Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mughllghn bhUdharadAsajI AgarA nivAsI chata jisko munzI amanasiMha sunapata nivAsI arjI navIsa darjA abbala jilA dillau naiM zabdArtha bA saralArtha TIkA se subhUSita aura sarala bA saMzodhana kara dillI [bhAratadarpaNa ] presa mahallA AmilI maiM paNDita / kAzInAtha zarmA ke prabandha se chapAkara prakAza kiyA - baikramIya samvat 1847 / phAlgu Ne zaklapakSe prathamabAra 1000 mUlya pratipustaka jildasahita / bAra isako kAnUnase rajiSTarI huI hai koI chApane kA prayAsa na kareM / .. bhAratadarpaNa presa diloM meM pariData kAzInAtha zamA ke pravandha se chApAgayA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazatakaH . bhUdharadAsajI AgarA nivAsI kRta . . jisko ...... hAla munzI amanasiMha sunapata nivAsI arjI navausa - darjA abbala jilA dillau naiM zabdArtha bA. saralArtha TauMkA se subhUSita aura sarala bA saMzodhana kara / dillI [ bhAratadarpaNa ] presa mahallA AmilI maiM paNDita kAzInAtha zarmA ke prabandha se chapAkara prakAza kiyA. : baikramIya sambat 1847 / phAlgu Ne zuklapakSe .. ra prathamabAra 1000 mUlyaM pratipustaka jildasahita //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUcanA paramasuhRda jainamatAvalamvI bhAiyoM ko vidita ho ki kavivara bhUdharadAsajoMne baDe parizramase zAstrakA sArabhU dharabilAsa nAma grantha bhASA lalitaM aneka chandoMse sarva sAdhAraNa ke upakArArtha banAyA kiJca isameM jahA~ tahA~ saMskRta prAkRta gujarAtI Adi bhASA hone ke kAraNa pra tyekake samajhamaiM AnA kaThinathA ataH isI paramaupakA * rau grantha maise eka zataka sunzI amanasiMha jI ne mahAja zrama aura utsAhase aneka koza vA chandaracanA ke anya ekatrita karake zabdArtha bA saralArtha TokAse ati sarala kara diyA punaH vinAchapa salabha kaiptiho aura chApakhAnoM maiM yavanAdi karmacAriyoM ke hAtha maiM jAne se dharma ko hAni hone ke kAraNa hamAre bhAI koI bhI pustaka nahIM chapAte kyA kiyA jAve isa vicAramaiM daivayogase bhArata darpaNa yanvAdhipati milagayA isa yantra maiM saba karmacArI brAhmaNa pAnauvAlAbhau bhiztI nahIM ityAdi parama sAdara, se chApakara pUrNa kiyA aba samasta dharmAvalamvo isa ko kauDiyoMke mUlyamaiM grahaNa kara anazIjI ke parizrama kI saphalakara aura utsAha bar3hAvai jisase ye zeSa bhUdharavilA sa kobhI isI kramase pUrNa kara ApalogoMkI smrpnnkreN| paMNDita kAzInAtha zarmA bhAratadarpagA yanlAdhyaca mahallA Amijau ( diyau)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA aGgakAnAma indanayA anakAnAma chandasaGghanA 1 RSabhadevakIstuti 1 tA 4 21kartavyazikSAkathana 44tA 45 2 candrAbhaprabhukIstuti 5 22devalakSaNakathana 46 3 zAntanAthakIstuti 23yannaviSa jIva homa 4 neminAthakostuti 7 niSedha 47 5 pArzvanAthakIstuti 8 24sAtIvAragarmitaSaT ke 6 mahAbAravIti / tA 10 mA upadeza 4ptAha 7 sihoMkostAMta 11 tA 12 25sapta visana kathana 50tAhara 8 sA parameSTI 13 26kukavi nandA kathana 6 tA65 - jinavANIkonama vidhAtA soM taka kara skAra . 14 tA15 kukavinindA 66 . 