવિચાર, કૃપા કરી ભગવંત મુજ દાખો એહ કરો ઉપકાર, તવ ગિરુઆ ગણધર શ્રુતસાગર બોલ્યા નરપતિ આગે, દુસ આરે એહ સુપનનો હોશે બહુલો લાગ.
૯
ઢાલ
સુરતરુ કેરી શાખા ભાંગી તેહનું એ ફ્લૂ સારજી, આજ પછી કોઈ રાજા ભાવે નહિ લીયે સંયમ ભારજી, આથમ્યો સૂરજ બિંબ અકાલે તે આથમ્યું કેવલનાણજી, જાતિસમરણ નિર્મલ ઔહિ નહિ મણપજ્જવ નાણજી, ૧૦ ત્રીજે ચાલણી ચંદ્ર થયો જે જિનમત એણી પરે હોશેજી,. થાપ–ઉત્થાપ તે કરશે બહુલાં કપટી કુગુરુ વિગોશેજી, ભૂત નાચ્યા જે ભૂતલે ચોથે તે કુગુરુ કુદેવ મનાશેજી, દૃષ્ટિરાગે વ્યામોહ્યા શ્રાવક તેહના ભક્તો થાશેજી. ૧૧ બાર ગ઼ો વિષધર જે દીઠો તેહનું એ ફ્લુ જાણોજી, બાર વરસ દુર્ભિક્ષ તે પડશે હોશે ધર્મની હાણોજી, વળ્યું વિમાન જે આવતું પાછું તે ચારણ મુનિ નવિ હોશેજી, સાતિચારી આચારી થોડા ધર્મ અધર્મે જાશેજી. ૧૨ કમલ ઉકરડાનું ફલ એહી નીચ ઉચ કરી ગણીએજી (ગણશેજી), ક્ષત્રિય કુલ શૂરા તેહિ પણ વિશ્વાસીને હણીએજી (હણશેજી), આગિયા સુહણાનું ફ્લ જાણો જિન ધર્મે દૃઢ થોડાજી, મિથ્યાકરણી કરતાં ધસે, શ્રાવક વાંકા ઘોડાજી. ૧૩ સૂકું સરોવર દક્ષિણ પાસે, નીર ભરીયું સુવિલાસેજી, આપ ઉગારણ કાજે મુનિવર, દક્ષિણ દિશમાં જાશેજી, જિહાં જિહાં જિન કલ્યાણક તિહાં તિહાં ધર્મનો વિચ્છેદ થાશેજી, સંત અસંતની પેરે મનાશે, ધર્મી જન સીદાશેજી. ૧૪
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૦૧
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
સોવન થાળે ખી૨ ભખે જે કૂતરો દસમે સુહણેજી, ઉત્તમની ઉપાર્જિત લક્ષ્મી મધ્યમ બહુ પરિમાણેજી, ગજ ઉપર જે વાનર ચઢીયા તે હોશે મિથ્યાત્વી રાજાજી, જિનધર્મે વલી સંય કરતા મિથ્યામતમાં તાજાજી. ૧૫ મર્યાદા લોપે જે સાગર તે ઠાકુર મૂકશે ન્યાયજી, જૂઠા સાચા સાચા જુઠા કરશે. લાંચ પસાયજી, જેહ વડેરા ન્યાય ચલાવે તેહ કરે અન્યાયજી, કુંડ કપટ છલ છદ્મ ઘણેરા કરતા જૂઠ ઉપાયજી. ૧૬ મોટે ૨થે જે વાછ૨ડા ત્યા તેરમે સુપને નરેશજી, વૃદ્ધપણે સંયમ નહી લેવે કોઈ લઘુપણે કોઈક લેશેજી, ભૂખે પીડ્યા દુ:ખે ભીડ્યા પણ વૈરાગ ન ધરશેજી, ગુરવાદિક મૂકીને શિષ્યો આપમતિ થઈ. ફરશેજી. ૧૭ ઝાંખા રતન તે ચૌદમેં દીઠાં તે મુનિવર ગુણ હીણાજી, આગમ મત વ્યવહારને ઠંડી દ્રવ્યની વૃત્તિયે લીણાજી, કહેણી રહેણી એક ન દીસે હોશે ચિત્ત અનાચારજી, શુદ્ધ પરંપર વૃત્તિ ઉવેખે ન વહે વ્રતનો ભારજી. ૧૮ રાજકુમાર જે વૃષભે ચઢીયા તે માંહેમાંહે નવિ મલશેજી, વિરૂઆ વે૨ સગાં સંગાથે પરશું નેહ તે ધરશેજી, કાળા ગજબેહુ વઢતા દીઠા તે માગ્યા મેહ ન વરશેજી, વણજ વ્યાપારે કપટ ઘણેરાં તોહી પેટ ન ભરશેજી. ૧૯ સોલસુપનનો અર્થ સુણીને ભદ્રબાહુ ગુરુ પાસેજી, દુસમ સમય તણાં ફ્ળ નિસુણી રાજા હૈયે વિમાસેજી, પુત્ર રાજ્ય વી વ્રત લેવે સારે આતમ કાજી, ભવિકજીવ બહુલા પ્રતિબોધ્યા ભદ્રબાહુ ગુરુરાજી. ૨૦ ગુણરાગી ઉપશમરસ રંગી વિરતિ પ્રસંગી પ્રાણીજી, સાચી સહણાનું ધારે (પાળે) મહાવતપંચ, સમકિત એ સહિ નાણીજી, નિંઘ ન કરે વદને કેહની બોલે અમૃત વાણીજી, અપરંપાર ભવજલધિ તરવા સમતા નાવ સમાણીજી. ૨૧
૧૦૨ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનશાસન ભાસન સુંદર બોધિબીજ સુખકારજી, જીવદયા મનમાંહે ધારો કરુણા રસ ભંડારજી, એ સઝાય ભણીને સમજો દુસમ સમય વિચારજી, ધીરવિમલ કવિરાય પસાયે કવિનયવિમલ જ્વકા૨જી. ૨૨
-
ચૌદસો બાવન ગણધરોની સંખ્યાની સઝાય તુજ સાથ નહિ બોલું ઋષભજી, તેં મુજને વિસારીજી – દેશી સુખકર સદ્ગુરુના પદ પ્રણમી જિનગણ નામ પ્રમાણજી; પ્રહ ઊઠીને નિત્ય પ્રત્યે ભણતાં, થારે કોટિ કલ્યાણજી, સુખક૨–૧ શ્રી પુંડરિક આદિ ચોરાસી, ગણધર ઋષભના જાણો જી; અજિત તણા નેવું ગણધર, સિંહસેનાદિ પિછાણો જી. સુખકર–૨ એકસો બે ગણપતિ શ્રી સંભવ, જિનના ચારુ પ્રમુખા જી;
એકસો સોળ અભિનંદન જિનના, વજ્રનાભ નામે સુમુખા જી. સુખક૨-૩ વર્માદિક શત ગણધર પંચમ, સુમતિનાથના કહીએ જી; પ્રદ્યોતન આદિ નેવું ગણધરજી, પદ્મપ્રભજીના લહીએ જી. સુખકર–૪ વિદર્ભ મુખ્ય ગણી પંચાણું, સુપાર્શ્વ જિનવર કેચ જી; દિન આદિ દઈ ગણધર ત્રાણું, ચંદ્રપ્રભ જિન તેરા જી. સુખકર-૫ સુવિધિ જિનના છયાસી ગણધર, વરાહ આદિ સુખકારી જી;
નંદ પ્રમુખ એ છાસઠ ગણધર, શીતળના યકારી જી. સુખકર-૬ છાસઠ ગણધર શ્રેયાંસ જિનના, કચ્છપ નરેસર નામ જી;
વાસુપૂજ્યના બાસઠ ગણધર, સુભૂમ આદિ અભિરામ જી. સુખકર-૭ વિમલનાથના છપન્ન ગણધર, મંધર મહીધર આઠે જી; અનંતનાથ પચાસ ગણેશા, યશ નૃપ આદિ આાદે જી. સુખક૨-૮ અરિષ્ટ આદિ તેંતાળીશ ગણધર, ધર્મ નાથના વારુ જી;
નેવું ગણધર શાંતિ જિણંદના, ચક્રાયુદ્ધ ભવતારૢ જી. સુખકર-૯ શ્રી કુંથુનાથના પાંત્રીસ ગણધર, સાંબ નૃપતિ વડે જી;
તેત્રીસ ગણધર અરનાં જાણો, કુંભ આદિ ગુણ ઘેરા જી. સુખકર–૧૦ અભિક્ષપક આદિ અઠ્યાવીશ ગણધર, મલ્લિનાથના સોહે જી; મલ આદિ ગણધર અઠારહ, મુનિસુવ્રત મન મોહે જી. સુખક૨-૧૧ જ્ઞાનવિમલ સઝાયર્સંગ્રહ ૦ ૧૦૩
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
નમિ જિનેશ્વરના સત્તર ગણધર, મુનિ શુભ નૃપતિ દઈ આદે જી; વરદત્ત આદિ અગિયારહ જાણો, નેમિનાથ સુપ્રસાદે જી. સુખકર-૧૨ આર્યદિન આઠે દશ ગણધ૨, પ્રાર્શ્વનાથના બેસ જી; ઇંદ્રભૂતિ ગૌતમ દોય નામે, વી૨ અગિયાર ગણેશજી. સુખકર–૧૩ ચૌદસે બાવન સર્વે જિનના, ગણધર માની લહીએ જી; બોધી બીજને હેતે જેહના, નામ ધ્યાન ગુણ કહીએ. જી. સુખક૨-૧૪ ઇંદ્રભૂતિ અગ્નિભૂતિ વાયુ, વ્યક્ત સુધમાં લીએ જી; મંડિત મૌર્યપુત્ર, અકંપિત, અચલ ભાત ગુણ વહીએ જી. સુખકર–૧૫ મેતાર્થ પ્રભાસ એ નામે, અગ્યારહ ગણધાર જી; અજર અમર નિ:કલંક પરમપદ, પામ્યા જે જિન સાર જી. સુખકર-૧૬ લાખ અઠ્યાવીસ અડતાલીશ વળી, સહસ્ર સાધુ સમુદાય જી;
હસ્તદીક્ષિત ચોવીશે જિનના, નમતાં પાપ પલાય જી. સુખકર-૧૭ લાખ ચુંમાલીશ સહસ્ર છેતાલીશ, ખટશત ને ચાર ભણીએ જી; સાહણિ શિવસુખ પ્રાદ્ગુણી પ્રણમું, ચોવીસ જિનની ગણીએ જી. સુખકર-૧૮ લાખ પંચાવન સહસ અડતાળીશ, શ્રાવક સમકિતારી જી;
એક કોડી પાંચ લાખ આડત્રીસ સહસ્ર શ્રાવિકા સવી પરિવારી જી. સુખકર-૧૯ જ્ઞાનવિમલ પ્રભુના મુખથી, ભવિપ્રાણી સંવધારી જી; તેહને નિત્ય નિત્ય નમતાં વરીએ, શિવસુંદરી યકારી જી. સુખકર-૨૦
જ્યભુષણ મુનિની સઝાય
શીલ સોહામણું પાલીયે-દેશી
નમો નમો યભૂષણ મુનિ દુષણ નહીં લગાર રે, શોષણ ભવજલ સિંધુના, પોષણ પુન્ય પ્રચાર રે. નમો ૧ કીર્તિભુષણ કુલ અંબર, ભાસણ ભાણ સમાન રે, કોસંબી નયી પતિ, માય સ્વયંપ્રભા નામ રે. નમો ૨ પરણી નિજ ઘરી આવતાં, સખી સહિ પરિવાર રે, જ્યધ૨ કેવલી વંદીયા, નિસુણી દેશના સાર રે. નમો ૩
૧૦૪ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂરવભવની માતડી, પરણી તે ગુણ ગેહ રે, જ્યસુંદરીયે સ્વયંવા, આણી અધિક સનેહ રે. નમો ૪ તે નિસુણીને પામીયો, જાતિ સ્મરણ તેહ રે, સંયમ લે સહસ પુરુષસ્યું, વનિતા સાથે અછેહ રે. નમો ૫ એક અનંતપણે હોઈ, સંબંધે સંસારી રે, ઈમ પરિભાવના ભાવતાં વિચરે પૂરવ ધાર રે. નમો ૬ ઘાતિકર્મક્ષયે ઉપન્યું કેવલજ્ઞાન અનંત રે, પર ઉપગાર કરે ઘણા સેવે સુરનર સંત રે. નમો ૭ ઈમ વિરમે જે વિષયથી વિષસમ કટુંફલ જાણી રે, જ્ઞાનવિમલ ચઢતી કલા થઈ તે ભતિ પ્રાણી રે. નમો ૮
દમદત રાજર્ષિની સઝાય
સ્વસ્તિસદન સ્વસ્તિક વ૨ મંદિર હસ્તિ શીર્ષપુર સોહે, ટાળે આળ પ્રજાને પાળે શ્રી દમદંત નૃપ મોહે, તિણ અવસર કૌરવ સંજુત્તા પાંડવ પણ મયમત્તા, ગજપુર માંહિ રાજ કરતાં ખંડિત રિપુ બલવંતા. કોઈક વિષયાદિકને હેતે સમે વૈર ધરતાં, શ્રી દમદંત નરેસ૨ સાથે કૌરવ પાંડવ મિલતાં, પ્રતિવર્ષે સમરાંગણે આવે પણ દમદંત ન ગંજે, હિરપેરે એકાકી બળીયો. પાંડવ કૌરવ ભંજે. ૨ અલ્પ સૈન્ય પણ દૈન્ય ન પામે નિજ ભુજ બલ દમદંત, ઇમ બહુવા દેખી નરપતિ અવર તે સર્વ હસંત, પ્રતિહરી જરા સં(ધ)ઘની સેવા કાજે ગયા દમદંત, રાજગૃહી નયીએ પહોંતા જાણી સમય લહેત. બળે હાર્યા છલકલ બહુ જોવે ધૂર્તના લક્ષણ એહિ, સત્વર કૌરવ પાંડવ આવ્યા જનપદ લૂસે તેહિ, નિર્માક્ષિક મધુપરે જિમ શબરા તિમ નિજ ઇચ્છા પૂરી, રાજધાની સ્વર્ણાદિક લુસી ળિયા પાછા વયરી. ૪
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૦૫
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭
પુરી દૂત મિલી તેહ જણાવ્યું પાંડવ કૌરવ કરણી, અતિ કોપન દમદંત નરેસ૨ જિમ તપે અભિનવ તરણી, તે અશ્રાંત પ્રયાણે પાંડવ નિજ દેશ સામે આવ્યા, તેણે સમે પૂંઠે દમદંત આવે પણ પાંડવ ગજપુર આવ્યા. નાસી નિજ નગરીમાં પોહતા સૈન્ય આગળે જિમ ચઢિકા, ગઢરોહો કરીને તે રહિયા બહીયા દુર્ધર કટકા, દૂત મુખે દમદંત કહાવે અરે અનાથ દેશ લુસ્યો, શશક શૃગાલ પરે જટંકો તિમ નાસી ગઢ પેસ્યો. ૬ જો કુલજાતિ ક્ષત્રિય હો સુદ્ધા તો વીરપણું દેખાડો, નહીંતર જીવિત મૃત પરે કાતરસ્યું સુભટપણું મત વાડો, દૂતવચન એહવાં નિસુણીને દંભ મુનિ પરે ન કહે, પાછું કાંઈસ કૌરવ-પાંડવ દમદંત તેને ન લહે. દૂતે આવીને જેહવું દીઠું તેહવું નૃપને ભાખે, પાંડવ કૌરવને અમે જીત્યા તે પડહ બજાવે આખે, પાંડવ લાજ લહ્યા ઇમ નિસુણી ઝુઝે સાહમા આવી, ભૂજ કોટમાં ચાંપી પાંચે ઇણી પેરે આણ મનાવી. ૮ આપ આપણે નગરીએ આવ્યા નિજ ઘરે સુખ વિલસે, પુન્ય બળે દમદંત નરેસર ઘણું સામ્રાજ્યે વિકસે, ચિરકાલે તે નૃપ સુખ વિલસી લહે સંવેગ વૈરાગ્ય, થિવિર પાસે ચારિત્ર ગ્રહીને પાળે વધતે રાગ. કર્મ ઘાટિ ઉચ્છાટન હેતે તપ તપે ઉપશમ ધારી, વિક્થા છા વિવર્જિત નિર્મમ સમિતિ ગુપ્તિ આચારી, ખંતો દંતો બહુ શ્રુતવંતો શુચિમાન શુચિ કારી, દ્રવ્યભાવ ગુણ રાગી ત્યાગી વિષય કષાય નિવારી. ૧૦
ઢાળ
વિહાર કરંતા આવીયા ગજપુરી નયી ઉદ્યાન. સજની. કરુણાકર કાઉસગ્ગ કરે ધરતાં ધર્મનું ધ્યાન. સજની ૧
૧૦૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
૫
૯
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી દમદંત મુનિ જ્યોયતનાવંત મહંત. સજની. સંવેગી સમતા વર્ષે સંયમ ગુણહ વસંત, શ્રી દમદંત મુનિ જ્યો. ૨ સપરિવાર પાંડવ તિહાં ક્રીડા હેતે જાય. સજની. બળીયા અતિ આડંબરે દીઠો તિહાં મુનિરાય. સજની. ૩ યુધિષ્ઠિર અર્જુન ભીમજી નકુલ સહદેવ બંધુ. સજની, પંચમ ગતિને સાધતો દીઠો કરુણાસિંધ સજની. ૪ નિરખી હરખે ઓળખી રોમાંચિત થઈ કાય. સજની. ઉતરીયા ગજરાજથી ધાય, નમે મુનિ પાય. સજની. પ દેઈ તીન પ્રદક્ષિણા મુનિ પદ ૨૪ શિર લિંત. સજની. સાનંદે ભક્તિ સ્તરે ધન ધન તું હિ ભદંત. સજની ૬ જય જય સત્ત્વ મહોદધિ પૂર્ણ પરાક્રમ થાન. શ્રીદમદંત. ભાવારિપુ તમે જીતીયા અમ્હ સમ બાહ્યકુણ માન. શ્રી દમદંત. બાહ્ય અત્યંતર રિપુ ગણે અકૃતી ન પામે લગાર. શ્રી દમદંત. તું ત્રિલોકચૂડામણી ધન તુમચો અવતાર. શ્રી દમદંત. લોક ત્રણ ગુણ તાહરા તું પ્યારો પૂજ્યમાં પૂજ્ય. શ્રી દમદંત. ઇમ સ્તુતિ નતિ પાંડવ કરી ચાલ્યા મન ધરી ધૈર્ય. શ્રી દમદંત. ૯ એહવે પાછળ આવીયો સુધી કૌરવનું સૈન્ય. શ્રી દમદંત. દુર્યોધનને જણાવીયો નામે ઋષિ દમસે. શ્રી દમદંત. ૧૦ અરે પાખંડ દુરાતમા લેઈ અમચા દેશ. શ્રી દમદંત. આજ અમારે કરે ચઢ્યો પહેરી કપટનો વેશ. શ્રી દમદંત. ૧૧ ઈમ કહી બીજા રોહણે દુષ્ટ દુર્યોધન રાય. શ્રી દમદંત. સૈનિક સઘળે તે હણ્યો દુષ્ટ તણે સમુદાય. શ્રી દમદંત. ૧૨ ઇમ અપરાધ કરી ઘણો અપરાધી ઘણો રાય. શ્રી દમદંત. પાંડવ સ્તુતિ ન ગારો કૌરવ હફ્ટે ન વિચ્છાય. શ્રી દમદંત. ૧૩ ધર્મ ક્ષમા ખડગે કરી તે પત્થરનો રશિ. શ્રી દમદંત. સંયમ સંવ૨ નવિ હર્યો થયા કૌરવને દુઃખરાશિ. શ્રી દમદંત. ૧૪ પરીસહ ઘોર અહિયાસીઓ અવિલંબે તિણે કાલ. શ્રી દમદંત. ધ્યાન–ધૈર્ય નવિ ચૂકીયો કદલી દલ સુકુમાલ. શ્રી દમદંત. ૧૫ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૦૭
८
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
વંદન નિંદન સમ ગણ્યે સમતા આતમ ભાવ. શ્રી દમદંત. ક્ષપક શ્રેણી આરોહીને પામ્યા સિદ્ધ સ્વભાવ. શ્રી દમદંત. ૧૬ શત્રુ મિત્ર તૃણ સ્ત્રી ગણે કર્કર રયણ સમાન. શ્રી દમદંત. ભવ શિવ બેહુ જે સમ ગણે તે મુનિ રત્ન નિધાન. શ્રી દમદંત. ૧૭ જ્ઞાનવિમલના તેજમાં દીપે દેહ અમંદ. શ્રી દમદંત. શ્રી દમદંત મુનિ પર તણે ધ્યાને પરમાનંદ. શ્રી દમદંત. ૧૮
દમયંતીની સઝાય કુંડન(ડલ)પુર ભીમનંદિની દમયંતી ઇતિ દમયંતી. ઇતિ નામ સજની, નયરી અયોધ્યાનો ધણી નિષધાંગજ નલ નામ,
શીલ
સજની શીલ સુરંગી જે સતી. ૧ પરણી. નિપુર આવતાં વને કાઉસગ રહ્યો સાધ સજની, તિલક પ્રકાશે વંદીયો ગજમદથી ગુણ લીધ. શીલ ૨ કુબેર સાથે જુગટે રમતાં હાર્યું સઘળું રાજ. સજની શીલ પરદેશે દોય નીસર્યાં સુતાં કીધો ત્યાગ. સજની શીલ. ૩ સંકટ વિ દૂરે ગયાં. બાર વરસની સીમ, સજની ભાવે શાંતિ જિણંદની પૂજે પ્રતિમા નીમ. સજની શીલ૰ ૪ માસી મંદિર અનુક્રમે કુબડા રૂપી કંત. સજની શીલ પુનરપિ સ્વયંવરને મિષે આવી મિલ્યો એકંત. સજની શીલ પ પુનરપિ રાજ્ય મિલ્યે થકે લેવે સંયમ ભાર. સજની શીલ દમયંતી(દંપતી)સૌધર્મે ગયા નલ થયો ધનદ સુરસાર. સજની શીલ૦ ૬ તિહાંથી આવી ભૈમી થઈ કનકવતી ગુણ ગેહ. સજની શીલ વસુદેવે પરણી તિહાં ઉચ્છવ ધનદ કરે તેહ. સજની શીલ ૭ દર્પણ ઘર અવલોકતાં લહી કેવલ થઈ સિદ્ધ. સની શીલ દમયંતી મોટી સતી નામ થકી નવ નિધ. સજની શીલ.૦ ૮ નેમ ચરિત્ર દશવૈકાલિકે વૃત્તિ માંહે વિસ્તાર. સજની શીલ જ્ઞાનવિમલ ગુણ(શીયલથી જે લહી) સતીઓમાં શિરાર. સજની શીલ૦૯
૧૦૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
દશ દગંત દુર્લભ સાય
૧/૨ ચુલ્લક દષ્ટાંત
દૂહા
એમ અવિવેક પણા થકી હાર્યો નર અવતાર, પુનરપિ તેહ ન સોહિલો જિમ મરુમાં સહકાર. ૧ પૂર્વાચારજ દાખીયો ઉપનય એહ વિશેષ, અનોપમ ઓપમ એહની જિમ સોવનની રેખ. ૨
ઢાળ જિમ સાધિત જનપદ ચક્રીસર જયવંત, તિમ કરૂણા સાગર ભાવિ સુખકર ભગવંત, જિમ દોહગ પીડ્યો દુઃખીયો બંભણ જીવ, સંસારી પ્રાણી દુરિત મિથ્યાત અતીવ. ૧ જિમ ચક્રી દર્શન દોવારિક દેખાડે તિમ, કર્મ વિવરવર મોહ મિથ્યાતને પાડે, જીરણ ધ્વજ કરીને ચક્રીસર ઘર પેઢો સામગ્રી, ધ્વજથી સુખકર જિનવર દિઠો. ૨ જિમ તૂઠો ચકી વંછિત વર તસ આપે તિમ, નાણ – ચરણયુત દંસણ ગુણ તસ થાપે, જિમ તેહની ધરણી અલચ્છિતણી સહનાણી, તિમ કર્મ પ્રકૃતિ તતિ થિતિ) તરૂણી તાસ વખાણી. ૩ જેમ તેહને વયણે આગત નૃપ સુખ છોડી, ભિક્ષા વર માગે ચક્રીને કરજોડી, તેમ મુક્તિપુરીનું આવ્યું છેડે રાજ ભિક્ષાસમ, વિષયિક સુખથી હારે કાજ. ૪ જિમ તે બંભણીને વારો ફરીને નાવે ષટખંડ, ભરતમાં ફરી ભોજન નવિ પાવે,
છાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૦૯
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
તિમ જીવ સંસારી માનવનો અવતાર, સમકિત વિષ્ણુ હાર્યો ન લહે પુનરિપ સાર. ૫ ઉપદેસ પદે ઈમ દાખ્યો ઉપનય સાર, નિસુણીને સમજો નરભવ વિ સુખકાર, દૃષ્ટાંત પ્રથમ ઈમ દાખ્યો મેં લવલેશ કવિ, ધીરવિમલનો ાનવિમલ કહે શિષ્ય. ૬
-
૨/૩ પાસક દૃષ્ટાંત
દૂર્યો
જિમ ચંદન તરુમાં અધિક ધાતુમાંહિ જિમ હેમ, જિમ મણિમાંહે હીરલો ઉત્તમ નરભવ તેમ. ૧ તિ૨િ–૧૨–દેવ થકી અધિક નરભવ ઉત્તમ જાણ, નરભવ તરુવર ફૂલડાં અમર ભોગ ગુણખાણ. ૨ ગુરુસાનિધ્યે બીજો કહું પાસકનો સંબંધ, નરભવ શોભે દર્શને જિમ અરવિંદ સુગંધ. ૩
ઢાળ
ઇહ ભરતે ૨ે ગોલ્ડ દેશે ચણકાપુરી, ણિબંભણ ધરણી તસ ચણ કેસરી, સુત જાયો રે ઘઢાલો ચાણિક ભલો, લઘુવયથી રે સકલ કલા ગણ ગુણ નિલો, અતિભલો તાપસ વેશ પહેરી મયૂર પોષ ગામે ગયો, ગર્ભિણી તિહાં નૃપતિ ધરણી ચંદ્રપાન દોહલો થયો, મનતણી ઈચ્છા પૂર્ણ ન હોવે તિએઁ થાયે દૂબળી, પૂછીયું તાપસ તેહ અર્થે કહે મતિ તુજ નિર્મળી. ૧ જો એહનો રે ગર્ભ દીયો મુજને વળીતો, એહની રે પૂરું હું મનની રલી, તસ સયોં ૨ે તેહ વયણ અંગી કર્યું, નિજ બુદ્ધે રે તૃણૢ કેરૂં મંદિર કર્યું,
૧૧૦ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરી મંદિર થાળ મોટું દુધ સાકર શું ભર્યું, પ્રતિબિંબ ચંદ્ર તણું ધરીને તેહની આગળ ધર્યું, એમ ચંદ્ર પીધો કાજ સીધો અનુક્રમે સુત જનમીયો, દોહલાનુસારે સુદિન વારે ચંદ્રગુપ્ત નામ જ દીયો. ૨ ચણીપુત્રે રે સકલકલા તે શીખવ્યો. નિપાસે રે નરપતિ કરીને તે ક્યારે, કળબળથી. રૂ નંદ હણી. પાડડલપુરી, બેસાર્યો રે ચંદ્રગુપ્ત નરપતિ કરી. કરી ભૂપતિ આપમંત્રી થયો ચાણિક તેહનો, બહુ બુદ્ધિસાગર સુગુણ આગર વિસ્તર્યો જસ તેહનો, બહુ દ્રવ્ય હેતે સુર સંકેતે પાશકા દોય પામિયા, દીનાર ભરિયો થાલ આણી જુઅ રમવા દામિયા. ૩ ચાણાયક રે વ્યવહારી મેલી સહુ રમે, રમત રે કોશ ભરે ગરથે બહુ. એમ છલથી નૃપતિ ભંડાર ભરાવીયો, જૂઅરમતે રે સારો નગર હરાવીયો. હાવિયો એમ લોક સઘળો કોઈ જીતી વિ શકે, તે અક્ષ સાનિધિ થઈ બહુ ઋદ્ધિ સકલ નૃપમાં હીજકે, યદ્યપિ સાનિધિ દેવ કેરી તેહ પાશા જીત એ, પણ નરભવ દોહિલો ફરી લહેવો નય કહે સુવિનીત એ. ૪ ૨/૪ પાસક દૃષ્ટાંત
1
દૂધ
એ પાશક દૃષ્ટાંતનું કહ્યું સંક્ષેપે ચરિત્ર; અંતર્ગત ઉપનય કહું એહનો અછે પવિત્ર ૧
ઢાળ
ચાણાયક સમ ચારિત્ર ભૂપતિ નિર્મલ મતિ ગુણખાણી, કર્મનૃપતિ પાસે તે માગે એક સંસારી પ્રાણી,
જ્ઞાનવિમલ ઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૧૧
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
રે ભવિકા ! એ ઉપનય ચિત્ત ધારો, તુમે માનવભવ મત હારો રે. વળી સમકિત તત્ત્વ વિચારો. તે પ્રાણીને યતને રાખે સકલકલા શીખાવે. શાસ્ત્ર ભણાવી સમકિત કેરી સિત સમશેર બંધાવે. ભવિકા ૨ નંદપરે નવ નરપતિ જાણો આઠ કરમ મિથ્યાત, દૂર નિકંી વિરતિપુરીનું રાજ લહે સુવિખ્યાત. ભવિકા ૩ શ્રી જિનવર અનુકુલપણાથી શુભયોગે ઉપન્ના, અનુપમ સમકિત ચારિત (ઉપશમ) દોઈ પાશા ગુણ નિપન્ના. ભવિકા ૪ નાણભંડાર ભરેવા કારણ સોવનથાળ વિવેક, માંડીને નિતુ રામત રમતે જીત્યો સુઘળો લોક. ભવિકા પ ઈંણિપરે સુજસ લહ્યો તિણે સઘળે ઉત્તમ નરભવ પામી, અકળ, અરૂપ અને અવિનાશી હોવે અંતરયામી. ભવિકા ૬ ધીર વિમલ ગુરુરાજ પસાયે એ ઉપનય એમ દાખ્યો, નય કહે એ પરિણિતમાં રમતાં સરસ સુધારસ ચાખ્યો. ભવિકા ૭
૩/૫ ધાન્યરાશિ દૃષ્ટાંત
દૂહા
ક્ષેત્ર જાતિ કુલકર્મ તિમ ભાષા દર્શન જ્ઞાન ચારિત્રને વિજ્ઞાન તિમ એ નવ આર્ય પ્રધાન માનવ ભવ વિણું એ નહીં તિણે કરી ઉત્તમ એહ કહું ઉપનય ત્રીજો હવે ધાન્ય રાશિનો જેહ
ઢાળ
ભવિકા ભવિકા ૧
જંબુ દ્વીપે ભરતમાં ધન ધનને પરભાવેજી, શુદ્ધ સુકા(ગા)લ સુવાયથી અન્ન જાતિ બહુ થાવેજી. ૧ નરભવ સુરમણિ સારિખો પામીને મ મ ારોજી,
ફરી ફરી લેહવો દોહિલો જિમ પંગુ જલનિધિ પારોજી. નરભવસુ૨૦ ૨ રાશિ કરીજે ધાન્યનો ઉંચપણે ગિરિ ઝીંપેજી,
શશધર પણ તા ઉપરૢ રજતકુંભ પરેં દીપજી. નરભવસુ૨૦ ૩
૧૧૨ ૭ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાલ્લો સરસવ તેહમાં અતિગાઢો ભેલીજેજી, ગલિત – પલિત તનુ જાજરી ડોશી તિહાં તે ઝીંજ,
(જોડી)જી. નરભવસુર ૪ તે સરસવ વહેંચી કરી ભરી ફિરી ન શકે પાલોજી, નિજબલ ભરતી અજાણતાં જિમ જિનમત મતવાલોજી. નરભવસુર ૫ યદ્યપિ તેહ ભરી શકે દેવતણે અનુસાર, વિણ પુણ્ય પામે નહિ ફરી નરભવ અવતારજી. નરભવસુર, કર્મ શુભા શુભ વર્ણણા ધાન્ય જાતિ તે જાણોજી, નાસ્તિકભાવ જરા મિલી અવિરતિ જરતી આણોજી. નરભવસુર ૭ સરસવ સદ્ગુરુ વયણલાં કર્મરાશિમાં ભળીયાજી, તે જુદા કરી નવિ શકે વિષયકષાયેં – અવિરતિ આરતી)
નાસ્તિક ભાવે મલિયાંજી. નરભવસુર૦ ૮ ઈમ અવિરતિ વલી હારીયો નરભવનો અવતારજી ત્રીજો ઉપનય નય કહે આગમને અનુસારજી. નરભવસુર ૯
૪/૬ જૂવટ દષ્ઠત
દૂા: સુગુરુ સુદેવ સુધર્મનું લહીયે સકલ સરૂપ, તે માટે ઉત્તમ કહ્યો નરભવ સુકૃત સ્વરૂપ. ૧ નરગતિ વિણ નહિ મુગતિગતિ તિમ નહિ કેવલ જ્ઞાન, તીર્થંકર પદવી નહિ નરભવ વિણ નહિ દાન. ૨ તેહ ભણી નરભવ તણો કહું ચોથો દગંત, જૂવટ કેરો સાંભળો આદર આણી સંત. ૩
ઢાળ ધીરવિમલ પંડિત પદ પ્રણમી જાણી જિનવર વાણી ઉપનય ચોથો નરભવ કેરો કહું સુણજો ગુણખાણી.
સોભાગી સજજન સાંભળોજી રત્નાકરસમ રતનપુરીનો નૃપતિ શતાયુધ નામ, કુલિશાયુધ પર જાસ પરાક્રમ રાણી રંભા નામ. સોભાગી. ૨
શાનવિમલ સઝયસંગ્રહ ૦ ૧૧૩
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
લક્ષણ સદન મદન તસ અંગજ અંગજસમ જસ રૂપ, મહિસાગર આગર સવિ ગુણનો મંત્રીશ્વર ગુણધૂપ. સોભાગી. ૩ નૃપ આસ્થાનસભા બેસી સુતને કરે યુવરાજ, પીવર કુચયુગ કુંભા રંભા વિલસે જિમ સુરરાજ. સોભાગ ૪ લાભ લોભ ઘણેરો વાધ એ કલિયુગની રીતિ, સુત ચિતે ભૂપતિ મારીને હું કરું રાજની નીતિ. સોભાગી. ૫ એહ મંત્ર મંત્રી કહે નૃપને એકાંતે ધરી પ્રેમ, અણ જાણીતો થઈને ભૂપતિ અંગજ પ્રતિ કહે એમ. સોભાગી. ૬ સુણ સુત રાજ કાજ એ સઘળું સોંપુ તુજ ઘરસૂત્ર, પણ એ નીતિ છે નિજ કુલ કેરી સુણ તું સુંદર પુત્ર. સોભાગી. ૭ કુલવટ એ જૂવટથી લહિયે પૃથ્વી કેરું રાજ, અહોરરસો મણિમય થંભા એ આસ્થાન સમાજ. સોભાગી ૮ થંભ થંભ આરા અતિ તીખા અઠ્ઠોત્તર શત માન, મુજશું સારી – પાસે રમતાં ઝપ તું પુત્ર નિધાન. સોભાગી. ૯ અનુક્રમે પહિલો બીજો ત્રીજો ચોથો તિમ વળી પંચ એણીપરે અઠ્ઠોત્તરસો ખૂણા ઝીપવા જૂવટ સંચ. સોભાગી ૧૦ એકવાર જો ખલના પામે રમતાં સારી પાસે મૂલથકી તે રામત હારે મંડે પુનરપિ વાસે. સોભાગી. ૧૧ અટ્ટોત્તરમો થંભા ઈણિપરે તે જે નર તેહ રાજ લહે તે નિજ કુલ કેરું નીતિ અછે ગુણ ગેહ. સોભાગી. ૧૨ જનક અને સુત એણિપરે બેઠા રમવાને સહુ સાખ, પણ સુત નવિજીતે નૃપ આગળ દાય કરે જો લાખ. સોભાગી ૧૩ દેવતણી સાનિધિથી કોઈ જીતે તેહ કદાપિ, વિણ સમક્તિ નરભવ જે હાર્યો કહે નવ તિમ દુઃપ્રાપિ. સોભાગી. ૧૪
૧૧૪ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪/૭ જુવટ દણંત
દૂહા
અંતર્ગત ઉપનય કહું સુણી ગુરુનો ઉપદેશ, - વિસ્તર છે એહનો ઘણો પણ ઈહાં કહું લવલેશ.
ઢાળ નૃપ તે સંસારીજીવ શુભ પરિણતિ પતિ ઉપશમ પુરનો રાજીયો એ. ૧ સુગુણ વિવેક પ્રધાન માન ઘણું લહે ભૂપતિની પાસે રહે છે. ૨ માઠા મન-વચ યોગ અંગજ જાણીયે જનક ઉપર તે દૂમણા એ. ૩ અઠ્ઠોત્તર સો ખાણિ જીવતણી કહી થંભ સમાન તે જાણીયે એ. ૪ જીવ જીવ પ્રત્યે જેહ કર્મ પ્રકૃતિ સવે તીખા આરાની પર એ. ૫ દર્શન–ચારિત્ર દોય પાસા પાધરા જ્ઞાન ફલક ઉપર ધર્યા છે. ૬ રમત રમતાં એમ જો ખલના લહે તો ફરી રામત મંડીયે એ. ૭ જો જીતે સવિદાવ તખત લહે તદા ક્ષીણ મોહ સિંહાસને એ. ૮ એણિપરે પ્રકૃતિવિચાર સાધે જે નરનાર તેહિ જ અવિચલ પદ લહે એ. ૯ દુષ્ટ સુતે જિમ રાજ નવિ તે પામીએ તિમ અશુભ યોગથી નરભવો એ. ૧૦ એમ ચોથો દૃષ્યત માનવભવ તણો નયવિમલ પંડિત ભણે એ. ૧૧
W૮ રત્નરાશિ દäત – દૂહા અણચિંત્યો નરભવ લહ્યો ધૂણાક્ષરને ન્યાય, ગિરિ સરિ દુપ્પલ તણિ પરે કર્મ નૃપતિ સુપસાય. ૧ વિણ ધર્મે ભવ હારીયો જિમ જૂઆરી દાય! આવે હર્ષે ધનગ્રહી ધન ખોઈને જાય. ૨ રયણરાશિનો પંચમો બોલું હું દૃષ્યતા, બંધન તોડે કર્મનાં જિમ જલકૃમિ જલકાંત. ૩
ઢાળ
ભરત વિભૂષણ ઉજિઝત દૂષણ નયર સુકોશલ નામ, સુંદર મંદિર મંદરગિરિ સમ સોહે ધવલિત ધામ, અતિ ધનવંત મહંત ગુણાકર રત્નાકર ઈતિ નામ, નિવસે વિકસે સંપદ સુખશું જિમ માધવ આરામ. ૧
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૧૫
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેશ-વિદેશે નયરે નિવસઈ (૦૨ નિવેસે) વિવિધ રણની જાતિ, દાય ઉપાય કરી તે મેલી જિમ જલનિધિ જલજાતિ, રાજગજી પરિદાની ગિરિષરે માની બેટા મોટા તાસ, એક દિન કુલ ધજ કોટીધ્વજ ધપર દેખે કેતુ વિલાસ. ૨ અંગજ ત્યારે એમ વિચારે નહીં સારે અમ તાત, નિર્ધન સયણ તણી પરિરયણે નોઈ ધન વિખ્યાત, અંતર્વાણીની જિમ વાણી નવિ જાણીએ કેણ, કેવલ ઘટ દીપકપરિ નિષ્ફળ બહુપરિ રમણ ધણણ. ૩ ઈમ ચિંતવતાં તાત તેહનો ધનમેલણને કાજ, લોભાવ્યંતર દૂર દેશાંતર ચઢીઓ ચતુર જહાજ ઉÚખલ તસ પાછળ અંગજ વેચે રયણાં મૂલે, ઓછે-અધિકે દશદિશિ વેર્યા જિમ વાહૂલી તૂલે. ૪ રયણરાશિ લોપી આરોપી ધજપલ્લવ નિજ વાસ, કોટીધ્વજ નિજ નામ ધરાવી પૂરી નિજમન આસ, વાત સુણીને તાત પધાર્યો વાર્તા અંગજ તેહ, ધજધટ) પટ ધરધટ ઉપર દેખી ચટપટી લાગી દેહ. ૫ રે અજ્ઞાની ભાલા વ્યાલા પરનાલા અવિનીત, ધનતમંદ કુદાલા હાલા વિણસાચું ઘરસૂત, ઇણિપરે હાંકી બાહિર કાઢ્યા અંગજ ગ્રહિ ગ્રહી બાંહિ, રયણ રાશિ દિશિ દિશિથી આણો તો આવો ઘરમાંહિ. ૬ નિજવાંકે તે રંકતણી પરે પુહવિમંડલ ફિરતાં, કુટિલ સભાવે રણઅભાવે બહુ દુઃખને અનુસરતા યઘપિ દેવપ્રભાવે રયણાં સહેલ ગ્રહી ગ્રહી આવે પણ નય કહે ધર્મ વિના નરભવ એ હાર્યો વલીય ન પાવે. ૭
પ૯ રનરાશિ દષ્ઠત
હવે એનો ઉપનય કહું સુણજો સહુ ભવિલોક, માનવભવ મોટો અછે જિમ સોવનધન રે.
૧૧૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઢાળ સુવિહિત હિતકર જંતુને મારગને અનુસારી રે. તે ગુરુ વ્યવહારી સમો આગમરયણ ભંડારી રે.
સોભાગી જન સાંભળો ૧ પંચપ્રકારે જાણીયે અંગજ પરિતસ શિષ્યા રે ધજ પરિજન પૂજા લહી પામે પરિગલ ભિખાક્ષા) રે. સોભાગી ર આગમરયણાં સ્વૈચિયાં પેટ ભરાઈ મૂલે રે, ઉચેપદ ચઢ્યા લોકમાં કોટિ ધ્વજ નામે ભૂલે રે. સોભાગી ૩ તાતેં તેહ કુશિષ્ય તે દુર્વિનાભના છાક્યા રે, પરંપર ઘરથી કાઢિયા હાથે ઝહીને હાંક્યા રે. સોભાગી ૪ રકારે નિજ વાંકથી ફુલે ચઉગતિ સંસારે રે, તે પાછા ન આવી શકે પરંપરા ઘર બારે રે.
(આગમરણ ગ્રહી સારે રે) ૫ એમ હાર્યો નરભવ વલી દુષ્કરપણે તે લહિયે રે ધીરવિમલ કવિરાજને નય સીસે એમ કહિયે રે. સોભાગ ૬
પ/૧૦ રત્નાશિ દણંત
દૂહા શ્રી આવશ્યક ચૂર્ણિને અનુસારે કહ્યો એહ પણ ઉપદેશ પર્દ કહ્યો અન્ય સરૂપે એહ
ઢાળ તામલિત્તિ નગર વસે સાગરદર ઈતિ શેઠ રે, રયણરાશિ કરી એકઠો લચ્છી કરે જસ વેઠ રે.
- માનવ ભવ મીઠો લહી ૧ માનવ ભવ મીઠો લહી મૂરખ મહિયાં મહારો રે, મોટો મહિમા એહનો મુગતિતણો સંચકારો રો. માનવ ર પ્રવહણ પૂરી એકદા રણદ્વીપે તે જાય રે, પ્રવહણ રયણે ભરી ફરી આવે જલનિધિમાંય રે. માનવ. ૩
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૧૭
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રવહણ ભાંગ્યું તેહનું ૫ણ ગયાં વિલાઈ રે, લગ લહી ઘર આવીયો હિયડે દુઃખ ન સમાઈ રે. માનવ ૪ રયણરાશિ તેણે શેઠિએ તે જેમ દોહિલો લહિયે રે, તેણી પ૨ે નરભવ હારિયો દોહિલો વળી વળી કહિયે રે. માનવ પ જીવસંસારિક શેઠિયો સુગુરુ સુધર્મને નેક રે,
સકિત ગુણવર યશડે પૂર્યું પોત વિવેક છે. માનવ ૬ સંયમ મારગ રૂયડો યણદ્વીપ સમાનો રે અનુક્રમે અનુસરીને થયો આગમરયણ નિધાનો રે. માનવ ૭ વિકથા ઉત્સૂત્રવાયથી હાર્યો રયણની રાશિ રે, આસ્તા(સ્થા) પ્રવહણ ભાંજીયું થયો ચઉગતિ વાસી રે. માનવ૦ ૮ પંચમ રયણ તણો કહ્યો નરભવનો દૃષ્ટાંત રૂ ધીરવિમલ ગુરુ સાનિધે કવિ નય કહે ગુણવંત રે. માનવ૦ ૯
૬/૧૧ સ્વપ્ન દૃષ્ટાંત
દૂહા સમકિત વિણ ભવમાં ફર્યો કાલ અનંતાનંત, પંચપ્રમાદ બલે કરી આઠે કર્મ મહંત. ૧ નરભવ સુણવું શ્રુતતણું સહણા તિમ ચંગ, ગલ કરવું ધર્મે વળી એ ચારે પ૨મંગ. ૨ ચંદ્રપાન સુહણાં તણો એ છઠ્ઠો સંબંધ કહું શ્રી ગુરુ સાનિધ્યથી મૂલદેવ પ્રબંધ. ૩
ઢાળ
પાડલીપુર નયી વયી સતિવશ કીધ, શંખોજ્વેલ ગુણધર નરપતિ શંખ પ્રસિદ્ધ. ૧ સિરિ તસ રાણી રૂપે જિત ઇંદ્રાણી, તસ સુત અતિ સુંદર મૂલદેવ ગુણખાણી. ૨ ગુણખાણી જૂવટ વિનાણી અસત્ય તણી સહનાણી, જિહાં જેવું તિહાં તેવું દીસે જિમ જલધરનું પાણી, જૂવટ દહવટ ક૨વા હેતે તાતેં દૂર કરી તો, બહુ ધનવંતી સ્વર્ગ હસંતી નયી અવંતી પોહોતો. ૧
૧૧૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુટિકાને કપટે તે થયો વામનરૂપી, ગણિકામાં માણિક દેવદત્તા ગુણકૂપી અતિઝીણા વીણા વાહે તિમ વલી ગાય, ગણિકા તસ ગુણથી તિમ અનુરાગિણી થાય થઈ અનુરાગી ભાવઠ ભાંગી વણિકમાં સૌભાગી, અચલ નામ ગાથાપતિ ધનપતિ આવ્યો તિહાં વડભાગી, દાનમાન સત્કારી સારી ગણિકાઘરિ તે વિલસે, પણ વામન દેખી ગણિકાનું અંતર હિયડું હસે. ૨ અક્કા કહે ગણિકા સુણ તું નિશ્ચિલ, ચિત્ત ભજ અચલધનીને તજ વામન નિર્વિર, તવ બોલી ગણિકા વામન કામન રૂપ, એ અચલ અચલપરે નિર્ગુણ પત્થર રૂપ, પત્થર રૂપી અતિ અવિવેકી એ મારે મન નાવે, શેલડીનો દગંત દેખાડી અક્કાને સમઝાવે, અક્કા ઢક્કાની પરે લાગી મૂલદેવને નામ, અનુચિત થાનક જાણી ચાલ્યો ઉદ્દેશી કોઈ ગામ. ૩ બેનાતટવાટે મલીયો બંભણ એક, તેહ સાથે ચાલ્યો વિણસંગલ સુવિવેક, ઉદર ભરિ બંભણ ભોજન કરવા કામ, સરપાળે બેઠો કાઢી સાથુઅ સાજ, સાથે સાંજે નિર્લજ તે બંભણ કુંવરને નવિ સંભળાવે, નિધૃણ શર્મ નિજનામ યથારથ લોકે કીધું પાવે, એણી પર ત્રણ દિવસનો ભૂખ્યો અટવાથી ઉતરિયો, મૂલદેવ ભોજનને હેતે વસતીમાં સંચરિયો. ૪ વાટે એક ગામે કોઈ કુલપતિને ધામે, ભોજનને કામે બેઠો કરી વિશ્રામ, મનમાંહે ચિત્તે સંત હોયે જો કોઈ જઈ, તેહને યાચું ઉદરપૂર્તિ જિમ હોઈ,
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૧૯
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉદરપૂર્તિ કરવાને કાજે એક ઘરે ફરતાં દીઠા, અડદ બાકુળાં ભિક્ષુકની પરે મોદકથી પણ મીઠાં, યુધિત થકો પણ નિશ્ચલ ચિત્તે બાકુલ લઈ વળીયો, નિર્મલનીર સરોવર તીરે બેઠો પુષે બળીયો. ૫
૬/૧૨ સ્વપ્ન દષ્ઠત મૂલદેવ મન ચિંતવે એ કુભાષ મેં પાયા રે, લાખ પસાય તણી પરે મોદકથી સુખદાયા રે. મૂલદેવમન, ૧ કિહાં મુજ રાજ્ય પિતાતણું કિહાં ઉજેણી વિલાસો રે, કિહાં એ ભીખ કુલગામની એ સવિ કર્મ વિલાસો રે. મૂલદેવમન ૨ એક દિવસ પણ તે હતો દેતો બહુને અત્યો રે, એક દિવસ પણ એહ છે ઉદરભરણ અસમો રે. મૂલદેવમન, ૩ અઠ્ઠમ અંતે પામીયા ટંકારે કિમ ખાઉં રે, ભિક્ષુકને આપી ભખું જેહવું તેહવું પાઉં રે. મૂલદેવમન, ૪ એહવું ભાગ્ય કિહાં થકી સાધુ સુપાત્ર લહીજે રે, આ અવસર નહિ તેહવો તોપણ દેઈ જમીજે રે. મૂલદેવમન, ૫ એમ ચિતવતાં પુણ્યથી માસોપવાસી મુણિદો રે, પુણ્યવંત પંજી આયો તિહાં મલપતો જાણે ગયંદો રે. મૂલદેવમન, ૬ અજ ઠામેં ગજ મુજ મિલ્યો પત્થર હમેં રયણાં રે, જલ ઠામે અમૃત મિલ્યું એમ ઉચ્ચરતો વયણાં રે. મૂલદેવમન, ૭ રાજ્ય રોરસુતરિજિયો વાંઝીયો)જડથુત અંધજિમનિરખે રે, મુંગો વચન લહી યથા તેણી પરે મનમાં હરખે રે. મૂલદેવમન, ૮ તુમ સરખી ભિક્ષા નથી પણ મુજ ભાવ અપારો રે, ગ્રહણ કરો અનુગ્રહ કરી મુજ ગરીબ વિસ્તારો રે. મૂલદેવમન, ૯ દુરિત સમુદ્રને તારવા પાત્ર પોત તેણે ધરીયો રે, અનાકુલ મને બાકુળા દેતાં ચિત્તડું ઠરીયું રે. મૂલદેવમન, ૧૦ સુરવાણી આકાશથી થઈ તસ પુણ્યની સાખી રે, જે યાચે તે તાહરે દિઉં તુઝને હિત દાખી રે. મૂલદેવમન, ૧૧
૧૨૦ ૦ શાનવિમલ સઝયસંગ્રહ
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચાડયો
રાજ્ય દિયો મુજને તુમ્હ દેવદત્તા સુખ ભોગ રે, હાથી સહસ તણું ભલું સુમતિ તણો સંયોગ રે. મૂલદેવમન, ૧૨ આજ થકી દિન સાતમેં થાઈશ તું ભૂપાલ રે, એમ નિસુણી હર્ષે ભર્યો આયો પંથી સાલે રે. મૂલદેવમન. ૧૩ નિજ મુખમાંહે પેસતો ચંદ્રમંડલ તિહાં દીઠું રે, રાત્રી ઘડી દોય પાછલી અમૃતથી પણ મીઠું રે. મૂલદેવમન, ૧૪ કોઈક તિહાં સૂતો કાપડી દીઠું સ્વપ્ન તેણે વિકસી રે, અર્થ કરે તે માહોમાંહે ગુયુત મંડક લહસી રે. મૂલદેવમન ૧૫ શ્રીલ કુસુમ ચહી કરે સ્વપ્ન જાણ ઘર આવે રે, એ સુપને તું આજથી સાતમે દિન રાજ્ય પાવે રે મૂલદેવમન. ૧૬ દેવવાણી સુહણે મિલી ચંપક તરૂતલે સૂતો રે, ઈસમે તિણપુરનો ધણી અપુત્રીઓ ગતિ પહોંતો રે મૂલદેવમન૧૭ પંચ દિવ્ય શણગારીયા પુરબાહિર તે આવે રે, કલશ ઢાળ્યો શિર ઉપરે રાતેજ તિહાં પાવે રે. મૂલદેવમન, ૧૮ દેવદત્તા આવી મલી ગજ – રથ - તુરગ અપારો રે, વાસવારે વસુધાપતિ પાસે રાજ ઉદારો રે. મૂલદેવમન, ૧૯ રાજ્ય સુણી મૂલદેવનું ચિંતે મનમાં બડુવો રે, એકે સુપન વિચારણા ફેર કિસ્યો એ પડિયો રે. મૂલદેવમન, ૨૦ સુપનું લહેવા કાપડી મોટું માંડી સૂવે રે, સુપનઠાંમે વાગુલતણી વીઠ પડે મુખ ધોવે રે. મૂલદેવમન, ૨૧ કાપડી ફરીને નવિ લહે સુહણે જડ જિમ વાણી રે, તેણી પરે નરભવ હારીયો ન લહે પુનરપિ પ્રાણી રે. મૂલદેવમન૨૨ એ લવલેશ થકી કહ્યો મૂલદેવ અવદાતો રે, ધીરવિમલ કવિરાજનો શિષ્ય કહે એ વાતો રે.મૂલદેવમન૨૩
૬/૧૩ સ્વપ્ન દણંત હવે એહનો ઉપનય કહું સુણી ગુરુમુખથી આજ તે ચિત્તમાં અવધારતાં સીઝે સઘળાં કાજ,
શાનવિમલ રઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૨૧
- ૨ - ઉદા. તેમ
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઢાળ . મૂલદેવ સમ જાણીયે જીનસંસી સાર, નવ નવ વેશે નટ ફિરે ભઠ પરે) ભમતો ઈણ સંસાર. ભવિકજન! સુણલે રે, સમજિ સમજિ ઘટમાંહિ,
ભવિકજન ! સુણલે રે ધરીયે સમચિત્તસમકિત)ચાહિ. ૧ કાઢ્યો કર્મપે તિહાં તિરિનયરીથી જાણિ, વ્યસન મિથ્યાત્વ નિવારણા કરવા ગુણની ખાણિ. ભવિકજન ૨ નરગતિ ઉજેણી સમી મલિયો જઈ તે માંહિ, શુભરૂચિ વારવધૂ મલી પૂરણ પ્રેમ ઉચ્છાહિ ભવિકજન : ૩ અરૂચિ અક્કલે કાઢીયો તે પ્રાણીને જોર, ચંદ્રપાન સમ પામીયો શુદ્ધસમકિતચિત્ત ઠોર. ભવિકજન !૦ ૪ પંચદિવ્યસમ ચારિત્ર તેહથી સીધાં કાજ, પામે અનુપમ જીવડો મુગતિપુરીનું રાજ. ભવિકજન !. ૫ કપટી પ્રાણી કાપડી સુહણાં સમ સમકિત, પેટભરાઈ કારણે ખોદે તે અપવિત્ત. ભવિકજન !૬ એમ નરભવ સમકિત તિર્ણવિના) હાર્યો ફરિ ન લહંત, ચંદ્રપાન સુહણા સમો ન લહે તે અત્યંત. ભવિકજન !. ૭ છઠ્ઠા સુપનતણો કહ્યો એ ઉપનય લવલેશ, ધીરવિમલ કવિનય કહે એમ કહ્યો ઉપદેશ. ભવિકજન ! ૮ મૂલદેવ નરપતિ તણો મોટો છે સંબંધ, સ્વપ્ન કાર્ય ભણી આણીઓ નરભવ સમકિત બંધ. ભવિકજન !૯
૭/૧૪ ચક્રરાધાવેધ દણંત
જિનચક્રી હપ્રિતિહરિ ચારણ મુનિ બલદેવ, વિદ્યાધર વળી પૂર્વધર તિમ ગણધર જિનસેવ. ૧
ઋદ્ધિવંત એ નર કહ્યા સૂત્રમાંહિ ગુણગેહ, નરભવ વિણ એ નવિ હુવે તિણે કરી ઉત્તમ એહ. ૨
૧૨૨ ૦ શાનવિમલ સઋયસંગ્રહ
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાધાવેધ તણો કહું સુણતાં અધિક આનંદ, ચક્રનામ એ સાતમો એ દશ્ચંત અમંદ. ૩
ઢાળ
ઇંદ્રપુરીથી અધિક વિરાજે ઇંદ્રપુરાભિધ નયરી, ઘર ઘર ઈસર ગુરુજન બુધજન ઘરઘર સોહે ગોરી. રૂડે રંગે રે, નરભવ સુરતરુ સારિખો,
પરખો હૃદય મોઝાર. રૂડે રંગે રે, ઇંદ્ર તણે અનુહાર. રૂડે રંગે રે,
સમતિ જસ શણગાર, રૂડે રંગે રે. ૧ ઇંદ્રદત્ત ભૂપાલ બિરાજે ઇંદ્રતણી પરે ફાવે,
શ્યામ ખગવલ્લી પણ તેહની નિર્મલ જસ પ્રગટાવે. રૂડે રંગે રે ? ભિન્ન ભિન્ન જનનીના જાયા તેહને સુત બાવીસા, કલાચાર્ય પાસે ભણવાને મૂક્યા તે સુજગીસા રૂડે રંગે રે. ૩ એકદિનસચિવસુબુદ્ધિઘરઉપર સુમતિસુતા ખેલંતી, તે નિરખી નરપતિ મન હરખ્યો રે કન્યા ગુણવંતી. રૂડે રંગે રે. ૪ નરપતિ મોહ્યો તેહને રૂપે તે કન્યાને પરણી, રાગવંત નરપતિ તે વિલસે જિમ પૂરવ દિસિ તરણી. રૂડે રંગે રે. ૫ શીપગ્રહે જિમ મુક્તાફલને તિમ સા ગર્ભ ધરતી, જિમ આલસુ વિદ્યા વિસારે તિમ સા નૃપ ગુણવંતી. રૂડે રંગે રે. ૬ સંધ્યા વાદલપરે નિજાતિનો રાગ લહી પરધાને, નિજપુત્રી નિજ ગેહે તેડી દેઈ નિજ બહુમાને. રૂડે રંગે રે. ૭ શુભ દિવસે સુંદર સુત જાયો સુરેદ્રદત્ત અભિધાન, મુદ્રાલંકૃત પ્રેમ ધરીને રાખે જેમ નિધાન. રૂડે રંગે રે. ૮ અગ્નિક પર્વત બહલી સાગર દાસેરા નૃપનંદ, સુરેંદ્રદત સાથે તે ભણવા બેઠા અતિ આણંદ. રૂડે રંગે રે. ૯ માંહોમાંહે ભણે તે પંચે પણ દીસે બહુ મંદ (ભેદ), એક નીક જલ પાયા તો પણ કરીર કલ્પતરુ કંદ, રૂડે રંગે રે. ૧૦
-શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૨૩
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિમ કાયર રણ અંગણ નાસે તિમ વિદ્યાથી ભાગા, તે દસેરા સુત બાવીસા વિષયપ્રસંગે લાગા. રૂડે રંગે રે. ૧૧ અકબર પાખર યોગ્ય નહિ એ સ્વચ્છંદી પરમાદી, કલાચાર્ય પણ એમ ઉવેખે જિમ દુષ્ટ તુરંગને સાદી. રૂડે રંગે રે. ૧૨ સુમતિપુત્ર એકતાન થઈને સકલ લાને શીખે, રાધાવેધાદિક જે દુર્ધર તે પણ ન ગણે લેખે. રૂડે રંગે રે૧૩
૭/૧૫ ચક્રરાધાવેધ દૃષ્ટાંત ઈણ અવસર મથુરાપુરી તસ જિતશત્રુ ભૂપ, નિવૃત્તિ નામે રૂઅડી કન્યારત્ન અનૂપ. ૧ પ્રકટિત યૌવન દેખીને પૂછે ભૂપ તસ તાત, વત્સ ! વર કુણ તુજ મને તે કહીયે અવદાત. ૨ સાંધે રાધાવેધ જે તે માહરે ભરતાર, ઈમ નિસુણી મંડાવિયો સ્વયંવર મંડપ સાર. ૩ આવ્યા દેશાધિપ ઘણાં પણ ન ધરે સા રાગ, જિમ ભમરી ધતુરને કુસુમિત બંધ રાગ. ૪
ઢાળ ઇંદ્ર દત્ત નરેસર આવે સઘળા સુત સાથે લાવે, વળી સાથે સચિવ પ્રસિદ્ધો પેસારો સબલો કીધો. ૧ સ્વયંવર મંડપ માંહે આવે કન્યા દેખી સુખ પાવે, ધન ધન મુજ પુત્ર સોભાગી જેહને એ કન્યા રાગી. ૨ તિહાં રોપ્યો થંભ ઉતંગ જાણે મેરુ મહીધર શૃંગ, આઠ ચક્ર તે ઉપર વિવરલાં ચાર અવળા ને ચાર સવળા. ૩ વાયુવેગની પરે ભમંત વિજ્ઞાની એમ રચંત, તસ ઉપર પૂતળી એક તસ રાધા નામ વિવેક. ૪ નીચું એક તેલનું કુંડું તેલ ભરીયું અતિ ઊંડું, પ્રતિબિંબે પૂતળી જેહ ડાબી આંખે વિંધ તેહ. ૫ નીચે મુખે વિંધે કીકી તલ વિદ્યા કહિયે નીકી, એમ રાધા વેધ કરે તે કન્યાને પરણે. ૬
૧૨૪૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
એમ નિસુણી રાજા ચિંતે ઐ ઐ એ કાર્ય મહંતે, શ્રીમાલી પ્રથમ બોલાયો જેહને ઘણે હર્ષે લડાયો. સુણ પુત્ર અછે લાભ ોઈ ઈહાં કન્યા ઈહાં યશ હોઈ, તું પહેલો થા હવે વહેલો આયો લાભ છાંડે તે થેલો. ૮ આયો પણ પાછું તાકે બાણ નાખ્યો ફીંટે વાકે, રાધાથી બાણ જ ટલિયો બંબ પાડી પાછો વળીયો. ૯ બીજો આયો સુગીશ નહિ પહોંતી તાસ ગીસ, એમ આયો ત્રીજો ચોથો શરનાખે ભરીય અ બોથોં ધ્યો. ૧૦ એમ આયા સુત બાવીસ નિજભુપ્રતે કરતા રીસ, તિહાં કેઈ તાલોટા વાય હાંસું મુખમાંહે ન સમાય. ૧૧ કોલાહલ ઝાઝો થાય બીજા પણ નવિ સંભળાય, મંડપ બાહિર શર જાય જાણે પાશથી હિરણ ઉજાય. ૧૨ દાંતે હોઠ ચાંપે જોર કેઇ પાડે મુખ બહુ શોર, કોઈકના હાથ જ ધ્રૂજે કોઈકનાં શર વિ પૂજે. ૧૩ જે નૃપતિ હુંતા સામાન્ય તેહને મુખ વાધ્યો વાન, જે બળીયાને વળી મોટા તસ વદને ઢળ્યા જલ લોટા. ૧૪ પરમેસર અમને તૂઠો ઇંદ્રદત્ત નૃપતિ થયો ભૂંઠો, જો અધિકી કાટત રેખ તો ફુલત એહ વિશેષ. ૧૫ પાસે મંડપ અજુવાળ્યો સવાદ કુન્ને નવિ વાળ્યો, કોઈક આગેથી થાકા કોઈક થયા. હાકા બાકા. ૧૬ બાહિરે દીસે સિંહ સરીખા તે જંબૂક સરીખા પરિખ્યા, કન્યા પણ મન વિલખાણી જુઓ કર્મ તણી અહ નાણી. ૧૭ આવ્યા તવ ચાર દાસેા કહે અવસર છે હવે મેચ, એકને તો ધૂજણી છૂટી બીજાની પણ ચીજ ત્રુટી. ૧૮ એકને સૂંઈ લાગે ભારી ચોથે જોઈ નાસણ બારી, ઇંદ્ર દત્ત નૃપતિ વિલખાણો કિહાં આવી એથ ભાણો. ૧૯ એ સુતથી યશની હાણ હસતાં સહુ રાજા રાણ, નીચે મુખેં ધરતી તાકે લાજેં પેસવા વાંકે. ૨૦
-ાનવિમલ ઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૨૫
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુત ન હોત જો એક જ નામ ઈણ ઠામ ન જાવત મામ જિમ થંભા કદલી કેરા ભલા બાહિર ભીતર કોરા. ૨૧ જિમ હાર્યો જૂઆરી શોચે તિમ રાજા મન આલોચે એહવે નયસુબુદ્ધિપ્રધાન આવી નૃપ કરે સાવધાન. ૨૨
૭/૧૬ ચક્રરાધાવેધ દૃષ્ટાંત સચિવ કહે સુણ નૃપતિ તું મમ કર મન વિખવાદ, પુણ્ય બલે છે તાહરો ઈહ નિર્ચે જય વાદ. ૧ મુજ દોહિત્રો ગુણ નિલો તારો પુત્ર રતન, તે રાધાવેધ સાધશે કરશે વદન પ્રસન. ૨ સિંહ શ્વાન પટંતરો જાણીજે નિરદંભ, ઓ ભેદે મૃત હાડકાં ઓ ભેદે ગજકુંભ. ૩ એમ નિસુણી વિસ્મય પડ્યો નૃપતિ કહે પરધાન, મુજને સાંભરતો નથી જિમ અજ્ઞાની જ્ઞાન. ૪ લિખિત પત્ર દેખાડીયું પ્રગટ્યો અધિક ઉચ્છાહ, ચિર વિલોકિત સ્વખપરે પુત્રીનો વિવાહ. ૫
- ઢાળ નૃપતિ આણા લહી તેડીયો તિહાં વહી સુબુદ્ધિપરધાન નૃપ માન પામી, સાર શૃંગાર વર હાર પહિરાવીયો આવ્યો નૃપતિપદ શીશ નામી. ૧ જ્યો કુમર સિરતાજ મહારાજ સુત જગ જ્યો જે થયો સકલ વિજ્ઞાન વેદી, સચિવ કહેતૃપતિ સુણ એહસુલ તુહતણો અહતણો શીખવ્યો બાણ ભેદી. ૨ હૃદય આલિંગીયો મસ્તકે ચુંબીયો થાપીયો કુમરને નિજ ઉચ્છંગે, એહ નિવૃતિ વરો વંશ ઉજ્વલ કરો જય વરો એણ ઠામે પ્રસંગે. ૩ તાત વાણી વહી ધનુષ શર સંગ્રહી તિહાં વહી આવીયો થંભ પાસે, વંદીયા નિજકલાચાર્ય આનંદીયા સજ્જના બહુજના મન વિમાસે. ૪ બંધુ બાવીસ ધરી રીસ મનમાં હસે અમ થકી અધિકશું એહ દીસે, ચાર દાસેર દાસેરપરે બુરબરે હાથતાલી દિયે દાંત પીસે. ૫ વિકટ દોઈ સુભટ બિહું પાસ ઉભા કિયા હૃદય મચ્છર ધરી ખગ હાથે, બાણ શર મૂકતા જો વિચે ચૂકતા ઝાલજો એહને જોર બાથે. ૬
૧૨૬ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધનુષની પણછ પૂજી અધૂજે મને બાણ તીખો તસ અગનિ જોડ્યો, તૈલ પ્રતિબિંબ અવિલંબ રાધા પ્રત્યે બાલ તત્કાલ તિહાં બાણ છોડ્યો, (સકલ નરપતિ તણો માન મોડ્યો). ૭ વક્ર અઠ ચક્ર ઉલ્લંધ્ય લઘુ લાઘવી કલ કી બાણગતિ સરલ કીધી, જાણીયે સાપરાધા યથા રાધિકા પૂતળી વામદગ તુરત વિધી. ૮ સયણ આવી મિલ્યા દુષ્ટ દૂરે ટલ્યા કુસુમની વૃષ્ટિ શું સુર વધાવે, નિવૃતિ બાલિકા કંઠ વરમાલિકા થાપતી ભમર રિવ ગીત ગાવે. ૯ ભૂપ મન હરખીયો સુત રયણ પરખીયો સુબુદ્ધિને ઋદ્ધિ બક્ષીસ દાની, સુસ જ્યવાદનેં પામીયો નૃપતિમાં આજ એ સહાય તેં સબલ કીની. ૧૦ એમ અનભ્યાસવશ સાધવો દોહિલો વેધ રાધાતણો મેરુ તોલે, હીન પુણ્યે તથા નરભવો દોહિલો ધીર ગુરુ સીસ નય સુવ બોલે. ૧૧ ૭/૧૭ ચક્રરાધાવેધ દૃષ્ટાંત
રાધા વેધ તણો કહું અંતર્ગત સુવિચાર, આવશ્યકની ચૂર્ણિમાં ઉપનયનો અધિકાર.
ઢાળ
કર્મ નૃપતિને અવિરતિ પ્રમુખા બહુલી ઘરણી દીસે, ભિન્ન ભિન્ન જનનીના જાયા પરીષહ સુત બાવીસેજી, દાસી સુત વલી ચાર વિચારો વિરૂઆ વિષય કષાયાજી, રાગ-દ્વેષ દોઈ વિકટ મહાભટ અંગરક્ષક પદ પાયાજી. ૧ નરભવ સુરતરુ સિરખો પામી મહિયાં મૂઢ મહારોજી, ક્રોધ – માન માયાને લોભહ ચાર કષાય વિચારોજી, આર્દ્ર – રૌદ્ર દોય ધ્યાન ખડ્ગકર ધરીને તેહજ રહિયાંજી, નોકષાય તાલાદિક દેવે વ્યયકરણ જ મહિયાંજી. ૨ ભવ મંડપમાં વિવિધ પ્રકારે જંતુ જાત તસ પક્ષજી, કર્મ નૃપતિ અનુભાવિ કોઈક નય સાધનનો દક્ષજી, એક દિન સુબુદ્ધિ સચિવની તનયા વિરતિકની નૃપ દેખેજી, તે પરણીને વિલસે ભૂપતિ જનમ સફ્ળ મન લેખેજી. ૩
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૨૭
-
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઠાર Àહપરે નેહ નૃપતિનો દેખી જનકને ગેહજી, આવી ગર્ભવતી તે તનયા સુત પ્રસવ્યો ગુણ ગેહજી, સંયમનામા સુતને જનકે સકલ કલા શીખવીયોજી, અનુક્રમે જિનવર નૃપતિ મોટો સ્વયંવર મંડાવ્યોજી, ૪ નિવૃત્તિ નામ સુતા પરણાવવા મોટો થંભ આરોપેજી, શુભ સામગ્રી દ્રોણી પાસે વિધિમર્યાદ ન લોપેજી, અવળાં – સવળાં ચક્ર ફરે તે ઘાતિ – અઘાતી કર્મોજી, મોહનીય સ્થિતિ રાધા જાણો વધે તેહનો મર્મોજી. ૫ તે વિદ્યાસાધનને કાજે પરીષહ અને કષાયાજી, આયા પણ તિહાં માન ગમાયા કન્યા લાભ ન પાયાજી, નરભવ સમકિત સંયુત પામી સર્વ વિરતિ અનુસરીયે જી, રાધાવેધ કહીજે તેહને ભવજલનિધિ એમ તરીયેજી. ૬ એમ નિર્વીર મહીતલ દેખી સંયમસુત સાવધાનજી, સચિવ પુત્રવિદ્યાનો આગર પામી નૃપનું માનજી, જ્ઞાન કબાણ પણછ શુભ કિરિયા જોડી દરિસણ બાણજી, આતમવીર્ય તિહાં પ્રગટાવે રાધાવેધ સુજાણજી, ૭ ઘાતિ કર્મથિતિ વૈધ કરીને નિવૃતિકન્યા પરણેજી, જ્ય જ્ય શબ્દ થયો જિન શાસન જિનવર ભૂપતિ વરશેજી, ઇશિપરે રાધાવેધ તણી પરે દોહિલો નર અવતારીજી, વિષય કાયવશે મ–મ હારો અંતર વેરી વાોજી. ૮ નરભવ સમકિત સંયુક્ત પામી સર્વવિરતિ અનુ સરિયેંજી, રાધાવેધ કહીજે તેહને ભવજલનિધિ એમ તીયેજી, ચક્ર તણો દાંત કહ્યો એ શાસ્ત્ર તણે અનુસારજી, ધીવિમલ ગુરુરાજ પસાયે નયવિમલ સુખકારજી. ૯
૮/૧૮ કૂર્મ ચંદ્ર દર્શન દૃષ્યંત
માનવ ભવ વિણ નવિ હવે સમવસરણ મંડાણ, ક્ષપક શ્રેણી પરમાધિ તિમમણપવ નાણ. ૧
૧૨૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
તે માટે ઉત્તમ કહ્યો ચિહુગતિમાંહે એહ, પંચમ ગતિને પામવા મૂલમંત્ર વળી જેહ. ૨
ઢાલ
હવે બોલું હું આઠમો રે કચ્છપનો દૃષ્ટાંત રે, ચતુરનર ! વીર જિણંદ કહે ઈસ્યું ગૌતમને હિતવંતરે. વિજન ભાવ ધરી સુણો હો લાલ.
ભવિજન
ભવિજન ૨
ભતિજન
ભવિજન
ભવિજન વિજન ભવિજન ૬
વિજન
નીર ભર્યો દ્રહ રૂઅડો રે અનેક જોયણને માન રે. કહિયેં નીર ખૂટે નહિ રે જિમ નાણીનું નાણ રે. મીન પાઠીન ઘણાં તિહાં રે જલચર જીવ અનેક રે જાતિ ઘણી જિમ નય૨માં રે નિવસે તિમ અતિ છેક રે. પાખરની પરે આચર્યો રે તસ ઉપર સેવાલ રે. ભવિજન પવને પણ તિ ભેદીયે રે જિમ કમલે કરવાલ રે. ભવિજન તિહાં નિવસે એક કાછ(ચ)બોરે જૂનો થિર જસ આય રે ભવિજન પુત્રાદિક પરિવારશું રે સુખમાંહે દિન જાય રે. વાયુવશે તિહાં એકા રે વિખરીયો સેવાલ ૨ે દેખે ગ્રહગણ પરવર્યું રે શશધરબિંબ વિશાલ રે. હરખ્યો હિયડે ચિંતવે રે વસ્તુ અનોપમ એહ રે દેખાડું પરિવારને રે એમ ચિંતી ગયો તેહ રે. ભવિજન તેડી કુટુંબ આવે જિસે રે તે કાછબ તતકાલ રે. ભવિજન૰ પવન ઝકોળ્યો તેટલે ૨ે ઉપર વાળ્યો સેવાલ રે. ભવિજન ૮ ભમી ભમી દ્રહ સઘળો તિહાં રે મનમાંહે થયો ખિન્ન રે. ચતુરનર પણ નિવ દીઠો ચંદ્રમાં રે જિમ દુર્ગતિ સુ૨ત્ન રે. ભવિજન ૯ વળી એહમાં કદિયેક કાછબો રે શશી દર્શન તે લહંત રે. ભવિજનમિથ્યાબલે તેમ હારીયો રે નરભવ ફરી ન લહંત રે. જન્મ જરા જલ પૂરિયો રે દ્રહસમ એ સંસાર રે. તિહાં સંસારી જીવડો રે લચરને અવતાર રે. જ્ઞાન પવને નવિ ભેદિયો રે મિથ્યામત સેવાલ રે. ભવિજન તિહાં કાછિબસમ જાણીયે રે માનવભવ સુકુમાલ . ભવિજન ૧૨
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૨૯
૭
ભવિજન ૧૦
ભવિજન
ભવિજન ૧૧
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
મોહ મિથ્યાત્વક્ષયે કરી રે દીઠો જિનવર દેવ રે. ભવિજન અથવા સમકિત રૂઅડું રે કર્મવિવર સવિશેષ રે. ભવિજન ૧૩ તત્ત્વ વસ્તુ પામી કરી રે લાભ લહ્યો નવિ તેણ રે. ભવિજન, મોહ કુટુંબ તણે વશે રે તે કરે ભવહ ભ્રમણ રે. ભવિજન. ૧૪ જિમ ચિંતામણી સિંધુમાં રે પડીયો નાવે હાથ રે. ભવિજન, તેમ મિથ્યાત્વીને કહ્યો રે દોહિલો શ્રી જગનાથ રે. ભવિજન. ૧૫ શ્રી વિનયવિમલ કવિરાયનો રે ધીરવિમલ કવિ ઈશરે. ભવિજન, એમ દચંત કહે ભલો રે નય વિમલ સુશિષ્ય રે. ભવિજન૧૬
૯/૧૯ યુગ – ધોંસરી દચંતા
માનવ ભવમાં પામીયે આહારક તનું ખાસ, દાન સુપાત્રે હિમવલી ખાયક સમકિત વાસ, નરભવ ઉત્તમ તે ભણી સવિગતિમાંહિ સાર, કહું યુગ ધૂસર મેલનો હવે નવમો અધિકાર.
ઢાળ
મિત્ર પરે આલિંગી રહિયો જંબુદીપને જેઠોજી, લાખ દોઈ જોયણ વિસ્તારે લવણ જલધિજલ ગેહોજી. (પુણ્યકરો રે) ૧ પુણ્ય કરો રે પુણ્ય કરો નર માનવ ભવ મત હારજી, સરલ સ્વભાવે સમક્તિ પામો સફલ કરો અવતારોજી. પુણ્યકરો રે.) ૨ પંચ દશાધિક યોજન લક્ષા પરિધિતણું તમ માનજી, ષટશતઅધિકસહસ એકયોજનતસજલશિખપરિમાણજી. પુણ્યકરો રે.) ૩ ચાર પાતાલ કલશ છે તેમાં સહસ જોયણ અવગાહેજી, જાનુ કમલૌધ વધારણ કાજે જાણે કરસણિયા જલમાંહેજી. પુણ્યકરો રે.) ૪ મીન અદીન પાઠીન ઘણા તિહાં વદન પસારી રંગેજી, ક્રીડે જલનિધિ ખોળે ખેલે જિમ સુત જનક ઉછંગેજી. પુણ્યકરો રે) ૫ જૈહની નીર શિખમાંહે લીના અરૂણાદિક હોય શીતજી, જાણે લોકને આપે પડ્યા લાજ થકી ભયભીતજી. પુણ્યકરો રે) ૬
૧૩૦ ૭ જ્ઞાનવિમલ સઝયસંગ્રહ
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
ો તિહાં અમર વિનોદિ તેહમાં પૂરવ પશ્ચિમ ફૂલેજી,
યુગ સમેલી જુજુઈ નાખે પવન કરી પ્રતિકૂલેજી. (પુણ્યકરો રે) ૭ ઘૂસર પશ્ચિમદિશિ પ્રતિ દોડે પૂરવ દિશિને સમેલજી,
જલધિમાંહિ પ્રતિ કૂલ પવનથી ન લહે તેહ જ મેલજી. (પુણ્યકરો રે) ૮ નતિ રૂંધી અચલાદિક અંતરે નસડી નીર પ્રવાહેજી,
ઝંસર વિવરમાંહે તે કદાચિત પેસે સમેલી ઉછાએંજી. (પુણ્યકરો ૨) ૯ તેમ પ્રમાદ બળેથી હાર્યો માનવનો અવતારજી,
યુગ સમેલિ દૃષ્ટાંત તણી પરે ફરી ન લહે સુખકારજી. (પુણ્યકરો રે) ૧૦ જલધિપરે સંસાર કહીજે શુભ સામગ્રી સમેલ,
નર અનુપૂર્વી સરલી ઢૂંસર વાયુ પ્રમાદ ઝકોલજી. (પુણ્યકરો ૨૦) ૧૧ કર્મ વિવ૨ સમ અમર વિનોદી જોયે, તેહ, વિનોદજી,
એમ અનંત પુદ્ગલ પરિવર્તન કરતાં પામે ખેદજી. (પુણ્યકરો ૨૦) ૧૨ એમ ઉપદેશ પદેથી ાખ્યો આઠમો ઉપનય એહજી,
ધીરતમલ ગુરુરાજ પસાયેં ભાંખે નય ગુણ ગેહજી. (પુણ્યકરો ૨૦) ૧૩
૧૦/૨૦ પરમાણુ દૃષ્ટાંત
દૂહા
સર્વ વિરતિ માનવ લહે પામે અવ૨ ન કોઈ, તે માટે ઉત્તમ કહ્યો નરભવ આગમ જોઈ, પરમાણુકનો હવે કહું એ દશમો દૃષ્ટાંત, ભવિજન ભાવ ધરી સુણે જે ગિરુઆ ગુણવંત.