10 jinamANobhauraparabA 28manarUpa istI varNana 67 Noantarakathana 16 2aal en 11 bhAnI kI bhAvanA 30cArI kaSAya jotana upAya 68 12 roga bairAga antara 31 maSTavacanabojanaupadeza 70 kathana 18 32dha rya dhAraNa priyA 71 13 bhoganiSedhavAyana 18 33honahAradurtivArakathana 72 14 dehanirUpaNakathana 20 34kAla sAmartha kathana 73 15 saMsAradazAnirupaNa 21 tA 24 35majJAnIja.bakeduH kha kA 16 ziSaupadezakathana 25 tA 31 kAyana 74 17 saMsAroja vakathana 32 tA 33 36dhoryadhAraNazikSA 75 18 abhimAnaniSedha 24 tA 36 37prAzAnAmamadovarNana 76 8 nijavyohAraavasthA mahAmUDhavarNana tA08 37 39 kuSTa jIva varNana 78 20 bAdazAkathana 38 tA33 40 vidhAtAsovitakakathana80 kathana kathana
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA aGga kAnAma chandasajanA aGgakAnAma chandasahayA 41 caubosoM tIrthadharoM ke 48 subuddhisakhIpratibacana 88 cinhavarNana 1 48 gujarAtIbhASAmai zikSA 8e 52 RSabhadeva ke pUrvabhava 5. dRzyaliGgImuninirUpaNa. kathana ra 51 anubhava prazamA 21 43 candAprabhuskhAmoke pUrva 52 bhagavAnasoM vInato 2 bhavakathana 3 53 janamataprazasA 3tA105 44 zAntinAtha ke pUrva bhava 54 jaina zataka racane vA kathana kavi kA hAla 106 45 neminAtha ke pUrva bhava 55 jaina zataka ke saMpUrNa kathana 85 hone kA sambat sahI 46 pArzvanAtha ke pUrva bhava nA tithi bAra kathana 47 rAjAyazodharakaipUrvabhava kathana nivedana bijanoM ko viditaho ki jemazataka kI kAvyoM meM jo aisA . cinha dekhoge vaha piGgala kI rotise jahAMjahAM varNa vA mAtrAoM kI gintI para vizrAma hai taha tahAM kara diyA hai| yaha cinha chanda bAMcane meM prati sahAyaka hogA pada vA zabda vA bAkya ke anukUla nahIM kiyA hai jaisA aGga jo meM hotA hai| amanasiMha
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA zrI bItarAgAyanamaH antu mukhr' jl jl lhm sbsndhaangglii TIkA prAraMbhaH ---: + : dohAchanda banTU zI jina kamalapada; nirAdhAra AdhAra bhava sAgara so bhI prabhU, kara sama bhaukA pAra ? jina bANo bandanakAha, ati priya bArambAra jina mujase nirbuddhi ko, diyA buddhiphalasAra 2 aba maiM ana buddhi avaguNadhAma dhamamasiMha nAma viNa siMhAja sainI agravAla sunapata nagara nivAsI vidyajanoM ke prati nivedana karatA ki mu jha ko yAjJa avasthA soM abataka (jo bAMvama 52 varSa kI prAyu bhaI) bhASAe ndobandha granthoM ke avalokana kA ati prema rahA aba maiM maiM bhI bhUdhara dAsa je no khaMDesa vAla sAgarA nagara nivAsI zata jana zataka ko [jo dharma nIti maiM uttama vA utkRSTa kavitAkara ati priya anya hai] dekhA aura apane parama dayAlu sakalaguNa AvAsa paNDita meharacandra dAsa sumapata nagara nivAso kI sahAyatA ce vicArA taba tatkAla merI yaha abhilASA bhaI ki isa granthalI bAla bodha hetu zabdArtha saralo TIkA karadIjiye so maiMne yaha vicAra kara ke dauekAti bhUdhara jainazataka aura katipaya saMsthata yA bhASA koza maJcaya ka * ra dekhe / bahudhA zaSToM kA nirNaya buddhimAnoM se kara ke apano tuccha buSi ke