ઢાળ
શક્તિ પોતાની દેખવા કોઈક અમ૨ વિશેષ, કૌતુક શું એક થંભનો કરે ચૂરણ સૂક્ષ્મ રેખ. રે ચેતન ચેતીયે. ધરીયે ધર્મનું ધ્યાનો રે આળસ પરિહરી, લહીયે જિમ જસ માનો રૂ. ૧ મેરૂ શિખર ઉપર જઈ સૂક્ષ્મ ચૂરણ જેહ, નલિકા તંત્ર પ્રયોગથી દિશિ-વિખરે તેહ. ૨ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૩૧
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાયુવશે પરમાણુઆ દ્વીપંતર તે જાય, તે પરમાણુ ફરી મલી કહો કિમ થંભ તે થાય. ૩ યઘપિ દેવની સાનિધ્યે તે થાંભો વલી થાય, પણ નરભવ હાર્યો વલી વિષ્ણુ પુણ્યે ન લહાય. શુદ્ધ ધર્મ થાંભો કહ્યો કર્મ વિવર તે દેવ, સંશય ગિરિ શિખર ઉપરે કરે વિનોદ સ્વયમેવ પ શંકા નલિકાણું કરી તે થાંભો શતખંડ, સૂક્ષ્મ ચૂરણ દદિશે વાયુ પ્રમાદ પ્રચંડ રે. ૬ એણીપરે નરભવ દોહિલો દશાંતે સાર, તે પાપીને નિગમે વિણ સમકિત નિરધાર રે. ૭ કલ્પતરુ ઉખેડીને વાવે તે એરંડ, છોડી સંગતિ સિંહની સેવે તે ફેફંડ રે. ૮ ગજ વેચી ખર આદરે ઉપલ ગ્રહે મણિ છોડી, અધિર કથીરને સંગ્રહે છોડી કંચન કોડી છે. ૯ એ સંક્ષેપ થકી કહ્યા અનુપમ દશ દૃષ્ટાંત, ધીરવિમલ ગુરુ સાનિધે કવિનય અતિ ગુણવંત રે. ૧૦
૧૦/૨૧ પરમાણુ દૃષ્ટાંત
દૂર્યો
જે માનવ ભવ પામીને સેવે વિષય પ્રમાદ, છંડે ધર્મ સુહં કરુ અવિરતિ તે ઉન્માદ. ૧ અમૃત ફ્લુને છોડીને જાણે તે ખલ ખાય, સાહેબ ઉપરાંઠો કરી ભીતે ાંક મનાય. ૨
૪
ઢાળ
આવશ્યક ચૂર્ણે કહ્યો, અન્ય પ્રકારે એ લહ્યો, સદ્દો શ્રી સદ્ગુરુના વયણથી રે..૧ થંભ અનેકે સોહતી, શાલા મનડું મોહતી, જેહતી દ્રવ્યઅસંખ્ય નીપની
એ. ૨
૧૩૨ ૭ શાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
કોઈક સમયવશે કરી, ઝણઝીલ કવલિત કરી, વિસ્તરી અણુક શ્રેણી પવને કરીએ. ૩ ઈંદ ચંદ નરપતિ મલી, તે પરમાણુક સવિ મલી, વલી વલી તે શાલા ન કરી શકે છે. ૪ દેવ પ્રભાવે કોઈ નર, વઘપિ તેહ શાલા કરે
યદ્યપિ પણ નવિ અનુસરે), નરભવ હાર્યો વલિ વલીએ. ૫ શુદ્ધ ધર્મશાલા કહી, સગુણ થંભે ગહગહી, તે દહી વિષયકષાય અગનિ જલે એ. ૬ વિષયકષાય નિવારીયે, જિમ આતમને તરીયે, નવિ હારીયે દુર્લભનરભવ પામીયો એ. ૭ નરભવ એમ વખાણીયું, દશ દિગંતે જાણીયે, આણીયે સહણા સાચી સદા એ. ૮ પહિલાં સિદ્ધ ઋષે કરી, નરભવ ઉપનય સિત્તરી, તે ખરી ગાથા પ્રાકૃત બંધ છે એ. ૯ તસ અનુસારે એ કહ્યા, ઉપનય સઘળા તિહાં લહ્યા, ઈમ કહ્યા ભવિજનને ભણવા ભણીએ. ૧૦ ઉત્તરાધ્યયને દાખીયા, અન્ય ગ્રંથ પણ સાખીયા, ભાખીયા નવિમલે ઉલટ ધરીએ. ૧૧
૧૦/૨૨ કળશ ઈણિપરે ભાવ કરી ભણો એ ભવિજન સઝાય અંતર્ગત ઉપનય લહે જિમ સમાધિ સુખ થાય. ૧ શ્રી ઉપદેશપદે છે એહનો બહુ અધિકાર તિમ આવશ્યક ચૂર્ણિમાં ઉપનયનો વિસ્તાર. ૨ વચન કલા તેહવી નહિં પણ ઉપનય એહમાંહિ, સજ્જન સઘળા એહને આદરશે ઉચ્છહિ. ૩ એકવીસે ઢાળે કરી એહનો બાંધ્યો બંધ, ત્રણસેં પંચાસી એહની ગાથામાં કૃત બંધ. ૪
જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ ૦ ૧૩૩
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
કળશ
ઉપનયન ચિત્ત ધરિયે,
સહેજે શિવસુખ વરીએ. ભવિજન ૧
ભવિજન ધરિયે રે એ સુગતિ સંયોગ કરી નિજ હાથે દુસ્તર અપરંપર ભવજલ નિધિ મૂરતપણે જિમ તરીએ, એ દૃષ્ટાંત સદ જે સમરે તસ જસ જગ વિસ્તરીયે. ભવિજન ૨ એ સઝાય અનોપમ ગુણમણિ ભવિજન કંઠે કરીએ, સરલ સ્વભાવ ધરી મન સમતા શુદ્ધ સકિત અનુસરીયે. ભવિજન ૩ સમકિતથી જિનમારગ પામી ભવ અટવી નહિ ફરીયે,
દુઃખ દોહગ જિમ દૂર કરીજે શિવસુખ સંપદ વીયે. ભવિજન ૪ તપગચ્ચ અંબર તરણિ સમોવડ શ્રી વિપ્રભસૂરિ કહીએ, જેહની આણ કુસુમની માલા શેષ પરે શિર ધરીયે. વિજન ૫ જસ અભિધાન મૃગાધિપતિ સુણી પ્રતિવાદી ગજ ડરીયે, અહનિશ કીર્તિકની ગચ્છપતિની ત્રિભુવનમંડપેં ફરીયે. ભવિજન ૬ વિદ્યાગુરુ વલિ અમૃતવિમલ કવિ મેરૂ વિમલ મન ધરીયે,
જસ હિત શીખ સુણીને લોકા ભવિજન હિયડે ઠરીયે. ભવિજન ૭ વિનયવિમલ કવિરાજ શિરોમણિ સુવિહિત મુનિ રિ ધરીયે,
ધીરવિમલ પંડિત તસ સેવક જસ યશ ત્રિભુવન ભરીયે. ભવિજન ૮ શ્રી નયવિમલ વિબુધ તસ સેવક તિણે એ ઉપનય કરીયે, એ ઉપનય ભણતાં ને સુણતાં મંગલ કમલા વરીયે. ભવિજન ૯
દેવકુંજર ઋષિની સઝાય
સહજ સુંદર મુનિ પુરંદર, વંદીએ ધરી ભાત રે;
ભવ મહોદધિ તરણ પ્રવહણ, સાધુ વંદન નાવ રે. સ ૧ રૂપ મનહર વ૨ ગુણાકર, દેવકુંજર ભૂપ રે; કનક વાનો રૂષિવ૨ એ, રાજહંસ સરૂપ રે. સ૦ ૨ અન્ય દિન ઉદ્યાનમાંહી, ગયા ક્રીડન કાજ રે; અરૂણ ઉદયે તેજ હેજે, વિકસિતમાંબુજ રાજ રે. સ૦ ૩
૧૩૪ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંત વિલસે એમ વસંતે, કરી નવનવા રંગ રે; એમ કરંતા સાંજ સમયે, પ્રગટીઓ બહુ રંગ રે; સ૦ ૪ કમળ કાનન મ્લાન દેખી, થયા તરુ વિછાય રે; ચક્રવાકી વિરહ આતુર, વિસ્તર્યું ભૂ છાય રે. સ૰ પ તેહ દેખી નૃપતિ ચિંતે, અહો રંગ શું એહરે; સંધ્યા વાદળ પરિ વિસ્તર્યું, અસ્થિર તનુ ધન ગેહ રે. સ૦ ૬ ઈમ અનિત્ય ભાવ રૂપે, લહ્યો ભાવ ઉદાસ રે; લહ્યું કેવળનાણ ઉજવળ, સાધુવેશ પ્રકાશ રે. સ૰ ૭ સહસ દશ નિજ પુત્ર સાથે, પરિવર્યાં વિચરંત રે; ભવિક જન ઉદ્ધાર કરતાં, જ્ઞાનવિમલ મહંત રે. સ૦ ૮
નંદાસતીની સઝાય
બેનાતટ નયરે વસે, વ્યવહા૨ી વડ મામ રે, શેઠ ધનાવહ નંદિની, નંદા ગુણ મણિ ધામ રે. ૧ સમકિત શીલ ભૂષણધરો, જિમ લહો અવિચલ લીલ રે, સહજ મળે શિવસુંદરી, કરીય કટાક્ષ કલ્લોલ રે. સમકિત ૨
પ્રસેનજીત નરપતિ તણો, નંદન શ્રેણીક નામ રે, કુમરપણે તિહાં આવીયો, તે પરણી ભલે મામ રે. સમકિત ૩
પંચ વિષય સુખ ભોગવે, શ્રેણીકશું તે નાર રે, અંગજ તાસ સોહામણો, નામે અભયકુમાર રે. સમિત ૪
અનુક્રમે શ્રેણીક નૃપ થયા, રાજગૃહી પુરી કેા રે, અભયકુમા૨ આવી મલ્યા, તે સંબંધ ઘણેરા રે. સમિત ૫
ચઉવિહ બુદ્ધિ તણા ધણી, રાજ્ય ધુરંધર જાણી રે, પણ તેણે રાજ્ય ન સંગ્રહ્યું, નિસુણી વીરની વાણી રે. સમકિત ૬
બુદ્ધિ બળે આજ્ઞા ગ્રહી, ચેલણાને અવાત રે, કહે શ્રેણીક જા ઈહાં થકી, એહની છે ઘણી વાત રે. સમકિત ૭
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૩૫
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
નંદા માતા સાથરું, લીધો સંયમ ભાર રે, વિજય વિમાને ઉપન્યા, કરશે એક અવતાર રે. સમકિત. ૮ શ્રેણીક કોણિકને થયા, વેરતણા અનુબંધ રે, તે સવિ અભય સંયમ પછી, જાણો કર્મ સંબંધ રે. સમકિત, ૯ જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ વીરજી, આણ ધરે જે સીસ રે, તે નિત નિત લીલા લહે, જાગતી જાસ જગીસ રે. સમકિત. ૧૦
નાગદત્ત શેઠની સઝાય
ચારિત્ર માહાસ્ય
પા પ્રભ જિન જઈ અલગા રહ્યા – દેશી નગરી ઉજ્જયની રે નાગદત્ત શેઠવસે,યશોમતિ નામે નારી રે, પુત્ર છે નાનો તેહને વાલહો, નાણે વિવિધ પ્રકારો રે,
મમકર મમતા ૨ સમતા આદરી. ૧ તેહ શેઠને મહેલ ચણાવતાં, બાર વરસ વહી જાય રે, ચિતારા પછી તેણે તેડાવીયા, ભલામણ દીયે ચિત્ત લાય રે. મમ ૨ વાદળીયા રંગના પૂરજો વળી, કોઈ દિન તે નવિ જાય રે, તિહાં કને ચઉનાણી મુનિ નીકળ્યા, હસવું કરે તેણે દમ ર. મમ ૩. શેઠ જોઈને મનમાં ચિંતવે, મુનિ આચાર ન ગણાય રે. હું ભલામણ દઉં મુજ હેલની, તેમાં મુનિનું શું જાય રે? મમ ૪ નવરો થાઉં તો જાઉં મુનિ પૂછવા, એમ ચિંતી જમવા આવે રે, પુત્ર જે ન્હાનો તેહને ફુલરાવતો, કરે માગું બાળ સ્વભાવે રે. મમ પ છાંટા પડીયા રે તેહ માત્રાતણા, તેહની થાળી મોઝારો રે, તે નવિ ગણકારી ખાવા મંડીયો, વૃતપરે તેણી વારો રે મમ ૬ મુનિ પણ ફરતા ફરતા ગોચરી, આવ્યા તેહને ગેહો રે, વળી પણ મુનિને હસવું આવીયું, તે જોઈ ચિંતવે તેહો રે. મમ ૭ સંશય પડિયો નાગદત્ત શેઠને, જમી દુકાને આવે રે, બોકડો લેઈ કસાઈ નીકળ્યો, તે દુકાને ચડી જાને રે. મમ ૮
૧૩૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
કહે કસાઈ તું આપને મુજને, નહિ કાં દે તસ નાણું રે, નાગદત્ત ચિંતે એ નાણાતણું દીસે નહિ ઠેકાણું રે મમ ૯ એમ ચિંતી વસ્ત્ર આડું કરે, બોકડો ઊતરી જાવે રે, ઊતરે ત્યાં તેને આંસુ પડે, ત્યાં તો અણગાર આવે રે. મમ ૧૦ આંસુ દેખી મુનિ મ્હોં મલકીયું, ચિંતે શેઠ તે આમ રે,
એ મુનિ ત્રણ વેળા હસવું કરે, શું કામ એણે ઠામ રે. મમ ૧૧ એમ તિહાં શેઠ મનમાં ચિંતવી, ખાઈ પછી મુખવાસ રે, ઊઠી તિહાંથી પૌષધશાળામાં, જઈ બેઠો મુનિ પાસ રે. મમ ૧૨ મુનિને પૂછે તુમે હાસ્ય કર્યું, ત્રણ્ય વાર શે કાજ રે ? તેહનું કારણ આવ્યો પૂછવા, કહો મહેર કરી મહારાજ રે. મમ ૧૩ પેલી ચિતારાને ભલામણ કરું, ત્યાં કરી તુમે હાંસી રે, ઘરનું કામ રે કોણ કરતા નથી ? દેખી થયો નિરાશી રે. મમ ૧૪ તેહનું કારણ મુજને કીજીએ, જેમ મન રાજી થાય રે, મુનિ કહે તુજ પૂછ્યાનો કામ નહિ, સુણ દેવાનુ પ્રિય ભાઈ રે. મમ ૧૫ તો પણ શેઠે હઠ લીધો આકરો, મુનિ બોલ્યા તેણી વાર રે, સાત દિવસનું છે તુજ આયખું, સાંજે કરીશ તું કાળ રે. મમ ૧૬ મહેલની ભલામણ જગજગની દીયો, તારું ભાતું ન થાવે રે, તેહ થકી મને હસવું આવીયું, એ કારણ પરભાવે રે. મમ ૧૭ શેઠે પૂછ્યું વળી મુનિવર ભણી, શે રોગે મુજ કાળ રે,
મુનિ કહે શૂળ થશે કપાળમાં, આકરો રોગ પ્રકાર રે. મમ ૧૮ જીવ આવ્યો તિમ જાશે એકલો, ૫૨ ભવ નહિ સથવારો રે,
પુત્ર માતા પરિગ્રહ અસાર છે, કલાદિક પરિવારો રે. મમ ૧૯ વનમાં એક વડ વૃક્ષ મોટો હતો, બહોળી શાખા જેહની રે, પંખી આશરો ત્યાં લેતાં ઘણાં, શીતળ છાયા તેહની રે. મમ ૨૦ દવ લાગ્યો માંડ્યા ઊડવા, રહે એકીલો તરુ સાર રે,
તેમ જીવ પરભવ જાતાં એકલો, પાપ છે દુઃખ દેનાર રે. મમ ૨૧ જેમ કોઈ શહેરે રાજકુંવર હતો, એકણ ગયો પરદેશે રે, ભાતું ન લીધું રે મુંઝાણો ઘણો, તિમ પરભવ દુઃખ સહેશે રે. મમ ૨૨
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૩૭
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
જેમ કોઈ મેમાન જ ઘરે આવીયું, તેને જાતાં શી વારો રે? તિમ ઊઠી ઓચિંતુ ચાલવું, જુએ ન નક્ષત્ર તિથિ વારો રે. મમ ૨૩ ઘરનાં કામ તો સર્વ અધવચ રહ્યાં, કોઈનલે દુઃખ વહેંચાય રે. તું ભલામણ દેતો હતો મહેલની, પણ પરભવ શું થાય રે? મમ ૨૪ વાલેશ્વર વિના એક જ ઘડી, નવિ સોહાતું લગારો રે, તે વિના જનમારો વહી ગયો, નહિ કાગળ સમાચારો રે. મમ ૨૫ તેણે કારણ શેઠજી ડરો પાપથી, અંતર કરીને વિચારો રે, સુધી ધર્મકરણી સમાચારો, તો તરશો એ સંસારો રે. મમ ૨૬ વળી પણ શેઠે પ્રશ્ન જ પૂછીયો, હું, મુજ પુત્ર રમાડું રે, ત્યાંય પણ તમે હસવું કર્યું, મુજ મન તેથી ભમાવું રે. મમ ૨૭ મુનિ કહે તે તુજ સ્ત્રીનો જાર છે, તે તારે હાથે માર્યો રે, તે વેર લેવા તુજ કુળ આવીયો, હવે સાંભળ તેનો વિચારો રે. મમ ૨૮ ઝેર દેઈ તુજ નારીને મારશે, વરતશે ભૂંડે આચાર રે, નાણું ખોશે વ્યસની અતિ ઘણો, મૂરખ બહુ અવિચારે રે. મમ ૨૯ મોટો થાશે ને હેલ જ વેચશે, નહિ રહેવા દે કાંય રે, પેશાબ તું પીતો હતો તેહનો, તેણે મુજ હસવું થાય રે. મમ ૩૦ વળી શેઠે ત્રીજો પ્રશ્ન પૂછયો, જે બોકડાનો દગંત રે, ત્યાં શું કારણ તમે હસવું કર્યું? તે ભાખો ભગવંત રે. મમ ૩૧ મુનિ કહે કૂડકપટ પ્રભાવથી, વળી કૂડા તોલા ને માપ રે, તે પાપથી રે તિર્યંચ ઊપજે, જૂઠ માયાને પ્રતાપ રે. મમ ૩ર એક દિન શેઠ બેઠોતો દુકાનમાં, ત્યાં આવ્યો ચંડાલ રે, રૂત લેવાને નાણો આપીયો, કેળવે કપટ અપાર રે. મમ ૩૩ કપટ કેળવી રૂત ઓછો કીધો, ખાઈ ગયો દોય સારો રે, ઘેર જઈ તેણે રૂત જ તોલીયો, થયો કદાગ્રહ અપારો રે. મમ ૩૪ કલેશ થયો પણ પાછો નવિ દીયો, દેણું રહી ગયું તામ રે, મરીને તુજ બાપ જ થયો બોકડો, મારવા લઈ જાય ઠામ રે. મમ ૩૫ તે લઈ જાતાં દુકાને જ આવીયો, તુજ બાપ જ તેણી વારો રે, જાતિસ્મરણ દેખી ઉપર્યું, પેઠો દુકાન મોઝારો રે. મમ ૩૬
૧૩૮ ૭ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
લોભના વશથી રે તું ન લઈ શક્યો, મેષ ઊતરતાં તિવારો રે, આંસુ ચોધારાં રે તેને પડ્યા, આવ્યો ક્રોધ અપારો રે. મમ ૩૭ તવ તે શેઠ જ પાધરો ઊઠીયો, જ્યાં ચાંડાલ ત્યાં આય રે, કહે મુજને તું દેને બોકડો, તે કહે રહ્યો આ રંધાય રે. મમ ૩૮ દેવા માંડ્યો ત્યારે નવિ લીધો, તેને મેં મારી નાંખ્યો રે, ભાંગે પગલે તે પાછો વળ્યો, પૂછે મુનિને તે દાખો રે. મમ ૩૯ મુજ તાત પ્રભુ કઈ ગતિ સંચર્યો, તવ મુનિવર કહે તામ રે, રૂદ્રધ્યાન આવ્યો તુજ ઉપરે, તેણે પેલી નરકે ઠામ રે. મમ ૪૦ નરકે ગયો તે દુઃખ બહુ અનુભવે, કપટતણે પ્રભાવે રે; એમ સુણી રે નાગદત્ત ધ્રુજીયો, મનમાં તે પસ્તાવે રે. મમ ૪૧ તવ તે મુનિવરને કહે શેઠીયો, સાત દિવસ મુજ આય રે; હવે હું ધર્મ જ શી રીતે કરું ? મુનિ કહે મત પસ્તાય રે. મમ ૪૨ એક દિવસનું ચારિત્ર સુખ દીયે, લહે સુર-સંપદ સાર રે; જેવાં ભાવ તેવા ફળ નીપજે, નહિ કર ચિંતા લગાર રે. મમ ૪૩ એમ સુણીને નાગદત્ત શેઠજી, લેવે ચારિત્ર સાર રે, એહ પરિગ્રહ સઘળો અસાર છે, મૂકતાં ન કરી વાર રે. મમ ૪૪ ચાર દિવસ તેણે ચારિત્ર પાલીયું, ત્રણ દિન કર્યો સંથારો રે, સાતમે દિવસે કપાલમાં શૂલ થયું, કરે આરાધન સારો રે. મમ ૪૫ શરણાં લેતાં કરી પૂરું આયખું, રહી શુભ ધ્યાન મઝારો રે. સુધમાં દેવલોકે ઉપજ્યો, સુખ વિલસે શ્રીકારો રે. મમ ૪૬ એમ જાણીને ધર્મ જ આદરો, તો સુખ પામો અપારો રે, જ્ઞાનવિમલસૂરિ ગુરુ એમ કહે, ધર્મે જય જયકારો ૨. મમ ૪૭
પદ્મનાભસજાની સઝય પદ્માવતી સમ પદ્મપુરીનો પદ્મનાભનૃપ રાઈ, પુષ્કરમણ ઉદ્યાને પોંહતો પ્રમદપરિકર સાઈ, રૂડે રૂપે રે પય પ્રણમે મુનિવરતણાં, રૂડે રૂપે રે મુનિવર મહિમાવંત રે, રૂડે રૂપે રે સુધા સંયમવંત રે. ૧
જ્ઞાનવિમલ સઝયસંગ્રહ ૦ ૧૩૯
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચંપક તરુ તળે ધ્યાન ધરતો ચંપકવરણી કાયા, અભિનવતેજતરણી અનુકરતોધિન ધન એ મુનિરાયા. રૂડે રૂપેરે. ૨ હરખે નિરખી વંદી પૂછઈ કિમ પામ્યો વઈરાગ, યૌવનવય મલપંતે વંશે પામ્યા ભવનો તાગ. રૂડે રૂપે રે. ૩ મુનિ કહે સુણ નરપતિ ધરી નેહ એ સંસાર સરૂપ, એકજીવ સંબંધ અને કઈ ધારઈ બહુ વિધરૂપ. રૂડે રૂપે રે. ૪ મુજમાતા મુજ જનમસમયમાં મરણ લહી ઈણિનયરી, ઈભ્યગૃહે પુત્રી ઉત્પની રૂપવતી ગુણ ગુહીર, રૂડે રૂપે રે. ૫ કર્મયોગે વિવાહ સમયમાં બેઠી ચવરી માંહિ, નયણે નયણ મેલાવઈ પામ્યું જાતિસ્મરણ તાંહિ. રૂડે રૂપે રે. ૬ ભવ સરૂપ ઈણિપરિ દેખીનઇ ચારિત્રને આરાધ્યું, અવધિજ્ઞાન પામ્યું મેં હવણાં ધ્યાને આતમ સાધ્યું. રૂડે રૂપે રે. ૭ સુણિ રાજન તાહરી પટરાણી કમલા રાગ ધરતી, તે પણ તુઝ પૂરવ ભવ માતા ભવ લીલા છમ ધરતી. રૂડે રૂપે રે. ૮ ઈમ સુણતાં પૂરવ ભવ નિરખી લિઈ સંયમ નરનાથ, બહુ પરિવાર પરમ સંવેગઈ રાણી પણિ તસ સાથ. રૂડે રૂપે રે. ૯ સીમંધર જિન સેવા કરતાં લહસ્ય કેવલજ્ઞાન, જ્ઞાનવિમલ લીલાઈ વાધઈ પરમાનંદ નિધાન. રૂડે રૂપે રે. ૧૦
પર્યુષણના વ્યાખ્યાનની સઝાય પુણ્યની પોષણા પર્વ પર્યુષણા આવીયા ઈણિપણે જાણીયે એ, હિયડે હર્ષધરી છઠ્ઠ અઠ્ઠમ કરી ઉચ્છવે કઘર આણીયે એ. ૧ ગુરુ કરે વાંચના સુણે સહુભવિજના કર્મનિકાચના પાચના એ પ્રથમજિનશાસને ઋજુ-જડપ્રાણીયા વીરના વક્ર-જડ બહુજનાએ. ૨
ત્રુટક શુભમના સરલ ને દક્ષ પ્રાણી મધ્યજિનના જાણીએ, તેહભણી બહુપદે નિયત - અનિયત કલ્પ ચ ષટ આણીએ,
૧૪૦ ૦ શાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
કલ્પ દશવિધ કલ્યો મુનિનો ધર્મ પૂરવ માનથી, ભદ્રબાહુસ્વામી ભાષિત સૂત્ર સુણો બહુ ભાવથી. ૩ કલ્પધર્મ માહાસ્ય તૃતીય રસાયનપરે બહુગુણ હોય એહને સુણતાં એ, નાગકેતુ પરે નાણલહી ઊજળું પામીએ શિવપદ શાશ્વતાં એ. ૪ ઈણીપરે પીઠિકા કહી કલ્પ માંડીયે પંચકલ્યાણક વીરનાં એ, દશમ દેવલોકથી આવીય ઉપના ત્રણ નાણ જ ભરતમાં એ. ૫
ત્રુટક તુરત માહણ કુંડ ગામે ઋષભદત્ત દ્વિજનાર એ, દેવાનંદા મધ્યરાણી પેખે સુપન દશને ચાર એ, ઉત્તરા ફાલ્ગની ચંદ્રયોગે શુકલ છઠ શુદિ માહની, સુપન વીતક કંત આગળ કહે આવી આસને. ૬ કહે તિહાં ઋષભદત્ત આપણે ઘર હોશે સુત સવિ શાસ્ત્રનો પારગામી, માનોપેત શરીર સુલક્ષણો સુજસ સૌભાગ્ય ગુણસયલ ધામી. ૭ વેદના ભેદ સવિ જુજુઆ દાખવે ગણિત પ્રમુખ જશ નહિ ખામી, તે સુણી તહત્તિ કરી ગઈય નિજસ્થાનકે દેવાનંદા એ સીસ નામી. ૮ ઈણિ સમે અવધિજ્ઞાને કરી જોયતા સોહમ ઈંદ્ર જિન દેખીયા એ, કાર્તિક શેઠનો જીવ એ જાણીયે પૂર્વભવ તેહનો ભાખીયે એ. ૯
ત્રુટક ભાખિયું પ્રભુને રહી સન્મુખ સિંહાસનથી ઊતરી શકસ્તવ કહે ભાવ આણી સાત આઠ પગ ઓસરી, ધર્મસારથી પદે સુણીયે કથા મેઘકુમારની, જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ ગુણની વ્યાખ્યા પ્રથમ એ અધિકારની. ૧૦
ઢાળ ૨ શકસ્તવ કહે પૂરણ રોમાંચિત થઈ ભાવિ અતીત જનમન ધરી એ, પંચકલ્યાણક એમ શકસ્તવ થણે સદા શક્રસ્તવ નામ તેહ ભણીએ. ૧ હવે ચિંતે મન ઇંદ્ર એ શું નીપનું એહ અચ્છેરું જાણીયે એ, કોઈક કાલને અંતે નીપજે એહવા અચરિજકારી લોકને એ. ૨
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૪૧
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
તોયે માહરી ભક્તિ ઉત્તમ કામમાં ગર્ભ પાલટી મૂકવો એ, તે ક્યો હરિણગમેલી સુરપાક ધણી વાત અચ્છેરાં દશ કહ્યાં છે. ૩ જિનપદ ૧ લહે ઉપસર્ગ મલ્લી તીર્થ થયું ? ગર્ભ પાલટો જાણીયે ૩ નિલ જિનઉપદેશ ૪ હરિ ઘાતકીયે ગયા ૫ યુગલ નરક ગતિ
પામીયા એ ૬ ૪ ચમરો સોહમે જાય, ૭ ઉત્કૃષ્ટતનુ ધણી આઠ અધિક શત સીઝીયા એ ૮ રવિણસિ મૂળ વિમાન વંદન આવીયા ૯ અસંયતિ યતિ પરે પૂજના એ ૧૦ ૫ નીચ કુલે નવિ હોય જિનચક્રી હરિયુગ નીચ કુલે નવિ ઉપજે એ, કર્મ પ્રભાવે આવી ઉપના પણ જન્મ નવિ સંભવે એ. ૬ ભવસત્તાવીસમાંહે મરિચી ત્રીજે ભવે ગોત્રમદે એ બાંધીયો એ, તિણહેતે થયું એ પણ એ મૂકવા ક્ષત્રિયકુલ નરપતિ જિહાં એ. ૭ ક્ષત્રિય કુંડ ગામે ભૂપ સિદ્ધારથ ત્રિશલારાણી તેહની એ, ઠાયો એ તસ કુખે તસ બેટી તણો ગર્ભ અછે તે તિહાં ઠવો એ. ૮ શીઘ કરો આદેશ મારા વાલહી તહત્તિ કરીને ચાલીયો એ, વૈકિય નિર્મલરૂપ કરી નિજ શક્તિથી નિરાબાંધશું તે લહી એ. ૯ થાપ્યો ત્રિશલા કૂખે વ્યાસી દિન પછે માનું શુભલગ્ન જોવા રહ્યા છે, ત્રણ જ્ઞાને ભગવંત આવી તિહાં વસ્યા આસોજ વદિ તેરસ દિને એ. ૧૦ સુંદર ઘર સુખ સર્જે સૂતી સુંદરી સુપન ચૌદ લહે મજિઝમ નિશિ એ, ગજ ૧ વૃષભ રસિંહ૩ શ્રી ૩દામ ૫ શશિ ૬ રવિ ૭ધ્વજ ૮ ઘટ૯ સરોવર ૧૦ દધિ ૧૧ વિમાન ૧૨ રણ ૧૩ શિખા એ ૧૪. એ. ૧૧ સિંહ પ્રથમ મુખમાંહે પેખે પેસતો અવર સમે ઈમ જાણીયે એ. નિરખી હરખી તામ કંત કહે સુણો શૂરવીર સુત હોયશે એ. ૧૨ દેવાનંદા તામ દેખે એહવું મુજ સુહણાં ત્રિશલા હરે એ, ઋષભદત કહે એમ-ન રહે રંક ઘરે રત્નનિધાન પરે એહવો એ. ૧૩ વાસ ઘરે સુખ સેજ અને વળી સુપનાં સૂત્રમાંહે વર્ણવ્યા એ, ઉજવલગજ ચઉદત રે ઐરાવણ સમો આવીને ઊભો રહ્યો છે. ૧૪ લષ્ટપુષ્ટ જસુ દેહ રે તીખા શૃંગ છે ભ્રમરોપમ સમ લોયણાં એ, સિંહ ઉજ્વલ તીખી દાઢ અને શુભલક્ષણો ઉન્નત સૌમ્ય સોહામણો એ. ૧૫
૧૪ર ૭ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
લક્ષ્મી કમલે વસંતી હિમવંત પર્વત પદ્મદ્રહ છે અભિનવો એ, એક કોડી વીસ લાખ પટ વલયે મળી ચોથે લક્ષ્મી દેવતા એ. ૧૬ ચાર સુપનનો અર્થ ભાખી રાખીયે સૂત્રવખાણ બીજું થયું એ. વડાકલા દિન એમ ઉચ્છવશું કરો જ્ઞાનવિમલ ગુરુ મુખ સુણી એ. ૧૭
ઢાળ ૩
હવે દશ સુપન તણી વર્ણના સૂત્રપાઠ સુણીયે એક મના, રાજા મજ્જન કૌતુક કરે અંગે વસ્ત્ર વિભૂષણ ઘરે. ૧ કલ્પવૃક્ષ જિમ ફુલ્યો ફળ્યો વાદળથી જિમ રવિ નીકળ્યો, તિમ બેઠો આવી આસ્થાન તેડે કૌટુંબિક પુરૂષ પ્રધાન. ૨ કહે બાહિર જે આસ્થાન શાલ લીંપી શુદ્ધ કરી ધૂપાલ, સિંહાસન તિહાં માંડો સાર તિહાં બેસીજે લઈ પરિવાર. ૩ રાણી સિંહાસન અંતરે પરિયચી વિચમાં અંતર ધરે, પૂર્વ દિશિ ભદ્રાસન આઠ મંડાવ્યો સવિ મેલ્યો ઠાઠ. ૪ તેણે તેમ કીધું ધસમસી તેણે સુણી થયો રાજા ખુશી, કહે હવે સુપન પાઠક ઘેર જઈ તેડી આવો તે ગહગહી. ૫ જે અષ્ટાંગ નિમિત્તના જાણ ડાહ્યા વૃદ્ધ આચાર પ્રમાણ, તેહવાને તે તેડવા ગયા નૃપે તેડ્યા રલિયાયત થયા. ૬ નાહી પૂજી ઘરના દેવ કીધાં તિલક તેણે સયમેવ, ઉત્તરસંગ જનોઈ ધરે નૃપને મળવા સવિસંચરે. ૭ આવ્યા ગઢને સિંહદુવાર મળીયા એકઠા કરે વિચાર, જેમ અણમિલતાં પાંચસેં સુભટ ન લહ્યા માન થયા ગહગઢ. ૮ તે માટે સવિ સંપે થઈ વૃદ્ધ એકની આજ્ઞા લઈ, કીજે કામ તો લહીજે માન જિહાં સંપ તિહાં શ્રેય નિધાન. ૯ ચિરંજીવ જય જય ભૂપાલ આશીર્વાદ બોલે ગુણમાલ, આસન બેસણ રાજા દીયે ફુલલાદિક કરમાં લીયે. ૧૦ સુપન અર્થ ભાખ્યું વૃત્તાંત લબ્ધ અર્થ ભાખ્યો દમ તંત, માંહોમાંહે વિચારી કહે નિગમશાસ્ત્રમાં જેહવું લહે. ૧૧
જ્ઞાનવિમલ રઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૪૩
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
બોંતેર સુપનાં શાસ્ત્ર કહ્યાં તેમાં બેંતાલીસ મધ્યમ કહ્યા, ત્રીસ તેહમાં ઉત્તમ અછે ચૌદ વિશેષે વિસ્તરરૂચે. ૧૨ જિનચક્રી માતા એ લહે હિરમાતાસગ ચઉ બલની કહે, મંડલીક એક લહે એમાંહે શુભસૂચક એ સુપન અથાહે. ૧૩ દીઠો સાંભળ્યો ને અનુભવ્યો આધિવ્યાધિ ચિંતાશું ગમ્યો, મલમૂત્રાદિક પ્રકૃતિ વિચાર દીઠાં સુપન લહે ન લગાર. ૧૪ ધર્મ કર્મથી સુરસાન્નિધ્યે અતિ પાપોદ્વેગે અનવિધે, એહથી સુહણાં દીઠાં હોય પ્રાયે સુપન ફળે સહુ કોય. ૧૫ જે સ્થિર ચિત્ત જિતેંદ્રિય શાંત ધર્મરૂચિને શ્રદ્ધાવંત, ઈત્યાદિક ગુણનો જે ધણી ળે શુભાશુભ સુપનતણી. ૧૬ કુલદીપકને વંશ આધાર કીર્તિલાભ બલ ભાંડાગાર, હોશે સુત રાજાનો રાય કે ચક્રી કે જિનવ૨ થાય. ૧૭ ઈસ્યાં વચન સુણી હરખ્યો રાય આપે ધન બહુ કરી સુપસાય, ચૌદ સુપનાર્થે એમ સુહાય ચૌદ રાજ ઉપર શિવઠાય. ૧૮ ચઉદંતો ગજ ચઉવિધ ધર્મ કહે સુર ગજપતિ સેવિત કર્મ, ભરત બોધિ બીજ વાવશે ધોરી વૃષભ ધર્મ ધુરા થશે. ૧૯ કુદૃષ્ટિ શ્વાપદે ભવિવન ભાંજતું રાખશે સિંહબલે એ છતું, વરસીદાન દેઈ જિનપદલચ્છી ભોગવશે લક્ષ્મી ફ્લ અચ્છી. ૨૦ શીશ ધરસે સતિ એહની આણ કુસુમદામ ફલ એહ મંડાણ ભવિ કુવલય બોધનને શશી ભામંડલ ભૂષિત રિવ શિશ. ૨૧ ધર્મપ્રાસાદ શિખરે બેસસે પૂર્ણલશળ એમ પામશે, ધર્મ ધ્વજ શોભા હોયશે ધ્વજલ ચઉદિસિ ધ્વજ સોહસે. ૨૨ સુર નિર્મિત પદકજ ઠાવશે સરોવ૨ ફલ ઈન્નીપરે ભાવશે, રત્નાકર દર્શન ફ્લુમાન કેવલજ્ઞાન રતન અહિઠાણ. ૨૩ ચઉસુર વૈમાનિક પર્યંત સેવિત દેવવિમાન ક્ષ્ર્કત, રત્નાદિક ગઢ તત્ર વાસસે રત્નરાશિ ફ્લ એ થાયસે. ૨૪ શુદ્ધ સ્વભાવે કંચન શુદ્ધિકાર નિર્ધમ અગ્નિનો એહ વિચાર, એહવા ફ્લ પ્રગટ ભાખીયાં સુપનશાસ્ત્ર કીધા સાખિયાં. ૨૫ ૧૪૪ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિસુણી રાજા રંજ્યો ઘણું પ્રીતે દાન તે કે તો ભણું, નિજ ઘર પહોંચા સુપન પાઠવી ભૂપે વાત સ્ત્રીને દાખવી. ૨૬ સુપન પાઠક આવ્યા એટલે ત્રીજું વખાણ થયું એટલે, પણ સુપન અર્થ આગળથી કહ્યો જ્ઞાનવિમલ ગુરુથી જે કહ્યો. ર૭
ઢાળ ૪ હવે ઇંદ્ર આદેશે ધનદતણા જે દેવ તિર્થગુજઇંભકનામે નૃપઘરે ભરે નિત્યમેવ, ધનકણની કોડી હોડીકરે તેણીવાર એ જિનનું દેશું નામ વર્ધમાન કુમાર. ૧ એમ મનોરથ વધતે ગર્ભ વધ ભગવંત તવ એક દિન ચિંતે માતાજી ગુણવંત, નવિહાલે ફરકે માનું સાધે કોઈ ધ્યાન મોહજીપન હેતે શૈલેશી કરે કોઈ તાન. ૨ તવ માતાને મન પસર્યો શોકસમુદ્ર નવિ ખાતે પીવે ચિંતાતુર ગતનિદ્ર, કે વનદવ દીધાં કે ભાંજ્યા બહુ માલ કે સરોવર શોધ્યાં કે ઋષિ દીધાં આળ. ૩ જ્ઞાનદેવ સાધારણ ગુરુ કલ્પિત જે દ્રવ્ય
તે અભક્ષ્ય ભખાવ્યા કીધી કરણી અભવ્ય, વળી અવિધિ આશાતના કીધી ને કરાવી
વળી અશુદ્ધ પ્રવૃત્તિ શકો તે ન ચરાવી. ૪ કેશાતના કામણકપટ કરીને વંચ્યા માયા બકવૃત્તિ પાપકર્મ બહુ સંચ્યાં. ૫ કે શીલ વિલૂપ્યા કે વળી ગર્ભ હરાવ્યા ઈત્યાદિક બહુલાં પાપકર્મ ફ્લ આવ્યા, ઈંહાં દોષ ન કોઈનો શોચ કરે શું થાય
જેમ જલધિમાં મૂક્યાં છિદ્ર ઘડો ન ભરાય. ૬ મધુમાસે ન ફુલે જો કેરડા તરુ એક તિહાં
જલદ વસંતનો વાંક કિસ્સો કહો છેક, તરુ ફળીયો લ નવિ વામન પામે ધૂક દેખે
નવિ ઉગ્યો તેજવંત રવિ સુર. ૭ નિર્ભાગ્ય શિરોમણી મેરુ ચઢાવી પહાડ
લોચન દઈ લીધાં બિગ ધિગ કર્મ એ જાલ, ભોજન શુભ પિરસી કાઢી લીયે જિમ થાલ
તિમ હું દુખણીને રાજ્ય સુખે સવિ આલ. ૮ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૪૫
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
કિહાં ગઈ કુલદેવી આકરીન સંભાળ એ જીવિત ધનસુખ શું કીજે સુકુમાલ, પૂછે તિમ સહીયર તિમ તિમ દુઃખ બહુ સાલે
મૂછ લહી જાણી શીતલ જલસું વાલે. ૯ ઉપરત સતિ નાટક દેખી નૃપનું ગેહ તવ જ્ઞાન પ્રવુંજે ત્રિભુવન કરુણા ગેહ, સુખ કાજે કીધું દુઃખ કાજે થયું તેહ ભાવિ કાલે લક્ષણગુણ તે દોષ અછત ૧૦ ઈમ જાણી ફરક્યા એક દિસે પ્રભુ
જામ તવ હર્ષિત ત્રિશલા ફૂલ્ય મુખકજ તામ, હું ત્રિભુવન ધન્યા ભાગ્યદશા વળી આજ
- જિનપદ સેવાથી સીધાં સઘળાં કાજ. ૧૧ મનોરથ કલ્પદ્રુમ ફળીયો સદલ સચ્છાય
જિનધર જિનપૂજા ધવલમંગલ ગવરાય, કુંકુમના થાપા બાંધી તોરણમાલ નાટક પ્રારંભે ઉછાળે વર શાલ. ૧૨ મોતીયેં ચોક પૂરે ચૂરે સવિદારિદ્ર સવિ અર્થે ર્થી) જનને દઈ દાન અમંદ શણગારે તસ જન રાજભુવન દેવલોક સરીખું તે વેળા મંગલ થોકા થોક. ૧૩ તિહાં સાતમે માસે અભિગ્રહ લીયે ગર્ભમાંહે
હું શ્રમણ ન થાઉં માતપિતા હોય જ્યાંહિ, હવે ત્રિશલાદેવી સ્નાન તિલક પ્રસિદ્ધ સહુઅલંકાર પહેરી ગર્ભપાલના કીધ. ૧૪ શુભ દોહલા પૂરે સિદ્ધારથ નૃપ તાસ પરિજન
જિમ કહે તિમ વિચરે નિજ આવાસ, નિજ મહિલા ગર્ભે વસીયા પ્રભુ નવ માસ
સાડા સાત દિન ઉપરે પૂરી પૂરણ આસ. ૧૫ તેણે કાળે સમયે ચૈત્ર તેરસ અજુઆલી દિશિ નિર્મલ પવન અનુકુલે રજાળી, સવિ શકુન પ્રદક્ષિણા મેદની સવિ નિષ્પન્ન
જનપદ સવિ સુખીયો મુદિત લોક સુમસન.
ઢાળ ૫ જિન જભ્યાજી સુખીયા નારકી થાવરા તેજે ત્રિભુવનેજી પ્રગટે સમીર સુહંકરા દિશિ કુમરીજી છપ્પનનાં આસન ચળે અવધિયે જાણેજી સપરિવાર આવી મળે
૧૪૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રોટક
મિલે ચઉદ્દિશી ઉર્ધ્વ અધોદિશિ આઠ આઠ તિમ વિદિશીની, રૂચક નિવાસિની ચઉ ચઉ ઈમ છપ્પન સુહાસિની, જિનમાત લઈ ઘર કરી સ્તુતિ મજ્જન તે કરે, વરવસ્ત્ર ભૂષણ કરીય શોભા આવીયા તિમ સંચરે. ૧ સવિ સુરપતિજી જન્મહોત્સવ જિનતણો મેરુ આવેજી મલી સમુદય અતિ ઘણો, લઈ જાવેજી કરી અભિષેક પાતક ગમે ધૂપ આરતિજી ગીતગાન હર્ષે રમે. ત્રોટક
રમે નાટિકા ભક્તિ પૂજા કરી આનંદ અતિ ઘણો, આઠ મંગલ ભણી એક શત આઠ કાવ્ય રચના ભણે, બત્રીસ કોડી સુવર્ણવ૨સી ભૂપ૫૨ જિનમેલીયા, અઠ્ઠાઈ મહોત્સવ નંદીશ્વર કરી સકલસુર ઠામે ગયા. ૨
હવે રાજાજી પ્રભાતે ઓચ્છવ કરે દશ દિનનાજી નગર સર્વ ઓચ્છવ કરે, નામ થાપેજી વર્ધમાન ગુણથી ભલું સગ કર તનુજી કંચનવાને નિર્મલું.
ત્રોટક
અતિભલું બળ શ્રી જિનનું હરિ કહે તે ન સહિ શક્યો, અન્નાણી સુર એક આવી રમત રમવાને ધક્યો, અહિ આમલી વૃક્ષ વીંટી રહ્યો નાખે કર ગ્રહી, વલી ડિંભરૂપે વૃદ્ધિ પામ્યો તાડિયો પ્રભુ કર ગ્રહી. ૩ પાય લાગીજી નામ મહાવીર દેઈ ગયો લેખક સાલેજી ઉણા આઠ વ૨સે થયો, પ્રભુ પરણ્યાજી નરવર્મ નૃપ યશોદા સુતા ભોગવતાજી વિષય સુખે થઈ એક સુતા, અનુક્રમેજી માતપિતા સ્વર્ગે ગયા વર્ષ અઠ્ઠાવીસજી ઘરવાસે પૂરણ થયા,
ત્રોટક
અભિગ્રહ પૂરણ જાણ્યો નંદીવર્ધન વિનવ્યા, અનુમતિ ન આપે તેહથી વળી વર્ષ દોય ઘરે રહ્યા, તિહાં બ્રહ્મચારી અચિત આહારી બંધુ ઉપર કરુણા, કરી, લોકાંતિત સુરવયણ નિસુણી દીયે દાન સંવચ્છી. ૪
જ્ઞાનવિમલ ઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૪૭
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
એક કોડીજી અઠ લખ ઉપર નિત દીયે વાવરોજી ઈમ ભાખે સતિ ભવિ લીયે, હિર ચઉસઠજી આવ્યા સંયમ ઉચ્છને ચંદ્રપ્રભાજી પાલખી જિન આગળ ઠરે.
ત્રોટક
સ્તવે બહુપરે સકલ સુરવર નંદિવર્ધન નૃપ ના, ધ્વજા કલશ મંગલ આગળ વહે હય – ગય – રથવા, ક્ષત્રિય કુંડ ગ્રામ મધ્યે દિકખ(ક્ષ) લેવા સંચરે, નરનારી નીરખે નયણ હરખે મુખે જ્ય – ય ઉચ્ચરે. પ માગસિ૨ વદિજી દશમ હિને પહોર પાછલે જ્ઞાતખંડવનેજી અશોક તર તળે એકલે, છઠ ભક્તેજી ચઉવિહાર બીજે દિને વસ્ત્ર દેવદૂષ્યજી ખંધે વે હિર શુભ મને. ત્રોટક શુભ મને લોચે કેશ સઘળાં પંચમુષ્ટિ મુખ ભણે, કરેમિ સામાઈયં તવ નાણ પવ મુણે, હવે વી૨ નંદીવર્ધન ગૃપ પ્રમુખ વળે સુરવા, અવશેષ મુહૂર્ત દિવસ હુંતે કુમા૨ ગ્રામે સંચર્યાં. ૬
તિણે રાતેજી ગોપે પરીષહ માંડીયા તવ ઈંદ્રેજી અવધિજ્ઞાને જોઈયા, કહે પ્રભુનેજી બાર વર્ષ રક્ષા કરું પ્રભુ ભાખેજી આપબળે કેવલ વરૂં. ત્રોટક
ધરું સહાય ન કોઈની ઈમ સુણી હરિ સ્વર્ગે ગયા, સિદ્ધારથ વ્યંતર પાસે થાપે પ્રભુ સંયમ ધર થયા, બહુલ બ્રાહ્મણ ધરે પારણું પરમાનેે પંચ દિવ્ય શું, પંચમ વખાણ ઈંણી પરે જાણીયે જ્ઞાનવિમલ કહે ઈસ્યું. ૭
ઢાળ ૬
પિતામિત્ર તાપસ મિલ્યોજી બાંહ્ય પસારી આય, કહે ચોમાસું પધારજોજી માને પ્રભુ ઈમ થાય, ચઉનાણી વીરજી ભૂતલ કરે રે વિહાર. ૧ દિવ્ય ચૂર્ણવાસે કરીજી ભમરા પણ વિલગંત, કામીજન અનુકુલથીજી આલિંગન
૧૪૮ ૭ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
દેયંત. ચઉનાણી.
૨
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
મિત્ર દ્વિજ આવી મલ્યોજી ચીવર દીધો અર્ધ, આવ્યા તાસ વિડિલેજી ચોમાસે નિરાબાધ ચઉનાણી. ૩ અપ્રીતિ લહી અભિગ્રહ ધરીજી એક પખ કરી વિચરત, શુલપાણી સુર બોધીયોજી ઉપસર્ગ સહી અત્યંત. ચઉનાણી- ૪ મુહુર્ત માત્ર નિદ્રા લહેજી સુહણાં દશ દેખંત, ઉત્પલ નામ નિમિનિયોજી અર્થ કહે એમ તંત. ચઉનાણી. ૫ ૧ તાલ પિશાચ હણ્યો જે પહેલો તે હણશો તુમે મોહ, ૨ સિતપંખી લ ધ્યાયશોજી શુકલ ધ્યાન અખોહ ચઉનાણી. ૬. ૩ વિચિત્ર પંખી પેખીયોજી તે કહેશો દુવાલસ અંગ, ૪ગોવર્ગ સેવિત ફળ થાપશોજી અનોપમ ચઉવિહસંઘ. ચઉનાખી૭ ૫ ચઉહિ સુર સેવિત હશોજી પવા સરોવર દીઠ, ૬ મેરુ આરોહણથી હોયશેખ સુર સિંહાસન ઈઠ. ચઉનાણી. ૮ ૭ જે સૂરજમંડલ દેખીયુંજી તે હોશે કેવલ નાણ, ૮ માનુષોત્તર વીંટીયોજી તે ગકીર્તિ મંડાણ. ચઉનાણી, ૯ ૯ જલધિતરણ કુલ એ હોયશે તે તરશો સંસાર, ૧૦ દામયુગલ નવિ લહુજી તે કહો કરી ઉપગાર ચઉનાણી. ૧૦ કહે પ્રભુ તે લ તેહનોજી ધર્મદુવિધ કહું સંત, પ્રથમ ચોમાસું તિહાં કરીજી વિચરે સમતાવંત. ચઉનાણી ૧૧ ઊતરતાં ગંગાનદજી સુરકત સહ ઉપસર્ગ, સંબલ - કબલે વારીયોજી પૂર્વ ભવે ગોવર્ગ. ચઉનાળી. ૧૨ ચંડકોશીયો સુર કીયોજી પૂર્વે ભિક્ષુ ચારિત્ર, સીંચે નયન સુધારસેજી હવે મળ્યો મેખલીપુત્ર. ચઉનાણી. ૧૩ નદી તીરે પ્રતિબિંબિયાજી જિનપદ લક્ષણદીઠ, સામુદ્રિક જોઈને કહેજી ઈંદ્ર થયો મન ઈ. ચઉનાણી. ૧૪ સંગમસૂર અધમે કર્યોજી બહુઉપસર્ગ સહંત, દેશ અનારજ સંચયજી જાણી કરમ મહંત ચઉનાણી ૧૫ વંતરી કૃત સહે શીતથી લોકાવધિ લહે નાણ, પૂર્વકત કર્મે નવાજી જેહના નહિ પ્રમાણ. ચઉનાણી. ૧૬
શાનવિમલ સઝાયસાહ ૦ ૧૪૯
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચમરો શરણે રાખીયોજી સુસમારપુરે ધરી ધ્યાન,
અનુક્રમે ચંદન બાલિકાજી પ્રતિાભે ભગવાન. ચઉનાણી ૧૭ કાને ખીલા ઘાલીયાજી ગોપ કરે ઘોર કર્મ,
વૈદ્યે તે વળી ઉદ્ધર્યાજી સહી વેદન અતિ મર્મ. ચઉનાણી ૧૮ વર્ષ બાર સાડા લગેજી કર્મ કર્યા સવિ જેર, ચઉવિહાર તપ જાણવુંજી નિતુ કાઉસગ્ગ જિમમે૨. ચઉનાણી ૧૯ હવે તપ સંકલના કહુંજી જે કીધાં જિનરાય,
બેઠા તો કદીયે નહીંજી ગોદુહિકાસણ ઠાય. ચઉનાણી ૨૦
ઢાળ ૭ નવ ચઉમાસી છોમાસી અઢીમાસી દોઢમાસી, દુગગગ ત્રણ માસી કીધો એક છ માસી. ૧ માસખમણ બાર જાણો બહોંતેર પખ દિલ આણો, પણ દિન ન્યૂન છ માસ દ્વિસય ગુણતીસ છઠ્ઠ તાસ. ભદ્ર – મહાભદ્ર પડિમા તેમ સર્વતોભદ્ર (પ્રતિમા) મહિમા, દુગ ચઉદસ દિન વાન બાર અઠ્ઠમ ગુણખાણ. ૩ દિક્ષા દિનેથી લહીયે પારણા દિન થકી કહીયે, ત્રણસે ઓગણપચાસ ચઉવિહાર ઉલ્લાસ. ૪ બાર વરસ ષટ માસ ઉપર પખ એક ખાસ (માસ), એમ છદ્મસ્થ પર્યાય પ્રભુ ભૂંભક ગામે જાય. ઋજુવાલિકા નદી તીરે જીર્ણ ચૈત્ય અક્રૂરે, સામા કોઠંબીને બેટે શાલિમવૃક્ષતણે હેઠે. ૬ છઠ્ઠભક્તને અંતે ગોદુહિકાઈ બેસંત. માધવવૈશાખે રંગે શુદ્ધિ દશમી ઈંદુ સંગે. ૭ ઉત્તરા ફાલ્ગુની યોગે પાછલે પહોર પ્રસંગે, સૂર્યપશ્ચિમ જાતે વિજયમુહુર્ત તિહાં આવે. ૮ હવે પ્રભુ જ્ઞાન પાવે સકલ સુરાસુર આવે, દીધો તિહાં ઉપદેશ કોઈ ન લહ્યો ધર્મલેશ. ૯
૧૫૦ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
તિહાંથી અયાપાયે આવ્યા સમવસરણ કરી છાયા, તિહાં પ્રભુ દેશના દીધી કર્ણ કોરે પીધી. ૧૦
ઢાળ ૮ તિહાં અપાપામાં વસે માહણ સોમિલ નામ તો, યજ્ઞ મંડાવ્યો છે તિહાં તેડ્યા માહણ રે યજ્ઞના જાણકે, ધન ધન વીર વાણી ધન પ્રાણી રે જેણે હૃદયે આણીકે. ધન, મગધ દેશ ગોવર ગામથી આવીયા ધરી અહંકાર તો, ઈંદ્રભૂતિ આદેદઈ અધિકારી રે માહણ અગીયાર તો. ૨ ઈંદ્રભૂતિ અગ્નિભૂતિ વાયુભૂતિ સગા ભાઈ તો, વ્યક્ત સોહમ મંડિત મોરય અકપિતા ચલ ભ્રાતા રે મેતાર્યપ્રભાસ તો. ૩ ચઉસહસ ચારસે અછે તેહનો સવિ પરિવાર તો, એકેકો સંદેહ છે મનમાંહે રે જિમ ગિરિ ભાર તો. ૪ જીવકર્મ તજીવ શરીર ભૂત તેહવો બંધ મોકખ તો, દેવનારક પુણ્ય પરલોકનો મોક્ષ ન માને તે એ સંશય દેખ તો. ૫ સુણી વીર સર્વશને આવીયા ધરી અભિમાન તો, નિઃસંશય કરી તેહને દેઈ દક્ષા રે કર્યો જન્મ પ્રમાણ તો. ૬ ગણધર અગીયાર થાપીયા તીર્થ આપે સાર, સોહમને આદે કરી હસ્ત દીક્ષિત રે મુનિ ચૌદ હજાર તો. ૭ આર્ય ચંદના આદે દેઈ સાધવી છત્રીસ હજાર, એક લાખ ઓગણ સાઠ વ્રત ધરૂ શંખપ્રમુખા રે શ્રાવકને લહેસિ તો. ૮ સુલસા રેવતી આદે દેઈ શ્રાવિકા ત્રણ લાખ સાર, અઢારસહસ વળી ઉપરે ઓહી નાણી રે વળી તેરસે સાર તો. ૯ ચૌદ પૂર્વ ત્રણસેં સાતમેં કેવલ નાણી, વૈક્રિય મણપજ્જવી સગપંચસે રે વાદી ચઉસય માન તા. ૧૦ ઈત્યાદિક પરિવારશું કરે ભવિકને ઉપકાર, મધ્ય અપાપાપુરિ જિહાં તિહાં આવ્યા રે શ્રીવીર વર્ધમાન તો. ૧૧ પ્રથમ ચોમાસું અસ્થિગ્રામે વિશાલાયે બાર, ચૌદ રાજગૃહી જાણીયે પૃચંપારે નિશ્રામે ત્રણ સાર તો. ૧૨
શાનવિમલ સઝાયરોહ ૦ ૧૫૧
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
ષટમિથિલા દોય ભદ્રિકા આલંભિકામે એક, એક અનાર્યજ ભૂમિકા સાવત્થી ૨ નિાયે વળી એક તો. ૧૩ બેંતાલીસ ચોમાસા ઈમ કરી કરૂણા અગાર, હસ્તિપાલ રાજા ભણી દિનશાલા રે અંતિમ ચોમાસું સાર તો. ૧૪ અમાવાસ્યા કાર્તિક તણી નક્ષત્રે સ્વાતી સંયોગ, સોલ પહોર દેશના દેવતાં કરી પોષહ રે સાંભળે સવિ લોક તો. ૧૫ સવઈ મુહુર્તની પાછલી ઘડી બે રમણી જામ, યોગ નિરોધ કરી તિહાં છઠ્ઠ ભરે રે એકાકી સ્વામ તો. ૧૬ શિવ પહોંતા શ્રીવીરજી તે સુણી ગૌતમ સ્વામી, આપસ્વભાવે ભાવતાં પ્રભાતે રે લહે કેવલ જ્ઞાન તો. ૧૭ તિણે સમે કુંથુ અણુદ્ધરી ઉપના જાણી વિશેષ, ભસ્મગ્રહ પણ સંક્રમો જન્મરાશે રે આયતિ ફળ પેખી . ૧૮ ત્રીસ વરસ ઘરમાં વસ્યા બેંતાલીસ વ્રતમાંહિ, સવિ બહોંતેર વર્ષનું આઉખું જાણો રે જિનનું ઉચ્છહિ ૧૯ પર્વદિવાળી તે થયો જિહાં લહ્યા જિન શિવસુખ, સૂત્રમાંહે અધિકાર છે તે સુણતાં રે જાયે ભવ દુખ તો. ૨૦ શ્રી વીરના નિર્વાણથી નવાઁ ને એંસી વર્ષે એ સૂત્ર પુસ્તક સંગ્રહ્યો દેવર્ધિ રે ખમાસમણમુનિદેખ તો. ૨૧ ધુવસેન નૃપ ઉપરોધથી આનંદપુરમાં એહ સભાસમક્ષે વાંચીયો નવસેં ને ત્રાણું રે વરસે સસનેહ તો. ૨૨ દોય સહસ વરસાં લગે હોશે ભસ્મગ્રહ પ્રભાવ, ઉદિતોદિત પૂજા નહિં પ્રવચને રે એડવો કહ્યો ભાવ તો. ૨૩ ભસ્મગ્રહ પીડા ઢળી પછી હોશે અધિક મંડાણ, એકવીસ સહસ વરસાં લગે વીર શાસનનું કહ્યું પ્રમાણ તો. ૨૪ નવગણધર શ્રી વીરના જિનછતે પામ્યા સિદ્ધ, રાજગૃહ માસ સંલેખના કરી પહોંતાં રે પરિવાર પ્રસિદ્ધ તો. ૨૫ વર્ષ બારે શિવ લહ્યા વીરથી ગૌતમ સ્વામ, એ અતિશય મોટો કહ્યો જે દિકખે રે તે લહે શિવ ઠામ તો. ૨૬
૧૫ર – જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાંપ્રત વરતે મુનિવર સોહમ સ્વામી પરિવાર, વીસે વરસે સિઝીયા શ્રીવીરથી રે પંચમ ગણધાર તા. ૨૭ પંચકલ્યાણક એ કહ્યાં શ્રીવીરનાં વિસ્તાર, જ્ઞાનવિમલ ગુરુથી લહ્યો વ્યાખ્યાને રે છટ્ઠે અધિકાર તો. ૨૮
ઢાળ ૯
હવે સુણો પંચકલ્યાણક શ્રી જિનપાસના મારા લાલ કે શ્રી જિનપાસના. જિમ હોયે સમકિત શુદ્ધ સદા શુભવાસના મારા લાલ કે સદ, કાશીદેશ વિભૂષણનગરી વાણારસી મારા લાલ કે નયરી. અશ્વસેન નૃપ તામારતિ રંભા જિસી મારા લાલ કે રતિ૧ પ્રાણતકલ્પથી ચડીયા ચૈત્ર વદિ ચોથનીમાં મારા લાલ કે ચૈત્ર વિશાખા વિધુ યોગે સમયમર્જરવણિમાં મારા લાલ કે સમય વામા કુખે ઉત્પન ચૌદ સુપન લહે મારા લાલ કે ચૌદ. વિરતણી પરે સર્વ સંકેત આગે કહે મારા લાલ કે સંકેત. ૨ અનુક્રમે પોષ બહુલ દશમી દિને જાઈયા મારા લાલ કે દશમી માહવિશાખા મઝરાયણી તિરાણ સહાઈયા મારા લાલ કે તિનાણ. દિશિકુમરી મહઈંદ્ર નૃપતિ આદે કરે મારા લાલ કે નૃપતિ સજ્જન કુટુંબને સાખે પાસ નામને ધરે મારા લાલ કે પાસ. ૩ કૃષ્ણસર્પ નિજ શવ્યા પાસે દીઠા ભણી મારા લાલ કે પાસે નીલવર્ણ નવહાથ કાયા સોહામણી મારા લાલ કે કાયા. નયર કુશસ્થલ સ્વામી પ્રસન્નજિત કુવરી મારા લાલ કે પ્રસન્ન પ્રભાવતીને પરણ્યા અનુક્રમે વય ધરી મારા લાલ કે અનુક્રમે ૪ એક દિન જોખે ગોખે પુર જોવા મારા લાલ કે ગોખે એક દિશે લોક ખલક મલ્યો બલિને ઢોઈવા મારા લાલ કે બલિને. પૂછે પાર્શ્વકુમાર કિડ્યું એ જન મલે મારા લાલ કે કિછ્યું કમઠ તાપસની વાત કહી તે સાંભળે મારા લાલ કે કહી. ૫ કૌતુક નથી પણ સહજભાવે તિહાં ગયા મારા લાલ કે ભાવે. બળતો પન્નગ દેખી કહે તુજ નહિ દયા મારા લાલ કે કહે.
શાનવિમલ રઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૫૩
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
શુભ કુઠાર મંગાવી કાષ્ઠ વિદારીયો મારા લાલ કે કાષ્ઠ જલતો પન્નગ દેખી સહુયે ધિક્કરિયો મારા લાલ કે સહુયે સેવકમુખે નવકાર સુણાવી ઉદ્ધર્યો મારા લાલ કે સુણાવી. મારી થયો ધરખેંદ્ર પ્રભુ જસ વિસ્તર્યો મારા લાલ કે પ્રભુ, અપમાન્યો તિહાં કમઠ હઠે બહુ તપ કરી મારા લાલ કે હઠે. મેઘમાળી થયો દેવ અજ્ઞાનપણે મરી મારા લાલ કે અજ્ઞાન૭ ત્રીસ વરસ ગૃહવાસે દેઈ દાન સંવચ્છરી મારા લાલ કે દેઈદન. પોષ બહુલ અગીયારસ દિનદ્રત આદરી મારા લાલ કે દિન ત્રણ સય પુરુષ સંઘાતે વિશાખા અઠ્ઠમ તપે મારા લાલ કે વિશાખા, આમ્રપાલી)? ઉદ્યાન અશોકતણે દ્રુમે મારા લાલ કે અશોક. ૮ ધન્ય વિપ્ર ઘરે પારણું પરમાને કરી મારા લાલ કે પરમાને એક દિન વડ તાલે રમણી કાઉસગ્ગ ધર્યો મારા લાલ કે રાણી તિહાં મેઘમાલી દેવ અધમ સુર આવયો મારા લાલ કે અધમ, દેખી કરે ઉપસર્ગ જલદ વરસાવીયો મારા લાલ કે જલદ. ૯ જલ મલિ ધૂળની વૃષ્ટિ કરી નભ છાણિયો મારા લાલ કે કરી નભ, તિણિ રાતે તેહિક દુષ્ટ કમઠશઠ વાહિયો મારા લાલ કે કમઠ મુશલપરે જલધાર ઝબૂકે વિજળી મારા લાલ કે ઝબૂકે વહે તિહાં નદી અસરાલ કે રાતિ નભે મળી મારા લાલ કે રાતિ. ૧૦ આસનકંપે તામ ધરણસુર આવીયો મારા લાલ કે ધરણ કરી નિજ ફણનો છત્ર ધનોધર ખાવીયો મારા લાલ કે ધનો. પણ નાસા લગે નીર ચઢ્યો તવ જોઈયો મારા લાલ કે ચઢ્યો. હાંક્યો કમઠ ઉલ્લંઠ કે તેં એ શું કીયો મારા લાલ કે કેતેં. ૧૧ સ્વામી આશાતના કીધ હવે જાઈશ કિહાં મારા લાલ કે હવે ચરણ શરણે પેસી ખમાવે તે તિહાં મારા લાલ કે ખમાવે, કરી નાટક ધરણેન્દ્ર સ્વકીય પદે ગયા મારા લાલ કે સ્વકીય પ્રભુ કરે વિહાર વ્યાસી દિવસ થયા મારા લાલ કે વ્યાસી. ૧૨ ચૈત્ર બહુલ દિન ચોથ વિશાખા વિધુ મંડલે મારા લાલ કે વિશાખા, છઠ ભકતે ધવ હેઠ કે કેવલ ઝલહલે મારા લાલ કે કેવલ,
૧૫૪ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગણી ગણ આઠ ઉદાર મુણી આ૨જ દિનમુખા મારા લાલ કે આરજ સોલ સહસ તિમ સાહુણી પુચૂલા મુખા મારા લાલ કે પુ. ૧૩ અડત્રીસ સહસ સુણો હવે શ્રાવક શ્રાવિકા માચ લાલ કે શ્રાવક એક લાખ ચોસઠ સહસ્સ સુવ્રત મુખ ભાવિકા મારા લાલ કે સુવ્રત૰ ત્રણ લાખ સહસ્ત્ર સત્તાવીસ નિંદા આદિ છે મારા લાલ કે નિંદ્ય કેવલી સહસ જ એક અવધિમુનિ ચૌદોઁ મારા લાલ કે અવિધ, ૧૪ છ સય ઋજુ મણપજ્જ વિપુલમતિ આઠસેં મારા લાલ કે વિપુલ ચૌદ પૂર્વી સય હઠ વાદી મુનિ છે છસેં મારા લાલ કે વાદી દસ સય સિધ્યા સાધ કે વીસ સય સાધવી મારા લાલ કે વીસ બારસયાં મુણિ અણુત્તર ગતિ એણી પરે મવી મારા લાલ કે ગતિ. ૧૫ સિત્તેરવર્ષ વ્રતમાંહે રસી સમેતિગર માચ લાલ કે રહી આયુ વર્ષ શત એક અંતે યોગ સંવી મારા લાલ કે અંતે માસ ભક્ત તેત્રીસ મુનિશું પરિવર્યા માચ લાલ કે મુનિશું કાઉસ્સગ્ગ મધ્યરયણી સમય પ્રભુ શિવવર્યાં. સમય ૧૬ શ્રાવણ સુદિ દિન આઠમ વિશાખા રિખતલે મારા લાલ કે વિશાખા. ૧૬ વીર નિર્વાણથી વર્ષ અઢીસેં પાછળે મારા લાલ કે અઢીંસે એમ શ્રી પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર તે ભાખીયું મારા લાલ કે ચિરત્ર પુરૂષાાણી એહ બિરુદ એમ દાખીયે મારા લાલ કે બિરૂદ જ્ઞાનવિમલ ગુરુ નયણે સ્થિર ચિત્ત રાખીયે. સ્થિર ૧૭
ઢાળ ૧૦
નેમિતણા હવે દાખીયે રે પોઢા પંચ કલ્યાણ સોભાગી સાંભળો અપરાજિત અનુત્તર થકી રે ચવિયા શ્રી જિનભાણ બત્રીસ સાગર ભોગવી રે શૌરીપુર અભિરામ સાંભળો સમુદ્ર વિજ્ય નૃપની પ્રિયા રે માતા શિવાદેવી નામ. સાંભળો કાર્તિક વદિ બારસ દિને રે ચિત્રા રિખ વિધુ યોગ સાંભળો સુપન પેખણ ગર્ભ પોષણા રે પાછલી પરે સતિ ભોગ. સાંભળો. શ્રાવણ સુદિ પંચમી દિને રે જન્મ્યા શ્રી જિનરાજ સાંભળો જન્મ મહોત્સવ સુર કરે રે પૂર્વ પેરે નૃપ ાય. સાંભળો
જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ ૦ ૧૫૫
૧
૨
૩
૪
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
અરિષ્ટ નેમિ નામ થાપીયો રે યદુકુલનો શણગાર સાંભળો એક દિન આયુધ ઘર થયારે શસ્ત્ર ગ્રહ્યા તેણીવાર સાંભળો. ૫ શંખ પૂર્યો જબ શામળે રે તવ થયો ત્રિભુવન કંપ સાંભળો. શકિત હરિ મનડું થયું રે ન લહે કયાંહિ જંપ. સાંભળો. ૬ બલ પરખીને હારિયો રે જિમ જુવારી ઘય સાંભળો. ક્રમે ગોપીઓ મલી કરી રે કીધા બહુલા ઉપાય. સાંભળો. ૭ રામતીને પરણવા રે તોરણ આવ્યા જામ સાંભળો પશુ પોકાર સુણી કરી રે પાછા વળીયા તામ. સાંભળો. ૮ કુમાર પણે વર્ષ ત્રણસે રે વસીયા દેઈ દાન સાંભળો. શ્રાવણ સુદિ છઠ્ઠ દિને રે સહસ પુરુષશું માન. સાંભળો. ૯ છઠ્ઠ ભક્ત ચિત્રા રિખે રે સહસાવને લીયે જોગ સાંભળો છઘસ્થ ચઉપન દિને રે લહે કેવલ સંયોગ. સાંભળો. ૧૦ આસોજ વદિ અમાવસી રે છઠ્ઠ કરી ચઉવિહાર સાંભળો પશ્લિમ યામે ચિતા રિખે રે સહસાવને ગિરનાર. સાંભળો. ૧૧ ગણી અઢારહ થાપીયા રે મુનવિર સહસ અઢાર સાંભળી સહસ ચાલીસ જ સાધવી રે ગુણમણિરયણ ભંડાર. સાંભળો. ૧૨ એક લેખ ગુણસત્તરી સહસા રે શ્રાવક સમવ્રત ધાર સાંભળો ત્રણ લખ સહસ છત્રીસ કહીરે શ્રાવિકાનો પરિવાર સાંભળો. ૧૩ ચારસે ચૌદ પૂરવધારે ઓહિનાણી દોઢ હજાર સાંભળો વૈક્રિયલબ્ધિ કેવલી રે પનર સય વલી સાર. સાંભળો. ૧૪ સહસ વિપુલમતિ જાણીયે રે આઠર્શે વાદી વિચાર સોભાગી. સોલસ સાધુ અણુત્તર ગયા પનર સય સિદ્ધિસાર. સાંભળો. ૧૫ ત્રણ સહસ સિદ્ધિ આર્થિકા રે ઈમ જિનનો પરિવાર સાંભળો. રાજીમતી સંયમ રહી રે જિન હાથે લેઈ શિવસાર. સાંભળો. ૧૬ ત્રણસેં વરસ ઘરે રહ્યા રે સાતસે વ્રત પર્યાય, સાંભળો. સહસ વરસનું આઉખું રે રૈવતગિરિ જિનરાજ. સાંભળો. ૧૭ અષાડ સુદિ આઠમ દિને રે ચિત્રારિખ મધ્યરાત સાંભળો. પાંચસે છત્રીસ સાધુશું રે માસ ભકતે વિખ્યાત સાંભળો. ૧૮
૧૫૬ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર્યકાસને શિવ ગયા રે પાસથી અંતરમાન. સાંભળો. વ્યાસી સહસને સાતમેં રે વર્ષ પચાસનું માન. સાંભળો. ૧૯ પંચ કલ્યાણક ને તેમનાં રે ભાખ્યાં કલ્પ પ્રમાણ સાંભળો. જ્ઞાનવિમલ ગુરુ મુખ થકી રે વિસ્તરે સુણજો જાણ. સાંભળો. ૨૦
ઢળ ૧૧ સવિ જિનના અવધતાં ભણતાં વાધ ગ્રંથ વિસ્તાર રે તેહ ભણી સવિ જિનના કહીયે આંતરાનો અધિકાર રે –
સાંભળજો શ્રોતાજનવારુ. ૧ નેમ થકી પાંચ લાખ વરસે શ્રી નમિ જિનવર ભાણ રે, ખટ લાખે સુવત વળી મલ્લી ચોપન લાખ વર્ષ પ્રમાણ રે. શ્રોતાજનવારુ. ૨ કોટિ સહસ વર્ષે અર જિનવર કુંથુને આંતર જાણો રે, પલ્યોપમનો ભાગ ચોથો કોડી સહસ વર્ષ ઊણો રે. શ્રોતાજનવારુ. ૩ અર્ધ પલ્યોપમે શાંતિ જિનેશ્વર ત્રણ સાગર ગયે ધર્મ રે, પોણા પલ્યોપમે ઊણો કહીયે ચાર સાગરે અનંત રે. શ્રોતાજનવારુ. ૪ નવ સાગર શ્રી વિમલ જિનેશ્વર ત્રીસ સાગરે વાસુ પૂજ્ય રે, ચોપન સાગરે શ્રી શ્રેયાંસહ જિનવર થયા જગ પૂજ્ય રે. શ્રોતાજનવારુ. ૫ એક કોડી સાગર ગયે શીતલ તેહમાં એટલું જુન રે, એકશત સાગરને છાસઠ લાખહ સોલ સહસ વર્ષ ન્યૂન રે. શ્રોતાજનવારુ. ૬ સુવિધિનાથ નવ કોડી સાગર નેવું કોડી સાગરે ચંદ રે, શ્રી સુપાસ નવસય કોડી સાગર અંતર એહ અમંદ ૨. શ્રોતાજનવારુ. ૭ દશ લાખ કોડી અંતર શ્રી સંભવ ત્રીસ લાખ સાગર કોડી રે, અજિત થયા તેહથી લખ પચાસ સાગરે ઋષભને કોડી રે. શ્રોતાજનવારુ. ૮ એ નિર્વાણથી પશ્ચાનુપૂર્વી અંતર કેવું માન રે, જિનનાં ત્રેવીસ અંતર ઈમ ચોથા આરા પ્રમાણ રે. શ્રોતાજનવા. ૯ નવ હજાર કોડી સાગર જાણો પદ્મપ્રભજિન ચંદ રે, નેવું હજાર કોડી સાગર સુમતિ નવ લખ કોડી અભિનંદરે શ્રોતાજનવારુ. ૧૦ સહસ બેંતાલીસ વર્ષ પંચોતેરે સાઢામાસ વળી આઠ રે, એટલે ઊણો ચોથો આરો ત્રેવીસજિનને પાઠ રે. શ્રોતાજનવારુ. ૧૧
ભાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૫૭
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્ઞાનવિમલગુરુમુખથી. લહીયે સાતમું એહ વખાણ રે, સતિ જિનવરનાં ચરિત્ર સુણતાં દિન દિન કોડ કલ્યાણ રે. શ્રોતાજનવારુ. ૧૨
ઢાળ ૧૨
હો પંચ કલ્યાણક ભાખીયે જીહો ઋષભતણાં સુખાય, હો ત્રીજા આાને છેહડે જીહો સુષમદુષમ કહેવાય, ચતુરનર ! સુણીયે સૂત્ર સુજાણ. ૧ હો ચુલસી લખ પૂરવ વલી જીહો વર્ષત્રણ ને અડમાસ, જીહો એક ૫ખ ઉ૫૨ થાકતે હો કુલઘર ધર થયા વાસ. ચતુરનર ૨ હો દિ ચોથે આષાઢની હો જંબુ ભરત મઝાર, હો સર્વારથથી આવીયા હો નાભિ નૃપતિ શણગાર. ચતુરનર જીહો મરુદેવી કુખે ઉપના જીો ઉત્તરાષાઢા ચંદ, હો મજઝરયણી તિહું નાણશું હો દેખે ચૌદ સુપન. ચતુરનર ૪ જીહો નાભિ અર્થ આપે કહે હો અથવા ભાખે ઇંદ્ર,
જીહો સુપન પાઠક નથી તે સમે જીહો ઉચિત કરે સવિ ઇંદ્ર. ચતુરનર ૫ જીહો ચૈત્ર બહુલ આઠમ દિને હો ઉત્તરાષાઢાને યોગ, જીહો જન્મ્યા જિન તવ આવીયા જીહો સકલ સુરાસુર લોગ. ચતુરનર ૬ હો પ્રથમ વૃષભ દીઠા ભણી જીહો અથવા વૃષભનું અંક,
જીહો ઋષભ નામ તિહાં થાપીયું જીહો વંશ ઈશ્વાક મયંક. ચતુરન૨૦ હો વિવાહાદિક સવિ કરે હો ઈંદ્ર ઈંદ્રાણી આય,
જીહો નય૨ વિનીતા વાસીયો હો દેખી વિનય ગુણ ઠાય. ચતુરનર ૮
જીહો રાજા પ્રથમ એ જાણીયે જો યુગલિક નર અભિષેક, હો કરતાં જાણી આવીયા હો ઠાર ાખે વિવેક. ચતુરનર ૯ હો બ્રાહ્મી ભરત સુમંગલા હો પ્રસર્વે યુગલ સમેત,
હો સુંદરી બાહુબલ જણે હો સુનંદ શુભ ચેત. ચતુરનર ૧૦ હો વળી સુમંગલાને થયા હો યુગલ ઓગણ પચાસ,
હો શત બેટા હોય બેટડી હો શત વિજ્ઞાન પ્રકાશ. ચતુરનર ૧૧ હો બહોંતેર પુરૂષ તણી કળા હો નારી કળા ચોસઠ, હો લીપી અઢાર સોહામણી હો કુલચઉથાપે ઉક્કિઠ. ચતુરન૨૦ ૧૨
૧૫૮ ૭ શાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
જીહો વીસ લાખ પૂરવ કુંવરમાં જીહો ત્રેસઠ પૂરવ રાજ, જીહો દેશ દીય સવિ પુત્રને જીતો ભરત વિનીતા રાજ. ચતુરનર. ૧૩ જીહો લોકાંતિક સુરવણથી જીહો દેઈ વરસી દાન, જીહો બેસી સુદંસણા પાલખી જીહો ચાર સહસ નરમાન. ચતુરનર. ૧૪ જીહો ચૈત્ર વદિ આઠમ દિને જીહો છઠ તપ ઉત્તરાષાઢ, જીહો ચઉમુઠ્ઠી લોચન કરે જીહો પરીષહ સહ આગાઢ. ચતુરનર. ૧૫ જીહો વરસે કીધું પારણું જીહો ઈક્ષરસ દીયે શ્રેયાંસ, જીહો વરસ સહસ છદ્મસ્થમાં જીહો વિહાર કરે નિરાશસ. ચતુરનર૧૬ જીહો ફગણ વદિ અગીયારસે જીહો પુરિમતાલ ઉદ્યાન, જીહો અઠ્ઠમ ઉત્તરાષાઢશું જીહો પામે કેવલજ્ઞાન. ચતુરનર૦ ૧૭ જીહો સકલ સુરાસુર આવીયા જીહો ચક્રી ભરત નરીંદ, જીહો મરુદેવી સિદ્ધિતણો જીહો ઉત્સવ કરે આણંદ. ચતુરનર. ૧૮
હો ઋષભસેન આરે કરી જીહો ચોરાસી ગણધાર, જીહો સહસ ચોરાસી મુનિવર જીહો સાધવી ત્રણ લખ સાર. ચતુરનર. ૧૯ જીહો ત્રણ લાખ શ્રાવક જેહને જીહો ઉપર પાંચ હજાર, જીહો પણ લખ ચોપન સહસ છે જીહો શ્રાવિકાનો પરિવાર. ચતુરનર. ૨૦ જીહો ચાર સહસ ને સાતસે જીહો ચૌદ પૂરવધર જાણ, જીહો નવ સહસ ઓહિ કેવલી જીહો વીસ સહસ પરિમાણ. ચતુરનર૦ ૨૧ જીહો વીસ સહસ છસય ઉપરે જીહો વૈક્રિય લબ્ધિ મુણાંદ, જીહો બારસહસ છસયવિપુલમતિ જીહો પચાસ અધિક અમંદ. ચતુરનર૦ ૨૨ જીહો તેટલા વાદી જાણીયે જીહો વીસ સહસ મુનિ સિદ્ધ, જીહો ચાલીસ સહસ સાધુ સાધવી જીહો તેણે મનવાંછિત કીધ. ચતુરનર. ૨૩ જીહો સહસ બાવીસ નવસયમુનિ જીહો અણુતર પહોંતા તેહ, જીહો એક લાખ પૂરવ ઈણી પર જીહો વ્રત પર્યાયે એહ. ચતુરનર. ૨૪ જીહો લાખ ચોરાસી પૂર્વનું જીહો પાળી પૂરણ આય, જીહો સહસ મુનિશું પરિવર્યા જીહો અષ્ટપદ ગિરિ જાય. ચતુરનર. ૨૫ જીહો માઘબહુલ તેરસ દિને જીહો અભિજિત નક્ષત્રચંદ યોગ), જીહો ચૌદ ભક્ત પધાસને જીહો શિવ પહોંતા જિનચંદ ચતુરનર. ૨૬
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૫૯
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
જીહો આસન ચળે સવિ ઇંદ્રના અહો આવે લઈ પરિવાર, જીહો કરે ઉત્સવ નિવણનો જીહો જબુપનત્તિ અધિકાર. ચતુરનર. ૨૭ જીહો પક્ષનેવ્યાસી થાકતે જીહો ત્રીજા આરામાંહિ, જીહો ઋષભજી શિવસુંદરી વય જીહો એ સ્થિતિનો પ્રવાહ. ચતુરનર. ૨૮ જીહો અધિકરણ એ ધર્મનો જીહો એહશું ધર્મ સનેહ જીહો પ્રથમ તીર્થકર મુનિપતિ જીહો જ્ઞાનવિમલ ગુણગેહા ચતુરનર. ૨૯
ઢાળ ૧૩ નમો નમો ગણધર વિરને વિરતણા અગ્યાર રે, ઈંદ્રભૂતિ અગ્નિવાયુ ભૂતિ વ્યક્ત સોહમગણધાર રે. નમો નમો. ૧ મંડિત મૌર્યપૂત્રજી અંકપિત અચલભાત રે, મેતાર્થ પ્રભાસ જાણીયે એકાદશ ગણિ ખ્યાત રે. નમો નમો, ૨ વીર છતે નવ શિવ લહ્યા સપરિવાર માસભરે રે, રાજગૃહે વળી ગૌતમો બાર વરસ વીરને અંતે રે. નમો નમો. ૩ સોહમગણી શ્રી વીરથી વીસ વર્ષે સિદ્ધિ લહીયા રે, તેહના જબ કેવલી તિહાંથી શિવ કેવલ રહિયા રે. નમો નમો ૪ પ્રભવ શવ્યંભવ જાણીયે યશોભદ્ર સંભૂતિવિજયા રે, ભદ્રબાહુ સ્થૂલિભદ્રજી એ શ્રુત કેવલી ષટ કહિયા રે. નમો નમો૫ આર્ય સુહસ્તિ મહાગિરિ સુસ્થિત સુપ્રતિ બુદ્ધા રે, ઇંદ્રદિન સિંહગિરિ જાણીયે દિન ધનગિરિ સુપ્રસિદ્ધારે. નમોનમો ૬ વયર સામી વજસેનજી એ દશ પૂરવ ધારી રે, ગુણ સુંદર સામાચાર્યજી શાંડિલાચાર્ય ગુણધારી રે. નમો નમો. ૭ શ્રી ધર્મ રેવતિ મિત્રજી ભદ્રગુપ્તને શ્રી ગુપ્ત રે, વજસૂરિ દશ પૂરવી યુગ પ્રધાન પવિત્ર ૨. નમો નમો. ૮ તો શાલિપુત્ર આર્યરક્ષિત મનકને આર્ય સમિત નામ રે, વાવત દેવહૂઢી ગણી થકી વરસવે () ગુણધામ રે. નમો નમો. ૯ શાખા કુલ વળી એહનાં નંદિ આવશ્યકે કહીયે રે.. કલ્પસૂત્રે સ્થવિરવલી તસ ગુણ સુણી ગહગહીયે રે. નમો નમો. ૧૦
૧૬૦ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
આદિચરિત્ર સ્થવિરવલી કહીયે આઠમે વખાણ રે, પાર ન પામીયે એહના ગુણનો શાનવિમલ ગુરુજાણ રે. નમો નમો. ૧૧
ઢાળ ૧૪
દૂહા - હવે સુવિહિત પટ્ટાવલી જિનશાસન શણગાર, આચારજ અનુક્રમે થયા નામ થકી કહું સાર. ૧ એકેકાના ગુણ ઘણા કહેતાં ના'વે પાર, પરંપરા આવીયા ધર્મતણા દાતાર. ૨
ઢાળ વિરતણી પાટે હવે પહેલાં સોહમ ગુણગણ ખાણીજી, બીજા જંબુ સ્વામી કહીયે છેલ્લા કેવલ નાણીજી, ત્રીજા પ્રભવ ગણી વળી ચોથા શયંભવ ગણધારજી, મનકપુત્ર હેતે જેણે કીધું દશ વૈકાલિક સારજી. યશોભદ્ર ગણી પંચ જાણો છઠ્ઠ સંભૂતિ વિજ્યા, ભદ્રબાહુ એ ચૌદપૂર્વી કલ્પસૂત્ર જેણે રચીયાજી, દશાનિર્યુક્તિ અને ઉવસગ્ગહર સ્તોત્ર કર્યા સંઘહેતેજી,
સ્થૂલિભદ્રગણિ સત્તમ પાટે જેહ થયા શુભ ચિત્તેજી. નાગર કુલ આગર સવિ ગુણણે કોશા જેણે પ્રતિબોધીજી, શીલવંત શિરદાર ભુવનમેં વિજયપતાકા લીધીજી, આર્ય મહાગિરિ આર્ય સુહસ્તિ તસ પાટે આઠમી કહીયેજી, દ્રમક દિકખ સંપ્રતિ નૃપ કીધો જિન કલ્પ તુલના કહીયેજી. નવમા સુસ્થિત સુપ્રતિબદ્ધા દોય આચારજ જાણોજી, કોડીવાર સૂરિમંત્ર જગ્યાથી કોટિક બિરુદ ધરાણોજી, આઠ પાટ લગે બિરુદ નિગ્રંથનું હવે દશમા ઈંદ્ર દિનાજી, એકાદશમી દશ પૂર્વધર સૂરિશ્રી વળી દિનાજી. ૪ બારસમા શ્રી સિંહગિરીશ્વર તેરમા શ્રી વયર સ્વામીજી, અંતિમ એ દશ પૂર્વધારી લબ્ધિ અનેક જેણે પામીજી,
શાનવિમલ રઝાયouહ ૦ ૧૬૧
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
નભોગામિની વૈક્રિક્રિયા શાસન- ભાસન કારીજી, પ્રવચન રચના જેણે સમારી અતિશય ગુણના ભારીજી. ૫ વજસેન તસ પાટે ચૌદમાં જેણે સોપારા નવરેજી, કહી સુગાલ ચઉ સુત વ્યવહારી વિષભક્ષણ જી વારેજી, દિકખ દઈને ભવજલ તાર્યા ચાર આચારજ થાપ્પાજી, એકેકાના એકવીસ એકવીસ તસ ચોરાસીગચ્છ થાપ્યાજી. ૬ ચંદસૂરિ પનરમે પાટે ચંદ્રગચ્છ બિરુદ એ બીજુંજી, સામંતભદ્ર સોળમા વનવાસી બિરુદ થયું એ ત્રીજુંજી, વૃદ્ધદેવ સૂરિ સત્તરમા અઢારમા પ્રદ્યતન સૂરિજી, માનદેવ ઓગણીસમા જાણો શાંતિ કરી જેણે ભૂરિજી. ૭ માનતુંગ સૂરિવળી એકવીસમા જાણો અભિગ્રહવત જેણે દીધુંજી, જયાનંદસૂરિ બાવીસમા દેવાનંદ ત્રેવીસાજી, ચોવીસમા શ્રી વિક્રમ સૂરિ શ્રી નરસિંહ પચવીસા. ૮ સમુદ્રસૂરિ છવીસ સગવીસ વળી સૂરિ શ્રી માનદેવાજી, વિબુધ પ્રભસૂરિ અડવીસા જયાનંદ ઉણત્રીસાજી, રવિપ્રભસૂરિથયા વળી ત્રીસા યશોદેવ એકત્રીસાજી, શ્રી પ્રદ્યોતનસૂરિ બત્રીસમા માનદેવ તેત્રીસમાજ. ૯ વિમલચંદ સૂરિ ચઉતીસા ઉદ્યોતન પાંત્રીસાજી, સર્વ દેવ સૂરિ છત્રીસમા દેવસૂરિ સડત્રીસાજી, વળી સર્વ દેવ સૂરિ અડત્રીસમાં વડગચ્છ બિરૂદ ધરાવ્યુંજી, ઓગણચાલીસમાં યશોભદ્રસૂરિ રેવતતીર્થ શોભાવ્યું છે. ૧૦ નેમિચંદ મુનિચંદ મુનીશ્વર ચાલીસમી પાટે દો ભાયાજી,
અજિતદેવસૂરિ એકતાલીસમા જિનવર ચારિત્ર રચાયાજી, વિજયસિંહ બેતાલીસ પાટે સોમપ્રભ મણિરયણાજી, દોય આચારજ ત્રેતાલીસમા રચિત સિંદૂર પ્રકરણાજી. ૧૧ જગશ્ચંદ્ર સૂરિ ચુમ્માલીસમી પાટે મહાતમા બિરુદ ઉપાયુંજી, જાવજીવ આંબિલતપ સાધી જિનમત સબલ સોહાયુંજી,
૧૬૨ ૦ શાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
કર્મગ્રંથ
ભાષ્યોદિક કીધાં દેવેન્દ્રસૂરિ પણયાલેજી,
ચોપનમાંજી,
થયા પણપનાજી. ૧૪
ધર્મધોષ સૂરિ છેંતાલીસમા કોરેંટ તીર્થને વાલેજી. ૧૨ આરાધના પ્રકરણના કર્તા સોમપ્રભ સુડતાલીસાજી, સોમતિલક અડતાલીસ ગુણવન્તા શ્રી દેવસુંદર સૂરીશાજી, પાટે શ્રી સોમસુંદર સૂરિ તે પચાસ પ્રસિદ્ધાજી, ઉપદેશ રત્નાકર અધ્યાત્મકલ્પ પ્રમુખ ગ્રંથ બહુ કીધાજી. ૧૩ કર્તા સંતિકરના જાણો મુનિસુંદર એગવન્નાજી, કીધા શ્રાદ્ધવિધ્યાદિક ગ્રંથા રત્ન શેખર બાવાજી, લક્ષ્મીસાગરસૂરિ ત્રેપનમા સુમતિસાધુ હેમવિમલ સૂરીશ્વર જાણો પ્રગટ શ્રી આનંદવિમલ સૂરીશ્વર થયા છપન્નમી પાટેજી, ક્રિયા ઉદ્ધાર કરીને કીધી ઉજવલ પ્રવચન માટેજી, વિજ્યાન સૂરિ સત્તાવનમેં પાટે જે ગુણ પૂરાજી, અઠ્ઠાવનમી પાટે હીરવિજયસૂરિ સૂરિગુપ્તે ન અધૂરાજી. ૧૫ સાહિ અકબરને પ્રતિબોધી શાસન સોહ ચઢાવીજી, વિજયસેન ગુણસઠમી પાટે જહાંગીર સભા હાવીજી, સાઠમી પાટે પુણ્ય પ્રગટ્યા વિજ્યદેવ ગણધારજી, આચારજ વિજ્યસિંહને દિખ્યા મેદિની સુર શણગારજી. ૧૬ સુર પ્રતિ બોધન કાજે પહોંત્યા જાણી નિજ જિન )પટ થાપેજી, વિજ્ય પ્રભસૂરિ એકસઠમી પાટે વિજય રૂપ સૂરિ આપેજી, સંવેગી શુદ્ધપંથ પ્રરૂપક વિમલ શાખા શણગારીજી, જ્ઞાનવિમલસૂરિ બાસઠમી પાટે વિજ્યતંત સુખ કારીજી. ૧૭ પૂર્વાચાર્ય થયા ગુણવંતા જ્ઞાનક્રિયા ગુણ ભરીયાજી, શ્રદ્ધા જ્ઞાન કથનને કરણી એ ચવિધના દરીયાજી, તે સુવિહિત મુનિવંદન કરતાં નિર્મલ સમકિત આવેજી, અહોનિશ આતમભાવ અનુપમ જ્ઞાન અનંતુ પાવેજી. ૧૮
જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ ૦ ૧૬૩
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઢાળ ૧૫ હવે સંવચ્છરીને દિને રે લાલ કરે ઓચ્છવમંડાણ સવિ સામી રે, પુસ્તક પૂજો પ્રેમશું રે લાલ નિસુણી સૂત્ર વખાણ સુખકારી રે, સૂત્ર સુણો વિધિશું સદારે લાલ જિમ લહો નિર્મલ નાણ લાલ, સૂત્રસુણો. ૧ યોગવાહી ગુરૂ જે હુવે રે લાલ આચારી અર્થના જાણ. સૂત્રસુણો ૨ અનભિનિવેશી અમત્સરી રે લાલ સુવિહિત મુનિ ગુણ ખાણ, સૂત્રસુણો, ગીત ગાન વાજીંત્રશું રે લાલ પૂરે મંગલ આઠ, સૂત્રસુણો. સાવધાન બહુ ભાવશું રે લાલ કલ્પસૂત્રનો પાઠ. સૂત્રસુણો, ૩ પૂજાને પ્રભાવના રે લાલ ચૈત્યપરિપાટી સાર, સૂત્રણો પોષહ આરાધન કરે રે લાલ અઠ્ઠમધર નર નાર. સૂત્રસુણો. ૪ લાહો લીજે નિજ વિત્તનો રે લાલ કરી અતિ પરિગલ ચિત્ત, સૂત્રસુણો, સંપૂરણ સૂત્ર સાંભળે રે લાલ પર્વ એ સર્વ પવિત્ત. સૂત્રસુણો. ૫ આગમ અક્ષર સાંભળે રે લાલ જાયે પૂરવ પાપ, સૂત્રસુણો. વિધિયોગે જો સાંભળે રે લાલ નાશે તિમિર સંતાપ. સૂત્રસુણો ૬ સંપૂરણ તિહાં સાંભળી રે લાલ ભાવે આપ સ્વભાવ, સૂત્રસુણો. કરે વધાઈ લુંછણા રે લાલ જબ હોવે ધર્મજમાવ. સૂત્રસુણો૭ જ્ઞાન વિમલ ગુરૂ ઉપદિશે રે લાલ સામાચારી મુનિ ધર્મ, સૂત્રસુણો, આલાવો ચોસઠ કરી રે લાલ અડવીસ ભેદે મર્મ. સૂત્રસુણો. ૮
ઢાળ ૧૬ ઈમ ઓચ્છવ આડંબરેજી સુણી સુણી સૂત્ર વખાણ જિર્ણોદરાય જીત્યા રે. જીત્યા જીત્યા કર્મના મર્મ જિપ્સદાય. ભાગ્યા ભાગ્યા,
મિથ્યાભિમર્મ જીત્યા રે, વિષય કષાય સમાવીયા રે પસરી સમતા વેલિ જીત્યા રે, જિન શાસન વર. મંડપે રે સાધર્મિક કરે કેલિ જીત્યા રે, ગાય ગાય ગોરી ગેલી, જિર્ણદરાય. કૂડકપટ સવિ મેલિ જીત્યા રે, કાઢ્યા કાઢ્યા દુમન ઠેલી જિર્ણોદરાયજાગી જાગી અનુભવ વેલી. જીત્યારે. ૧ સતીય સોહાગણ સુંદરી રે ગાય ગાય મધુરા ગીત જીત્યા રે, દર્શન શાન ચારિત્રની રે બાંધી બાંધી સબલી નીત જીત્યા રે,
૧૬૪ ૦ શાનવિમલ રઝાયસંગ્રહ
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
થઈ થઈ ગમાં જીત જિણંદરાય૰ પામી પામી પુરૂષ પ્રતીત જીત્યા રે, મલ્યા મલ્યા મનના મિત્ત જિણંદરાય ગઈ ગઈ ભવની ભીત. જીત્યા રે. ૨ અનુભવ લીયે જે ગુણ હોયે રે તે ભવની કોડા કોડી જીત્યા રે, દુરિત ઉપદ્રવ ઉપશમે રે ન કરે અનુભવ જોડી જીત્યા રે, નહિં જિન શાસન હોડી જિણંદરાય૰ હર્ષિત હોડા હોડી જીત્યા ૨, મલી મલી મોડામોડી જિણંદરાય૰ ચૂરે ચૂરે કર્મ વિછોડી. જીત્યા રે. ૩ એમ શ્રી પર્વ સોહામણું રે કરે જિન મતના જાણ જીત્યા રે, જ્ઞાનવિમલગુરુ યોગથી ૨ પ્રગટે પુણ્ય પ્રમાણ જીત્યા રે, આજભલું સુવિહાણ જિણંદરાય પ્રગટ્યો સમકિત ભાણ જીત્યા રે, નાઠાં નાઠાં દુરિત અન્વાણ જિણંદરાય આગમમોજ મહીરાણ. જીત્યા છે. ૪ વાગ્યાં વાગ્યાં ય નિશાન જિણંદરાય નમતાં રાણો રાણ જીત્યા રે, ગાળ્યાં ગાળ્યાં કુમતિના માન નિંદરાય પેખ્યાં પેખ્યાં પુણ્યના ઠાણ જીત્યા રે, ઉત્સવ અધિક મંડાણ જિણંદરાય સજ્જનતા મેલાણ જીત્યારે, બોલે બોલે ય જ્ય વાણ જિણંદરાય દિન દિન કોડી કલ્યાણ. જીત્યારે. ૫
બાહુબલીની સાય
બાહુબલી મોટો મહિપતિ સખિ તક્ષશીલાનો જેહ, સુનંદામાતા નંદનો સખિ અતિબલી(૨) બલગુણ ગૃહ, સખિ ! વંદીયે મુનિવર ભાવશું.