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ tutya prathama zatakA ko jo lekhakoM kI ajJAnatA se azuddha horahA thA zuddha kAra zabdArtha vA saralA TIkA pratyeka mUla chanda bhUdhara kRta ke tale likha ka ra arthaprakAzinI nAmA TIkA banAdaI aura jo chanda nAma gaNa akSara mA nAkara bigar3a rahe the yUpadIpa nAma piGgala ko sahAyatA se Tha ka kara diye . vidita ho ki isa jaina zataka virSe daza prakAra ke sarva 107 chanda hai jinake nAma aura ginto nIce likhI jAtA hai pomAvatau chanda 5 chappai 14 mattagayanda 23 ghanAzarI 33 dohA 22 so raThA 2 durmilA 4 gItA 1 savaiyA ekatIsA 2 kaDapA 1 aura anukamaNikA patra jisa se jaina zataka ke saba zaGgoM ke nAma cha ndi saMkhyA sahita prakaTa hoMge Adi maiM likhadaI hai- merA vicAra thA ki zo bhUdhara dAsa jI kA kucha jIvana caritra likhU parantu kucha hAla mAlUma na hIM ho sakA zrI pAca purANa bhASA inakA banAyA huvA ati sundara kami tokara prasiddha hai dohAchalTa unnisa sau cAlIsa pada, vikrama barSa pradIna mAgha zukla tithi paJcamI, TokA pUraNa kauna 3 ava paNDita janoM se prArthanA hai ki yadi kahIM zabda gata vA artha gata doSa avalokana kareM to mujhako nipaTa anajAna jAnakara upahAsya na kareM apanA dayAlutA hetu kSamA rUpa vana sauM DhAMkaleM dohA chanda hai sajjAna prati prArthanA; jo isa TIkA mAha sarpa doSa to zudha kAra; avagugNa pakareM nAha 4 ApakAkRya pAtra amana siMha
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinAyanamaH bhUdhara jaina zataka likhAte . zrI pama deva kI stuti pomAvatI chanda a nce jJAna jihAja vaiTha gaNadharase, guNa payodhi jisa nAMhi tI haiN| amara samUha Ana avanI soM; ghasa ghasa sosa praNAma kI haiN| kidhauM bhAla ku karma kI rekhA; dUra karana ko buddhiM dhare haiN| . aise Adi nAtha ke ahanizi; hAtha jora hama pAva para haiM // 1 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mughln pradArtha TIkA (jJAna ) uttama buddhi (jihAja ) bohita arthAt baDI naukA jo samudra meM calato hai (gaNadhara) suni bizepa no bhagavAn ko nirakSara rUpa bAMNo ko suna kara akSara rUpa karatA hai (se) jaise (gugNa) subhAva prabogatA ( payodhi) samudra (nisa) jisa ke (amara) devatA (samUha) marAilo (bhAna ) pAna kara (avano) pRtho (sosa) sira ( praNAma) namaskAra (kidhauM ) kAhoM zAyada (bhAla) mAthA (kukarma ) khoTe kamma (rekhA) lakIra (aha) di na (niza) rAtri saralArtha TIkA gaNadhara jaise paNDita mati 1 zruta 2 avadhi 3 manaH paya'ya 4 1 cAra jJAna ke dhArI jJAna rUpa nihAja maiM baiTha kara upta ke guNa rUpa sasuTU ko nahIM tira sake bhAvArtha usa ke guNoM ko nahIM pA sake aura devatAoM kI maNDalI meM jisake bhAge sira ragar3a ragar3a kara namaskora karI hai devatA oMke mAdhi prara kahIM khoTe karma kI lakIra bAkI yo jisa ke miTA ne hetu aimo buddhi dhAra Na karI hai aise kauna Adi nAtha khomo jina ke Age hAtha jora hama pAMya pomAvatI chaMda kA utsarga sudrA dhara banamaiM; ThADe RSama riddhi taja daunau / nizcala aGga mela hi mAnauM; donoM sujA chora jina launii| phase ananta jantu jaga cahalA, dukhau dekha karuNA cita caulau / kADha na kAna tinheM samaratha prabhu, kidhauM bAMha dauragha yaha kaunau // 2