જેના શ્રી રિસહેસર તાત, જસ કીરતિ ત્રિભુવન વિખ્યાત. સખી ! ૧ આયુધ ધી પેસે નહિ નિજચક્ર તે ચક્રી દેખી,
પૂછે અનમી કોણ છે સખિ ! દાખીયો(૨) બાહુબલીનું હેત. સખી ! ૨ ભરતે યુદ્ધ આરંભીયો સખિ ! બાર વરસ મંડાણ,
જ્ય લક્ષ્મી સરીખી રહે સખિ ! અમિય(૨) બાહુબલી રાણ. સખી ! ૩ હિર આવીને ઇમ કહે સખિ ! દેઈ તાતની આણ,
માંહો માંહી બેઉ ભડો સિખ ! પણ યુદ્ધ(૨)કરીય મંડાણ. સખી ! ૪ હાર્યો ભરત સઘળે તિહાં સખિ ! ઈમ કહે રાણો રાણી, રીસ ચઢી ચક્ર મૂકીઓ સખિ ! તવ ભણે(૨) બાહુબલી રાણ. સખી ! ૫ શાનવિમલ સાયસંગ્રહ ૦૧૬૫
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરું ચકચૂર એ ચક્રને સખિ! કરે અપતિનું યુદ્ધ, ગોત્રમાંહિ ચક્રન ફિરે કદા સખિ! ગુરુ પણે(ર) એહ અબુદ્ધ. સખી! ૬ મૂઠી ઉપાડે બાહુબલી સખિ! રીસે ચક્રી હણનને કાજ, તવ મનમાં એવું વસ્ય સખિ ! ધિગુ પડો(ર)એહ અનાથ
(કર)રાજ. સખી! ૭ ભૂંડી એ ભવસુખ કારણી સખિ ! એહવાજિહાં અનરથ થાય, મૂઠી દીઠી ઉપાડી સહુ સખિ! લોચ એ (૨) કરું શિર ડાય. સખી! ૮ કુસુમ વૃષ્ટિ સુરવર કરે સખિ! શાસનસુરી આપે વેશ, પાય પડીચક્રી ભણે સખિ! લ્યો એ પુર(રગામ નિવેશ,
ખમો અપરાધ વિશેષ સખી! ૯ અભિમાને ઊભો રહ્યો સખિ ! ધરી મનમાં એમ વિચાર, લઠ્ઠ અડા અખ્ત ભાઈલા સખિ ! કિમ નમું(ર)એ અણગાર સખી૧૦ નિરાશની ઈમ ઊભો રહ્યો સખિ! એક સંવત્સર સીમ, તવ ઋષભ જિણેસર મોકલે સખિ ! પૂરણ (૨)જાણી નીમ. સખી! ૧૧ હેની બ્રાહ્મી સુંદરી સખિ! સતી સાધવી એમ ભણંત, વીરા મોરા ગજ થકી ઊતરો સખિ! ગજ ચઢયે (૨)
કેવલ ન હંત. સખી! ૧૨ શબ્દ સુણીને વિચારીઓ સખિ ! એ નવિ ભાખે આલ, એ તાતજીએ મોકલ્યાં સખિ! તાતજી (૨) જગત કૃપાલ સખી ! ૧૩ અભિમાન ગજ મોટો અછે સખિ ! તિણે કર્યો એ જંજાલ, ગુણવંતનો વિનય સાચવું સખિ ! ધન્ય(૨) લહુડા એ સુકુમાલ. સખી ! ૧૪ ધસમણિ હુંસિ હર્ષયું સખિ ! પાંઉ) પાય ભરે વંદન કાજ, ઝળહળતું કેવલ પામીઓ સખિ ! ભેટીયા૨) જઈ જિનરાજ. સખી! ૧૫ જ્ઞાનવિમલથી સુખ લહ્યાં સખિ! નિજતત બંધવ સાથ, વંદન અહનિશ તેહને સખિ! તારીય (૨) અહી મુજ હાથ. સખી ! ૧૬
૧૬૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
બાહુબલીની સાય તક્ષશિલા નગરીનો નાયક, લાયક સંયમ ધારીજી, પાયક પરિ પાયે નમે ચક્રી, વિનંતી કરે મનોહારી. ૧ બાંધવ બોલો, મનડાં ખોલો. ભરતજી પાથરે ખોળો, ભાભીઓ બહુ દિએ ઓળંભા, એક વાર ઘરે આવોજી, બાહુબલિ અતુલ બલી બંધવ, ફિર ન કરું હવે દાવો. ૨ અભિમાની અભિનવ અનમિ, જીમ ભત્રીજા નમી વિનમીજી, ઈમ અપરાધ ખમાવી પોંહતા, ધરી ચક્રી પદ પ્રણમી. ૩ જનક ચાલે જે અંગજ ચાલે, તેથી જ અંગજ વારુજી, એહ ઉખાણો ચિત્ત ધરીને, રહ્યા વરસ સીમલગે) અણાહારુ. ૪ શીત તાપ વાતાદિક પરીષહ, ન ગણે મન અભિમાનજી, લઘુબંધવને કહો કિમ નમીયે, રહે કાઉસગ્ગ ધરીધ્યાને. ૫ કેવલજ્ઞાન ને માન બહુને, ઈમ ઝગડો બહુ લાગોજી, જ્ઞાન બળે જિને અવસર જાણી, યદ્યપિ છે નીરાગો. ૬ બાહ્યી સુંદરી સાધવી આવે, ગાવે મધુરાં ગીતજી, ગજ ચઢયે કેવળ ન હોવે, વીરા! ઊતરો ગજથી વિનીત. ૭ સુણી વચન મનમાંહિ ચિંતે, જુઠું એહ ન ભાણેજી, ગજ અભિમાન કહયો એ વચનમાં, તે ચારિત્ર શોભા નવિ રાખે. ૮ ઘર મૂક્યું પણ એ નવિ મૂક્યું, એહ કરે ગુણ ધાતજી, ઈમ તજી માનને ચરણ ઉપાડ્યા, લહે કેવલ સાક્ષાત. ૯ ભેટ્યા તાત પ્રદક્ષિણા દેઈ, વાંદી પર્ષદે બેઠાજી, અવર જે સાધુ આવીને વંદે, જેહા તે કિમ હોય હેઠા. ૧૦ સંયમ પાળી શિવસુખ લેવા, અષ્ટાપદ ગિરિ ચઢીયાજી, એકા)ણ સમયે એક શત આઠે, સિદ્ધિ અનંત સુખ ગઢીયા. ૧૧ ધન ધન ઋષભ વંશ રયણાયર, તરીયા બહુભવ દરિયાજી, જ્ઞાનવિમલ ગુણ સુયશ મહોદય, સંપદ સુખ અનુસરિયા. ૧૨
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૬૭.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
મનુષ્યભવની દુર્લભતા વિષે દસ-દૃષ્ટાંતની સઝાયો
૧. ચુંલ્લક દૃષ્ટાંતો
દૂષ
પ્રેમે પાસ જિણંદનાં પદકજ યુગ પણમેવિ, સાનિધ્યકારી શારા શ્રી સદગુરુ સમરેવિ. ૧ દશ દૃષ્ટાંતે દોહિલો માવવનો ભવ એહ, પામી ધર્મ ન આદરે અહેલે ગમાવે તેહ. ૨ વા૨ે અનંતી. ફરસિયો એ સઘળો સંસાર, છાલી વાટક ન્યાયપરવિણસમકિત આધાર. ૩ કંચનગિરિ ગિરિમાં વડો નદીઓમાં જિમ ગંગ, જિમ ગજમાં ઐરાવણો જિમ તનુમાંહિ વરંગ. ૪ તરમાંહે જિમ કલ્પતરુ તેજવંતમાં ભાણ, પંખીમાં જિમ ગરુડ ખગ જિમ ચક્રી નરરાણ. જૈનધર્મ જિમ ધર્મમાં ઔષધમાં જિમ અન્ન, દાતામાં જિમ જલધરુ જિમ પંડિતમાં મન. ૬ ગ્રહગણમાં જિમ ચંદ્રમા મંત્રમાંહિ નવકાર, સઘળા ભવમાંહે ભલો તિમ નરભવ અવતાર. બોધિલાભ નીમીસમો બોલ્યો નરભવ એહ, તે હાર્યો નવિ પામિયેં જિનિધિ દુર્ગતિ ગેહ. ૮ વિપ્રજિમણ ૧ તિમ પાસકા ૨ ધાન્ય રાશિ ૩ને જુઅ ૪ ર૫ણ ૫ સુમિણ ૬ને ચક્ર ૭ હિર ૮ ઝુંસ૨ ૯
પરમાણુઅ ૧૦. ૯ પહેલો જે દૃષ્ટાંત, આળસ મૂકી સંત. ૧૦
વિપ્ર જિમણનો દાખિયો
સુણજો તેહ કહું હવે
૧૬૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઢાળ કપિલ પુરવર રાજીયો ઈકબાગ વંશ દીશંદોજી, નામે બંભ નરેસરુ ચલણી દેવી ઇંદોજી, મુખચંદ ચઉદસ સુમિણ સૂચિત સહસ અઠલકખણ ધરુ, સંભૂતિ મુનિનો જીવ તસ સુત બ્રહ્મદત્ત નામે વરુ, અનુક્રમે મસ્તક શૂલ રોગે પિતા પરલોકે ગયો, તસ રાજકાજે મિત્ર તેહનો દીર્ધપૃષ્ઠ ભૂપતિ થયો. ૧ ચંચલ ચિત્ત ચલણી થઈ દીર્ઘ નરાધિપ સંગ્રેજી, લોપી લાજ તે કુલ તણી સેવે વિષય પ્રસંગેજી, પ્રસંગર ઘણું કામ સચિવે અનાચાર તેહનો લહ્યો, દિગંત દૂધ બિલાડ કેરો કુંવરની આગળ કહ્યો, કોકિલા વાયસ હંસ લાવક (લીબગ) હાથણી ખર પરિજિમ રમે, દષ્ઠત અસમંજસ દેખાડે કુંવર તે એકણ સને. ૨ ભાવી ચક્રીકુમરને, દેખી મનમાંહે કંપેજી, એક દિન તે ચલણી પ્રતિ લંપટ એમ પાંપેજી, ઈમ પાંપે સુણો ચલણી મુજ છે ભય તુજ સુત તણા, નિઃશંક સઘળાં વિષય સુખ શું પૂરીએ મનકામના, છેલભેદ દાવ ઉપાય કરતાં બ્રહ્મદત્ત સુત જો મરે, ધિક્ કામને ગત મામ ચલણી વયણ તે અંગી કરે. ૩ મોટો એક મંડાવિયો લાખ તણો આવાસોજી, છલ વિવાહ તણો કરી નવપરિણિત સ્ત્રી પાસોજી, વિશ્વાસ આણી માંહિ પોઢ્યો દીપયોગે તે ગલે, સુરંગમાંહે સચિવ વર ધણ કુમરને આવી મલે, પાહની પ્રહારે ગંગતરે અશ્વયોગે નીકળ્યા, પચાસ જોયણ ગયા બેહુ દુષ્ટ દહા ભય ટળ્યા. ૪ પુણ્યબળે તે ઊતર્યા અટવી આપદ રૂપજી, કુમર વૈતાઢયગિરે ગયો તિહાં વિદ્યાધર ભૂપજી,
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૬૯
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંકેતેજી,
નિરખીયો,
સંતોષીયો,
અતિરૂપ કુમરી જાણે અમરી નૃપતિ વિદ્યાધર તણી, બહુ તિહાં પરણી તેજી તરણી ઋદ્ધિ જોડી અતિ ધણી, ષટખંડ સાધી શતે વરસે આવીયા કંપિલ પુરે, નવનિધે ચઉદસ રયણ મંડિત ચક્રી પદવી અનુસરે. ૫ પૂરવ પરિચિત બંભણો દોહગ ભંજણ હેતે જી, ચક્રી દર્શન દેખવા અદ્ભુત કરત સંકેત જીરણ વસ્ત્રનો ધ્વજ કરી ચક્રી ઉપકાર જાણી કહે વાણી માંગી ૧૨ તવ કહે બંભણ પડખ નરપતિ ઘરણીને પૂછું જઈ, તસ વયણથી તુજ પાસ માગું વસ્તુ એકમનો થઈ. ૬ ઘરણી વયણે વય વંભણો માગે બંભણો માગે ભોજન તેહજી, ઉપ૨ સોવન દક્ષણા વરદીયો નરપતિ એહજી, વર એહ આપી કુમતિ વ્યાપી વાકે ભોજન કરે, કંપિલપુરમાં જિમ કાજે ઘ૨ ઘરે બંભણ ફી, વર્ષ સહસ્ર પ્રમાણ જીવિત ફરી ભોજન નવિ લહેણ એણીપરે નરભવ હારીયો વલિ દોહિલો કવિ નય કહે. ૭
મનોરમા સતીની સઝાય
મોહનગારી મનોરમા, શેઠ સુદર્શન નારી રે; શીલપ્રભાવે શાસન શૂરી, થઈ જસ સાનિધ્યકારી રે. મોહન ૧ દધિવાહન નૃપની પ્રિયા, અભયા દીયે કલંક રે; કોપ્યો ચંપાપતિ કહે, શૂળી રોપણ બેંક રે. મોહન ૨ તે સુણીને મનોરમા, કરે કાઉસગ્ગ ધરી ધ્યાન રે; દંપતિ શીલ જો નિર્મળું, તો વધો શાસન માન રે. મોહન ૩ શૂળી સિંહાસન થઈ, શાસનદેવી હજૂર રે; સંયમ ગ્રહી થયા કેવલી, દંપતી હોય સનૂર રે. મોહન ૪ જ્ઞાનવિમલ ગુણ શીલથી, શાસન સોહ ચઢાવે રે; સુર નર તસ કિંકા, શિવસુંદરી તે પાવે રે. મોહન પ
૧૯૦ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
માયણ રેહાની સઝાય
રાગ
સાંભળજો મુનિ સંયમ રાગે નયર સુદર્શન મણીરથ રાજા, યુગબાહુ યુવરાજજી, મયણરેહા યુગબાહુની ધરણી શીલતણા ગુણ તાજાજી. ૧ મણીરથ મોહયો તેહને રૂપે, બંધવ કીધો ઘાતજી, મયણરેહાએ તે નીયમો સુરસુખ વહયો વિખ્યાતજી. ૨ ચંદ્રજસા અંગજ ઘર છોડી, ગર્ભવંતીજી શીલવંતીજી એકલડી, પરદેશે પ્રસવ્યો સુંદર સુત સરપંતેજી. ૩ જલહાથીએ ગગન ઉડાડી, વિદ્યાધર લીએ તેહનેજી, કામ વયણ ભાખ્યા પણ ન છલી, જીમ મંદિર ગિરિ પવને. ૪ આશ્વાસી નંદીશ્વર દ્વીપે, શાશ્વત તીર્થ ભેટેજી, તિહાં જ્ઞાની મુનિ અને નિજપતિ સુર, દેખી દુઃખ સવી મેટેજી. ૫ પુરવભવ સુણીને સુતનો સવી સંબંધ જણાવ્યોજી, મિથિલાપુરી પતિ પધરથ રાજા, અશ્વે અપહર્યો આવ્યો છે. ૬ પુખમાલાને તે સુત આપ્યો નમિ ઠવ્યું તસ નામજી, તે મુનિ જનક છે વિદ્યાધરનો, તસ વચને ગત કામજી. ૭ મયણરેહા ધમશીલ અખંડીત, થઈ સાહુણી આપજી, મણિરથને સર્પ ડસ્યો ગયો નરકે, ચંદ્રજસા નૃપ થાયજી. ૮ રાજા પવરથે પણ નમિને, રાજ દેઈ લીયે દિક્ષાજી, કેવળ પામી મુગતે પહોંચ્યા, ગ્રહી સદગુરુની શિક્ષાજી. ૯. એક દિન નિમિરાયનો હાથી ચંદ્રજસા પુરી જાણેજી, તેહ નિમિત્તે નમિ ચંદ્ર જસાને, યુદ્ધ સંબંધ તે થાયેજ. ૧૦ સાધ્વી યુદ્ધ નિવારણ કાજે, બંધવ ચરિત્ર જણાવેજી, નમિને રાજ દઈને ચંદ્ર જસા ગ્રહી સંયમ શિવજાવેજી. ૧૧ નમિરાય પણ દાહજજવર રોગે વલય શબ્દથી બુજવોજી, ઈંદ્ર પરીખ્યો પણ નવી ચલીયો કર્મ નૃપતિશું જુયોજી. ૧૨
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૭૧
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉત્તરાધ્યયને પ્રત્યેક બુધના, વિસ્તારે સંબંધજી મયણરેહા પણ શિવસુખ પામી, જ્ઞાનવિમલ અનુબંધેજી ૧૩
મરુદેવીમાતાની સઝાય એક દિન મરુદેવી આઈ, કહે ભરતને અવસર પાઈ રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૧ મા રીખવા ગયો કેઈ દેશે. કેઈ વારે મુજને મળશે રે. સણો પ્રેમ ધરી. ૨ તું તો પખંડ પૃથ્વી માણે, મારા સુતનું દુઃખ નવિ જાણે રે; સુણો પ્રેમ ધરી. ૩ તું ચામર છત્ર ધરાવે, મારો રીખવ પંથે જાવે રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૪ તું તો સરસા ભોજન આસી, મારો રીખવ નિત્ય ઉપવાસી રે સુણો પ્રેમ ધરી. ૫ તું તો મંદિર માંહિ સુખ વિલસે, મારો અંગજ ધરતી ફરસે રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૬ તું તો સ્વજન કુટુંબમાં મહાલે, મારો રીખવ એકલડો ચાલે રે સુણો પ્રેમ ધરી. ૭ તું તો વિષય તણા સુખ શોચે, મારા સ્તની વાત ન પૂછે રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૮ એમ કહેતાં મરુદેવી વયણે, આંસુજળ લાવ્યાં નયણે રે સુણો પ્રેમ ધરી. ૯ એમ સહસ વરસને અંતે, લહ્યું કેવલ ઋષભ ભગવંતે રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૧૦ હવે ભરત ભણે સુણો આઈ, સુત દેખી કરો વધાઈ રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૧૧ આઈ ગજ બંધ બેસાર્યા, સુત મળવાને પાઉધાર્યા રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૧૨ કહે એ અપુરવ વાજા, કિહાં વાગે છે એ તાજા રે: સણો પ્રેમ ધરી. ૧૩ તવ ભરત કહે સુણો આઈ, એ તુમ સુતની ઠકુરાઈ રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૧૪ તુમ સુત રિદ્ધિ આગે સહુની, તૃણ તોલે સુરનર બેહની રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૧૫ હરખે નયણે જલ આવે, તવ પડલ બેહુ ખરી જાવે રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૧૬ હું જાણતી દુઃખિયો કીધો, સુખીયો છે સહુથી અધિકો રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૧૭ ગયો મોહ અનિત્યતા આવે, તવ સિદ્ધ સ્વરૂપી થાવે રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૧૮ તવ શાનવિમલ શિવનારી, તસ પ્રગટે અનુભવ સારી રે, સુણો પ્રેમ ધરી. ૧૯
મહસેન મુનિની સાય સહજ સોભાગી હો સાધુ શિરોમણિ શ્રી મહસેન નરિંદ મોહનીયા, સંવેદી સમતા રસ પૂરીઓ ચંપાપુરતણો ઇંદ મોહનીયા. સહજ ૧
૧૭૨ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
મણિરથ વિદ્યાધર કુલ દિનમણિ મણિ માલા સુતસાર મોહનીયા, શ્રી સીમંધર જિન પાસે લિયે પંચ મહાવ્રત ભાર મોહનીયા. સહજ ૨ સુરતરુ એક મનોહર વાવીઓ આપે સિંચ્યો રે રંગ મોહનીયા,
શાખા ફ્લદલ પરિમલ પૂરીયો વાધ્યો અતિહિ ઉત્તુંગ મોહનીયા. સહજ૦ ૩ નિસ દિન તેહ પાસે વિલસે ઘણું મંદિર કરી અદ્ભુત મોહનીયા,
નાટક નવ નવ છંદે દેખતાં જિમ નંદન પુરુદ્ભૂત. મોહનીયા. સહજ૦ ૪ તેહ કુવાયવશે તરુ શોષીઓ ટિત જીરણ થયો રૂપ મોહનીયા, નિરખી નેહ થકી તવ ચિંતવે એ સંસાર સ્વરૂપ. મોહનીયા. સહજ ૫ જો૨ જરામય ચિંતા વાયથી નિર્બલ હોઈ શરીર મોહનીયા,
ધર્મ પરાક્રમ તિહાં થાવે નહીં કિમ લહિયે ભવતીર. મોહનીયા. સહજ ૬ ઈમ વૈરાગ્યે ચારિત આદર્યું પંચસયાં સુત સાથ મોહનીયા, ચઉનાણી ચોખે ચિત્ત વિચરતાં પ્રણમે સુર – નર નાથ. મોહનીયા સહજ૦ ૭ ઉત્તમ નર થોડા ઉપદેશથી ઇમ પામે પ્રતિબોધ મોહનીયા, જ્ઞાનવિમલ ગુણ આચરુ વંદિએ એહવા મુનિવર યોધ. મોહનીયા. સહજ૦ ૮
રત્નમાલાના ૫ બાંધવની સઝાય
રત્નવતી નગરી ભલી, તિહાં રાજા નયસાર રે, રયણમાલાના રૂઅડાં, પાંચ બાંધવ ગુણ ભંડાર રે. પાંચ બાંધવ ગુણભંડાર, મહામુનિ વાંદતાં, સુખ થાય રે (સુખ થાય), સતિ દુઃખ જાય મહામુનિ વાંદતાં. ૧ ભગિની ગિનીપતિ ભણી, આવ્યા તે મિલવાને હેત રે, એક દિન ગણધર વાંદવા પહોંચ્યા, તે સયણ સમેત રે. પહોંત્યા મહામુનિ ૨
ભવ પાછલા દૃઢ નૃપતિનાં શ્રીદેવી અંગજ હોય રે, ઉદ્યાને રમવા ગયા ચારણમુનિ મલ્યા દોય રે. ચારણ૰ મહામુનિ ૩ ધર્મસુણી ઘેર આવતાં વિજળીવિઘ્ને લહ્યા અંત રે, શુભ ધ્યાને મરી સાતે હુઆ સૌધર્મે સુરવર કંત રે. સૌધર્મે મહામુનિ ૪
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૭૩
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
તિહાંથી આવી તુમેરુ નિપજ્યા સંપ્રતિ સંબંધી સાત રે, જાતિસમરણ પામીયા નિસુણી પૂરવ અવદાત રે. નિસુણી સૌધર્મે. ૫ તન – ધન – જોબન જીવિત એ ચપલા પેરે ચલ ભાવ રે, તિહાં સ્થિર જિનવર ધર્મ છે ભવજલધિ તારણ વડના રે. ભવ સૌધર્મે. ૬ તિહાં કને સંયમ આદર્યો સવિ હુઆ આણી મન ને રે, શમ દમ સુધા સંયમી ગુણવંતા મુનિવર તેહ રે. ગુણવંતાસૌધર્મે૭ માસખમણ અભિગ્રહ ધરી વદ્યા સીમંધર સ્વામી રે, વિચરે જિનવર સાથનું મૃતધર થયા તે અભિરામ રે. શ્રતધર સૌધર્મે, ૮ કેવલ લહી શિવ પામશે કરી આઠ કર્મનો અંત રે, અહનિશ તે આરાધીયે જ્ઞાનવિમલ મહોદયવંત ૨. જ્ઞાન સૌધર્મો. ૯
રહનેમિની સઝાય નાજી નાજી નાજી છેડો નાજી, દેવરીયા મુનિવર છેડો નાંજી, નાજી સંયમવ્રત ભાંગે, જો છેડો, યદુકુલ દૂષણ લાગે. યાદવકુલને દૂષણ લાગે, સંયમવ્રતના ભોગે) છેડો નાંજી ૧ અગ્નિકુંડમાં નિજ (જો) તન હોમે, પણ વધ્યું વિષ નહિ લે. જે અગંધન કુળના ભોગી, તે કેમ ફરી વિષ સેવે છેડો નાંજી ૨ લોક હસે ને ગુણ સવિ નિકસે, વિકસે દુર્ગતિ બારી (ર), એમ જાણીને કહો કુણ સેવે, પાપ પંક પરનારી (૨) છેડો નાંજી૩ વળી વિશેષ સંયતી સંગે, બોધિ બીજ બળી જાવે, સાહિબ બંધવ નામ ધરાવો, તો કેમ લાજ ન આવે? છેડો નાંજી૪ કોઈક મૂરખ દહી કરી ચંદન, છાર કોયલા લેવે, વિષ હલાહલ પાન નિકંદન, કોણ જીવવાને સેવે? છેડો નાંજી. ૫ (કોઈક મૂરખ દહે ગુણ ગોર), ચંદન છાર કોયલા કાજે, વિષ હલાહલ પાન થકી પણ, કોણ ચિરંજીવ કુણ રાજે છેડો નાંજી(૫)
૧૪૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાજુલ બાળા વચન રસાલા, જેમ અંકુશે સુંઢાળા, એમથિરકરી રહનેમિ, પ્રગટ્યા ટે),જ્ઞાનવિમલ ગુણમાળા, છેડો નાંજી
રહનેમિની સઝય છાંડ દેરે તું વિષયલહરીયા ઇમ બોલે રાજુલ વયણ સાકરીયા, સુણ સુણ બે રહનેમિ દેવરીયા થારાકર્મ થાસ્ય સર્વ ખાખરીયા
| (દેવરીયા)! છાંડ ૧ તું છે સંયત હું સંયતાણી તે ઈચ્છા વિષય વિખરીયા, ગતિ મતિ થિતિ મોરીનેમ જિર્ણદસું જેણે તાર્યાયાદવ પરિવરિયા
(દેવરીયા) છાંડ. ૨ હું ભોજાઈ તું પતિ ભાઈ ઈણવિધિ કિણહી ન કરીયા, યદુ સાહિબ કે સંયમવયણે કિમ તેં કાન ન ધરીયા
(દેવરીયા) છાંડ. ૩ ઈણથી સંયમ હોસ્ટે મુમતા ગુણ જાણ્યે વિખરીયા, મદન તણે વસ તે જગ કોઈ નરનારી ન ઉગરીયા
દેવરીયા) છાંડ ૪ અજજ સુઈચ્છાકિચક જો સેવિત કામથી નહિ રે ઉસરીયા, તે ચઉગતિ ભવ પાર ન પામ્યા જો સૂયર ઉખરીયા
દેવરીયા) છાંડ, ૫ રાજુલ શીખ સુણી રહનેમિ ચિતડે અતિ રિહરીયા, જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ ચરણ પસાથે શિવસુખને અનુસરીયા
(દેવરીયા) છાંડ૬
રહનેમિને અજીમતીની હિતશિક્ષાની સઝાય રાજીમતી રંગે કહે રહનેમિ સુણ વાત, નેમ વિના મેં ન ભજુંગી દૂજા નરકી જાત, દેવર દૂર ખડા રે લોકા ભર્મ ધરેગા, કુંવર સમુદ્ર વિજયકા પાપે પિંડ ભરેગા. ૧
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૭૫
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાણે લીહાલ કાજે ચંદન ઠાર કરેગા, છોડી સંયમ પંચવિષયનુંરાગ ધરેગા, પરસ્ત્રી સંગ ફીએ શું નરકે જાઈ પડેગા. દેવર ૨ કામી મન મારણ કું માંડો તરુણી રૂપે જાલ, લોચન લટકો દેખી રીઝે જિમ માખી મહુઆલ. દેવ૨ ૩ નાક સળેખમ લીંટજ ઉપર, જિમ લપટાઈ માખી, તેમ વિષયી નર વનિતા દેખી, ઈહાં છે પ્રવચન સાખી. દેવ૨ ૪ મુખ મટકો દેખી માનિનીકો, હૂંશ કરે મન મૂઢ, કામી મૃગ મારણ કામદેવે, એ માંડો વિષ ગૂઢ. દેવ૨૦ ૫ કંચનવર્ણી કાયા દેખી, રીઝે રાંક ગમાર, ઝે૨ હલાહલ ઝેરે લિંપ્પા, સવિ કામિની શણગાર. દેવ૨૦ ૬ ઉત્પલ દલ સમ કાજળ લિંપ્પા, આંખડીયા અણિયાલા, કામી મૃગ મારણ વિષ ખરડા, કામદેવકા ભાલા. દેવ૨ ૭ થણહર કંચન. કલશા દેખી, જાણે ધનના ખાતા,
કામી ઘીલક રાવણ કીધા, લોહ ગોળા પનોતા. દેવ૨૦ ૮ જો એ ક૨ણી રાજા જાણે, તો ઘર સઘળો લુંટે,
ખર છાંડી શિર મુંડી મૂકે, સાખ લાખેણી તૂટે. દેવ૨૦ ૯ પરનારીકા સંગત ચર્ચ, તપ્તશિખાનકે નેત્ર,
ધન. દેવ૨૦ ૧૦
જાવેલા જ જન્મ જન્મકી, પોચે તન – મન જહરતની કટકી પરનારી, જાણે લસણકી કલિયા, છાને શું જો સંગ કરે તો, પ્રગટ લઈ પુર ગલીયા. દેવ૨૦ ૧૧ દુશ્મન દેખી બગલ બજાવે, હસી હસી દેવે તાળી,
વાત તુમારી નિસુણો યાદવ, કુળને ચઢશે ગાળી. દેવ૨ ૧૨ ભોજાઈ શું વિદલ (વિવાદ) કરંતા, સહુ કહેતું એ ભુંડો, દુર્ગતિના દુઃખ બહુલા લહતો, પરનારી નરકનો કુંડો. દેવ૨૦ ૧૩ મહાજન તુમ પીછે ચાલશે, દેખાડી આંગુલીયા, પરીયાા પાણી ઉતરશે, પ૨ના૨ી શું મલીયા. દેવ૨૦ ૧૪
૧૭૬ ૭ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
સતીયાંસે તપદવી વાતો, કરતાં નહીં છે વારુ સાખ દેવાશે જિહાં તિહાં તુમચી, કરતાં કરણી કારુ. દેવર ૧૫ વચન સુણીને ચિત્તમાં લાજ્યો, લાગ્યો રાજુલ પાય તું મુજ ગુરુણી તું ઉદ્ધરણી, તું પીયર, તું માય. દેવર૦ ૧૬ તું મુજ બહેન અને સોહાગણ, સકલ સતી શિરદાર, કિઠિન વચન ખમજો અહ કેરાં, ધિક્ ધિક્ વિષયવિકાર. દેવર ૧૭ નેમીસર યાદવમાં મોટો, જન્મ થકી બ્રહ્મચાર, તિમ શ્રી વિજયપ્રભ સુરીંદા, તપગચ્છમાં શિરદાર. દેવર. ૧૮ ધન્ય ધન્ય રાજીમતી જગે જેણે, રહોમી ઉદ્ધરીઓ, જિમ ગજને અંકુશ વશ આણે, ધન ધન યાદવ પરીઓ. દેવર. ૧૯
ઋષિપંક્તિમાં શિરતાજવખાણો, શ્રીવિનયવિમલ કવિરાય, ધીરવિમલ પંડિતનો સેવક, નયવિમલ ગુણ ગાય. દેવર૦ ૨૦
રાજકુંજર ત્રાષિની સઝાય સહજસુંદર મુનિ પુરંદર, વંદીએ ધરી ભાવ રે, ભવ મહોદધિ તરણ પ્રવહણ, સાધુ વંદન નાવ રે. સહજ ૧ દેવકુંજર નૃપતિ નંદન, રાજકુંજર ભૂપ રે, કનકમાલા ઋષિ સરવર, રાજહંસ સરૂપ છે. સહજ ૨ અન્ય દિન ઉદ્યાનમાંહિ ગયા ક્રીડન કાજ રે, અરુણ ઉદયે તેજ હેજે, વિકસિતાંબુજ રાજ રે. સહજ ૩ સંત વિલસે એમ વસંતે, કરી નવનવા રંગ રે, એમ કરતાં સાંજ સમયે, પ્રગટીયો બહુ રંગ રે. સહજ ૪ કમલકાનન પ્લા(ગ્લાન દેખી, થયાં તરુ વિચ્છાય રે, ચક્રવાકી વિરહ આતુર, વિસ્તર્યું ભૂછાય રે. સહજ ૫ તેહ દેખી નૃપતિ ચિતે, અહો રંગ શું એહ રે, સંધ્યા વાદળપરિ વિચાર્યું, અથિર તનુ ધન ગેહ રે. સહજ ૬
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૭૭
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઈમ અનિત્યે ભવ સરૂપે, લહ્યો ભાવ ઉદાસ રે, કહ્યું કેવલ નાણ ઉજ્વળ, સાધુવેશ પ્રકાશ રે. સહજ ૭ સહસ દશ નિજ પુત્ર સાથે. પરિવયં વિચરત રે, ભવિક જન ઉદ્ધાર કરતાં, જ્ઞાનવિમલ મહંત રે. સહજ ૮
રાવણ દશમધરની સઝાય કરે મંદોદરી રાણી નાટક, રાવણ તંત બજાવે; માદલ વીણા તાલ તંબૂરો, પગરવ ઠમ ઠમ ઠાવે. કરે. ૧ ભક્તિભાવ નાટક એમ કરતાં, તૂટી તાંત વિચાલે; સાંધી આપ નસા નિજ કરથી, લઘુ કલા તત્કાલે. કરે૨ દ્રવ્યભાન ભક્તિ નવી ખંડી, તો અક્ષય પદ સાધ્યું; સમકિત સુર તરુ લ પામીને તીર્થકર - પદ બાંધ્યું. કરે. ૩ એણી પેરે જે ભવિજન જિન આગે, ભલી પરે ભાવના ભાવે; જ્ઞાનવિમલ ગુણ તેહના, અહનિશ સુરનર નાયક ગાવે. કરે. ૪
વણઝારાની સઝાય નરભવનગર સોહામણું વણઝારારે, ન્યાયે વણજ કરેય, અહો મોરાનાયક રે ભાર ભરે શુભવસ્તુનો વણઝારા રે, અતિહિ અમૂલક લેય. અહો મોરાનાયક. ૧ સાત પાંચ પોઠી ભરે વણઝારા રે, સંબલ લેજો સાથ, અહો મોરાનાયક, વહોરત વારુ રાખજે વણઝારા રે, શેઠશું સૂધો વ્યવહાર. અહો મોરાનાયક. ૨ સહરો રહેજે સાથમાં વણઝારા રે, વશ કરજે ચારે, ચોર અહો મોરાનાયક, પાંચ પાડોશી પાંડુઓ વણઝારા રે, આઠે મદકો દોર. અહો મોરાનાયક. ૩ વાટ વિષમભવ પાછલે વણઝારા રે, રાગદ્વેષ દય ભીલ અહો મોરાનાયક, ચોક્કસ ચોકી તે કરે વણઝારા રે, પામીશ અવિચલ લીલ. અહો મોરાનાયક. ૪ કાયા કામિની ઈમ કહે વણઝારા રે, સુણ તું આતમરામ અહો મોરા નાયક, જ્ઞાનવિમલનરભવથકીવણઝારારે,પામીશ અવિચલામ.અહોમોરાનાયક. ૫
૧૭૮ ૭ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
વંકચુલની સઝાય કોઈલો પર્વત ધંધલો રે લોલ-દેશી
જંબુદ્વીપમાં દીપતું રે લાલ, ક્ષેત્ર ભરત સુવિશાલ રે, વિવેકી શ્રીપુરનગરનો રાજીઓ રે લાલ, વિમલશા ભૂપાલ રે, વિ આદરજો કાંઈ આંખડી રે લાલ આંકણી ૧ સુમંગલા પટરાણીએરે લાલ, જન્મ્યા યુગલ અમુલ રે. વિ નામ ઠરાવ્યું દોય બાલનું રે લાલ, પુષ્પસૂલ વંકચૂલ રે, વિ૰ ૨ અનુક્રમે ઉદ્ધત થયો રે લાલ, લોક કહે વંકચૂલ રે, વિ લોકવચનથી ભૂપતિ રે લાલ, કાઢ્યો સુત વંકચૂલ રે, વિ૰ ૩ પુષ્પચૂલા ધન બેનડી રે લાલ, પલ્લીમાં ગયો વંકચૂલ રે, વિ પલ્લીપતિ કીયો ભીલડો રે લાલ, ધર્મ થકી પ્રતિકુલ રે, વિ ૪ સાત વ્યસન સ૨સો ૨મે રે લાલ, ન ગમે ધર્મની વાત રે, વિ વાટ પાડે ને ચોરી કરે રે લાલ, પાંચસો તેણી સંગાત રે, વિ૫ ગજપુરપતિ દર્દીએ દીકરી રે લાલ, રાખવા નગરનું રાજ રે, વિ સિંહ ગુફા તીણે પાલમાં રે લાલ, નિર્ભય રહે ભીલ્લરાજ રે. વિ૬ સુસ્થિત સદ્ગુરુથી તિણે રે લાલ, પામ્યા નિયમ તે ચાર રે, વિ ફ્લ અજાણ્યું માંસ કાગનું રે લાલ, પટરાણી પરિહાર રે, વ૰ ૭ સાત ચરણ ઓસર્યા વિના રે લાલ, ન દેવો રીપુ શિર થાય રે, વિ અનુક્રમે ચાર નિયમના ૨ે લાલ, પારખા લહે ભિલ્લરાય રે, વિ ૮ વંકચૂલે ચારે નિયમનાં રે લાલ, લ ભોગવ્યા પ્રત્યક્ષ રે, વિ પરભવે શિવસુખ પામીયો રે લાલ, આગળ લેશે મોક્ષ રે, વિ ૯ કષ્ટ પડે જે સાહસી રે લાલ, ન લોપે નિજ સીમ રે, વિ જ્ઞાનવિમલ કહે તેહની રે લાલ, જેહ કરે ધર્મ નિમ રે, વિ ૧૦
શેઠ–વાણોતરની સઝાય
શેઠ કહે – સાંભળ રે વાણોતર ! વારુ તેવો રત કરજો રે, દૂર આપણે દેશે વસવું, મુજવયણ ચિત્ત ધરજો રે. શેઠ કહે – સાંભળ ૧
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૭૯
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
માયા—પૂંજી પાસે મ રાખીશ જેમ ચાલે વેપારો રે,
અધિકો મળે જો ઓછો મ દેજ્યો, જેમ રહે વિવહારો રે. શેઠ કહે સાંભળ ૨ તું ડાહ્યો શું દેઉં શિખામણ, ઝાઝો તે લાભ ઉપાજો રે,
થોડો ભાર ભરીને ચાલ્યા, મારગ ચાલ્યા જાજો રે. શેઠ કહે સાંભળ૦ ૩ જાતા—જાતા નગર જ પોંહતા, શેઠ થઈને બેઠો રે,
શેઠ તણાં તો વચન વિસાર્યાં, લોભ હિયામાં પેઠો રે. શેઠ કહે સાંભળ ૪ મારું તારું કરી ધન જ મેલે, મોટે મંદિર નીપાયો રે,
ધરમતણી તો વાત ન જાણે, તપ જપ કીધો ન કાંઈ રે. શેઠ કહે સાંભળ ૫ વણજ કરે વાણોતર ઝાઝો, મેલ્યો તે ધન અલેખે રે,
અવર પુરુષ કો’ નજર ન આવે, આપ સમો નવિ દેખે રે. શેઠ કહે સાંભળ ૬ શાક પાક પંચ ભોજન કીધાં, પીધાં તે શીતલ પાણી રે,
પાન ચાવીને ઢોલીયે પોઢ્યો, પોતાની અવધ ન જાણી રે. શેઠ કહે સાંભળ ૭ શેઠ તણા ત્યારે તેડા આવ્યા, વેગે વાણોતર ચાલો રે,
થાઓ ને ઊતાવળા કરો સજાઈ, વેગે વહીને ચાલો રે. શેઠ કહે સાંભળ ૮ શેઠના તેડા પાછા નહિ વળસે, પડી વિમાસણ મોટી રે,
લોક કુટુંબ પાડોશી જાણે, નામાની વહી ખોટી રે. શેઠ કહે સાંભળ ૯ લોક કુટુંબ વોળાવીને વળ્યા, ચાલ્યા દોઈ જણ સાથે રે,
સંકલ્પ અને વિકલ્પ કરતાં, મૂકી સઉ ઇહાં આથ રે. શેઠ કહે સાંભળ૰ ૧૦ અરથ – ગરથ સહૂ મારગ નાગા, બાકીની પર કાંઈ રે, શેઠ–વાણોતર નામે બેઠા, દોત કાગળ ને સ્પાઈ રે. શેઠ કહે સાંભળ ૧૧ નામો કરતાં જીભ જ અટકે, વઈ વાંચે પત જાઈ રે,
પાને—પાને પાપ જ લખીઆ, ધરમ ન સૂઝે કાંઈ રે. શેઠ કહે સાંભળ ૧૨ ખોટ ધણીને ત્રાજવે તોલે, કૂડા તે માપજ ભરીઆ રે
નિશેં જાણ્યું હતું જે ફૂડ છે, પાસ ગળે દઈ માર્યા રે. શેઠ કહે સાંભળ૰ ૧૩ કહે રે વાણોતર સુણો મોરા સ્વામી ! પ્રાછતિ નામું વારો રે
અને અધર્મમાં એહ જ આખર, અવર ન દેશે તોલે રે. શેઠ કહે સાંભળ ૧૪ ધર્મી શેઠ તે સ્વર્ગે પધારીયા, પાપી વાણોતર બૂડા રે
કર જોડી નય સેવક બોલે, ધ૨મ કરે તે જીતે રે. શેઠ કહે સાંભળ ૧૫
૧૮૦ ૭ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
સતા–સતીઓની સઝાયો
સુપ્રભાતે નિત્ય વંદીએ, ભરત બાહુબલી થંભા રે, અભયકુમારને ઢંઢણો, સિરીયો ને કયવો રે. સુપ્રભાતે અર્ણિકા પુત્ર ને અઈમત્તો, નાગદત્ત થૂલીભદ્ર રે, વયર સ્વામી નંદિષણજી, ધન્નો ને શાલિભદ્ર ૨. સુપ્રભાતે ૨ હલ્લ વિહલ્લ સુÉસણો, મેતારજ નિર્ભીકો રે, સિંહગિરિ કીર્તિ સુકોશલો, કકુંડુ પુંડરીકો રે. સુપ્રભાતે ૩ ગજસુકુમાલ જંબુસ્વામી, કેશી અવંતી સુકુમાલો રે,
દશાર્ણભદ્ર જસભદ્રજી, ઈલાતી ચિલાતી પુત્ર સાલો ૨. સુપ્રભાતે ૪ બાહુ ઉદાઈ મનકમુનિ, આર્ય રક્ષિત આર્ય ગિરીશો રે, આર્ય સુહસ્તી પ્રભવ વળી, શાંબ પ્રધુમ્ન મુનીશો રે. સુપ્રભાતે મૂલદેવ કાલિકસૂરિ, વિષ્ણુકુમાર શ્રેયાંસો રે, આર્વક દૃઢ પ્રહાર વળી, કુરગડુ મેઘ મુનીશો રે. સુપ્રભાતે શËભવ પ્રસન્નચંદ્રજી, મહાસાલ વંકચૂલો રે, એહ સતા નામ લીજ્યે, જિમ હોય સુંદર કુલો રે. સુપ્રભાતે ૭ સુલસા ચંદન બાલિકા, મોરમા મયણરેહા રે, કુંતી નર્મદા સુંદરી, બ્રાહ્મી સુંદરી ગુણ ગેહા રે. સુપ્રભાતે દમયંતી સતી રેવતી, શિવા જ્યંતી નંદા રે, દેવકી દ્રૌપદી ધારિણી, શ્રીદેવી સુભદ્રા ભદ્રા હૈ. સુપ્રભાતે ઋષિદત્તા રાજીમતી, પદ્માવતી પ્રભાવતી કહીયે રે, અંજના ને કલાવતી, પુષ્પચૂલા મન લહીયે રે. સુપ્રભાતે ૧૦ ગૌરી ગાંધારી લક્ષ્મણા, જંબુવતી સત્યભામા રે,
૮
૯
પદ્મા સુસીમા કિમણી, એ આઠ હિરની રામા રે. સુપ્રભાતે ૧૧ જ્યેષ્ઠા સુજ્યેષ્ઠા મૃગાવતી, ચેલણા પદ્મા પ્રભારાણી રે,
વ્હેની સાત સ્થૂલિભદ્રની, બુદ્ધિ મહાગુણ ખાણી રે. સુપ્રભાતે ૧૨ જક્ષા જક્ષ દિન્ના વળી, ભૂયા ને ભૂયદિના રે, સેણા વેણા રેણા કહી, એ શકડાલની કન્ના રે. સુપ્રભાતે ૧૩
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૮૧
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઇત્યાદિક જે મહાસતી, ત્રિભુવન માંહિ બિરાજે, આજ લગી પણ જેહનો, જસપડહ જગ ગાજે રે. સુપ્રભાતે. ૧૪ શીલવંતી સુરસુંદરી, કૌશલ્યા ને સુમિત્રા રે, દેવદત્તાદિક જાણીયે, સવિ જિન જનની પવિત્રા રે. સુપ્રભાતે, ૧૫ દુરિત ઉપદ્રવ ઉપશમે, હોયે મંગલમાળા રે, જ્ઞાનવિમલ ગુણ સંપદા, પામીજે સુવિશાલા રે. સુપ્રભાતે ૧૬
સાધુસમુદાયની સઝાય
| ચોપાઈ પ્રણમું શાસનપતિ શ્રી વીર, લબ્ધિવંત ગૌતમ ગણધાર, જિન શાસનમાં જે મહાસુર, નામ લિઉ તસ ઉગતે સૂર. ૧ નેમિનાથ જિન બાવીસમા, વિકટ કામ કટ્ટક જિણે દયા, છોડી નારી પશુ ઉગારીયા, જઈ રેવતગિરિ ચડિયા તરિયા. ૨ થુલભદ્રની મોટી માંમ રાખ્યું ચોરાશી ચોવીશી નામ, કામગહ કોસા બની ધર્મ થાપી કીધા ઉત્તમ કર્મ. ૩ કંચન કોડિ નવાણું છોડી નારી આઠ તણો નેહ ત્રોડી, સોલ વરસે સંયમ લીધ, જંબુસ્વામી થયા સુપ્રસિદ્ધ. ૪ કપિલા અભયા બેઉં સુંદરી, કામ કદઈના બહુ પરે કરી, શુલી સીટી સિંહાસન થયો, શેઠ સુદર્શન જગમાં જયો. ૫ દેખી નટવી લાગ્યો મોહ પૂર્વ કરણી તણો અંદોહ, કલા શીખીને ચડીયો વાંસે દેખે તિહાં મુનિવર અવતંસે. ૬ નારી બહુ કીધી પ્રાર્થના, પણ સાધુ દેખી એકમના, આવી અનિત્ય તિહાં ભાવના, પુત્ર ઈલાચી કેવલ મના. ૭ ધના શાલીભદ્રના અવદાત, રમણી ઋદ્ધિ સુખના સુઘાત, કેતા કીજે તાસ વખાણ, પામ્યા સવરથ વિમાન. ૮ નંદીષેણ મોય અણગાર, લબ્ધિવંતને પૂરવધાર, સહસ ત્રેતાલીસ નવાણું એક સો પ્રતિબોધ્યા દેશનાના રસે. ૯
૧૮ર – જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
ક્ષમાવંત માંહિ જેલી, ગયસુકુમાલ મુનિમાંહિ સિંહ, સસરે શિર બાંધી માટી પાલ, ભરીયા રીસ કરી ઈગાલ. ૧૦ બાલી કર્મને અંતગડ થયા, કીર્તિધર સુકોસલી વલી લહ્યા, વાઘણે કેરા સહી ઉપસર્ગ, બાલ્યા સઘલા કર્મના વર્ગ. ૧૧ ખંધકસૂરિના પાંચસે શિષ્ય, ઘાણી ઘાલ્યા પણ ન કહી મન રીસ, થયા અંતગડ જે કેવલી મુક્તિ ગયા ૫હતે રૂલી. ૧૨ હકકારીને કેવલ લીધ, બાહુબલી અભિમાન પ્રસિદ્ધ, લઈ ચારિત્ર નૃપ દશારણ ભદ્ર, પાય લગાડ્યો જિણે ઈંદ્ર. ૧૩ પનરસમાં ત્રણ ગૌતમ શિષ્ય તાપસરૂપી દિવ્ય, કવલ ભરતા કેવલ લહ્યા, દુખ માત્ર જેણે નવિ સહ્યા. ૧૪ ભરતભૂપની મતિ નિરમલી, આરિસા ઘરે જે કેવલી, સુખે સુખે જે લહીયે મોખ, તે જિન શાસનનો રસ પોષ. ૧૫ રાયે હલ ઉપરિજે ધખિયો, આવ્યો ભાતે પ્રાક્રમ કીયો. ૧૬ પનરર્સે જીવને કર્યો અંતરાય, બાંધી કર્મપુરી બહુભવ થાય, અનુક્રમે કષ્ણ તણો સુત થાય, ઢંઢણ નામે ઢંઢણ માય. ૧૭ નેમિ હાથે જિણે સંયમ લીયો, પૂર્વ કર્મે અભિગ્રહ લીયો, અન્નદિક વિણ રહ્યા છ માસ, કેવલ પામ્યા પોહતી આસ. ૧૮ ઈમ જિનશાસનમાં થયા અનેક શમદમ સંયમ તપે વિવેક તે મુનિવરના સેવો ચરણ, જિમ તુહે છુટો જન્મ મરણ. ૧૯ નામ થકી હોય કોડી કલ્યાણ, ભણે પ્રહ ઉગમતે ભાણ. ધીરવિમલ કવિરાજ પસાય, કવિ નવિમલ ભણે સઝાય. ૨૦
સીતાજીની સાય જનક સુતા સીતા સતી રે, રામચંદ્રની ઘરનારી રે, કૈકેયી વર અનુભાવથી રે, પહોંચ્યા વન મોઝારી રે,
શીલવંતી સીતા વંદીયે રે. ૧. અતિરૂપથી રાવણે હરી રે, તિહાં રાખ્યું શીલ અખંડ રે, રાવણ હણી લંકા રહી રે, લક્ષ્મણ રામ પ્રચંડ રે,
શીલવંતી સીતા વંદીયે રે. ૨. શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૮૩
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમે અયોધ્યા આવીયારે, કર્મ વશ થયે દોષ રે, ગર્ભવતી વને એકલી રે મૂકી પણ થયું સુખ રે,
શીલવંતી સીતા વંદીયે રે. ૩. લવને કુશ સુત પરગડા રે, વિદ્યાવંત વિશાલ રે, અનુક્રમે ધીજે ઉતર્યા રે, અગ્નિકાળ થયું પાણી રે,
શીલવંતી સીતા વંદીયે રે. ૪. દિક્ષા ગ્રહી સુરપતિ થયાં રે, અશ્રુત કહ્યું તે રે, તિહાંથી ચવી ભવ અંતરે રે, શિવ લેશે ગુહગેહરે,
શીલવંતી સીતા વંદીયે રે. ૫. લવ ને કુશ હનુમાનજી રે, રામ લહ્યા શિવ વાસ રે, રાવણ લક્ષમણ પામશે રે, જિન ગણધર પદ આસ રે,
શીલવંતી સીતા વંદીયે રે. ૬. પદ્રચરિત્રે એહના રે, વિસ્તારે અધિકાર રે, જ્ઞાનવિમલ ગુરુથી વહ્યો રે, સુખ સંપત્તિ જયકાર રે,
શીલવંતી સીતા વંદીયે રે. ૭.
સીમંધર ગણધર સઝાય
ગણધર દશ પૂરવધર સુંદર – દેશી ગણધર ગુણમણિ રોહણ ભૂધર, વંદો વિનય કરીને હો; ચંપાવતી નારી વિચરતા, નિરખ્યા તે ધરી નેહો. ગણ૦ ૧ શ્રી સીમંધર ગણધર કેરા, ચંદ્રશેખર ગણધારો હો; પનર સહસ નૃપ કુમર સંઘાતિ, લીધા સંયમભારો હો. ૨ ધનરથચક્રીવંશ-મલયગિરિ, ચંદન તરુ ઓપમાને હો; વાને કનકકમલદલ ગોરી, પંચ સયા ધનુ માને હો. ૩ ભુવનેશેખર યશેખર બંધવ, બહુ બહુ ગુણના દરિયા હો; શમ દમ સંયમવંતની, રાહાદિક ગુણ ભવજલ તરીયા હો. ૪ ચોરાશી ગણધરમાં જેઠા મોટા મોહનવેલી હો; દેખી પૂરવ પુન્ય પસાથે, આજ સુકૃત થયા છે લીહો. ગણ૦ ૫
૧૮૪ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જિનવર અનુદેશના દેતા, ભવિજનને પડિબોહે હો; દાન વાણી ગુહિરી ચઉનાણી, ભવિપ્રાણીમન મોહે હો. ૬ સમણા સમણી સાવય સાવી, બેઠી પરખદા બાર હે; નિરખતા સવિ દુકૃત નાઠા, સફળ થયો અવતાર હો. ૭ ભવસમુદ્ર તરવા પ્રવહણ સમ, એ આલંબન પ્યારું હો; જ્ઞાનવિમલ ગણધરનું દરિસણ, અહનિશ નામ સંભારું હો. ૮
સીમંધરસ્વામીના બત્રીસ કેવલી શિષ્યની સઝાય પોતનપુરી પૃથ્વીપતિ, નામ પુરંદર દીપે રે, પટરાણી પદ્માવતી, રૂપે રંભા જીપે રે. પ્રેમધરીને પ્રણમીયે. ૧ પ્રૌઢા પ્રબલ પરાક્રમી, પાવન પરમ જગીશા રે, પંચાનન પરી રાજતી, તનયા તસ બત્રીસા રે. પ્રેમધરીને પ્રણમી. ૨ મણિધર મણિરથ મણિપ્રભા, મનમોહન મણિચૂડા રે, ઈત્યાદિક અનુપમ ગુણી, રાજસ તેજે રૂડા રે. પ્રેમધરીને પ્રણમીયે. ૩ મોટે મંદિર મલપતા, મદન મનોહર કાયા રે, મહિલા માલતી મોહિયા, જિમ મધુ મધુકર રાયા રે. પ્રેમધરીને પ્રણમીયે. ૪ અહનિસિ એક દિન એકઠા, આવી ચડ્યા ઉદ્યાને રે, અતિશયને ગુણે અલંકર્યા, અરિહંત ભુવન પ્રધાન પ્રેમધરીને પ્રણમીયે. ૫ હરિ સુત નિરખે રે હેજહ્યું, હરણી મોર ભુજંગા રે,
ઓઉચ્છંગે રેતુ ઉદીરા ? સુરભી ચિત્રક સંગા રે. પ્રેમધરીને પ્રણમીએ. ૬ પતુ પગર દિયે, સરસ સમીર સુગંધા રે, જસ મહિમાથી રે ઉપશમ્યા, જાતિ વયર અનુબંધારે પ્રેમધરીને પ્રણમીયે. ૭ નિરખીહરખ્યારેહિયડલે, ભાવ ભગતિ બહુઆણી રે, વાંદી બેઠા રે વિધિ થકી, સુણવા જિનવર વાણી રે. પ્રેમધરીને પ્રણમીયે. ૮ દ્રવ્યવયર જિમ જાતિનાં, ઉપશમ ભાવે આવે રે, ભાવ વયર તિમ કર્મનાં, જિનવર ધ્યાને જાવે છે. પ્રેમધરીને પ્રણમીયે, ૯ ઈમ નિર્મોહીપણું મને, ધરતાં આતમ ભાવે રે, માનું બત્રીસ બરાબરે, યોગ સંગ્રહ સમ થાવે છે. પ્રેમધરીને પ્રણમીયે. ૧૦
શાનવિમલ સઝાયસંહ ૦ ૧૮૫
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેવલ કમલાયે તે વર્યા, અચરિજ સહુ મન થાય છે, દેવ સમર્પે સુરવરા, રંગે મુનિ ગુણ ગાય રે. પ્રેમધરીને પ્રણમીયે૧૧ જ્ઞાનવિમલ ગુણ પરિવર્યા, પાવન પરમ નિધાન રે, લળીલળી તેહનાંપાયનમું ધ્યાવું(ઉ) અનિશિધ્યાનરે પ્રેમધરીને પ્રણમીયે૧૨
સુદર્શન શેઠની સઝાય
ઢાળ ૧ સંયમી ધીર સુગુરુ પર્યાવંદી, અનુભવજ્ઞાન સદા આનંદી, લલના લોચન બાણે ન વિંધ્યો, શેઠ સુદર્શન જેહ પ્રસિદ્ધો. ૧ તેહ તણી ભાખું સઝાય, શીલવ્રત જેહથી દઢ થાય, મંગલકમલા જિમ ઘર આવે, ત્રિભુવન તિલક સમાન કહાવે. ૨ ઈતિ ઉપદ્રવ જેહ અકંપા, બુ ભરતમાંહે પુરી ચંપા, દધિવાહન નૃપ અભયા રાણી, માનું લાલિત્યાદિ ગુણે ઈંદ્રાણી. ૩ ઋષભદાસ નૃપ અભિમત શેઠ, લચ્છી કરે નિત જેઠની વેઠ, ઘરણી નામે તસ અરિહાદાસી, બેહની જૈનમતે મતિવાસી. ૪ સુભગ નામ અનુચર સુકુમાલ, તેહતણે ઘર મહિષીપાલ, માઘમાસે એક દિન વન જાવે, વિહિત મુનિ દેખી સુખ પાવે. ૫ નિરાવરણ સહે શીત અપાર, મુખે કહે ધન્ય તેહનો અવતાર, વંદી વિનય થકી આણંદ, એહવે તેજે તપ્યો દિણંદ. ૬ નમો અરિહંતાણં મુખે ભાખ, તિહાં મુનિ જિમ ગગને પંખી, આકાશગામિની વિદ્યા એહ, સુભગે નિશ્ચય કીધો તેહ. ૭ સુવે જાગે ઊઠે બેસે, એડિજ પદ કહેતો હૃદયે હિમસે, શેઠ કહે વિદ્યા કિમ પામી, મુનિસંબંધ કહ્યો શિર નામી. ૮ રે મહાભાગ! સુભગ વળી એહથી દૂરે કર્મ ટળે ભવભયથી, એહ વિદ્યા ગુણપાર ન લહિયે, ધન પ્રાણી જિણે હિયડે વહીએ. ૯ એમ કહી આખો મંત્ર શીખવ્યો, સાધર્મિકનો સંબંધ ભાવ્યો, એક દિન ઘન વૃષ્ટિ નદી પૂરે, ઘરે નવિ આવ્યો થયું અસૂરે. ૧૦
૧૮૬ ૭ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
મહિષી સવિ પહેલાં ઘરે આવી, સુભગે મનમાં વિદ્યા ભાવિ, નદી ઊછળી પર તટે જાવે, લોહ કીલક હિયડે વિંધાવે. ૧૧ તોયે પણ તસ ધ્યાન ન ચૂકે, ચિત્ત સમાધિ તે નવ મૂકે, શેઠ તણે ઉપકારે ભરીયો, અરિહા સ્ત્રી ગર્ભે અવતરિયો. ૧૨
ઢાળ ૨ અનુક્રમે ગર્ભ પ્રભાવ, શ્રી જિન બિમ્બ જુહારું, સંઘભક્તિ કરું ખાસ, શાસન શોભા વધારું, ઉત્તમ દહલા તેહ, પૂરે જન્મ થયોરી, નામ સુદર્શન દીધ, ઘરિ ઘરિ હર્ષ ભયોરી. ૧ સકલ કળા આવાસ, યૌવન વય પ્રસર્યોરી, નામે મનોરમા નારી, પરણી હેજે વર્યોરી, એહ જ નયર મોઝાર, કપિલ પુરોહિત છેરી, રાજમાન્ય ધનવંત, કપિલા ઘરણી આછેરી. ૨ શેઠ સુદર્શન સાથ, કપિલ તે પ્રેમ વહે(હોરી, અહનિશ સેવે પાય, કપિલા તામ કહે(હો)રી, પર્ કર્માદિ આચાર, મુકીએ દૂરિ ઘણોરી, એહવું શું છે સ્વામિ, દાખો તેહ સુણો)રી. ૩ કપિલ કહે સુણ નાર, શેઠ સુદર્શન છેરી, જસ ગુણ સંખ્યા ન પાર, કહેવા કોણ હવેરી, રૂપે મદન રવિ તેજ, જલધિ ગંભીર પણેરી, સૌમ્ય ઇંદુ સુરવૃક્ષ, અધિક તસ દાન ગુણેરી. ૪ બિહુના ગુણ રાશિ, વાસિત દેહ ય છેરી, ઈંમ નિસુણી તે નારી, તેહશું કામ રૂચેરી, એક દિન રાય આદેશ, કપિલ તે ગામ ગયોરી, કુટિલા કપિલા દેહ, મન્મથ પ્રગટ થયોરી. ૫ શેઠ તણે ઘરે જાઈ, કહે તુમ મિત્ર તણેરી, દેહે છે અસમાધિ, દેખણ આવો ભણેરી,
- શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૮૭
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવ્યો તત્પણ તેહ, કહે તે મિત્ર કિહાંરી, સૂતા છે ઘરમાંહિ, શય્યા સાજ જિહાંરી. ૬ દેઈ ઘરનાં બાર, વળગી નારી તીસરી, દેખાવે નિજ ભાવ, હાવ વિલાસ હસેરી, જાણી કપટ પ્રપંચ, શીલ સન્નાહ ધર્યોરી, હું છું પંઢ પુરુષ, મુધા નરવેષ કરી. ૭ વિલખી થઈને તેહ, કાઢ્યો ગેહ થકીરી, આજ પછી પર ગેહ, જાવા નિયમ નકીરી, શેઠ સુદર્શન એમ, રહે નિત શીલ વહેરી, અવની તલે ઉપમાન, એહવું કવણ લહેરી. ૮
ઢાળ ૩ એક દિન ઈન્દ્ર મહોત્સવ, રાજાદિક સવિ લોક. લલના, કીડા કારણ આવીયા, સજ્જ કરી સઘળા થોક. લલના;
શીલ ભલી પરે પાળીએ. ૧ શેઠ સુદર્શનની પ્રિયા, નામે મનોરમા જેહ. લલના; દેખે દેવકુમર સમા, ષટ સુત સુગુણ સનેહ. લલના શીલ૦ ૨ અભયા રાણીને કહે કપિલા દેખી તામ. લલના પ્રિયાપુત્ર એ કુણ તણા, તે દાખો મુજ નામ. લલના શીલ૦ ૩ અભયા કપિલાને કહે; લક્ષ્મી અધિક અવતાર. લલના શેઠ સુદર્શનની પ્રિયા, પુત્ર તણે પરિવાર. લલના શીલ૦ ૪ કહે કપિલા એ કિહાં થકી, એહને પુત્ર અચંભ લલના અભયા કહે અચરિજ કિડ્યું, શચી પતિ પતિ એ રંભ. લલના શીલ. ૫ કહે કપિલા તે કિલબ છે, જૂઠ ધરે નર વેશ. લલના કિમ જાણ્યું રાણી કહે, કહે વૃતાન્ત અશેષ. લલના. લલના શીલ૦ ૬ મુગ્ધ વંચી ઈમ કહી તુજને ઈણે નિરધાર. લલના પરસ્ત્રી સાથે પંઢ છે, નિજ તરુણી ભરતાર. લલના શીલ, ૭ (કોકપિલા) સુણ અભયા) જોનરહોતો ભજે કામપ્રચંડ.લલના લોહ પુરુષ સરખો ગળે, પણ નિશે એ પંઢ. લલના શીલ, ૮
૧૮૮ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
કહે (કપિલા ) અભયા મદ મત કરે, નિશે અવિકાર. લલના સુણ કપિલા(કહે અભયા) મુજ ફંદમાં, કોણ ન પડે નિરધાર. લલના શીલ. ૯ કપિલા કહે હવે જાણશું, એ તુજ વચન વિલાસ. લલના કોઈ પ્રપંચે એહને, પાડો મન્મથ પાસ. લલના શીલ ૧૦ કીધી પ્રતિજ્ઞા આકરી, જલ જલનાદિ પ્રવેશ. લલના અનુક્રમે ક્રીડા વન થકી, પહોંયા નિજ નિજ નિવેશ. લલના શીલ ૧૧
ઢાળ ૪ હવે અભયા થઈ આકરી રે લાલ, ચૂકવવા તસ શીલ રાયજાદી, ધાવ માતા તસ પંડિતા રે લાલ, કહે સવિ વાત સલીલ રાયજાદી,
ખલ સંગતિ નવિ કીજીયે રે લાલ. ૧ સુણ પુત્રી કહે પંડિતા રે લાલ, તુજ હઠ ખોટી અત્યંત રાયજાદી, નિજ વ્રત એ ભંજે નહિ રે લોલ, જો હોવે પ્રાણાન્ત રાયજાદી. ખલ૦ ૨ કહે અભયા સુણ માવડી રે લોલ, મુજ ઉપરોધ એ કામ રાયજાદી, કરવું છલ–બળથી ખરું રે લાલ, ન રહે માહરી મામ રાયજાદી. ખલ. ૩ માની વયણ ઈમ પીડિતા રે લાલ, મનમાં ચૂપ રાયજાદી, કૌમુદી મહોત્સવ આવીયો રે લાલ, પડહ વજાવે ભૂપ રાયજાદી. ખલ. ૪ કાર્તિકી મહોત્સવ દેખવારે લાલ, પૂર બાહિર સવિલોક કહે રાજા, જોવા કારણ આવજો રે લાલ, આપ આપણા મલી થોક કહે રાજા. ખલ. ૫ ઈમ નિસુણી શેઠ ચિંતવે રે લાલ, પર્વ દિવસનું કાજ કિમ થાશે, રાય આદેશ માગી કરી રે લાલ, ઘરે રહ્યો ધર્મ કાજ દુઃખ જાશે. ખલ૦ ૬ સર્વ બિંબ પૂજા કરી રે લાલ, ચૈત્ય પ્રવાડી કીધ મનોહારી, પોસહનિશિ પ્રતિમા રહ્યો રે લાલ, એકાંત ચિત્ત વૃદ્ધિ સુખકારી રે. ખલ૦ ૭. અભયા શિર દુઃખણ મિષે રે લાલ, ન ગઈ રાજા સાથ રાયજાદી, કપટે પંડિતા પંડિતા રે લાલ, મૂરતિ કામની હાથ રાયજાદી. ખલ. ૮ ઢાંકી પ્રતિમા વસ્ત્રશું રે લાલ, પેસાડે નૃપ ગેહ રાયજાદી, પૂછ્યું તિહાંકણે પોળીયેરેલાલ, કહે અભયાપૂજન એહરામજાદી. ખલ૦ ૯ એક દોય ત્રણ ઈમ કામની રે લાલ, મૂરતિ આણી તામ રાયજાદી, પ્રતિમાધર ઈમ શેઠને રે લાલ, કપટે આપ્યો ધામ રાયજાદી. ખલ. ૧૦
- - - શામિલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૮૯
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઢોલ- ૫
અભયા કામ વિકાર, કરી આલિંગતી હો લાલ-કરી. કોમલ કમલ મૃણાલ, ભુજાયું વિંટતી હો લાલ-ભૂજા. ૧ નિજ થણ મંડલ પીઓ, તસ કરશું ગૃહી હો લાલ-તસ. અંગો પાંગે સર્વ, કે ફરસે તે સહી હો લાલ-કે. ૨ અનુકૂલ ને પ્રતિકુલ, કર્યા પરિસહ બહુ હો લાલ-કર્યા કોપ્યા પોહરી લોક, પોકાર્યા તે સહુ હો લાલ-પોકાર્યા. ૩ રાજા આવ્યો તામ, કહે અભયા જિહાં હો લાલ-કહે મુજ એકલી જાણી, કે એ આવ્યો ઈહાંહો લાલ-કે એ૪ ધર્મ પિશાચી એણે, કદથી ઘણુંણી)હો લાલ-કદર્દી એણે કીધો અન્યાય, મુખે કેટલું ભણું હો લાલ-મુખે. ૫ નિસુણી રાજા વાત કે, સંશય મન ધરે હો લાલ–સંશય, એહથી ઈમ નવિ થાય, પ્રગટ દીસે રે હો લાલ-પ્રગટ ૬ કહે રાજા અન્યાય, ઈણે મોટો કીધો હો લાલ-ઈણે. પુરમાં કરીય વિડંબન કે, શુલીએ દીયો હો લાલ-ગુલીએ. ૭ ફિરતાં ઈમ પુરમાંહે, ઋષભદાસ મંદિરે હો લાલ-ઋષભ. નિસરીયો વિરૂપ, પ્રિયા દેખી દુઃખ ધરે હો લાલ-પ્રિયા, ૮ મેરુ ડગે પણ કંથ, ન ક્ષોભે શીલથી હો લાલ–ન કોઈક અશુભ વિપાક, ઉદયના લીલથી હો લાલ-ઉદય, ૯ એહ ઉપસર્ગ ટળે તો, મુજને પારણું હો લાલ મુજને, નહિતર અણસણ મુજ, દેઈ ઘર બારણું હો લાલ-દેઈ, ૧૦ કરી કાઉસગ્ગ રહી ધ્યાન, ધરી શાસન-સુરી હો લાલ-ધરી, શુળીએ દીધો શેઠ, આરક્ષકે કર ધરી હો લાલ-આરક્ષક. ૧૧ કનક સિંહાસન તેહ, થયું દેખતે તીસે હો લાલ થયું. તવ મૂકી કરવાલ, કુસુમ પરે ગળે હો લાલ-કુસુમ ૧૨ તેહ ચરિત્ર પવિત્ર, કહે રાજા પ્રત્યે હો લાલ-કહે. ગજ ચઢી આવ્યો ભૂપ, ખમાવે માન તે હો લાલ-ખમાવે. ૧૩
૧૦ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
નારી વલણથી કાજ, કર્યું અવિચારતે હો લાલ-કર્યું એહ ખમજો અપરાધ, કરી મનોહારને હો લાલ-કરી. ૧૪
ઢાળ ૬ શેઠ સુદર્શન ગજ ઊપર ચઢયાજી, વીંઝે તિહાં ચામર છત્રપવિત્ર રે, જિત નિશાન બજાવે નયરમાંજી, નાટક બત્રીસ બદ્ધ વિચિત્ર રે,
મોટો મહિમા છે મહિયલે શીયલનો રે. મોટો. ૧ દાન અવિરત દેતાં બહુ પરે રે, આવે નિજ મંદિર કેરે બાર રે, શોભા જિન શાસનની થઈ ઊજળી રે, ધન ધન મનોરમા સનાર રે,
કાઉસ્સગ્ગ પાર્યો તેણી વાર રે. મોટો. ૨ અભયાગળે ફાંસો ખાઈને સૂઈરે, નાસીપાડલીપુરી(ર)ધાવતેજાય રે, દેવદત્તા ગણિકાનાં ઘરમાં રહી રે, ચરિત્ર સુણીને અચરિજ થાય ૨. મોટો. ૩ શેઠ સંવેગે સંયમ આદરે રે, શિક્ષાગ્રહી ગીતારથ થાય રે, તપે દુર્બલતનુ એકાકી પ્રતિમા ધરે રે, વિચરતા પાડલીપુર તે જાય રે. મોટો૪ શેઠ સુદર્શન રૂપ વખાણથી રે, ગણિકા થઈ ઉત્સુક મુનિને દેખી રે, ભિક્ષા ભમતાં ઘરમાંહિ રાખીયો રે, કીધા કપિલા પર ઉપસર્ગ અશેષરે. મોટો. ૫ એમ કરર્થી સાંજે મૂકીયો રે, આવી વનમાંહે ધ્યાન ધરત રે, અભયા મરીને હુઈ વ્યંતરી રે, દીઠો તેણે તિહાં મુનિ મહંત રે. મોટો. ૬ ઉપસર્ગ તેણે અનેક વિધ કર્યા રે, ચડિયો તવ ક્ષપક શ્રેણી મુણીંદ રે, ઘાતી કર્મક્ષયે કેવલ પામીયા રે, આવ્યા તિહાં સુરનર કેરા વૃંદ રે. મોટો. ૭ દેશના આપે જન પ્રતિબોધવા રે, કાપે સવિ પાતિક કેરા છંદ રે, ગણિકા પંડિતાને અભયાવંતરીરે,પામેતિહાંસમતિરયણ અમંદરે. મોટો. ૮ પહેલા કે તાઈક ભવને અંતરે રે, હું તો સ્ત્રી સંબંધ અભયા જીવ રે, શૂળી ગાલીથી કર્મ જે બાંધીયું રે, આવ્યું તેહનું ફળ ઊદયે અતીવ રે. મોટો. ૯ અનુક્રમે વિચરતા ચંપાએ ગયા રે, પ્રતિબોધ્યા રાજાદિ બહુપરિવાર રે, ધન ધન મનોરમા તસસુંદરીરે, સંયમઝહી પહોંચી મુક્તિ મોઝરરે. મોટો. ૧૦ પરમપદ પામે સુદર્શન કેવલી રે, જયવંતો જેહનો જગમાં જસવાદ રે, નિતનિત હોજો તેહને વંદના રે, પહોંચે સવિ વાંછિત મનની આશ રે. મોટો. ૧૧
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૯૧
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
સહજ સોભાગી સમક્તિ ઊજળું રે, ગુણીનાં ગુણગાતાં આનંદ થાયરે જ્ઞાનવિમલ ગુણવાધ અતિઘણારે અધિકઉદયહોવેસુજશસવાયરે મોટો. ૧૨
સુમતિ વિલાપની સઝાય સુમતિસદાસુકુલિણીવિનવે સુણચેતનમહારાય-સુગુણચતુર)નર, કુમતિ કુનારી દૂરે પરિહરો, જિમ લહો સુખ સમુદાય સોભાગી-સુમતિ. ૧ આવો રે રંગે વિવેક ઘરે પ્રભુ, કરીએ કેલી વિ(અ)ભંગ પનોતા, જ્ઞાન પલંગ બિછાયો અતિભલો, બેસી તસ સંગ રંગીલા. સુમતિ. ૨ નિષ્ઠારૂચિ બહુ ચામર ધારિકા, વિંઝે પુષ્ય સુવાય સદાય, ઉપશમ રસ ખુશબોઈ મહમહે, કેમનવિ આવે તે દાય છબીલા. સુમતિ. ૩ હૃદય ઝરૂખે બેસી હોંશણું, મુજરો લીજે રે સાર સલુણા, કાયાપુર પાટણનો તું ધણી, કીજે નિજપુર સાર મહારાજા. સુમતિ. ૪ જે તેં ચોકી કરવા નગરની, થાપ્યા પાંચ સુભટ-મહાબલ, તે તો કુમતિ કુનારીનું જઈ મલ્યા તિણે લોપી કુલવટ કરેછલ. સુમતિ૫ પંચ પ્રમાદની મદિરા છાકથી નકરે નગર સંભાળ મહારાજા, મન મંત્રીસર જે તેં થાપીયો, ગૂંથે તેહ જંજાલ સોભાગી. સુમતિ. ૬ ચૌટે ચાર ફરે નિત્ય ચોરટા, મૂસે પુણ્યતણું ધન અહોરાય, વહાર બંબ ખબર નહિ તેહની, ગજપરે મમકરો નિંદ મહામન. સુમતિ. ૭ કપટી કાળ અછે બહુ આગયા, હેરૂપરે ફરે નયર સમીપે તપીને, જોરજરા જોબનધન અપહરે, સાહરીની પરે નિત્ય છૂપીને. સુમતિ૮ એણીપરે વયણ સુણી સુમતિતણાં, જાગ્યો ચેતન રાય રસીલો, તેગ સંવેગગ્રહી નિજ હાથમાં, તેડ્યો શુદ્ધ સમવાય વસીલો. સુમતિ, ૯ મનમંત્રીસર કબજે કીયો ઘણું, તબવશ આવ્યારે પંચ મહાભડ, ચારેચાર ચિહુદિશિ નાસીયા, ટાળ્યો મોહ પ્રપંચ મહાજડ. સુમતિ. ૧૦ સુમતિ સન્નારી સાથે પ્રીતડી, જોરજડી જિમ ખીર અને જલ, રંગવિલાસ કરે નિત નવનવા, ભેળી હિયડાનું હીર હિલમીલ. સુમતિ. ૧૧ ઇણીપરે ચતુર સનેહી આતમાં, ઝીલે શમ રસપૂર સદાઈ, અનોપમ આતમ અનુભવ સુખલહે, દિનદિન અધિકસનૂર ભલાઈ. સુમતિ. ૧૨
૧૯૨ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
અરીસર કબજે કરીયા, થોજિમ ખીર અને લ. સુમતિ ૧૧
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંડિત વિનયવિમલ કવિરાજીયો, સંવેગી શિરતાજ જયંકર, ધીરવિમલ પંડિત પદ પંકજે, સેવક નય કહે ભણે) આજ સુહંકર. સુમતિ૧૩
સુલતા સતીની સઝાય શીલ સુરંગી રે સુલમા મહાસતી, વર સમિતિ ગુણધારીજી, રાજગૃહી પૂરે નાગરથિકતણી, તુલસા નામે નારીજી. શીલ. ૧ નેહનિબિડ ગુણતેહ દંપતિતણો, સમકિત ગુણ થિર પેખીજી, ઇંદ્ર પ્રશંસે રે તસસત કારણે, આવ્યો હરિણગમેષીજી. શીલ૨ ગ્લાનમુનિને કાજે યાચીયા, ઔષધ કુપા ચારજી, ભગ્ન દેખાડ્યા પણનવિ ભાવથી, ઉણિમ(૫) ધરીય લગારજી શીલ. ૩ પ્રગટ થઈ સૂર સુત હેતે દિયે, ગુટકા તિહાં બત્રીસજી, તસ સંયોગે રે બત્રીસ સુત થયા, સકલ કળા સુજનીશજી. શીલ. ૪ ચેલણા હરણે ચેટીક નૃપશરે, તે પહોંતા પરલોકજી, સામાયિકમાં તેહ જ સાંભળી, પણ થિરમન નહિ શોકજી. શીલ૦ ૫ એકદમ વિરજિન ચંપાપુરી થકી, ધમશીષ કહાવેજી, અંબડ સાથે રે પરીક્ષા તે કરે, પણ સમકિત ભડગાવેજી. શીલ. ૬ દેશવિરતિનો રે ધર્મ સમાચરી, સુરલોકે ગઈ તેહજી, નિર્મમ નામે રે ભાવિજિન હોયે, પનરમો ગુણ ગેહજી. શીલ, ૭ ઈણિપરે દઢમન સમકિત ગુણધરે, જ્ઞાનવિમલ સુપસાયજી, તે ધન ધન જગમાંહિ જાણીયે, નામે નવનિધિ થાયજી. શીલ૮
સુવત ષિ સઝય
ઢોલ ૧: રાગ દેશાઓ
જીરે જીરે સ્વામી સમોસય દેશી દેશ સોરઠ રે ધા રાપુરી કેશવ હરિ નર ઇંદ્ર રિંએ. યાદવ કુલ નભ દિનમણી, સૌમ્ય ગુણે જિમ ચંદ્રએ. ૧
દૃઢમનિ ધર્મ સમાચરો.
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૪
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
નેમિનિણંદ સમોસર્યા, મુનિવર સહસ અઢારુએ. રૈવતગિરી સુણી આવયા, વંદઈ હરિ સુખકારુએ. ૨ દઢ. નિસુણી દેશના પૂછીઉં, એકાદશી ફલ સારુએ. જ્ઞાન તિથી આરાધતાં, આપ શિવસુખ સારુએ. ૩ દઢ. દાખઈ સુવ્રતમુનિ ક્યા, નિસુણઈ પરષદ વારુએ. પુણ્ય વિશેષ થકી ફલઈ, વિધિથી શુભ આચારુએ. ૪ દઢ. ધાતુક દખિણ ભારતમાં, વિજાપુરી, સુવિશાલએ. પશ્ચિમ દિસિ ઈષકારને, નૃપ નામઈ વૃદ્ધીપાલુએ. ૫ દઢ. ચંદ્રવતી તેહની પ્રિયા, નગરશેઠ સૂર નામિરે. પુત્ર અનેક છઈ તેહનઈ, સકલ કલાગુણ ધામૂએ. ૬ દઢ. જિનધર્મે બેઉ નેહીલ, આવશ્યક વ્રત ધારુએ. એક દિન ગુરુમુખિ જ્ઞાનનો, સુણ્યો મહિમા હિતકારુએ. ૭ દઢ. તવ ગુરુ ધવલ એકાદશી, દીને આરાધન દાખ્યો રે. જ્ઞાન બર્સે તસ હિત ભણી, વિધિ સઘલો તિહાં ભાખ્યો ૨. ૮ દઢ.
ઢાલ ૨ઃ રાગ કેદારો
પુણ્ય પસંસિઈ દેશી મૌનપણઈ પોસહ કરઈ, અહોરો ચોવિહાર. પઠન ગુણન જિન નામનાં, કરતા ધર્મવિચાર રે. ૯
ભવિ વ્રત આદો. પારણે ઉત્તરધારણે એક ભક્ત આહાર, ઉભય ટંક આવશ્યક, કઈં સચિતથરિહાર રે. ૧૦ ભવિ. જ્ઞાન તણી પૂજા કરઈ, સાતમી વચ્છલ સાર. જિન આગલ ઢોણું કરશું, પૂજા વિવિધ પ્રકાર રે. ૧૧ ભવિ. સંવિભાગ દ્રત સાચવી, પારણ એમ કરત, બાર વરસ પૂરઈ થઈ, ઉજમણું મન ખંતિરે. ૧ર ભવિ. જિલઘર જિનવર ભૂષણો, પ્રત્યકઈ ઈગ્યા. ધાન પકવાન પ્રમુખ બહુ લિખાવઈ અંગ ઈગ્યાર રે. ૧૩ ભવિ.
૧૯૪ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંગભગત બહુવિધ કરઈં, જ્ઞાનોપગરણ સાર. ઠવણી કરવલી ચાબખી, પાઠાં પ્રમુખ ઇંગ્યા. રે. વીંટાગણાં તીમ સાર રે. ૧૪ વિ. ઇણિ પર બહુવિધ સાચવર્ષી, એક વિરસ તે સર્વ, ઇગ્યા૨ે ઇગ્યારસ ઉજલી, કીધું પૂરણ પર્વ રે. ૧૫ વિ. ઉજમણા દિન થકી, પનર દિની દેહ. શુલ રોગિં મરી સુર થયો, આરણિક કલ્પિ ગુણ ગેહરે. ૧૬ ભવિ.
ઢાલ : ૩
આદિકરણ શ્રી આદિનાથજીએ દેશી તિગ્રંથી ચવી આ ભરતમાંજી, સોરીપુરે પુણ્યવંતજી. સમુદ્રદત્ત વિવારીઉંજી, પ્રીતિમતીનો કંતજી. ૧૭ ભાવિં. ભવિયણ વ્રત ધરોજી.
તસ કૂખેં સુર ઉપનોજી, નાનિખેપણા ઠામજી. નિધિ પ્રકટઈં, મહોચ્છવ કઈંજી, સુવ્રત દીધું નામજી. ૧૮ ભાવૈં સાધુ સમીપઈં સંગ્રહઈંજી, સમકિત તિમ વ્રત બારજી. યૌવન વયઈ પરણાવીઉંજી, કન્યા ઈંગ્યા૨ે ઉદારજી. ૧૯ વિ. જનકે સંયમ આદર્યોજી, સાધઈં આતમકાજી. સુવ્રત ઘર સ્વામી થયોજી, કોર્ડિં ઇગ્યા૨ ધન સાજી. ૨૦ વિ. ધર્મધોષસૂરિ આવીયાજી, કહઈં તિહાં પર્વવિચારજી. જાતિસમરણથી ગ્રહઈંજી, પૂરવન્યો આચારજી. ૨૧ ભવિ. એક દિન પોસહ આદર્યોજી, મૌની સપરિવારજી. તે નિસુણી ચોર આવીયાજી, ધન લેવા તિણિ વારિજી.
કીધો પ્રદીપ પ્રવારજી, ૨૨ ભતિ, દીઠા સવિ કાઉસર્ગિ રહ્યાજી, લેવઈં ધનની કોડિજી. થંભઈં શાસનદેવતાજી, નહી કોઈ ધર્મની જોડિજી. ૨૩ ભતિ. લોકઈં રાય જણાવીઉજી, આવ્યા ચોકીદારજી. થંભાણા સતિ તે તિહાંજી, અરિજ એહ અપારજી. ૨૪ વિ.
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૧૯૫
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઢાલ ૩: હમચડી દેશી - મન થિર કી નઈં પોસહ પારઈં, વિધિ સઘલો આરાધઈ.
રાજા પણ તેહનઈં ઘિર આવ્યો, ભેટિ ભગતી બહુ સાધઈ. ૨૫ હમચડી. અભયદાન માગી ટૂંકાવ્યા, તસ્કર વ્યસનિં વાર્યા શેક્સ્પિઈં રાજાઈં થાપ્યો, તસ પરિજન સતકાર્યા રે. ૨૬ હમ. વલી એકદા ઇગ્યારસિં દિવસÛ, સપરિવાર વ્રતધારી. લાગો અગનિ જલતું પુર દેખી, ધર્મશરણ કઈં સારરે. ૨૭ હમ. ધર્મઠાણ સુવ્રત ગેહાદિક, ટૂંકી અવર સનિ લિઉં, દેખી ન૨પતિ બોલઈં એહનઇં, ધર્મવિદ્યાન વિ લઉં રે. ૨૮ હમ. એક શત બિહોતર પુત્ર થયા, તસ એક એક નારી કે. કોડિ નવાણું ધન વિ ફૂંકી, લિઈં સંયમ થઈ સૂરારે. ૨૯ હમ. જયશેખર ચઉનાણી ગુરુથી, અંગ ઈંગ્યાર અભ્યાસÛ,
છઠ અઠમ શત ચ્યાર છ માસી, એક તિમ આર ચઉમાસરે. ૩૦ હમ. ઈમ તપ કરતાં સુવ્રત મુનિનð, મૌન એકાદશી દિવસઈ, અંગઈ પીડા બહુ ઉપની, પણિક ધિરતા ગુણ વિકસઈ રે. ૩૧ હમ. એક મિથ્યા સુર ખોભણ કાજÖ, પ૨ મુનિને મુખિ આવી.
શ્રાદ્ધ ગૃહઈં જઈ ભેષ જથ્થાવö, તો વેદના શમાવÖ રૂ. ૩૨ હમ. કહઈં વ્યંતર જો વસતિને બાહિરે, જાવÛ તો સુખ પાવઈં. કહિઉં ન માન્યું મસ્તકિ હણિઉં, પણિ નિજ મન ન ડગાવઈ રે. ૩૩ હમ. ઇણિ પરિઘાતી. કર્મ ખપાવી, પામી કેવલનાણ.
સિદ્ધ થયો સુરવૃંદ મિલીનઈં, ઉચ્છવ કઈં વિહાણ રે. ૩૪ હમ. વનિતાપણિ ઇગ્યાં, સંયમ લેઈ નિરતીચાર. માસ સંલેખણિ શિવગતિ પામી, વલી બહુ તસ પરિવાર રે. ૩૫ હમ.
ઢાલ
બે કર જોડીને પાએ લાગું એ દેશી
નેમિજિણંદઈં કેશવ આગઈં, એહ સંબંધ કહ્યો ચિતરાગઈં. સાંભલી કૃષ્ણ એ દિવસ આરાધઈ, ખાયક સમક્તિના ગુણવાધઈં. ૩૬
૧૯૬૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
અર જિન વ્રત નમિ જિનવર જ્ઞાન, મલ્લિ જન્મ વત કેવળજ્ઞાન.' એક ચોવીસીનાં પંચ કલ્યાણ, ત્રિણ ચોવીસીઈ, પનર કલ્યાણ. ૩૭ એકણ ખેત્રઈ, એમ ભણી જઈ, દસખેaઈ દોઢસો જાણીજઈ. અતીત અનાગતને વર્તમાન, પંચાસ પંચાસ એમ પ્રમાણ. ૩૮ ને જિનના નામ ગણી જઈ, એક ત્રિણને બિંદુ એક જ લીજઈ, અઢારમો ઉંગણીસમેં એકવીસ, વર્તમાન જિન એ નિસદિસ. ૪૯ સાતમો ચોથો છો એહ, અતીત અનાગતના જિન તેહ. મોટું પર્વ કહિઉં તિણિ હેતઈ, જિનશાસનઈ વલી શૈવસંત. ૪૦ માગશિર સુદિ ઈગ્યારસિ પાલઈ, તે સવિ કર્મના મહેલ પખાલઈ. જાવજીવ કીજઈ શુભ ભાવિ, ભવિ ભવનાં જિમ સંકટ જાવઈ. ૪૧ શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિ ઈણિ પરિ ભાઈ, એહ ચરિત્ર તણી છઈ સાMિ આરાધઈ જે જિન કલ્યાણ, તસ ઘર કોડિ કલ્યાણ. ૪૨
સુંદરીની આયંબિલ તપવર્ણનની સાય રૂડે રૂપે રે શીલ સોહાગણ સુંદરી, સુંદરી સુલલિત વયણ રૂડે,
પંકજ દલસમ નયન રૂડે. રૂડે રૂપે રે. ૧ સાઠસહસ સમવર્ષાદિગૂજયકરીને, ભરત અયોધ્યા આવ્યા, બાર વરસ તિ-જિહાંની ચક્રી પદને, અભિષેકે સ્વવરાવ્યા. રૂડે રૂપે રે ૨ એક દિન ચક્રી સુંદરી દેખે, બાહુબલીની બહિન, દિનકર તેજે ચંદ્રકળા જિમ, રૂપ-કાંતિ થઈ ખીણ. રૂડે રૂપે રે. ૩ વૈદ્ય પ્રમુખ સવિ તેડી કહો, કિસ્યું ઊણું તાતવંસ, પરિતે ઘર તેડીને) તુમે દાખો જે જોઈએ તે હું પુરું સદેશ. રૂડે રૂપે રે. ૪ એ વહાલી સુંદરી કિમ કૃશ તન, તેહ નિદાન કહીએ, સાઠ હજાર વરસ થયા એહને, આંબલનો તપ કીજે રૂડે રૂપે રે. ૫ દિક્ષા લેતાં તમે હીજ વારી, સ્ત્રીકરણની ઈહા.. તસ નથી દુર્ધર તપ કીધાં. ધન ધન એહના દહા. રૂડે રૂપે રે. ૬ ઇમ નિસુણી કહે તાત અપત્યમાં, તુહિજ મુકુટ સમાણી, વિષય દશાથી ઈણિ પરે વિરમી, માત સુનંદા જાણી. રૂડે રૂપે રે. ૭
શાનવિમલ સૂઝવાહ ૦ ૧૯૭
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમે તો વિષય પ્રમાદે નડીયા, પડીયો છું સંસાર,
નરપતિ ઉચ્છવ સાથે તે પ્રભુ હાથે લીયે વ્રત ભાર. રૂડે રૂપે રે યુદ્ધે ચક્રી હારી મનાવી બાહુબલી લીયો દીખ, વરસસમે બ્રાહ્મી સુંદરીયે કહેવાને પ્રભુ શીખ. રૂડે રૂપે રે ૯ ગજ ચડ્યા કેવલ ન હોય વીચ, ઈમ સુણી માન ઊતારે,
પગ ઉપાડી કેવલ પામ્યા, પ્રભુ પાસે પાઉ ધારે. રૂડે રૂપે રે ૧૦ અનુક્રમે કેવલ સાધી સાધવી, બ્રાહ્મી સુંદરી જોડી, જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ ઋષભની બેટી, પ્રણમું હું કરજોડી. રૂડે રૂપે ૨૦ ૧૧
n
૧૯૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ ઝાયસંગત
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરિશિષ્ટ
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
અધ્યાત્મ પદ રાગ : પ્રભાતી
જબ જિનરાજ કૃપા કરે, તવ શિવસુખ પામે; અખય અનોપમ સંવદા, નવનિધિ ઘર આવે. જબ. ૧ એસી વસ્તુ ન જગતમેં, દિલ શાતા આવે; સુરતરુ રવિ શશિ પ્રમુખ જે, જિન તેજે છિપાવે. જબ. ૨ જનમ જરા મરણ તણાં દુ:ખ દૂર ગુમાવે; મન વનમાં જિનધ્યાનનો જલધર વરસાવે. જબ. ૩ ચિંતામણિ ય કરી, કોણ કાગ ઉડાવે; તિમ મૂરખ જિન છોડીને, ઓરન કું, ધ્યાવે. જબ. ૪ ઇલિકા અમી સંગથી, ભમરી પદ પાવે; તિમ જ્ઞાનવિમલપ્રભુ ધ્યાનથી, જિન ઉપમા આવે. જબ. ૫
ચેતનબોધ
ચેતન અબ કછુ ચેતીયે જ્ઞાન નયન ઉઘાડી(રી), સમતા સહજપણું ભજો તજો મમતા નારી. ચેતન ૧
યા દુનિયા હૈ બાઉરી જૈસી બાજીગર બોજી (રી), સાથ કીસીકે ના ચલે જીઉ કુલટા નારી. ચેતન૰ ૨ માયા તરુ છાયા પરી ન રહે થીર કારી, જાનત હે દીલમેં જરી પણ કરત બિવિચારી. ચેતન૦ ૩
મેરી મેરી તું ક્યા કરે ? કરે કોનશ્ડ યારી ? પલટે એકણ પલકમા જીઉં ઘન અંધીયારી. ચેતન ૪ પરમાતમ અવિચલ ભજો ચિદાનંદ આકારી, નય કહે નિયત સદા કો સબ જન સુખકારી. ચેતન૰ ૫
ર૦ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
હિતશિક્ષા આપોઆપ સદા સમજાવે મનમાં દુઃખ મત પાવે રે, કોઈ કિસીકે કામ ન આવે આપ કિયા ફલ પાવે રે. આપો. ૧ જિમ પંખી તરૂએ મલી આવે રજની વીત્યે જાવે રે, જિમ તીરથ મહેલી સવિ સંઘો કરી કરી નિજ ઘર આવે રે. આપો. ૨ આપ થકી કર્તવ્ય થયાં જે ભોગવે તે એકલો રે, હારે હારું કરતો અહોનીશ મૂઢપણે હોય ઘેલો રે. આપો. ૩ થિર નહિ એ સંસાર પ્રાણી તન ધન યૌવન વાન રે, જિમ સંધ્યાનાં વાદળનો રંગ જેમ ચંચળ ગજકાન રે. આપો. ૪ એમ જાણીને ધર્મ આરાધો આપે આપ સખા બાહો રે જ્ઞાનવિમલ પ્રભુને ચિત્તધ્યાઓ જિમ શિવસુખને પાઓ રે આપો. ૫
ચોવીસ જિનવરના પરીવારનું ચિત્યવંદન ચોવીસે જિનના સુખકાર પરિવાર) ચૌદસયાં બાવન ગણધાર, લાખ અઠવીસ ને અડયાલ સહસ સવે જિન મુણી સંભાલ ૧ લાખ બયાલીસ સહસ બાલાલ પટણય ષટ અધિકી સંભાલ, જિનકર દીક્ષિત એ સાધુણી એ સતિ સદ્દગતિની પાહુણી, ૨ સાહસ અડવાલ બત્રીસ) પંચાવન લાખ વ્રત ધારક શ્રાવક ઈમ ધખ, એક કોડિ પણ લાખ અડાબી તીસ સહસ શ્રાવિકા જિન ચોવીસ. ૩ વૃષભ આદિ અંતે શ્રીવીર પુંડરિક ગૌતમ ગણધાર, બ્રાહ્મી ચંદન બાલા જાણી આદિ અંત મુણી સાહુણી જાણી. ૪ શ્રેયાંસ શ્રાવક સંખ શતક વખાણી સુંદરી સુલસા શ્રાવિકા જાણી, શાનવિમલ પ્રભુની વહે આણ ચઉવિધ સંધ કરો કલ્યાણ. ૫
જાનામિક રસાયણશાહ ૦ ૦૦૧
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
મૌન એકાદશી માહાભ્યગતિ મલ્લિનાથ સ્તવન
. . દૂહા . . - વરદાયક વરસારદા, વાહન જાસ મસલ. પવયણ દેવી તે કહી, પ્રણમઈ બાલ ગોપાલ. ૧ મલ્લિ જિન ઉગણીસમા, જિનવરનો સંબંધ. પંચ કલ્યાણક બોલથી, પૂરવભવ અનુબંધ. ૨
ઢાલ જલહીનો
શ્રી જિનવર સદા વલણું દેશી પૂર્વ વિદેહમાં જાણીઈએ, સલીલાવતી વિજય વખાઈિએ. વીત શોકપુરીનો ધણીએબલરાય તરુણી પણસય ધણીએ. ૩ માનહાબલપુત્ર તસ દીપતોએ, નિજરૂપ જયંતને જીપતો એ. કમલશ્રી આદિ પણ સય વસાએ, પરણાવીઉં એક દિન શુભ દિસાએ. ૪ રત્નમણિ હેમ ગૃહ પ્રમુખ એ, દિયા પાંચ સયર દાયજઈએ. અનુક્રમ રાજ્ય મહાબલ વશિએ કરી, બલ મુનિ મુગતિમાંહિ વસઈએ. ૫ માહાબલ ચય ષટમિત્રસુંએ લિઈ સંયમ ચિત્ત આનંદસુએ. અચલ ધરણ પૂરણ વસૂએ વલી વૈશ્રમણ અભિચંદ નામએ. ૬ અંગ ઈગ્યા ભાણ હેજસુએ એક કરઈ તિમ સહુ કરઈએ. તિહાં માહાબલ અધિક ફલ ચાહ ધરએએ. ૭ પારણઈ કહઈ મુજનનુ વ્યથાએ કરઈ, અધિક તપ નિયમિથી સર્વથાએ. થાનિક વીસ આરધિએ, તીહાં તીર્થકર નામ તે સાધિfએ. ૮
સ્ત્રીવેદ બાંધિઉ માયથીએ, કર ઘોર તપ ચરણસાહાયથીએ. વૃદ્ધલઘુસિંહ કીલિત, કરએ, અતિ અણસણ સાચિત ભગતિ ધરઈએ. ૯ વર્ષ ચોરાસી લાખ પૂર્વનુંએ, અછઈ આઉખું તેહનઈ સર્વનુંએ. સહસ ચોરાસી વરસ સંયમઈએ, પાલી ઉપના જયંતવિમાનમઈએ. ૧૦ બત્રીસ સાગર આઉઉએ, તવ ઉપના મિત્ર ષટ ધરિ સુખઈએ. મહાબલ પણિ તિહાં ઉપનાએ, એ છે આઉખાનવર્શિ શુભમનાએ. ૧૧
૨૦૨ ૦ શાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
દુષ્ટ
હવઈં ષટમિત્ર અમર જિ કે પુરી પૂરણ આય. જંબુદ્ધિપઈં ભરતમાં, ભિન્ન ભિન્ન નૃપ થાય. ૧૨
ઢાલ
સૌભાગણિ જાણે દેશી
પ્રતિબુધી નામેં પ્રથમ અયોધ્યા ભૂપ. ચંદ્ર છાય બીજો ચંપાધિપ પ્રતિરૂપ. શંખ નાએઁ ત્રીજો કાશીપુરનો નાથ. રૂપી નામઈં ચોથો નયર કુશાલા નાથ. ૧૩ ગપુરનો સ્વામી પંચમ અદીનશત્રુ કપિલપુરનાયક છઠો છઈ જિતશત્રુ. મિથિલાનગરી પતિ કુંભ નૃપતિ ગુણખાણી. પ્રભાવતી રાણી રૂપð જિતે ઇંદ્રાણી. ૧૪ મહાબલસુર આવી. તસ કૂંખેં ઉપન્ન, માયા મોસ તણું લ સ્ત્રી વેદઈ સંપન્ન. અશ્વિની નક્ષત્રŪ ચૈત્રશુક્લ દિન ચોથિં ચઉદસ વર ગ્રુપના દેખઈં રયીઈં તેથિ. ૧૫ માગશિર એકાદશી શઢિ દિવસઈ થયો જા, દેવાધિપર્ટી કીયો જન્મમહોત્સવ ધન, અશ્વિની નક્ષત્રે નીલ વરણ તનરુપ. પૂરપૂજિત પુત્રી દૈયઈં અચિરરુપ. ૧૬ પટઋતુ તવ માલા દેહલાનિ અનુસારિ મલ્લિ નામ થાપ્યું પામ્યા યૌવન ભાવ. ત્રિઉં નાણી જાણી પૂરવભવ ષટ મિત્ર પ્રતિબોધન કા‰ ઉપવનમાંહિવિચિત્ર. ૧૭ તિહાં રત્નતણું ઘર મોહન મંડપ સાર અપવરક ષટક યુત વિચાવી સુખકાર
-બાનનિયલ સાયગઢ ૦ ૨૦૩
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
સોવનની મૂરતિ મૂરતિ આપણિ થાપઈ. પ્રતિ દિવર્સિ એકેકો ભક્ત કવલનો આપઈ. ૧૮ ઉત્પલ આછાદન મલ્કિ બિંઈ કરેઈ, પ્રતિબોધન હેતિ ઈમ સંકેત ધરે. ષટ નૃપ હવઈ આવઈ તે સુણજો અધિકાર. એ સહિ માયાનો જાણો સર્વ વિકાર. ૧૯
ઢાલ વીર માતા પ્રીતિકારી દેશી સુપ્રતિબુધ નરપતી તણી પાવતી રાણી. કુસુમની દમ દેખી ભલી, કહઈ દૂતને વાણી. મલ્લિ જિન મિત્રને ઉપદિશઈ, એહવી અદ્દભુત માલિકા. કહો કિહાં કુણે દીઠી. તે કહઈ મલ્લિ ગલકંદલે.. ગુણે તેહથી ઉઠી.
૨૧ મલ્લિ. તે સૂણી દૂતને મોકલઈ, કહઈ દિઉં મુઝ કન્યા, પ્રથમ ઈમ હેતુ બીજો હવઈ, સુણો ભવિજન ધન્ય રર મલ્લિ. સેઠિ અરહણ કે આપીઉં, કુંડલયુગલને એક, મલ્લિ તનુરૂપ ગુણ વર્ણના, કહી તિહાં અતિ છેક ૨૩ મલ્લિ. ચંદ્રછાયા નૃપ મોક્લઈ, બીજો દૂત તસ કાર્જિ મજઝન મહોચ્છવ કારણે મિલ્યા લોકસમાજ. ૨૪ મલ્લિ. અધિક મઝામહ મલ્લિનોસુણી એવી વાત. રૂપી નૃપ દૂતને મોકલ્. ત્રીજો તેહ વિખ્યાત. ૨૫ મલ્લિ. કુંડલ સંધિ ન જડ સક્યામિલ્યા સકલ સોનારા. કુંભ નૃપતિ પર કાટીયા, શંખ નૃપઈ સતકાર્યા. ૨૬ મલ્લિ. તવ મુર્ખ મલ્લિ ગુણ સાંભલી, તવ મોકલ્યઈ દૂત. મલ્લદિન કુમર જે કુંભનો, ચિત્રકર તેણે આલ્કત. ૨૭ મલ્લિ. ચિત્રકાર સભા ચિતરી, તિહાં મલ્લિનું રુપ. લાજી બંધુ ચિત્રકારને કઢાવ્યા કહી ભૂપ. ૨૮ મલ્લિ.
૨જ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
તે મિલ્યા અદીનશત્રુ નૃપતિને કહ્યો સર્વ સંબંધ. દૂત તેણઈ સવમો મોકલ્યો, વરવા અનુબંધ. ર૯ મલ્લિ. ધર્મવાર્દ પઢિાજિકા, નિરૂત્તર કરઈ મલ્લિ. તે તિશત્રુ નૃપને મિલી, રોસવતી જિમ પલ્લી. ૩૦ મલ્લિ. પદરુપ દેખીનઈ મોહી, તેણઈ પેસીલ દૂત. અવગણયા તેહ નિજ ભૂપતિ, ક્યાં ક્રોધ આકુત. ૩૧ મલ્લિ. તે પટનૃપતિ મિથિલાપૂર આવ્યા યુધ કરવાનું નિજ નિજ બલ ઉપક્રમ કરઈ, કની એક વરવા નઈ. ૩૨ મલ્લિ. હારી કુંભ ઝટ દઈ તો પુરિમાં જઈ બેઠો, મલ્લિઈ આપને કારણે, મહાવિકાર ઠો. ૩ર મલ્લિ . જૂજૂઆ તેહ તેડાવીયા, ઉપવન ઘરમાહિ કનકમય મૂરતિ દેખીનઈ, હિઈ હરખિત થાય. ૩૪ મલ્લિ. તતખિણે દૂર કર્યું ઢોકળું પ્રગટ્યો દૂરગંધ, નાક મોડી રહ્યા વેગલા, ટલ્યો નાસ નિબંધ. ૩૫ મલ્લિ. ,
ઢાલ
છઠીભાવન મનિ ધરો દેશી એ કંચન મણિમય મૂરતી, તસ દૂરગંધ એવો રે જેહવો રે. અહિ ગો મૃત ફ્લેવર તણો એ. ૩૬ અશન કવલ પુદ્ગલ કરી, એ નિશદિન પૂરે. પૂરે ગતિમ એ કાયા અશુચિશુ રે. ૩૭ વંત પિત મલ ખેલની, પુરષમૂત્રની કુડી રે. ભૂંડી રે આ અવધારિ કરી સદા એ. ૩૮ સડણ પડણ વિધસણાદિક ધર્મ છઈ એહનો તેહનો રે રાગ અથિર ઈંદ્રધનુ જિમ્યો છે. ૩૯ વિણસઈ ખીણમાં પેખતા, જો અમૃતઈ પોષઈ રે. સોષઈ રે સાત ધાતુ સાહરી પએિ. ૪૦ દુર્જને મૈત્રીનો પરિ ધખઈ ખિણમાં નેહોરે. નેહો રે સ્ય એહનો સજ્જન કરઈએ. ૪૧
નામિલ સાવરહ ૦ ૨૦૫
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
અતૃપતા કામભોગના, જીવ અ છે સંસારી રે. તારઈં ૨ વિષય કષાય- વિરગતા એ. ૪૨ પૂર્વ સંબંધ પ્રકાશીઉં, તવ નરપતિ ષટ પ્રતિબુધાં રે. કીધા રે ચારિત્રનઈ ઉધમપણઈએ. ૪૩ કુંભ નૃપતિ સતકારિયા, નિજ થાનકિં પોહતા રે. ગહગહતા રે મલ્લિ જિનવર દરિશનઈએ. જ
લોકાંતિક સુર ઈમ કહૈ મનમોહન ધર્મ તીરથ વર્તાવો લાલ મનમોહનાં ધન સંવર્ચ્યુરી તવ દિઈ મન, દલિઈ દુખ સમાવિ લાલ. ૪૫ નામિ મનોરમા શિબિકા મન, બેઠાં તિહાં અભિરામ લાલ. ચઉહિ દેવ મિલ્યા તિહાં મ"
દિગ્યા મહોછવ કામ લાલ. ૪૬ મિથિલા નયરી ઉદ્યાનમાં મન કીધો અઠમ તપ લાલ. માગશિર શુદિ એકાદશી મન ત્રિણ શત સ્ત્રી નર જૂત લાલ. ૪૭. વત ઉચરે તાં ઉપનું મન તિમ મણપજવ નાણ લાલ. તિણિ દિને સાંઝઈ પામીઉં મન ઉજ્જવલ કેવલનાણ લાલ. ૪૮ સમવસરણ દેવઈ રચ્યું મન બેઠી પરષદ બાર લાલ. નિસુણી ષટ મિત્ર આવીયા મન લેવઈ સંયમ ભાર લાલ. ૩૯ સંઘતણી તિહાં થાપના મનઆપ કરઈ જિનરાજ લાલ. ચોત્રીસ અતિસય શોભતા મદિઈ દેશના ભવિ કાજિ. ૫૦
ભમરાઉલિનો દેશી અગવીસ ગણ ગણધતો મારુલી. સહસ આલીસ અણગારતો. ર૦૬ ૦ શાનવિમલ રઝાયસંહ
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
સહસ પંચાવન સાહુણી તો ભમરુ. હસ્તદિખિત એ સાર તો. ૫૧ છસય ચૌદ પૂરવધરા તો ભ. અવધિનાણી દઈ સહસ તો. બત્રીસસ કેવલ ધર તો ભ૦
અનુત્તર ગતિ દોઈ સહસ તો પર પાંત્રીસસય વૈકિય ધા તે ભમનપર્યત શત આઠ તો. એકતર શત આરસઈ તો વાદી આગમ પાંચતો. ૫૩ એક લખ સહસ ચોરાસીયાં તો ભ. શ્રાવક સમકિતવંત તો. ત્રિણ લાખ પાટઠિ સહવલી તો ભ. શ્રાવિકા જસ ગુણવંત તો. ૫૪ બહુ પરિવારે પરિવર્યા તો ભ૦ પંચવીસ તનુમાન તો. એક શત વીસ ઘરે રહ્યા તો ભ. આણપરણ્યા વ્રતકામિ તો. પપ સહસ પંચાવન વરિસનું તો ભ૦ પાલી પૂરણ આય તો. એક શત વરિસઈ ઉણ જો તો ભ૦ કેવલ વ્રત પર્યાય તો. પ૬ ચૈત્ર તણી ચોથિ ઉજલી તો ભ. ભરણી ચંદ્રને યોગિ તો. માસ ભગત સંલેખના તો ભ૦ પંચશત સાહુણી યોગ તો. ૫૭ સાધુ કેવલી શત પાંચર્સે તો ભ૦ મધ્યરયણિતે માનિ તો. સિદ્ધિ લલ્લા કાઉથગ્ન કરી તો ભસમેતશિખર અહિઠાણ તો. ૫૮ અર જિનવરથી શિવ લયા તો ભ૦ વરિસે ચોપન લાખ તો. એ સહિ બોલઈ જાણયો તો ભ૦ આવશ્યકની સાખિ તો.
શાતાસૂત્રની સાખિ તો. ૫૯ માગશર સુદિ ઈગ્યારસ તો ભ૦ મલ્લિ ત્રિણ કલ્યાણ તો. એકેકુ અર નમિ તણું તો ભય એવ પંચ વખાણિ તો. ૬૦ ચોથો છઠો સાતમો તો ભ૦ અતીત અનાગત હોઈ તો. એક્વીસ ઉગણીસ અઢારમો તો ભ. વર્તમાન ત્રિણિ જોઈતો. ૬૧ એક ખેaઈ ત્રિણ ચોવીસીઈ તો ભ૦ પનર હોઈ કલ્યાણ તો. દસ બેત્રે મિલી દોઢસો તો ભ. ભરત ઐરવર્તે જાણિ તો. ૬૨
અનામિકા રાયગઢ ૦ ૨૦૭
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઈણિ દિન આરાધી તો ભ૦. બોધિબીજ થિર થાય તો.. શિવસુંદરી તેહનઈ વર તો ભ૦ વધઈ સુજસ સુવાસ તો. ૬૩
કલશ ઈમ મલ્લી જિણવર સંઘસુહંકર સંથણ્યો અતિશય ધણી. શ્રી રાજનગરિ રહી ચોમાસે, ભવિકને ભણવા ભણી. તપગચ્છનાયક સુમતિદાયક સંગીજન અગ્રણી. ' શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિંદ પ્રભુતા લહઈ દિન દિન ચોગુણી. ૬૪
| શ્રીવલ્યાણાિસ્તોત્રમ્ II
वसन्ततिलकावृत्तम् ॥ कल्याणमन्दिरमुद्रारमवघभेदि, ... भीताभयप्रदमनिन्दितमङ्घिपद्मम् । સંસારસાનમMવશેષનન્ત . - , पोतायमानमभिनम्य जिनेश्वरस्य ॥ १ ॥ यस्य स्वयं सुरगुरुगरिमाम्बुराशेः स्तोत्रं सुविस्तृतमतिर्न विभुर्विधातुम् । तीर्थश्वरस्य कमठस्मयधूमकेतो - સ્તસ્યાદિને વિત્ત સંસ્તવન વર્ષે | ૨ | યુમન્ II
કલ્યાણમન્દિર સ્તોત્રાનુસાર સ્તવન-૧
રાગ જયજયવંતી કુશલસદન જિન, ભવિ ભવભયહરન, અશરન - શરન જિન, સુજન બરનત હૈ કુલ ભવજલ રશિભરન,-પતિત-જનતા-તરન, પ્રવહન અનુકરણ, ચરન સરોજ હૈ કુ. ૨ કમઠ – અસુર – માન, ધૂમકેતુ ને સમાન મહિમકો નિધાન જ્ઞાન, પાસ જિનરાજ હૈ કુ. ૩
૨૦૮ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
સકલતીરથ પ્રધાન, જસ ગુનગન પ્રમાન, કરત ન સુરગુરુ માન, માનું વડ જહાજ હૈ કુ. ૪ પ્રભુ મેરો જીઉ પ્રાન, શાનવિમલ ગુણખાન, તારક તંહિ નિદાન, એહિ મુજ કાજ હૈ કુ. ૫
વ્યિ || सामान्यतोऽपि तव वर्णयितुं स्वरूप - मस्मादशाः कथमधीश ! भवन्त्यधीशा: ? । धृष्टोऽपि कौशिकशिशुदि वा दिवान्धो रुपं प्ररुपयति किं किल धर्मरश्म: ? ॥३॥
સ્તવન-૨ - રાગઃ વેલાઉલ ધન ધન પાસ જિગંદા, તુમ સરૂપ કહવેલું મુજ સમ કિમ હોવત મતિમંદા. ધન. ૧ નિર્વિશેષર્થે કહેવા સમરથ, પ્રભુગુનગન – મકરંદા; અવર દેવ તુમ અંતર બહુતર, ક્લે સુરતરુ - પિચુમંદા. ધન૨ દિનકર રૂપ સરૂપ ન જાનેં,
ર્યું કૌશિક – લઘુનંદા; જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ – સગુણ ભણંતા. હોત સદા આનંદ. ધન. ૩
વ્યિ || મોહક્ષયવિનુમવત્ર નાથ ! મર્યો नूनं गुणान् गणयितुं न तव क्षमेत ! कल्पान्तवान्तपयस: प्रकटोऽपि यस्मान - ગીત ન ગધેનું રત્નાશિઃ ? કIL
શાનનિમલ રઝાયસંહ ૦ ર૦૯
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
- સ્તવન-૩
ચગ: વેલાઉલ સોહરી પુરિસાદાણી પાસજી, આશા મોરી પૂરી, દુખ અનાદિ પરંપરા, ભવસંકટ ચૂરો પુ. ૧ યદ્યપિ કેવલજ્ઞાન થે, લહ્યો તુમ ગુન જોરો, તો હું વચન ગુણે કરી, કહેવા કુન સૂરો પુર ર્યું કલ્પાંત-પવને કરી, મીઢો સકલ ઉમેરો. રત્નાકરમેં રત્નનો, થયો પ્રકટ ઉમેરો. પુ. ૩ દેખે પણ ન ગણી શકે, કુન જાન કિસેરો, શાનવિમલ પ્રભુ ગુણ ઘણા કહૈ કિમતિમ તેરો. પુ. ૪
વ્યિ , अम्युद्यतोऽस्मि तव नाथ । जडाशयोऽपि कर्तुं स्तवं लसदसङ्ख्यगुणाकरस्य । वालोऽपि किं न निजबाहुगुंग वितत्य, विस्तीर्णतां कथयति स्वधियाऽम्बुराशेः ॥ ४ ॥
સ્તવન-૪
રગઃ લલિત તુહ ગુન કહે કે જિનરાજ! થયો ઉજમાલ બાલમતિથી પણ;. ભક્તિ પ્રબલથું અનોપમ આજ તુમ્હ૦ ૧ લસદનંતગુનાકર તુંહી, સારે ભવિજન વાંછિત કાજ. એહી સંસાર સમુદ્ર તરફ, પામી તુમ પદ - સેવા – પાજ તુહ ૨
ર્યું બાલક નિજ બુદ્ધિ કરીશું. ન કહે જલનિધિ - માન સમાજિ ર૧૦ ૦ શાનવિમલ સઝાયરગાહ
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભુજ પસારી, તિમ નય કહે પ્રભુના ગુન ઘણું હું શિવસુખકાજિ તુહ૦ ૩
વાવ્યમ્ II ये योगिनामपि न यान्ति गुणास्तवेश ! वक्तुं कथं भवति तेषु ममावकाश: ? | जाता तदेवमसमीक्षितकारितेयं ગપત્તિ વા નિન નનું પણ !િ | ૬ |
સ્તવન-૫
રગઃ ભૂપાલ જે ગુન જોગી સરિ ન કહાય, તે ગુન મેં કિમ પરન્યા જાય . ૧ અનવિચારિત થયું એ કાજ, સાહ્ય કરશે શ્રી જિનાજ જે. ૨ મત શંકાયે આતમરામ, જિનગુનકથનથી સરસ્યું કામ જે ૩ પંખી જિમ બોલે નિજ વાની, તિપિરિ જિનગુન કરીસ વખાન, જે૪ શાનવિમલપ્રભુ જિનવર નામ. વધર્યે પંડિતજનમાં માંમ જે. ૫
વ્યનું છે. आस्तामचिन्त्यमहिमा जिन ! संस्तवस्ते नामापि पाति भक्तो भवतो जगन्ति । तीव्रातपोपहतपान्थजनान्निदाधे प्रीणांति पद्मसरस : सरसोऽनिलोऽपि ॥७॥
હાનવિમલ સમાવગત ૦ ૨૧૧
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન-૬ ચગ: દેશાખ પ્રભાતીજિન સ્તવન તેરો અચિંત્ય મહિમા, તેહ કિમ ભણી શકીએ રે, ભવ થકી જે ભવિક રાખે, નામે પાવન થઈએ રે. જિન ૧ ભવિક મન – કજ તેહ પ્રણે, જાપે શિવસુખ પઈએ રે. સુમતિ – પ્રકાશ કરે ઘટ ભીતર, કુમતિ – દાવાનલ દહીએ રે. જિન૨ પદમ સરોવર દૂરિ રહો તસ, સરસ સમીરે હરીએ રે. પંથી જનને તાપ ઉન્ડાળે, શીતલતા તન ધરીએ રે જિન૩ તિણપરિ તુમએ નામ પ્રતાપે, ભવદવતાપ શમીએ રે, નયવિમલ કહે પ્રભુ પાસજિર્ણદકે, ધ્યાને અહનિશ રમીએ રે. જિન. ૪
કાવ્યનું . हद्धतिनि त्वयि विभो ! शिथिलीभवन्ति जन्तोः क्षणेन निबिडा अपि कर्मबन्धा : । सधो भुजङ्गममया इव मध्यभाग - मभ्यागते वनशिखण्डिनि चन्दनस्य ॥ ८॥
સ્તવન-૭ રાગ વિભાસ પ્રભાતી વસંત જિન તે વર્તે ૨, જિન તું વર્તે રે, તું મનમેં જિનરાય, ર૧૨ ૦ શાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
કર્મબંધન તવ શિથિલ હોત હૈ,
પાતક
દૂર
જિમ મલયાચલ ચંદન તરુને, ભુજંગ રહ્યા લપાય, મો૨ મધુર ધુનિ કરત મોદશું, વનભીતિર જવ
પલાય. જિન ૧
આય. જિન ૨
તવ ચંદનના બંધ મિટત સવિ,
તિમ ભવિ
ક્રોધકષાય,
નયવિમલ કહે ભવવનમાંહિ,
પ્રભુનું નામ
સહાય. જિન ૩
વિમ્ ॥
मुच्यन्त एव मनुजाः सहसा जिनेन्द्र ! रौदैरुपद्रवशतैस्त्वयि वीक्षितेऽपि । गोस्वामिनि स्फुरिततेजसि दृष्टमात्रे; चौरैरिवाशु पशवः प्रपलायमानैः ॥ ९ ॥
વન-૮
રાગ ઃ રામકલી
તું નયણે જવ દીઠો જગતગુર. તું નયણે દુરિત ઉપદ્રવ તવ વિ નાઠા, અંતર વૈરીઅ નીઠો. જ૦ ૧ નેહ નજરસ્યું નયનાનંદન, નિરખત અમીય પઇઠો, કહા કરે મોહમહીપતિ અબ મેં, ગાઢો જૂઠો ધીઠો જ ૨ જિમ ચોરે પશુગણ મૂકીજે, જબ બલિયો નૃપ દીઠો, દિનકર તેજ પ્રબલ પરગટ થેં, પશુપતિ સાથે બેઠો જ ૩ તીન ભુવનમાં તિણિપરિ તુમચો, તેજ પ્રતાપ ન કુંઠો, જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ ધ્યાન પસાયે, સબ થૈ હોત ઉક્કિઠો. જ૦ ૪
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦૨૧૩
..
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
વ્યિમ્ . त्वं तारको जिन ! कथ भविनां त एव, त्वामुद्वहन्ति हृदयेन यदुत्तरन्तः । यद्वा दतिस्तरति यज्जलमेष नून - मन्तर्गतस्य मरुतः स किलानुभाव ॥ १०॥
સ્તવન-૯
રાગ ભૈરવ તુ જયો તું ક્યો પાસજિનરાજ રે, તુજ થકી સવિસરે ભકિનાં કાજ રે. તું૧ દેખો પ્રભુ પાસકી અજબ હે વાત રે, બિરુદ તારકતણું કેમ ધરાત રે. તું ૨ તુજ પ્રતિ જેહ ભવિ હૃદય ધરંત રે, આપ બલે ભવજલ તેહ તરત રે. તું ૩ એહ સંદેહ મોટો મનમાંહિ રે, પિણ મિલે એક દૃષ્યત છે તાંહિ રે તું ૪ જિમ તરે મશક નિશે બહુ વારિ રે, તેહ અંતર્ગત પવન પ્રચાર રે તું પ તિણિપરે તેહિ જસ અંતરિ હોય રે, નય કહે તે તરે ભવિક જન સોય રે તું ૬
વવ્યિ || यस्मिन् हरप्रभृतयोऽपि हतप्रभावा : સોડ િત્વયા રતિપતિ: પિન: ફોન | विद्यापिता हुतभुज : पयसाऽथ येन, पीतं न किं तदपि दुर्द्धरवाडवेन ? ॥ ११ ॥
ભાસ્ક ||
૨૧૪૦ જ્ઞાનવિમલ સાયસંગ્રહ
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન-૧૦
રાગ મલ્હર કામસુભટ ગયો હારી પ્રભુ મેં, કામસુભટ ગયો હારી, રતિપતિ આણ વશે સવ સુરનર, હરિહર. બંભ મુરારી પ્રભુ. ૧ ગોપીનાથ વિગોપિત કીનો, હર અર્ધાગિત નારી, તેહ અનંગ કીઓ ચકચૂરણ, એ અતિશય તુજ ભારી. પ્રભુ૨ એ સાચું જિમ નીર પ્રભાવે, અગ્નિ હોત સવિ છારી, તે વડવાનલ પ્રબલ જબ પ્રગટે, તવ પીવત સવિ વારી પ્રભુ ૩ તિણિપરિ તે તેં હતુવટ કનો, વિષય અરતિ રતિ નારી, નયવિમલ પ્રભુ તુંહિ નિરાગી, મોટો મહાબ્રહ્મચારી, પ્રભુ ૪
વ્યિમ્ | स्वामिन्ननल्पगरिमाणमपि प्रपन्ना - स्त्वां जन्तवः कथमहो ! हृदये दधानाः ? । जन्मोदधि लघु तरन्त्यतिलाघवेन चिन्त्यो न हन्त महतां यदि वा प्रभावः ॥ १२ ॥
સ્તવન-૧૧
અગ: દેવગાંધાર પ્રભુકી શક્તિ અચિત, દેખો માઈ, પ્રભુ મંદરગિરિ પરે મોટો મહિમા, તાહરો હૃદય ધરત. દેખો. ૧ શીધ્રપણે કરી સાહિબ સાહિબ, ભજતા સંત અનંત, એહ અનોપમ ઉપમા દીસે, ભવજલરાશિ તરત. દેખો ૨ ગુરુને તરવું દુરસ્તર દીસે છે ગુરુ પણ તરે તારે
એ તો વાત મહંત, જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ મહિમાના ગુણ કહી શકે નહિ તંત. દેખો. ૩
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૧૫
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
હાવ્યમ્ ॥ क्रोधस्त्वया यदि विमो! प्रथमं निरस्तो ध्वस्तास्तदा वत कथं किल कर्मचौरा : ? । प्लोषत्यमुत्र यदि वा शिशिरापि लोके नीलद्रुमाणि विपिनानि न किं हिमानी ? ॥ १३ ॥
વન-૧૨
રાગઃ ટોડી
કવણ તુમ્હારો મર્મ લહીએ ી, પાસ જિજ્ઞેસર તું પરમેસર, અજબકલા કહો કવણ કહીએ રી. ક૦ ૧ ક્રોધકષાય હણ્યા તેં પહિલા, તવ થયો ઉપશમવંત શીરી, ક્રોધ વિના તે કિમ કરી ટાળ્યા, અંતર દુર્ધર કર્મ અરીરી. ક૦ ૨ ક્ષમાવંતને હણવું ન ઘટે, એ કિમ અર્થ સમર્થ હવેરી, માનું હિમ જિમ શીત પ્રકૃતિ પણ, નીલકમલદલ વિપિન દહેરી. ક૦ ૩ તેંસેં બાહ્ય અત્યંતર દુશ્મન, હણિયા સમતાભાવ થકીરી, નય કહે દુશ્મન દૂર કરનકું, રોમે રોમે તુમ ભક્તિ છકીરી. ૭૦ ૪
ાવ્યમ્ ॥
त्वां योगिनो जिन ! सदा परमात्मरूप मन्वेषयन्ति हृदयाम्बुजकोशदेशे । पूतस्य निर्मलरुचेर्यदि वा किमन्य दक्षस्य सभविपदं ननु कर्णिकायाः ॥ १४॥
વન-૧૩
રાગ : માલવી ગોડી
-
-
મેરે પ્રભુ તુંહિ નિરંજન દેવા
યોગીસર પણ હૃદયકમલમેં, ધ્યાઈ તુમ પદ સેવા. મેરે ૧ પરમપુરુષ પરબ્રહ્મ સરૂપી, તુમ જોવત નિતમેવા, થાનક અવર રુચે નહિ તુમને, ગમન સાલ૨ રેવા. મેરે ૨
૨૧૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિમ નિર્મલરુચિ કમલ અક્ષમે, થાનક અવર ના ટેવા, પદ્મનાલથૈ ઓર ન સૂજે, જિમ તું ધ્યાન જપવા. મેરે... ૩ જિન તુજ છોડી અવર કુણ ધ્યાવત, લિઈ ખલખલ લહી મેવા; નયવિમલ કહે ઈહભવે પરભવે, તુંહિ જ મુજ શિર દેવા. મેરે. ૪
વાવ્યમ્ ध्यानाज्जिनेश ! भक्तो भविन: क्षणेन, देहं विहाय परमात्मदशां व्रजन्ति । तीव्रानलादुपलभावमपास्य लोके, चामीकरत्मचिरादिव धातुभेदाः ॥ १४ ॥
સ્તવન-૧૪
રાગ પૂરવ અથવા આશાફરી પ્રભુ તુમ ધ્યાન થકી ભવિ પ્રાણી, તે હોએ ખિણમાં કેવલનાણી, કર્મ નિકાચિત મલ ખય થાવ, જ્યોતિસરૂપ દશા પ્રગટાવે. પ્રભુ. ૧ જિમ જગમાં છે ધાતુવિભેદા, કનક ઘણું પામે નિરવેદી, ઉપલભાવ છાંડીને વેગે, તીવ્ર અગ્નિને તાપ સંયોગે. પ્રભુ ૨ તિણિપરિ પાર્થિવરૂપી કાયા, હોઈ અભેદ પરમાતમ રાયા શાનવિમલ પ્રભુકે ગુન ગાયા, તિનર્થે સમકિત હોત સવાયા પ્રભુ ૩
વ્યમ્ II अन्तः सदैव जिन । यस्य विभाव्यसे त्वं भव्यैः कंथ तदपि नाशयसे शरीरम् ? । एतत्स्वरूपमथ मध्यविवर्तिनो हि, यद्विग्रहं प्रशमयन्ति महानुभावाः ॥ १६॥
સ્તવન-૧૫
રાગ કેદારો તુમ ધ્યાન સદા નિરવહિએક્સ શરીરમાંહિ તું રહિએ; તસ નાશ હોએ કિમ ઈશ, એ અર્થ ન ઘટતો દીસે. તુમ ૧
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૧૭
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
એ સાચી અર્થની વાણી, એ છે સંત તણી સહનાણી (?) જે મોટા સાધુ કહાવે, તે વિગ્રહને રે સમાવે. તુમ ૨ વિગ્રહ તનુ યુદ્ધ કહીજે, બિહું ભેદે અર્થ લહીજે; અરૂપી રૂપી યોગ, જે કર્મ જીવ સંયોગ. તુમ ૩ ઝઘડો વ તેહનો માંજ્યો, તવ અંતર રિપુગણ ગાંજ્યો; નયવિમલ પ્રભુગુન પાયા, તવ જીત નિશાન બજાયા. તુમ ૪
ાવ્યમ્ ॥
आत्मा मनीषिभिरयं त्वदभेदबुद्धया
ध्यातो जिनेन्द्र ! भवतीह भवत्प्रभावः ।
पानीयमप्यमृतमित्यनुचिन्त्यमानं किं नाम नो विपविकारमपाकरोति ? ॥ १७ ॥
વન-૧૬
રાગ : મારૂ
પાસજિન પાયો હો, પ્રભુ સાહિબ પાયો હો; ભવભયથી બીહતે હવે, તુમ ચરણે આયો હો. પ્રભુ ૧ તુમથી અભેદબુદ્ધિ કરી, એ આતમ ધ્યાયો હો; તુમ ભાર્વિં તુમ સારિખો, હોએ તેહ સવાયો હો. પ્રભુ ૨ જિમ કેવલ જલ ચિંતવ્યું, અમૃત ઇતિ ભાવે હો; મહામંત્ર અનુભાવથી, વિશ્વવિકૃતિ ગમાવે હો. પ્રભુ તિમ પ્રભુ નામ પ્રભાવથી, નિર્વિષ હોયે પ્રાણી હો; નયતિમલ જિન ધ્યાનની, એ છે એ અવલ નિશાની હો. પ્રભુ ૪
ાવ્યમ્ ॥ वीततमसं परवादिनोऽपि
त्वामेव
नूनं विमो ! हरिहरादिधिया प्रपन्नाः ।
किं काचकामलिभिरीश ! सितोऽपि शखो
नो
गृह्यते
૨૧૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
વિવિધવવિપર્યયેળ ? || ૧૬ ||
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન-૧૭
રાગ: સામેરી મેરો સાહિબ અંતર્યામી હો, અલખ અરૂપ અને અવિનાશી; .
કામિલદાય અકામી હો. મેરો. ૧ નિરાગી તે દેવ કહીએ, પણ ગતિ તિણે નવિ પામી હો; હરિ હર બુદ્ધિ તેહિ જ ધ્યાવે, પરવાદી શિર નામી હો. મેરો. ૨ શંખ ધવલ પણ વિવિધ વર્ણની, ભ્રાંતિ પીત કરી જાની હો; તિમિરરોગભાવે કરી તિણિપરે, પરતીર્થિક કહે માની હો. મેરો. ૩ પણ પરમારથબુદ્ધિ તેહિ, વિતરાગ કરી વાની હો; નય કહે તુમ વિણ અવર ન કોઈ, ભૂતલ દેવ સુગ્યાની હો. મેરો. ૪
વાવ્યમ્ II धर्मोपदेश समये सविधानुभावा दास्तां जनो भवति ते तरुरप्यशोकः । अभ्युद्गते दिनपतौ समहीरुहोऽपि किं वा विबोधमुपयाति न जीवलोकः ? ॥ १९॥
સ્તવન-૧૮
રાગઃ બિહાગડો સાંઈ સરૂપ કૈસે પાઉં રી, જો થિરતા નવિ હોય; કાળ અનાદિ મેં વિષય કષાય, યુહિ ગયે ભવ ખોય. સાંઈ૧ ધર્મદેશના અવસરે તુમ છે, તરુ અશોક જ હોઈ; ભવિકલોક અશોક જે હોઈ, ઈહાં અચરિજ નહિ કોઈ. સાંઈ. ૨ સાત ઈતિ તસ દૂરિ ટલત હૈ જિહાં વિચરત તું જોય;
ન્યું દિનકર જગત મેં વિકસત, સમીરૂહ જીયલોય. સાંઈ ૩ ગુણ સ્વરૂપ જે જે પ્રગટાવે, એ પ્રતાપ સવિ તોય; નવ કહ્યું ભવબંધન છોડણ કું, ઐસો દેવ ન કોય. સાંઈ. ૪
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૧૯
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાવ્યમ્ II. चित्रं विभो ! कथमवाङ्मुखवृन्तमेव विष्वक् पतत्यविरला सुरपुष्पवृष्टि: ? | त्वद्गोचरे सुमनसां यदि वा मुनीश ! गच्छन्ति नूनमध एव हि बन्धनानि ॥ २० ॥
સ્તવન-૧૯
રાગ: નટ જિન સેવા રે લય લાઈ, સખિ તન મન વચનનું લય લાઈ; જિનકી સંગતિસેં સુખ પાવે, યાહી મનુજજન – ફલદાઈ. જિન ૧ સુરત કુસુમવૃષ્ટિ ઘન નિપતત, પંચ વરન સુખદાઈ; બિટ અધોમુખ જાનુ પ્રમાને, યોજનમાને સમુદાઈ. જિન. ૨ એ અચરજ નહિ અરથ મિલત હૈ, તુમ સમીપનો ગુણ યાહી, સુમનસબંધન હોત અધોમુખ, વયર વિરોધ ન કાંઈ. જિન. ૩ સુમનસ પંડિત કુસુમ સુહૃદજન અર્થ અનેક અછે યાહી; યા અથાહ ભવસાયર તરિયા, તે નર જે તે ગ્રહ્યા બાંહી. જિન ૪ તીનભુવન - મંડપમેં તુમચી, કરતિ કલ્પલતા છાઈ; જ્ઞાનવિમલ કહે સુખ દેવનકું, પાસ જિનેસર હે સાંઈ. જિન ૫
વેવ્યમ્ | स्थाने गमीरहृदयोदधिसम्भवायाः पीयूषतां तव गिर: समुदीरयन्ति । पीत्वा यत: परमसम्मदसङ्गभाजो भव्या व्रजन्ति तरसाऽप्यजरामरत्वम् ॥ २१ ॥
સ્તવન-૨૦
રાગ કેદારો સુગુણ સંજ્ઞાની સાહિબ સુગુણ સુજ્ઞાની, પરમપુરુષ પ્રભુ ' પુરિસાદાણી. સાહિબ ૧
રર૦ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમીયસમાણી જાગી તુમચી વાણી, યુક્તવયણ કહે એહ પ્રમાણી. સાહિબ ૨ હૃદય – ગંભીર ખીર જલનિધિ જાતા, સકલ સમયમાં જેહ વિખ્યાતા. સાહિબ૦ ૩ વચનસુધારસપાનથી ધાવે, અજર અમરતા ભવિજન પાવે. સાહિબ૦ ૪ પરમ પ્રમોદ પ્રસંગ સદાઈ, નય કહે તે લહે પ્રભુ સુપસાઈ. સાહિબ ૫
વ્યિમ્ | स्वामिन् ! सुदूरमवनम्य समुत्पतन्तो मन्ये वदन्ति शुचयः सुरचामरौधाः । येऽस्मै नतिं विदधते मुनिपुङ्गवाय ते नूनमूर्ध्वगतय: खलु शुद्धभावाः ॥ २२ ॥
સ્તવન-૨૧
ચગ: કાનડો પ્રેમે પાયે લાગું જિનવર, ચરણે શીશ – કર જોડી; શિવસુખ કારણ તારણ ચરચિત, કુન કરે જિનકી હોડી. પ્રેમે ૧ ઉતપત નિપતત નિર્મલ ભાસુર, ચામર બિહું પગે સોહે; માનું એણીપરે ભવિક લોકને, કહેવાને પડિબોહે. પ્રેમે ૨ અમ પરિ જે જિનવરને નમશે, તે ઊરધગતિ લહેર્યો, શુદ્ધ ભાવશું સકલ કારજ કરી, શિવગતિ રમણી વરચ્યું. પ્રેમે ૩ પ્રાતિહારિજ હારિ જ જિનની, નિશદિન સેવા સારે; નય કહે એ બિનુ અવર ન દૂજો, ભવજલ પાર ઉતારે. પ્રેમે ૪
વેવ્યમ્ श्यामं गमीरगिरमुज्जवलहेमरत्न - सिंहासनस्थमिह भव्यशिखण्डिनस्त्वाम् ।
શા-નિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૨૧
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
आलोकयन्ति रभसेन नदन्तमुच्चै श्चामीकराद्रिशिरसीव
-
નવામ્બુવાહમ્ ॥ ૨૨ ॥
સ્તવન-૨૨
રાગઃ વૃંદાવની સારંગ નિરખત હે ભવિ મોર, સિંહાસને નિરખત હે ભવિ મો૨; જિનજીકું પેખત આનંદ ઉપજત, જ્યં વિધુ દેખિ ચકોર. સિંહા ૧ સજલ જલદ નિ નીલકમલ તનુ, કરત મધુર ધ્વનિ ઘોર; ઉજ્વલ હેમ રતન સિંહાસન, ઉપર બેઠી કઠોર. સિંહા ૨ જ્યું મંદરગિરિ શિખર શિરોપરિ, નિરખત કેક – કિશોર; જલધર શ્યામ ગુહિર ધ્વનિ ગાજત, દામિની ચમકત જોર. સિંહા ૩ તિણપરિ બરસત દેશનધારા, હરખિત કરત હિંસોર; નયવિમલ પ્રભુ વચનસુધા૨સ, – સમ નહીં કો રસ ઓ૨. સિંહ ૪
-
ાવ્યમ્ ॥ उद्गच्छता तव शितिघुतिमण्डलेन लुप्तच्छदच्छविरशोकतरुर्बभूव
1
सान्निध्यतोऽपि यदि वा तव वीतराग !
गतां व्रजति को न सचेतनोऽपि ? ॥ २४ ॥
સ્તવન-૨૩
રાગ : શ્રીરાગ
પ્રભુ તુમ રિસન હરખ કરે, બહ ભવસંચિત પાપ હરે; જાંગુલિજાપથી વિષ જિમ નાસે, શિશિરઋતે જિમ પાન ખરે. પ્રભુ૦ ૧ ભામંડલયુત તનુની શોભા, તિિકરણથી બહુ પસરે; તરુ અશોક પણ તેહી અપની, પત્રકીર્તિ ગતરાગ ધરે. પ્રભુ ૨ તો કુણ ચેતનાસંયુત પ્રાણી, તુમ ભગતિથી કર્મ ઝરે; નીરાગીની સંગતિગુણથી, યુક્ત એહ વીતરાગ કરે. પ્રભુ ૩
૨૨૨ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિમ ઈલી – ભમરીની સંગતિ, ભમરીરૂપે આપ કરે; નયવિમલ કહે સાહિબ તેહી જ, સેવક આપ સમાન કરે પ્રભુ ૪
છાધ્યમ્ | भो भोः ! प्रमादमवधूय भजध्वमेन - मागत्य निर्वृतिपुरी प्रति सार्थवाहम् ।।
ત્રિવેદતિ વેવ ! નત્રય, मन्ये नदन्नभिनभः सुरदुन्दुभिस्ते ॥ २५ ॥
સ્તવન-૨૪
રાગઃ પૂરવી નિત નિત સાંભરે તું હિ જિગંદા. પાસ પ્રભુ મેરે દિલથે ન જાવત, પાવત, આતમ પરમાનંદા. નિતુ ૧ સુરદુંદુભિ આકાશે બાજતી, માનું ભવિકકું એમ ભણતી; ભવિ – મધુકર તુમ એહિ સેવો, પાવન પ્રભુ કે પદ અરવિંદા. નિત. ૨ કર્મકષાય પ્રમાદ તજીને, જિમ લહો અવિચલસુખ અમંદા; સારથવાહ એ મુગતિપુરીનો, તીનભુવન નહિ તવ છલ ઇંદા. નિતુ ૩ પ્રભુ શું નેહ લગ્યો જ્યે ચકવા, દિનકર ક્યું રયણાયર ચંદા; નય કહે ભવિભ4િ ઓરન સેવું, તું સાહિબ મેંખિજમત બંદા. નિતુ. ૪
છાવ્યમ્ उद्योतितेषु भवता भुवनेषु नाथ ! तारान्वितो विधुरयं विहताधिकारः । मुक्ताकलापकलितोच्छवसितातपत्रव्याजात् त्रिधा घृततनुर्बुवमभ्युपेतः ॥ २६ ॥
- શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૨૩
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન-૨૫ રાગ : સામેરી તીન છત્ર શિર ઉપર બાજે, તીનભુવન ઠકુરાઈ છાજે; સેવક સુપરિ નિવાજે. ૧ તેં પ્રકાશ ત્રિભુવનમાં કીનો, બાહ્ય અત્યંતર તમ સવિ છીનો; ચંદ થયો તવ હીનો. ૨ જિન તેજે થયો ગત અધિકારે, છત્રમિશે તુમ સેવા સારે; તીનરૂપ કરી સારે. ૩
મુક્તાફલ તારા પરિવાર, નિશ્ચે જાણો એહ પરિવાર; પ્રભુ મેરો અડવડિયા આધાર. ૪ નયવિમલ ઉત્તમ આચાર, સેવાથી હોયે યજ્યકાર; જિન ! વાંછિતદાતાર ! ૫
દ્વાવ્યમ્ ॥
स्वेन प्रपूरितजगत्त्रयपिण्डितेन कान्तिप्रतापयशसामिव संचयेन | माणिक्यहेमरजतप्रविनिर्मितेन
सालत्रयेण भगवन्नभितो विमासि ॥ २७ ॥
સ્તવન-૨૬
રાગ : સારંગ
જિન શોભત હૈ સમવસરનમેં.
ઉદયાચલ શિખરોપરિ સુંદર, રાજતિ જ્યું ભર કિરણમેં. જિન ૧ માણિક હેમ રજતમય ભાસુર, ચોપખે રતી નવ રણમેં; તીન ભુવનમેં એહી અનુપમ, રાખજ્ઞકું યિ શરણ મેં. જિન ૨ માનું નિજ કાંતિ પ્રતાપ યશોભર, પૂરણ પૂરત ભુવનમેં; તાકું શેષ રહ્યો જે પ્રભુકી, ઘેર રહ્યો ગદરૂપમેં. જિન ૩ ચઉવિધ દેશન દેત ચતુર્મુખ, ભવિકું સુખ અનુકરણમેં; નય કહે પાસ જિનેસ૨ પરગટ, પાવન ભવજલ ભરણમેં. જિન ૪
૨૨૪ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
વ્યિમ્ | दिव्यस्रजो जिन ! नमत्रिदशाधिपानामुत्सृज्य रत्नरचितानपि मौलिबन्धान् । पादौ श्रयन्ति भवतो यदि वा परत्र त्वत्सङ्गमे सुमनसो न रमन्त एव ॥ २८॥
સ્તવન-૨૭
રાગ કેદારો ગોડી મેં કીનો સાહિબ! તો શું અવિહડ રંગ; સો ન મિટે કબહી કરુણાકર, ક્યું ગંગાધર ગંગ. મેં. ૧ માનવ – હંસ ક્યું પંકજ – મધુકર, વિંધ્યાચલ – માતંગ; અર્થ – સૂત્રપટ – તંતુ તણી પરિ, પ્રીતિ અભંગ સુચંગ. મેં. ૨ કુસુમદામ સુરની તુજ પદકજ સેવા કરતી સંગ; રત્નરચિત સુર મુકુટ તજીને, એહિ જ અતિશય રંગ. મેં ૩ નય કહે તિમ મુજ મન તુમ ચરને, લીનો હે એકાંગ; મોજ મહીરાણ સાહિબનો અવિચલ, નિર્મલધ્યાનતરંગ. મેં ૪
काव्यम् ॥ त्वं नाथ ! जन्मजलघेर्विपराङ्मुखोऽपि यत्तारयस्यसुमतो निजपृष्ठलग्नान् । युक्तं हि पार्थिवनिपस्य सतस्तवैव चित्रं विभो ! यदसि कर्मविपाकशून्यः ॥ २९॥
સ્તવન-૨૮
રાગ: આશાફેરી પાસ મોહિ તારી પાસ નિણંદ, ચઉ ગઈ ગમન નિવારી મોરા સ્વામી રે; સેવકને દિલમેં ધારી-મોરા અંતરયામી રે. પાસ. ૧
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૨૫
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
જે ભવિ વિલગા બાંહિ તુમ્હારે, ભવજલનિધિ તસ પાર
-
ઘટ પરિ એ તુજ ઘટતું દીસે,
-
ના તારે.
હેજે હિયડલું મુજ અચરજ કર્મવિપાક ઘટને પાવનગુણ વિવારે. પાસ ૪ તું નિત્સંગ નિરંજન ત્રાતા હૈ, નયવિમલ પ્રભુ શિવસુખદાતા હૈ. પાસ પ
ઊતારે. પાસ ૨
અતિહીસે. પાસ૦ ૩
દ્વાવ્યમ્ ॥ विश्वेश्वरोऽपि जनपालक ! दुर्गतस्त्वं किं वाऽक्षरप्रकृतिरप्यलिपिस्त्वमीश ! । अज्ञानवत्यपि सदैव कथञ्चिदेव ज्ञानं त्वयि स्फुरति विश्वविकाशहेतुः ॥ ३०॥
સ્તવન-૨૯
રાગ : આશાણી
પ્રભુ ! તુમ ગુણ કિમ ગણના કીજે, વચન અગોચર ચરિત કહીજે; તું જગનાથ અનાથ – ગુંસાઈ, નિર્ધન થેં પ્રભુતા કિમ પાઈ. પ્રભુ ૧ યોગી અયોગી ભોગી અભોગી, વિષયરહિત બહુ વિષયી ભોગી; અક્ષરગતિ ને અલિપ દીસે, તું અરિઘાતક પણ નહિ રીસે. પ્રભુ ૨ જ્ઞાનવંત અજ્ઞાનને રાખે, હિત મૃદુ કથક યથાસ્થિત ાખે; તુંહી સકલગુરુ ગુરુ નવિ હોઈ, આપ નિરાગી રાગી સહુ કોઈ. પ્રભુ ૩ અણભણિયો પણ પંડિત સહુથી, અનહંકારી સુભગ બહુથી; તું વ્રતધારી નિવૃતિ નારી, નિશદિન વિલસે તું અવિકારી. પ્રભુ ૪ ઇણિપરિ તારો મહિમા ઝાઝો, તુંહિ જ નિરાશી એ છે આઝો; નયવિમલ પ્રભુ જગદુપકારી, સુરતરુ તુજ પિર કરું ઉવારી. પ્રભુ ૫
૨૨૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
છાવ્યમ્ | प्राग्भारसंभृतनभांसि रजांसि रोषा - दुत्थापितानि कमठेन शठेन यानि । छायापि तैस्तव न नाथ ! हता हताशो ग्रस्तस्त्वमीभिरयमेव परं दुरात्मा ॥ ३१ ॥ यद्गर्जदूर्जितघनौघमदभ्रभीमं भ्रश्यत्तडिन्मुसलमांसलघोरधारम् । दैत्येन मुक्तमथ दुस्तरवारि दधे तेनैव तस्य जिन ! दुस्तरवारिकृत्यम् ॥ ३२ ॥ ध्वस्तोर्ध्वकेशविकृताकृतिमय॑मुण्ड - प्रालम्बभृद्भयदवक्त्रविनिर्यदग्निः । प्रेतब्रजः प्रतिभवन्तमपीरितो यः सोऽस्याऽभवत् प्रतिभवं भवदु:खहेतुः ॥ ३३ ॥
સ્તવન-૩૦
રગઃ કડખો મલ્હાર કે આશાઉરી જ્યો પાસ જિનરાજ દિનરાજ પરિ દીપતો, કમઠ રાહુનો માન ગાલ્યો; રોષથી ઊપડી ભુંઈથી પડપડી, નહતલિ છાઈઓ રવિતેજાલો. જ્યો. ૧ તેણિ રજે તાહરી કીર્તિ પણ નવિ હણી, તેણિ રજે દુષ્ટનો જોર લાગી; તેહ હતઆશ ભવપાશમાં બહુ ફરે, રંક પરિ રડવડે કમઠ નાગો. જ્યો. ૨ ઘોર ઘનજોર ગરવે મુસલપર, પુષ્ટધારા જલધાર કીનો; વિખર્યા કેશ વિકરાળ ઝાલા મુખે, મર્યના મુંડ રૂંડમાલ લીનો. જ્યો. ૩ ઈણિપરિ પ્રેતનો પુંજ બહુ પરિકરી, વિકૃત આકાર તરવારિધારિ; તિણિતમે ભક્ત ધરણિંદ પદ્માવતી, આવિયાં દેખી ગયો કમઠ હારી. જ્યો. ૪ પ્રગટ પરતો પ્રભુ પાસનો મહિયલિ; દીપતો દાસની આશ પૂરે; વદતિ નવિમલ પ્રભુ નામ અભિરામથી, વિકટ સંકટ તણા ચક્ર ચૂરે. જ્યો. ૫
શાનવિમલ સાયસંગ્રહ ૦ ૨૭
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
काव्यम् ॥ धन्यास्त एव भुवनाधिप ! ये त्रिसन्ध्य ॐ माराधयन्ति विधिवद् विधुतान्यकृत्याः । भक्त्योल्लसत्पुलक पक्ष्मलदे हदेशा: પારકાં તવ વિમો ! મુવિ નક્સમાન: / રૂ૪ //
સ્તવન-૩૧
રાગઃ ગોડી કરો માઈ જિનવંદન ભવમોચન, ભક્તિવંત ધન તે નરનારી, જે કરે તુજ પદકજ – મહન. કરો. ૧ અનુદિન આરાધે ત્રિણ સંધ્ય, વિમલકમલદલલોચન; તીનભુવનજનપાવન શ્રીજિન, ભગતવચ્છલ અશરનગરના કરો. ૨ વિધિશું ત્રિકરણશુદ્ધિ કરીને, ઠંડી કારિજ કર્મ ઘન; બહલ પ્રમોદ મુદિત મન પંકજ, આરાધ ધન તેહ જન. કરો. ૩ અશ્વસેનકુલકમલ વિકાસન, ભાસન ભાનુ સમાન ગુન, નયવિમલ પ્રભુ મંગલકાનન, સેચન નીલ વરન તન કરો. ૪
વાવ્યમ્ II अस्मिन्नपारभववारिनिधौ मुनीश ! मन्ये न मे श्रवणगोचरतां गतोऽसि । आकर्णिते तु तव गोत्रपवित्रमन्त्रे किं वा विपद्विषधरी सविधं समेति ? ॥ ३५॥
સ્તવન-૩ર
રાગઃ રામગિરિ પ્રબલ પુણ્ય પાસ જિનવર, પામિયો દીદાર રે; માનું અમૃતપૂર્ણ લોચન, શાંતરસ ભંગાર રે. પ્ર૧
૨૨૮ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
આજ પહેલાં ઈણી સંસારે, સુણ્યો મેં નવિ કાને રે; ભુવનનાયક સુખદાયક, તે લલ્લું અનુમાને રે. પ્ર૦ ૨ જે ભણી ભવદુઃખ દુષ્ટ વિષધર, રહે છે કિમ પાસ રે; નવિ સુછ્યુ તુજ નામ ગારુડ, મંત્ર મહિમા ખાસ રે. પ્ર૦ ૩ સર્વ દુશ્મન દૂરે નાસે, ટલે દોહગ દૂર રે; નયવિમલ પ્રભુ નામ સમરણ, હોયે સુખ ભરપૂર રે. પ્ર ૪
દ્વાવ્યમ્ ॥ जन्मान्तरेऽपि तव पादयुगं न देव ! मन्ये मया महितमीहितदानदक्षम् । तेनेह जन्मनि मुनीश ! पराभवानां जातो निकेतनमहं મથિતાશયાનમ્ || રૂ૬ ॥
સ્તવન-૩૩
ચગઃ કલ્યાણ
અનીએ પાસ આરાધો,
દુઃખ ચૂરણ મન વંછિત પૂરણ, એહી જ સુરતરુ સાધો. અ ૧ જન્માંતર પણ તુજ પદ પંકજ, પૂજિત નહિય લગાર, ઈમ જાણું છું નહિતર આપદ, કિમ આવે નિરધાર. અ ૨ ઈહતિ ૫૨ ભતિ તો દુઃખ આવે, જો નતિ કીધી સેવા, પાયો પણ તુમને નવિ ધ્યાયો, દેવ બુદ્ધિ કરી દેવા. અ ૩ વામાનંદન ચંદન શીતલ, નેહ નયણ શું નિરખો, નય કહે બાંહિ ગ્રહીને કીજે, સેવક આપ સરિખો. અ૦ ૪
વિમ્ ॥
नूनं
न
मोहतिमिरावृतलोचनेन पूर्वं विभो ! सकृदपि प्रविलोकितोऽसि । मर्माविधो विधुरयन्ति हि मामनर्थाः
-प्रोद्यत्प्रबन्धगतयः
યમદ્વૈતે ? || રૂ૭ ||
જ્ઞાનવિમલ ઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૨૯
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાગઃ વસંત કી અરિહંત અબ ઈતની સુના એક દાસ તણી અરદાસ હો, બહોત કાલ ફરતાં થયો, અને આયો હે તુમ પાસ હો. અરિ ૧ મોહતિમિર જોરે કરી, અતિમૂઢ કાગ્રહ ધીઠો હો, એકવાર પણ તાહરું દરિસન, જગે નયણે ન દીઠો હો. અરિ ૨ એહ અનર્થ પરંપરા, કિમ પડે છે સંસારે હો, સુકૃત સુકત અનુસારિયાં નવિ મિલે સુખ લગારે હો અરિ ૩ તેહ ભણી એમ જાણું છું, મન શુદ્ધ ન કીધી સેવ હો, નવ કહે હવે નિશય ધર્યો ભવ ભવ મુજ તુંહી જ દેવ હો. અરિ ૪
વ્યિનું II आकर्णितोऽपि महितोऽपि निरीक्षितोऽपि नूनं न चेतसि मया विधृतऽसि भक्त्या । जातोऽस्मि तेन जनबान्धव ! दुःखपात्रं यस्मात् क्रियाः प्रतिफलन्ति न भावशून्याः ॥ ३८॥
જાલન-૩૫
રાગ: કી પ્રભુ સાહિબ કિમ પાઈએ હો. અહો મેરે પ્યારે તન મન વચ કરી શુદ્ધ.
જો સાહિબ ચિત્ત લાઇએ હો. પ્રભુ ૧ સુરિયો નામ તુમારો શ્રવણે, નયણે નીરખ્ય અંગ; પૂજ્ય વિવિધ પ્રકારે તુમ, બિંબ અનોપમ ચંગ પ્રભુ ૨ - બાહ્ય વિનય સવિ બહુ પરિ કધો, પણ સીધો નવિ કામ; ભક્તિ થકી ચિત્તમાં નવિ ધાર્યો, તાર્યો નહીં આતમરામ. પ્રભુ ૩ ભાવશૂન્ય કિરિયા સવિ ન ફળે, ક્યું ગગને ચિત્રામ, તપ જપ સંયમ કષ્ટવિતથ સવિ, હોયે જવ નિજમન વામ. પ્રભુ ૪
ર૭૦ ૦ થાનવિમલ સમ્રયસંગ્રહ
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવ બુદ્ધિ કરી તું જબ ધ્યાયો, તવ સીઝે સહિ કામ, નયતિમલ કહે દુઃખ દૂર પ્રણાસે, સમરે ભાવે તુજ નામ. પ્રભુ પ
ાવ્યમ્ ॥
ત્યું નાથ ! યુ:લિનનવત્તત્ત ! હૈ શબ્દ ! कारुण्यपुण्यवसते ! वशिनां वरेण्य ! भक्त्या नते मयि महेश ! दयां विधाय दुःखाङ्कुरोद्लनतत्परतां વિષેહિ || ૩૧||
સ્તવન-૩૬
રાગ ઃ કાફી-દખ્ખણી
નાથ નિરંજન જગદાધાર, તું દુઃખિત જન કરુણાગાર; સાહિબ સેવીએ, હાં રે મેરે આતમ શ્રી જિન સેવીએ. સા૰ ૧ દયા કરો પ્રભુ દેવ દયાલ, ભવ ભવનાં છેદો દુઃખ જાલ. સા૰ ૨ જગદીસર તુંહિ મુનિનાથ, સાચા સાજન શિવ પુર સાથ. સા૰ ૩ હું તો પ્રણમું તોા પાય, ટાલો કઠિન મુજ કર્મ કષાય. સા૰ ૪ પ્રભુ તારણહાર, અવ૨ન કો ઇણે સંસાર. સા૰ ૫
ાવ્યમ્ ॥
निःसङ्ख्यसारशरणं शरणं शरण्यप्रथितावदातम् ।
सादितरिपु कत्वत्पादपङ्कजमपि प्रणिधानवन्ध्यो વધ્યોઽભિ ચેવું મુવનપાવન ! હા ! તોઽસ્મિ || ૪૦ ||
मासाद्य
સ્તવન-૩૭
રાગ : કાફીહુસેની કેારા ચાલી સલૂણે સાહિબ બિનું કૈસે ભવ પારા, ચાહું ? હું તુમચી દીદારા–સુો લોકો. સ૦ ૧
જ્ઞાનવિમલ ઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૩૧
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
મંદગિરિથી અધિક હે સારા, તુંહી જ અંતર વૈરી નિવાસ. સ૦ ૨ તુમ પદ લહી જો ભાવે ન નમીયો,
તો જન્મ હમારો ઇમ આલે ગમીયો. સ૦ ૩ ભુવન પાવન અબ ખેદનિવા૨, જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ પ્રાન આધારા. સ૦ ૪
देवेन्द्रवन्द्य !
દ્રાવ્યમ્ || विदिताखिलवस्तुसार ।
સંસારતા ! વિો! મુવનાધિનાથ ! । त्रायस्व देव ! करुणाहृद ! मां पुनीहि
सीदन्तमद्य
મયવ્યસનામ્બુરાશે: ॥ ૪૧ ||
વન-૩૮
રાગ : આશાઉી
ન૨ ભવનું લ એહી જાણો, શ્રી જિન સેવા કીજે રે; નામ સુણીને મન કજ વિકસે, જિમ ઘનસું ધર ભીંજે રે. ન૨ ૧
તુંહિ સુરાસુર–નરવર–વંદિત, વિદિત–સકલજન—ભાવ રે; તું ભવ તારક વિભુ કરુણાદ્રહ, ભવ જલ તરવા નાત રે. ન૨૦ ૨ રાખો મુજને ભવ–વનદવથી, અપરાધી પણ તુમચો રે; સેવક સીધ્ધતો દેખીને, સુપ્રસન્ન મન કો તુમો રે. નર૦ ૩ તુંહિ જ માતા તુંહિ જ ત્રાતા, તાત સયણ તું મોરો રે; નયવિમલ કહે તું મુજ સાહિબ, ભવ ભવ દાસ હું તોરો રે. ન૨૦ ૪
ાવ્યમ્ ॥ यद्यस्ति नाथ !
भवदङिधसरोरुहाणां
भक्तेः फलं किमपि सन्ततिसश्चितायाः ।
तन्मे त्वदेकशरणस्य शरण्य ! भूयां: स्वामी त्वमेव भवनेऽत्र भवान्तरेऽपि ॥ ४२ ॥
૨૩૨ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન-૩૯
રાગ ઃ કલ્યાણ
જો ફ્લ હે તુમ ભક્તિ કિઈરી
ત્રિભુવન નાયક ચરણકમલકી, સેવ કરતી ધરી ભાવ હિઇં રી. જો ૧ તો તુજ ચરણ શરણ સેવકને, ભવ ભવ તુમ પદ વાસ દિઇ રી; ધન ધન તે ભવિજન નિજ શ્રવણે, તુમ ગુન અમૃત પાન પીઇં રી. જો ૨ બહુ ભવ સંતતિ સંતત સંચિત, હજી લગે સુકૃત સુકૃત લ લહે રી; આ કલિમાં સુ૨ તરુ પરિ સાહિબ, રિસનથે સતિ અશુભ જહે રી. જો ૩ આ ભવ ૫૨ ભવ વળીય ભવોભવ, આણ તુમ્હારી સીસ વહે રી; નયતિમલ પ્રભુ ગુણની ગણના, એક જીહ કરી કેમ કહે રી. જો ૪ વ્યાવ્યમ્ ॥ इत्थं समाहितधियो विधिवज्जिनेन्द्र ! सान्द्रोल्लसत्पुलक्कझ्चुकिताङ्गभागाः । बिम्बनिर्मलमुखाम्बुजबद्धलक्ष्या
ત્વદ્ .
યે સંસ્તવં તવ વિમો! ચયન્તિ મવ્યાઃ ॥ ૪રૂ ||
સ્તવન-૪૦
રાગ : કાફી
મેરે દિલમેં સાહિબ તુમ વસે, મૈં ઓર ન ધારું આણ રે; જ્ઞાની તુંહી જ જાની હૈ મેરે, તુંહી જ જીવિત પ્રાણ રે. મેરે ૧
ઇણિ ગે જે ભવિ જીવડા, સમભાવે વિધિના જાણ રે; હર્ષે હર્ષિત દેહડી, જિમ પંકજ નિરખી ભાણ રે. મેરે ૨ અનિમિષ નયણે નિરખતાં, તુમ વદન કમલ ગુણખાણી રે; અનિશિ વિધિ વંદન કરે, જે જોડી કોમલ પાણિ રે. મેરે ૩ જિનવર સુખકર જંતુના, તું ભાવ મનોગત પ્રાણી રે; નયવિમલ ધન જીહડી, જેપ્રભુ ગુણ વદે વખાણી રે. મેરે ૪
જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૩૩
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
છાવ્ય (કાર્યાવૃત્તમ) -- जननयनकुमुदचन्द्र ! प्रभास्वराः स्वर्गसम्पदो भुक्त्वा । स्ते विगलितमलनिचया अचिरान्मोक्षं प्रपद्यन्ते ॥ ४४ ॥
વન-૪૧
રાગઃ કાફી અમર નર પૂજહી, સુરાસુર પૂજહી, પુરિસાદાણી દેવ, આનંદ પુલકિત દેહ, દુરિત રજ પૂજે હું. અ. ૧ પૂરણચંદ અધિક વિશદાંબુજ સરસ વદન કે તેજ હી; ભવિક લોકકે નયન ચકોરે, નિરખી નિરખી બહુ રીજ હી. અ. ૨ નીલકમલ તનિ ફણિ મણિ મંડિત, માનું ધનાધન વીજ હી; નયવિમલ પ્રભુ ધ્યાન અહોનિશ, રંગાણી તનું મીંજ હી. અ૦ ૩
સ્તવન-૪ ૪રમી ગાથા ઉપર બીજું સ્તવન)
રાગઃ જયતસીરી ધન્યાશ્રી મેરો પ્રભુ પ્યારો પાસ જિણંદ, સાહિબ પાસ જિર્ણદ; ભવિજન નયન-કુમુદવન-ભાસન, નિર્મલ શારદ ચંદ. મેરો ૧ જે નરસુખ સુરસુખ પામીને, તેજ પ્રતાપ દિગંદ; અનુક્રમે અચિરકાલ માંહિ શિવસુખ, પામે પરમાનંદ મેરો. ૨ અવગત કલિમલ દુરિત તિમિર સવિ, સુંદરતા માકંદ, જગ જસવાદ વધે ચિહું દિશિમાં, જિમ ઘનસાર અમંદ. મેરો. ૩ કમઠદલન પ્રભુ નીલવરન તન, લંછન જાસ ફણીદ; ઉભય પાસ સેવિત કૃતવંછિત, પદ્માવતી ધરણિંદ. મેરો. ૪ મુકુટ સપ્ટફન હરન તિમિર રજ, વરણિત વામાનંદ; જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ આશાપૂરન, અનુપમ સુરતરુ કંદ, મેરો. ૫
ર૩૪૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન-૪૩
રાગ: ધન્યાશ્રી સામેરી ઈમ રાગ કુસુમ માલા કરી, મેં પૂજા વિરચી સુહ કરી; હિતકરી દીઓ પદવી અપની હવે એ. ૧ ધન્ય તે નર જે ચિત્ત ધરે, વળી રાગ સહિત કંઠે કરે; નિસ્તરે તે ભવસાયર દુઃખ સવે એ ૨ પ્રભુ ગુણ હૃદયમાં ધારીએ, ધન ધન તે નર નારીએ; અવધારીએ વિનતડી એ દાસની એ. ૩ બોધિબીજ મોહિ આપીએ, કુમતિ કદાગ્રહ કાપીએ; થાપીએ સુમતિ સુબોધ સુવાસનાએ. ૪ જે રાગી હોયે જિનતણો, તે એ રાગમાલા ભણો; અતિ ઘણો લાભ હોયે ભવિ જીવને એ. ૫ તાલભંગ ઈહાં હોવે, સુકવિ સુધારી તે લેવે; નવિ દેવે દૂષણ જિન ગુણ વર્ણતા એ. ૬
ઉપસંહાર સ્તવન
ઢાળ વિસ્તરિયા ગુણ ત્રિભુવને પાસ નિણંદના રે, જિનજી છે પરમ દયાળ વિસ્તરિયા. નિસ્તરિયા જે તુમચી ભક્તિ વાસિયા રે, તરિયા તે ભવ સિંધુ. વિસ્તરિયા, છેતરિયા જે કુગુરુ કુધર્મ કુવાસને રે, નહિ તસ ત્રાણ ન બંધુ. વિસ્તરિયા. ૧ કાતરિયા પરિફીરતા ખેત્રવિણાસતારે, જે તુજ ગુણ ન ભણંત, વિસ્તરિયા, પાતરિયા તે માનવભવ પામી કરી રે, તુજ સેવા ન કરત. વિતરિયા. ૨ ઠાકરિયા જે પ્રભુ ભક્તિથી વેગળા રે, કાકરિયા તસ કર્મ, વિસ્તરિયા, તીતરિયા પરિ તપ જપ કરતા આકરા રે, ન લહે ધર્મનો મર્મ. વિસ્તરિયા. ૩ તકરિયા તે ત્રિભુવન કેરા જાણીએ રે, સાકરિયા તસ વયણ, વિસરિયા, બાગરિયા પરિ દુશ્મન તેણે જીતિયા રે, જે નિરખ્યા તે નયણ. વિસ્તરિયા. ૪
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૩૫
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભવ જલ દિરયા સહેજે તરિયા તે જના રે, જે જિન નામ થુણંત, વિસ્તરિયા જ્ઞાનવિમલ કહે એ શુભ કિરિયા યોગથી રૈ, પરિયા પુણ્ય લ ંત. વિસ્તરિયા પ
ઢાલ-ધન્યાશ્રી
એહ કલ્યાણ મંદિર તણાં, ગીત રચ્યાં સુખકારી રે, મંગલમાળા તસ ઘરે, જે ભણે નરનારી. રે. ૧ પાસ જિનેસર નામથી, દુરિત ઉપદ્રવ નાસે, રે; સુમતિ સુયોગ સુસંપદ્મ, સમકિત આતમ વાસે. ૨. ૨ તપગચ્છ અંબર રવિ સમો, શ્રી વિજયપ્રભ ગચ્છધોરી રે, વિનયવિમલ કવિ દિન મણિ, ગે જસ કીરત ગોરી. રે. ૩ ધીરવિમલ કવિ તેહનો, નયવિમલ તસ શીશ રે, ઘરે ઘરે મંગલ થઈયા, શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરીશ રે. ૪
इति श्रीमत्तपागच्छाचार्य श्रीज्ञानविमलसूरिरचितानि श्रीकल्याणमन्दिरस्तोत्रगीतानि ।
૨૩૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી કંચનાંન જ્ઞાનઝરણાં ચોવીશ જિનેશ્વરોના છંદ ચોપાઈ
આર્યાં બ્રહ્મા સુતા ગીર્વાણી, સુમતિ વિમલ આપો બ્રહ્માણી, કમલ કમંડલ પુસ્તક પાણી, હું પ્રણમું જોડી જુગ પાણી ૧ દુહો ચોવીશે જિનવર તણા, છંદ રચું ચોસાલ, ભણતાં શિવસુખ સંપજે, સુણતાં મંગલ માલ ૨ છંદ જાતિ સવૈયા
આદિ જણંદ, નમે નઇંદ, સપુનમ ચંદ, સમાન મુર્ખ, સમામૃત છંદ, ટાલે ભવકંદ, મરૂદેવી નંદ, કરત સુર્ખ, લગે જસ પાય, સુરીદ નિકાય, ભલા ગુણ ગાય, ભવિકજન, કંચન કાય, નહિ જસ માય, નમે સુખ થાય, શ્રી આદિજિનં. ૧ અજિત જિદ, દયાલ મયાલ, કુપાલ વિસાલ, નયન જુગં, અનુપમ ગાલ, મહામૃગચાલ, સુભાલ સુજાનગ, બાહુ જુĒ; મનુષ્યમેં લીહ, મુનીસર સિંહ, અબીહ નિરીહ, ગયે મુગતિ, કહેનય ચિત્ત, ધરી બહુ ભક્તિ, નમો જિન નાથ, ભલી જુગતિ. ૨ અહો સંભવનાથ, અનાથ કોનાથ મુક્તિ કો સાથ મિલ્યો પ્રભુ મેરો, ભોધિ પાજ, ગરિબ નીવાજ, સર્વે શિરતાજ, નિવારત ફેરો; જિતારી કો જાત, સુસેનામાત, નમે નર જાત, મિલિ બહુ ગેરો, કહે નય શુદ્ધ, ધરી બહુ બુદ્ધ, જિતાવનિ નાથ હું સેવક તેરો. ૩ અભિનંદન સ્વામ, લિયે જશ નામ, સરે સતિ કામ, ભવિક તણો. વનિતા જસગામ, નિવાસકો ઠામ, કરે ગુણ ગ્રામ, નરિંદ ઘણો; મુનીસ૨ ભુપ, અનુપમ રૂપ, અકલ સ્વરૂપ, જિણંદ તણો, કહે નય ખેમ, ધરી બહુ પ્રેમ, નમે નર પાવત, સુખ ઘણો. ૪ મેઘ નરિંદ, મલ્હાર વિરાજિત, સોવનવાન, સમાન તનુ, ચંદસુચંદ, વદન સુહાવત, રૂપ વિનિર્જિત, કામ તનુ, જ્ઞાનવિમલ ચઝાયસંગ્રહ ૦૨૭૭
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
કર્મકી કોડી, સર્વે દુઃખ છોડી, નમે કરજોડી, કરી ભગત, વંશ ઇક્ષ્વાકુ, વિભૂષણ સાહિબ. સુમતિ જિલ્લંદ, ગયે મુગતિ. ૫ હંસ પાó તુલ્ય રંગ, રતિ અર્ધ રાગ રંગ,
અઢીતેં ધનુષ ગંગ દેહ કો પ્રમાણ હે, ઉગતો, દિગંદ રંગ, લાલ કેસુ ફુલ રંગ,
રૂપ હે અનંગભંગ, અંગ કેરો વાન હે, ગંગ કો તરંગ રંગ, દેવનાથ હી અભંગ,
જ્ઞાન કો વિશાલ રંગ, શુદ્ધ જાકો ધ્યાન હે, નિવારીએ ક્લેશ સંગ, પદ્મ પ્રભુ સ્વામી ધીંગ
1
દિજિયે સુમતિ સંગ, પદ્મ કેરો ભાણ હે. ૬ જિણંદસુપાસ, તણા ગુણ રાસ, ગાવે ભતિ ભાવ, આણંદ ઘણે, ગમે ભતિ પાસ, મહિમા નિવાસ, પુરે સતિ આસ, કુમતિ હશે, ચિહું દિશે વાસ, સુગંધ સુખાસ, ઉસાસ, નિશાસ જિવેંદ્ર તણો, કહે નય ખાસ, મુનીંદ્ર સુપાસ, તણો જશ વાદ સદૈવ ભણો. ૭ ચંદ્ર ચંદ્રિકા સમાન, રૂપશૈલર્સે સમાન,
દોઢસો ધનુષ માન, દેહ કો પ્રમાણ હે, ચંદ્ર પ્રભુ સ્વામી નામ, લિજિએ પ્રભાત જામ,
પામીએ સુદામ ઠામ ગામ જસ, માન હૈ.
મહાસેન અંગ જાત, લક્ષ્મણાભિધાન માત,
જગમાં સુવાસવાત ચિંહુ દિશે થાત હે. કહે નય નય છો.ડી તાંત, ધ્યાઈ એ જો દિનરાત,
પામીએ તો સુખશાત, દુઃખ કો મીટાત હે. ૮
દૂધ સિંધુ ફેન પિંડ, ઉજલો કપુર ખંડ,
ધેનુ ખીરકોસુમંડ,શ્વેતપદ્મ ખંડ હૈ,
ગંગ કો પ્રવાહપિંડ, શુભ શૈલ શુદ્ધદંડ,
અમૃત સરસ કુંડ, શુદ્ધ જાકો તૂંડ હૈ,
૨૩૮ ૦ જ્ઞાનવિમલ ઝાયસંગ્રહ
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુવિધિનિણંદ સંત, કીજીએ દુષ્કર્મ અંત,
શુભ ભક્તિ જાસદંત, શ્વેત જાકો વાન હે, કહે નય સુણો સંત, પૂજીએ જો પુષ્પદંત,
પામીએ તો સુખ સંત, શુદ્ધ જાકો ધ્યાન હે, ૯ શીતલ શીતલ વાણી ઘનાઘન, ચાહત હે ભવિ કોક કિશોરા. કોક દિણંદ પ્રજાસુ નરિંદ, વલિ જિમ ચાહત ચંદ ચકોરા; વિંધ્ય ગચંદ શચી સુરઇંદ, સતિ નિજ કંત સુમેઘ મયૂરા,
કહે નય નેહ, ધરી ગુણ ગેહ, તથા લહુ ધાવતસાહેબ મેરા. ૧૦ વિષ્ણુ ભૂપકો મલ્હાર, જગ જંતુ સુખકાર,
વંશકો શૃંગાર હાર, રૂપકો આગાર હે, છોડી સવિચિત્ત ખાર, માન મોહકો વિકાર,
કામ ક્રોધકો સંચાર, સર્વ વૈરી વાર છે. આદર્યો સંયમ ભાર, પચ મહાવ્રત સાર,
ઉતારે સંસાર પાર, જ્ઞાનકો ભંડાર છે, અગીયારમો જિર્ણોદ સાર, ખગ્નજીવ ચિન્હધાર,
કહે નય વારોવાર, મોક્ષકો દાતાર હે. ૧૧ લાલ કેશુ ફુલ લાલ, રતિ અર્ધ રંગલાલ,
ઉગતો દિગંદ લાલ, લાલ ચોલ રંગ , કેશરીકી જીહલાલ, કેસરકો ધોલલાલ, ચુંદડીકો રંગલાલ
લાલ પાન રંગ હે, લાલ કિર ચંચૂલાલ, હીંગલો પ્રવાલ લાલ,
કોકીલાકી દૃષ્ટિ લાલ, લાલ ધર્મ રંગ હે, કહે નય તેમ લાલ, બારમો જિર્ણદ લાલ,
જયાદેવી માત લાલ, લાલ જાકો અંગ છે૧૨ કૃતવર્મ, નરિંદ, તણો એહ નંદ નમંત સુરેંદ્ર પ્રમોદ ધરી, ગમે દુખ દંદ, દીએ સુખ વૃન્દ, જાકે પદ સોહત ચિત્તધરી,
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૩૯
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિમલ જિર્ણોદ, પ્રસન્ન વદન, જાકે શુભ મન, સુગંગ પરિ, નમે એક મન, કહેન ધન, નમો જિનરાજ, સુમીત ધરી, ૧૩
અનંત જિર્ણોદ દેવ, દેવમાં દેવાધી દેવ, પૂજો ભવિ નિત્યમેવ, ધરી બહુ ભાવના, સુરનર સારે સેવ, સુખ કયો સ્વામી દેવ, તુજ પાખે ઓર દેવ, ન કરું હું સેવના, સિંહસેન અંગજાત, સુજલાભિધાન માત, જગમાં સુજશ ખાત, ચિહું દિશે વ્યાપતો. કહે નય તાસ વાત, કીજીએ જો સુપ્રભાત,
નિત્ય હોય સુખસાત, કીર્તિ કોડી આપતો, ૧૪ જા કે પ્રતાપ પરાજિત નિર્બલ, ભૂતલ થઈ ભમે ભાનું આકાશે, સૌમ્યવદન વિનિર્જિત અંતર, શ્યામ વાસી વેન હોત પ્રકાશે, ભાનુ મહીપતિ વંશ કુસેસ, બોધન દિપત ભાનુ પ્રકાશે. નમે નય નેહ ધરી નિત સાહિબ, ધર્મણિંદ ત્રિજગપ્રકાશે. ૧૫
સોલમાં જિગંદ નામે, શાંતિ હોય કામોઠામે. સિદ્ધિ હોય સર્વકામે, નામ કે પ્રભાવ થે. કંચન સમાન વાન, ચાલીશ ધનુષ માન, ચક્રવર્તી કોભિધાન, દીપતો તે સુરથે, ચૌદ રમણ સમાન, દીપતા નવે નિધાન, કરત સુરેંદ્ર ગાન
પુણ્ય કે પ્રભાવ થે. કહે નય જોડી હાથઅબ હું થયો સનાથ,
પાઈઓ સુમતિ સાથે શાંતિ નાથ કે દિદાર થે, ૧૬ કહે કુંથ જિણંદ, મયાલ દયાનિધિ સેવકની અરદાસ સુણો, ભવભીમ મહાર્ણવ, પૂર અગાહ, અથાહ ઉપાધિ સુનીર ઘણો, બહુ જન્મજરા, મરણાદિ વિભાવ, નિમિત ઘણાદિ કલેશ ઘણો, અબ તારક તાર, કૃપાપર સાહિબ, સેવક જાણીને છે આપણો. ૧૭
૨૪૦ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
અરદેવસુદેવ, કરે નરસેવ, સર્વે દુઃખ દોહગ દૂર કરે, ઉપદેશ ઘનાઘન, નીરભરે ભવિ માન સમાનસ ભૂરીતરે, સુદર્શન નામે, નરેસર અંગજ, ભવ્ય મને પ્રભુ જાસ નિવાસે, તસ સંકટસોગ, વિયોગકુયોગ, દરિદ્ર કુસંગતિ, નાવત પાસે. ૧૮ નિલકીર પંખી નીલ, નાગવલ્લી પત્ર નીલ, તરુવર રાજીનલ નીલ નીલ દ્રાખ હે, કાચકો શું સુઘોલ નીલ પાંચકો સુરંગ નીલ, ઇંદ્ર નીલ રત્ન નીલ, પત્રનીલ ચાસ હે; જમુના પ્રવાહ નીલ. ભંગરાજપંખી નીલ, જેહવો અશોકવૃક્ષ મિલ, નીલ નીલરંગ હે, કહે નય તેમ નીલ, રાગ થે અતિવ. નીલ, મલ્લિનાથ દેવ નીલ, નીલ જાકો અંગ છે. ૧૯ સુમિત્ર નરીંદ તણો વરનંદ, સુચંદ વદન સોહાવત હે, મંદર ધીર સવે નર હીર, સુશ્યામ શરીર વિરાજિત છે, કજ્જલ વાન, સુકચ્છ પયાન, કરે ગુણ ગાન, નરીંદ ઘણો, , મુનીસુવ્રત સ્વામી, તણો અભિધાન લહે નયમાન, આનંદ ઘણો, ૨૦ અરિહંત સ્વરૂપ અનુપમ રૂપ કે, સેવક દુખને દૂર કરે, નિજ વાણી સુધારસ મેઘ જલે ભવિ, માણસ માનસ ભૂરી ભરે, નમિ નાથ કો દર્શન સાર લહી કુણ, વિષ્ણુ મહેશ ઘરે જો ફરે, અબ માનવ મૂઢ લહિ કોણ સક્કર, છોડ કે કંકર હાથ ધરે, ૨૧ જાદવ વંશ વિભૂષણ સાહિબ, નેમિ નિણંદ મહાનંદ કારી, સમુદ્રવિજયનરિદ્રતણો સુત, ઉત્તલ શંખ સુલક્ષણ ધારી, રાજુલ નારી મૂકી નિરધારી, ગયે ગિરનાર ક્લેશ નિવારી, કન્જલ કાય શિવા દેવી માય, નમે નય પાય, મહા વ્રતધારી ૨૨ પાર્શ્વનાથ અનાથ કો નાથ, સનાથ ભયો પ્રભુ દેખતથે, સવિરોગ વિયોગ કુયોગ મહાદુઃખ, દૂર ગયે પ્રભુ ધાવતશે, અશ્વસેન નરેશ સુપુત વિરાતિ, ઘનાઘન વાન સમાન તનું નય સેવક વાંછીત, પૂરણ સાહિબ, અભિનવ કામ કરી રમનું, ૨૩
શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૪૧
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
કમઠ કુટુંઠ ઉલંઠ હઠીહઠ, ભંજન જાસ પ્રતાપ વિરાજે, ચંદન વાણી સુવામાનંદન, પુરીસા દાણી બિરુદ જસ છાજે, જસ નામ કે ધ્યાન થકો સવિ દોહગ, દારિદ્ર દુઃખ મહાભય ભાંજે, નય સેવક વાંછિત પુરણ સાહિબ, અષ્ટમહાસિદ્ધિ નિત્ય નિવાજે. ૨૪ સિદ્ધારથ ભુપતણો પ્રતિરૂપ, નમે નર ભુપ આનંદ ધરી, અચિંત્ય સ્વરૂપ અનુપમ રૂપકે લંછન સોહત, જાસ હરી. ત્રિશલાનંદન, સમુદ્રમકંદન, લઘુપે કંપિત મેરુ ગિરિ, નમે નય ચંદ્રવદન વિરાજિત વીર જિણંદ સુપ્રીત ધરી, ૨૫ ચોવીસ જિĒદ તણા ઇહ છંદ, ભણે ભવિવૃંદ જે ભાવ ધરી, તસ રોગ વિયોગ, કુજોગ કુભોગ, સતિ દુ:ખ ોહગ દૂર કરે, તસ અંગણ બાર ન લાભે પાર, સુમતિ કોખાર હેખાર કરે, કહે નય સાર, સુમંગલ ચાર, ઘરે તસ સંપદ ભરી ભરે, ૨૬ સંવેગી સાધુ વિભૂષણ વંશ વિરાજિત, શ્રી નયવિમલ જયાનંદકારી, તસ સેવક સંમ ધી૨ સુધીકે, ધીરવિમલ ઘણી યકારી, તાસ પદાંબુજ ભંગ સમાન, શ્રી જ્ઞાનવિમલ મહાવ્રત ધારી, કહે એહ છંદ સુણો ભતિ વૃંદ કે, ભાવ ધરીને ભણો નરનારી. ૨૭
ભરત ક્ષેત્રના લેખનું સ્તવન
દેશી-નમો રે નમો શ્રી શેત્રુંજાગિરિવર
સાંભળો જિનવર અરજ હમારી જન્મ મરણ દુઃખ વાર રે; ભરતક્ષેત્રથી લેખ પઢાવું, લખું છું. વિતક વાત રે, તમે તો સ્વામી જાણો છો સારું, પણ જાણ આગળ વખાણ રે. સાંભળો. ૧
જે દિનથી પ્રભુ વીરજિનેશ્વર, મોક્ષે બીરાજવા જાય રે, સમોવસરણ શોભા ભરતની લેઈ ગયા, અરિહંતનો પડિયો
વિજોગ રે. સાં ૨
૨૪૨ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગૌતમ ગણધર પટ ઉપર રાખ્યા, શ્રી સંઘને રખવાલ રે, તેપણ થોડા દિવસની ચોકી, કરી ગયા શિવવાસ રે સાં૩ કેવલ જ્ઞાન જંબુ લેઈ પહોંચ્યા, સાથે દશ જણશ રે, તત્ત્વનાણું તે ગાંઠે બાંધ્યું, લેઈ ગયા પ્રભુ પાસ રે. સાં. ૪ મનપજવ અવધિ લેઈ નાઠો, ન રહ્યો પૂરવ જ્ઞાન રે, સહસ તેત્રીસ જોજન અધિક, સંશય ભંજન વસો દૂર રે. સાં. ૫ ગોવાળ આધારે ગાયો ચરે છે, આવે નિજ નિજ ઠામ રે, તિમ જ્ઞાનાધારે જીવ તરે છે, પામે ભવજલ પાર રે. સાં. ૬ જિનપ્રતિમા જીનવચન આધારે, સઘળો ભરત તે આજ રે; જન આણાથી પ્રાણી ચાલે, તેહનો ધન્ય અવતાર રે. સાં. ૭ ભરતક્ષેત્ર માંહિ તિરથ મોટા, સિદ્ધાચલ ગીરનાર રે; સમેતશીખર અષ્ટાપદ આબુ, ભવજલ તારણ નાવ રે, સાં૮ ભરતક્ષેત્ર માંહી વારતા ચલ રહી, કપટી હીન આચાર રે; સાચી કહેતાં રીસ ચઢાવે, ભાખે મુખ વિપરીત રે. સાં૯ વૈરાગે ખસીયા ને રાગે ફસીયા, ચાલે નહિ તુજ પંથ રે, યોગ્ય જીવ તે વિરલા ઉઠાવે, તુજ આણાનો ભાર રે. સાં૧૦ શુદ્ધપરૂપક સમતા ધારી, ચાલે સૂત્રને ન્યાય રે, તેહના પણ છીદ્ર જુવે છે, ઉલટા કાઢે છે વાંક ૨. સાં. ૧૧ આપ પ્રશંસા આપણી કરતાં, દેખે નહિ પરગુણ લેશ, રે પરપીડા દેખી હૈયું ન કંપે, એ મુજ મોટી ખોટ રે. સાં. ૧૨ તે દિન ભારતમાં ક્યારે હોંશે, જન્મશે શ્રી જિન રાજ રે, સમવસરણ વિર ચાવી બીરાજે, સીજશે ભવિઓના કજ રે. સાં. ૧૩ સદ્દગુરુ સાખે વ્રત મેં લીધાં, પાળ્યાં નહિ મન શુદ્ધ રે, દેવગુરુની મેં આણા લોપી, જીનશાસનનો હું ચોર રે, સાં૧૪
શાનવિમલ રઝાયસંગહ ૦ ૨૪૩
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
ક્રિષ્ણપક્ષી જીવ ક્યાંથી પામે, તુમ ચરણોની સેવ રે, ત્રણ જગતની ઠકુરાઈ તુમારી, રીદ્ધિ તણો નહિ પાર રે. સાં. ૧૫ કર્મ બલુંજણ આકરી ફસીયો, ફરીયો ચોરાશીના ફેર રે જન્મજરામરણ કરીને થાક્યો, હવે તો શરણ આપ રે. સાં. ૧૬
ઓછું પૂજ્ય દીસે છે હા, ભરતક્ષેત્રે અવતાર રે, તુમ જેટલી પ્રભુ રિદ્ધિ ન માગું, પણ માગું સમકિત દાનરે સાં. ૧૭ ત્રિગડે બીરાજી ધર્મ પ્રકાશો, સુણે પરખર્ષિદા બાર રે, ધન્ય સુરનર ધન્ય નગરવેલા, તેહને કરું હું પ્રણામ રે. સાં. ૧૮ હોટાની જો મહેર હોવે તો, કર્મ વેરી જાયે દૂર રે, જગ સહુનો ઉપકાર કરો છો, મુજને મૂક્યો તે વિચાર રે. સાં. ૧૯ જ્ઞાનવિમળ શિખ ભલી પરે આપે, જીન વાણી હૈડે રાખે રે સત્ય શિયલ તુજ સાથે ચાલે કોણ કરે તુજ રોક ૨. સાં. ૨૦
શ્રી 28ષભદેવ સ્વામીનું સ્તવન.
પુરિસાદાણી પાસજી, બહુ ગુણ મણિ આવાસ, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ મંગલ કરણ, પ્રણમું પરમ ઉલ્લાસ. ૧
શ્રી સિદ્ધગિરિનું સ્તવન પ્યારો લાગે સારો લાગે આછો લાગે રાજ ઋષભ જીણંદ મને પ્યારો લાગે રાજ, પ્યારો લાગે સારો લાગે નીકો લાગે રાજ, મરુદેવીનો જાયો મને પ્યારો લાગે રાજ. ૧. નાભિરાયા ફુલચંદ, ઋષભ આણંદ, દીપે દીપે દુનિયામાંહિ જીમ્યો દિણંદ. મ. ૨ '.
૨૪૪ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
ટાળ્યો ટાળ્યો મિથ્યાત્વ કેરો ઉદ્યોત જાગી જાગી ભવિજન અંતરંગ જ્યોત. મ. ૩.
પામ્યો પામ્યો હવે તુજ ચરણોની સેવ, અધિક અધિક પ્રભુ પૂરો મારી આશ. મ. ૪. ધર્મચતુર્વિધ કિયો પ્રકાશ, આપો આપો અનુભવ જ્ઞાન ઉલ્લાસ, મ. પ. ભમ્યો ભમ્યો હુંતો એતા દિવસ અજાણ, સૂણી નહિ શુભ ચિત્તે પ્રભુ મુખ વાણ. મ. ૬. આપો આપો હવે મુજ જ્ઞાન પ્રકાશ, જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ વચન વિલાસ. મ. ૭. માગું માગું મહાનંદ પદ મારા દેવ, સાથે ચિત્તે હોજો સાહિબા ચરણોની સેવ. મ. ૮.
શ્રી સિદ્ધાચલજીનું સ્તવન
વંદના-વંદના-વંદના હૈ ગિરિરાજ કું સદા મોરી વંદના, વંદના તે પાપ નિકંદના મોરી વંદના ગિરિરાજ કું સા. જિનકો દર્શન દુર્લભ દેખી, કીધી તે કર્મની કંદના,
મોરી નંદના રે આદિનાથકું સદા. ૧ વિષય-કષાય-તાપ-ઉપશમીએ, જિમ મળે બાવના ચંદના, ધન-ધન તે દિન કબહી હોંશે, થાશે તુમ મુખ દર્શના. મો. ગિરિ. ૨. તિહાં વિશાળ ભાવ પણ હોંશે, જીહાં પ્રભુ પદકજ સ્પર્શના;
ચિત્ત માંહેથી કબહું ન વિસારું, પ્રભુ ગુણ ગણની ધ્યાવના, મો. ગિરિ. ૩. વળી-વળી દર્શન વહેલેનું લહીએ, એવી રહે નિત્ય ભાવના,
ભવોભવ એહીજ ચિત્તમાં ચાહું, મેરે નહિ ઔર વિચારણા, મો. ગિરિ. ૪. ચિત્રગöદના મહાવતની પરે, ફરે ન હોય ઉતારણા,
જ્ઞાનવિમલપ્રભુ
પૂર્ણ કૃપાથી,
સુકૃત-સુબોધ’ મો. સુવાસના-ગિરિરાજ કું-૫.
--ાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ ૦ ૨૪૫
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
સિદ્ધાચલજીનું સ્તવન તુમ દરિસણ ભલે પાયો ઋષભ જિન, તુમ દરિસણ ભલે પાયો, નાભિનરેશ્વર નંદન નિરૂપમ, માતા મરુદેવી જાયો, માતા. ૭. તુમ. ૧. આજ અમીરસ જલધર વઠયો, માનું ગંગાજલે હાયો, • સુરતરુસુરમણી પ્રમુખ અનુપમ, તે સવિ આજ મેં પાયો, ઋ. તુમ. ૨. યુગલા ધર્મ નિવારણ તારણ, જગજશ મંડપ છાયો, પ્રભુ તુજ શાસન-વાસન સમકિત, અંતર વૈરી હરાયો (હઠાયો), . તુમ. ૨. કુગુરુ-કુદેવ-કુધર્મનીવાસે, મિથ્યા મતમેં ફસાયો, મેં પ્રભુ આજશે નિશ્ચય કનો, સવિ મિથ્યાત્વ ગમાયો. 8. ૪. બેર-બેર કરુ વિનતિ ઇતની, તુમ સેવા રસ પાયો, જ્ઞાનવિમળ પ્રભુ સાહિબ નજરે, સમકિત પૂરણ સવાયો. . પ.
શ્રી સિદ્ધગિરિનું સ્તવન મોરા આતમ રામ, કોણ દિન શેત્રુંજે જાશું શેત્રુંજા કેરી પાજે ચઢતાં, ઋષભ તણા ગુણ ગાશું રે, મો. ૧. એ ગિરિવરનો મહિમા સુણીને, હઈડે સમકિત વાર્યું જિનવર ભાવ સહિત પૂજીને ભવો ભવ નિર્મળ થાશું રે, મો. ૨. મન-વચન-કાયા નિર્મળ કરીને, સુરજ કુંડમાં ન્હાશું; મરુદેવી નો નંદન નિરખી દેખી), પાતિક દૂરે પલાશું રે. મા. ૩. Sણગિરિ સિદ્ધ અનંતા હુવા, ધ્યાન સદા તસ ધ્યાશું; સકલ જનમમાં એ માનવ ભવ, લેખે કરીને રહીશું રે. મો. ૪. સુરવર પુજિત પદકજની રજ, નિલવટ તિલક ચઢાશું, મન હરખી ડુંગર ફરસી, હૈડે હર્ષત થાશું રે. મો. ૫. સમકિત ધારી સ્વામી સાથે; સદ્ગુરુ સમકિત લાશું; છરી પાલી પાપ પખાલી, દુર્ગતિ દૂરે પલાસું રે. મો. ૬. શ્રી જિનનામી સમકિત પામી, લેખે ત્યારે ગણાસું જ્ઞાનવિમલસૂરિ કહે ધન્ય તે દિન, પરમાનંદ પદ પાશું રે. મોરા. ૭.
૨૪૬ ૦ જ્ઞાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
શબ્દાર્થો
અજ : બકો અદત્ત : ન દીધેલું અનર્ગળ : ઘણું પુષ્કળ અમરી : દેવી અહિ ઃ સાપ અંગધન : એક નાગનું કુળ વિશેષ ઇલિકા : ઈયળ ઉણિમ : ઓછું ઉપલ : માત્ર એલા ઃ એલચી કદલી : કેળ કલત્રાદિક : સ્ત્રી આદિ પરિવાર કતર : બીકણપણે કાશકુસુમ : ઘાસના ફૂલ કનિલ : લાકડાનો અગ્નિ કિલક : ખીલો કુભાશ : અડદ કુવાય : ખરબ વાયુ ગહવર : ગુફા ગુવીરા : ગંભીર ગોમાય : ગાયનું છાણ ઘરની : ગૃહિણી ચીવર : વસ્ત્ર હીન : પળ, ક્ષણ
જલદ : વષત્ર જાત્યતુરગઃ જાતિવાન ઘોડો જલનાદિ = અગ્નિ વગેરે જુવટ : જુગાર ઝૂસર : ધૂસર . ત્રિયા : સ્ત્રી તમહર ઃ અંધારું દૂર કરનાર તરણી : સૂર્ય તુરગ : ઘોડો થોહરિ અહઃ થોરનું દૂધ દુર્ધર : મુશ્કેલ દુર્મિક્ષ * દુકાળ બૂક : ઘુવડ. ધૂળાક્ષર ઃ ઊધઈ કાગળ ખાઈ અક્ષર
જેવો દેખાવ કરે તે ધર : પહેલું નિગડીત : બંધાયેલું નિરસા : ઇષ્ણ વિનાના પડુત્તર : પ્રત્યુત્તર પરિઅણ : ફરીને પતંગ : એક વૃક્ષ જેની છાલનો રંગ
લાલ ઝડપથી નાશ પામે પરમાન : ખીર પરિગલ : ખૂબ
શામિલ સમારોહ ૦ ૨૪૭
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
વચ્છ વણજ વાસવ
: એક જળચર જીવ.
: પુત્ર : વેપાર : ઇન્દ્ર : વડગોવાળ : વાઘણી
ઃ કાઢ્યો
પરિયાગત : વંશ પરંપરાગત પ્રવહણ પાકીન પોત ફરસિયો : સ્પર્મોં ભાજના ઃ પાત્ર ભૈમી. મસી
વાગુલ વાઘતી વિરલાઈ
: ભીમકરાજાની પુત્રી દમયંતી વીક
: છૂટા પડી જવું : વીષ્ણ
THE
: શાહી
શશધર : ચંદ્ર : ચોખા
મૃદ
ઃ માટી
સાલિ સુમિણ
માત્રા
ઃ પેશાબ : વાજિંત્ર વિશેષ
ઃ સ્વપ્ન
: સાથવો
સાથુઅ સાદી
ઃ નષ્ટ કરે
: ઘોડાને શિક્ષા આપનાર
: રત્નો
સયણ
: લક્ષ્મી. : કોલસો
: બધા હિર : સિંહ હરવાણી : રીસાઈ
માદલ
મુસે રચાં
લચ્છી લીહાલ
top:
૨૪૮ ૦ શાનવિમલ સઝાયસંગ્રહ
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ તે સુખિયા ભાઈ તે નર સુખિયા, જે પરદુઃખે દુ:ખિયાજી; પરસુખ દેખી જે સંતોષિયા, જેણે જૈન ધર્મ ઓળખિયાજી. 1 જ્ઞાનાદિક બહુ ગુણના દરિયા, ઉપશમ રસ જળ ભરિયાજી; જે પાળે નિત્ય શુદ્ધ ક્રિયા, ભવસાગર તે તરિયાજી. 2 દાન તણા જે રંગે રાતા, શીલ ગુણે કરી માતા રે; સવિ જગ જીવને દિયે જે શાતા, પર વનિતાના ભ્રાતા રે. 3 જેણે છાંડ્યા ઘરના ધંધા, જે પરધન લેવા અંધા રે, જે નવિ બોલે બોલ નિબંધા, તપ તપવે જે જોધા રે. 4 પરમેશ્વર આગળ જે સાચા, જે પાળે શુદ્ધ વાચાજી; ધર્મ કામે કબ હિ ને પાછા, જિન ગુણ ગાવે જાચાજી. 5 પાપતણા દૂષણ સવિ ટળે, નિજ વ્રત નિત્ય સંભાળજી; કામક્રોધ વૈરીને ગાળે, તે આત્મકુળ અજવાળેજી. 6. નિશદિન ઈ-સમિતિએ ચાલે, નારી અંગ ન ભાગેજી; શુક્લ ધ્યાન માંહે જે હાલે, તાહ તપી કર્મ ગાળેજી. 7 જે નવિ બોલે પરની નિંદા, જીભ અમીરસ કંદાજી; જેણે તોડ્યા ભવના ફંદા, તસ દેખત પરમ આનંદાજી. 8 જે પૂજે ભાવે જિન-ઇંદા, સૌમ્ય ગુણે જિમ ચંદાજી; ધર્મ ધીર ગુરુ ચિર નંદા નય કહે હું તસ બંદાજી. 9