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ mughlghn / zabdArtha TIkA (kA utsarga sudrA ) ( kAya utsarga mudrA) zarIra choDanA joga kI rIti kA nAma ( kA utsarga sudrA) joga mAdhana ko eka rIti kA nAma hai jo yogI puruSa apanA zarIra kha svabhAva para arthAt asalI hAlata para chor3a dete haiM (ThADe ) khar3e hue (RSabha ) Adi nAtha svAmA (hi ) saMpatti (tana) choDa (dono) daI (niyala) nahIM hinnane calane vAlA (aGga) zarIra (maika) pahAra (mAnI) tunya (bhujA) vAi arthAt bAjU (ananta ) jisa kA anta na ho (jantu ) jIva (jaga) saMsAra ( cahalA) kIcar3a ( karuNA) dayA (cita ) mana ( samaratha ) sAmartha balavAn (prabhu) khAmo (bAMda) bhu jA (doragha) lambI saralA TIkA thI Adi nAya svAmI apanI saMpatti rAja dhana Adi ko choDa kAyotsarga su TrA dhArana kara pana meM jA khar3e hue ApakA acala zarIra mAnoM pahAra hai ke sA pahAra nima ne donoM bhujA koDa laI ho kavi bhUdhara dAsa jI meM khAmI ke pravala arora donoM hAtha laTakate hue ko usa pahAra se upamA daI hai ji sa pahAra ne donoM bhujA choDa daI ho saMsAra rUpa kIcar3a meM ananta jIva pha se huN duHkho dekha kara sAmartha svAmI ne apane mana meM dayA ko una jIvana ko bhava rUpa kocar3a se nikAla ne artha kahIM apane hAtha lave kara hai yaha bhbaa smaar' pomAvatI chaMda karanoM kachu ha na karate kAraja, tAte pANi pra lamva kare haiN| raho na kacha pAyana te pobo, . tAho se pada nAhi Tare haiN| nirakha cuke nainana
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka saba yAte, netra nAsikA anI dhare haiN| kahAsune kAnanakAnanayoM, joga launa jina rAja khare haiM / 3 zabdArtha TonA (kara) hAtha ( kArya) mAsa (tAtaM timayartha (pANi ) hAtha ( pralaMca laMbe (paibo) calano (pada) paira (nirakha) dekha (naina) netra (netra ) zrAda (nosikA) nAMka (ano) noka ( komana) kAno me ( kahA ) kyA (ka nana) bana (lIna) DubAhuvA azaktoM (jina rAja ) trAdi nAtha svAmI saralArtha TIkA hAtha se kachu kAma karano bAkI na thA isa kAraNa hAtha ntaM ve kara di pAyoM se calanA na thA isa kAraNa pAMya nahIM Dige AMkhoM se saba kucha dera cuke the isa kAraNa prAMkhoM ko pAka ko nauka para lagAdaI ( nAka kI noTa para dRSTi Dolakara dhyAna lagAnA eka rIti joga ko hai ) konoM se kyA suna kucha sunnA bAkI na thA isa kAraNa AdinAtha khAlI joga maiM lIna hoka bana maiM dhyAna lagAye khara hai chappa chaMda jayo nAbhi bhUpAla bAla, sukumAla sulakSaNa / jayo kharga pItAla, pAla gumAmAla pratikSaNa / hagavizAla barAla, lAlanakhacaraNabirajahi / rUpa rasAla marAla, cAla sundara lakha lajjahi / ripujAlakAlarisaddezahama,phasejanmajabAladaha / yAtanikAla behAlaati,bhodayAladukhaTAlayaha4
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUdharajanazataka zabdArtha TokA (nayo ) audante arthAt phane vAle (nAmi ) Adi nAtha khAmI ke pi to yA nAma hai (bhUpAla) rAjA ( bAla ) bAlaka (sakumAla) narama koma la (sulakSaNA ) male lakSaNa vAlo (varga) japara kA loka (pAtAla ) nIce kA loyA (pAla ) moma ida pAlage yAlA (mAla) mAlA samUha (pratakSa Na) sanasakha cauDecapATa nAhara (draga) aA~kha (vizAla ) baDo (bara) pyA rA uttara ( nakha) nAkhUna ( caraNa ) pAya (birajahiM ) zobhita haiM (rUpa) sa no nUrata (rasAnta ) rasa bharA (marAla ) haMsa (lakha ) dekha (lanahiM) saphAce (ripu ) bairo (kAla) maranA ( risaheza ) Adi nAya khAmo kA nA ma (janma) paidA honA ( janAla) kocar3a kAI sivAla ( daha) pAnI kA gaharAdha bhayara (vakSAta ) burA hAla (ati) bahuta (bho) avyaya saMbodhana aryameM (dayAla ) japAvanta saralArtha TIkA nAbhi gamA vA bAlaka koga zrI prAdinAtha khAmI jo komala aura bhale labaga vAle haiM jenate raho aura svarga pAtAla loyA ke pAlane vAle punaH pra sapA guNoM ko mAlA kAga dhAdi mAya sAmro sevante tho ora kame haiM A dinAtha svAmI bar3I prAMgaNa zreSTa mAthe vAle hai jina ke lAlaM nAkhUna caraNoM para zobhAyamoga ke ramasarI sUrata hai aura jina ko sundara cAla dekha kara hai samA meM sajA, mo rimoza hama apane bairI kAla rUpa jAla aura janma rUpa bhayara ko kocar3a meM phase hai bhAvArtha janma maraNa ke duHkha bhoga rahe haiM isa Tupa me prati burA hAla hai bho dayAsa isa se nikAla ora ye dukha hamAre dUra kara zrI caMdrAbhaprabhusvAmI ko stuti Anemprogram
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka pomAvati chanda citavata badana amalacaMTropama' tajacintAcivahoya akAmau // bhavana candra pAma tapa candana' namataca raNa candrAdika nAmau // tihuM jagachardU candrakA kI rati' cihanacandra cintatazivagAmI // bandUcatura ca kora candramA candrabaraNa candrA pramukhAmau // 5 // zAdArtha TokA (citavata) dhyAna karanA (badana) sukha (amala) ujalA ( candropama) canamAko tulya (cintAcita) magako zoca (akomI) nirizA sAdha (nabhavana candra) tInalauka kI candramA (tapa) garamI (namata ) praNAma kA (candrAdikanAmI) cAMda se zrAdi lekara jo jo koratimAna haiM (tiha) tIna (jaga) jagata (chaI ) chAI-paulA (candrakA) cAMdanI (korati) y|| (cihana ) cinha nizAna (cintata) citavana karanA (ziva) moca ( gAno, calanevAlA (bandU ) praNAma karU (catura ) paNDita (cakora) pakSo vize jo candramApara zrAzatA hai saralArtha TIkA - jinakA ujalAmukha candravata citavana karake manako vikalpatA : niricchaka hojA kaise haiM svAmo tauna lAyA ke candramA pAparUpagaramI ke dU karane ke liye candana haiM jinake caraNoM ko cA~da sai Adi lekara jo " graha nakSatra tArA gaNa haiM tina ko namaskAra kareM hai tInoM jagata meM jinako yazarUpa cAMdanI phailI huI hai jinake candramA kA cihana hai jisako / gAmI puruSa citavana karai haiM catura rUpa cakora ke. candramA caMdramA kaisA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainayataka varSa arthAt raMga jinakA aise kauna ca'nAma prabhu svAmI tinako prabhA maratA zrI zAntinAtha svAmI ko stuti mattagayanda chanda zAnti janeza jayo jagateza ha, rai agha tAma ni zaza ki naaii| sevata pAya surAsura Aya na, maiM sira nAya mahautala taaii| mauli bima Ninau .la dipai prabhu, ke caraNoM jhalakai bahu bhaaii| saM. dhana pAya saroja sugandhi ki, dhoM cala ke pali paGgati AI // 6 // zabdArtha TokA (zAnti zAntanAtha svAmI janeza]janoMkAmAlika [jagaleza jagatakA mAlika [hare] dUrakara (agha] pApa [tApa]garamo nizeya) caMdramA [mAM 6) tulya zivatI sevAkara siradevatA [asura rAkSasa [mahItala bhUmi (nit) taka (mauli)mukaTa (virSe] bIca (mapinola] nIlama bAhara di pa] dhamake (bharoja) vAmana (sugandhiAsubAsa (ali bhavarA (patau] pAtI maeravI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUvarajainazataka saralArtha TIkA . pAntinAtha janekhara jagatake Iza jaivante raho pAparUpa garamauMko caMdramA mo samaoNna haraihaiM devatA aura rAkSasa AkaraApa ke pairoM ko sevAkare hai bhaura dharatI taka sira nivAkara nakaskAra kareM haiM Apake kaTase jonIlama javAharacamaka rahA hai uskApratibimba jocaraNoM parabhalake hai mAnoM pApa bhI kamata rUpa caraNoM kI sugandhIlene ko bhIroMko maNDalImAI hai... -~~ohtozrI neminAtha sAmI ko stuti NA . ghanAkSarI chanda . .. : zobhita priyaMga aMga, dekhe dukha hoya bhaMga lAja ta dhanaMga jaise, dIpa bhAnu bhAsa taiN| bAla brahma cArI ugra, sena ko kumArI jAdoM, nAtha se ni kArau karma, kAdo dukharAsa taiN| bhIma bhava kA nana maiM, mAnana sahAya khAmI, aho neminAmI taka, Ayo tumhe tAsate / jaise kamAkanda bana,. nauvana ko banda choDi, yohi dAsa ko khalA 'sa, kauje bhava phAMsa // 7 // zabdArtha TIkA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka (zobhita) zobhAkArI [priyaGga)pArAaMga (bhaGga) zarIra (bhaGga)dUrahonA TU TanA (lAjata) lajAyamAna honA (ana)kAmadeva (dopa]divalA (bhA na) sUrya [bhAsa] cmk[brhmcaaro| brahmakA vicAra karane vAlA arthAt ze,lavAn [ugrasena rAjalajIke pitAkAnAma hai 'kumArI) putrI (jA donAtha) jAdo kula ke svAmI arthAt nemanAthajI mahArAja kAdo) . kIcar3a (rAsa)samUha [bhIma) bhayAnaka Anana aAnanasahAya) aura ma 'sahAya(aho) saMvodhanArtha vA bahu harSa meM bAadbhuta bastu nirakha karayaha zabda bolate hai (taka) takakara ( rAsa ) samUha (tAsa) trAsa duHkha (kapA) dayAlutA (kanda) gAMTha-jar3a ( dAsa ) sevaga ( khalAsa ) chur3Abo (phAMsa)koTA saralArtha TokA pApakA zobhA mAna priya aMga dekha kara duHkha dUra hojAtA hai aura zomA kArI zarIrako dekha kara kAmadeva lajAyamAna hojAtA hanaise di valA sUrya ke prakAzate bAlaavasthAse brahmacArI arthAt namanAtha khAmI ne vivAhanahIM karAyArAjAugrasenakIputrIkonarAjalajokobhIjAdInAtha tene bhavarUpa kocar3a dukharAsase bAharanikAlA sasAra rUpa bhayAnaka vanameM bhokhAmoM merAaurakoIsahAyakanahIMhai ahonemanAthasvAmo duHkha kAraNa tumatakakara AyAha.bho kapAkanda Apane jaise jIvoM kobandhase chur3AyA hai aiseho mujhasebaga ko saMsAra rUpa kATesechuTAvo pAca nAtha sAmI kI stati
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. bhUdhara jainazataMtra $ siMhAvalokana alaGkAra chapaikanda janma jaladhi jalayAna, jJAna jana haMsa mAnasara / sarva indra mila Ana, cAna jisa dhareM sauMsa para / para upakArau vAna, vAna utthapya kunaya gaNaM / gaNasaroja vana bhAna, bhAna mama moha timaraghana / ghana varNa deha dukha dAhahara, harSata heta mayUramana / mana matamataMga hari pAsa jina jina visarahu chi na jagata jana // 8 // zabdArtha TIkA (janma) utpatti (jala) samudra (jalavAna) nihAna ( jAnajana) jAna vAna mAnasara) tAlAva vizeSa nahaMsa rahate hai (sarva) sAre (indra) devatA vokerAjA (Ana) Anakara (Ana) duhAIsomanda AzA (para) parAye (Tha pakArI) bhalAkarane vAle (vAna) jahanasubhAva (bAna) tIra (utyapara) u kher3anevAle ( kunaya) khoTAyukti (gaNa) samUha ( gaNa ) muniyoMko maNDa lI ( saroja) kamala (bhAna) sUrya (bhAna) tor3a (mama) merA ( timira) andhe rA (dhana) samUha ( ghana) bAdala (varNa) raMga (deha) zarIra (dAha) jalana(hara) jharanezale ( haravatarheta ) cAnandarya ( mayUra ) mora manamagha) kAmadeva [ mataMga ] hAthI ( hari siMha ( pAsa jana) pArzvanAtha jinadeva (ji) jise ( bhavisaraDa ) mabhUlo ( china ) pala ( jagatajana) sasArojIva saralArtha TokA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ munmndh janmarUpa samudra ke pAra vAste zrApa jihAja ho aura jJAnI puruSoM rUpa isako pApa mAnasarovara ho devatAvoM ke sAre rAjA mila Ana karA pako AjJA sira para dharaihai ApakAsubhAva parAyAbhalA karane kA bhI ra khoTIyuktiyoMke samUhakA ukher3ana ke liye ApabANavataho muniyoMkI maeDalI kahiye kamalavana tiska praphumitakarane ke vAste ApasUryaho me remoDa rUpa andhere ke samUha ko tor3o arthAt bhitrakaro ApakIdeha yA ma bAdalavata zyAma varaNa hai sodukha kharUpa jalanakI haranevAlI merema marUpa mora ke Ananda ke liye hetu hai kAmadeva hAtho ke jItane ko zrI pArzvanAtha svAmo sikke samAna hai parasasArIpuruSo mire kima bharama bhUto zrI vardhamAna arthAt mahAvIra khAmI kI stuti dohA chanda diDha karmAcala dalana pabi, bhavi saroja rabirAya / kaJcanachabi karajora kavi, namatabaura jinpaay||8|| zabdArtha TIkA (diDa) Traha pracala(karmAcana) kIkApahAidisana) dodUka karanevArI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ HTTE 12 bhUdharajainazataka (pavi) va bijalI(bhavi) bhalepuruSAravirAya] sUrya kaMcana sonA [chavi] / zobhA(kavi) kavitta kartA bIrajinA mahAvIrakhAmI bharalArtha TIkA kammarUpa TUDha pahAr3a ke tor3ane ke vAste Apa vajaho aura kamasarUpa bhale puruSoM ke liyesUrya ho saune kosobhApakIzobhA hai maiM kavi hAva jor3a kara mahAbIrakhAbhI ke pAyoM ko namaskAra karU ho pomAvati chanda raho dUra antara ko mahimAM, vAhaya guNa varNana bala kApai / ekSa hajAra ATha lakSaNa tana; teja koTa rabi kirNa na tApai / surapati sahapta AMkha pracali sauM, rUpAmRta pauvata nahi~ dhaapai| tumati na kauna samartha daura jina, jagasauM kADha mokha maiM thApai // 10 // . zabdArtha TokA .. (antara) aMdara (ma hamA) var3AI (bAhaya) zahara (kA)kisapai(lakSaNaci naha(teja) camaka (koTa).karor3a (tApai). tisapara (kurapati) iMdra (sahasa) hajAraanalaudonohAyoMkepaMjoM ko Apasa meM milAnA aisI taraha jisamaipAnI bhAdi bastulete hai. [mokha) mokSa [cAya sthApana kre|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazataka . . saralArtha TIkA, .. . . . . bhApakena'tara kI bar3AIdUra raho uskA kucha kathana nahIM kevala bAharake 'guNoM ke barapana kA bhI jopratyakSa haiM kisa pai bala hai bhAvAratha kisI nahIM ekahanAra AThazama cinha Apa ke zarIra para hai aura ka ror3a ravi ko kiraNoMkA teja Apake zarIra meM hai iMdra hajAra prAMkha kI praznalI soMbho pApakA rUpa amRta rasa povatAhuA nahIM dhApa tA bhovIra ji na tuma bina kauna aisA sAmartha hai jo hamase saMsArI nIboM kosaMsAra nikAlakara mokSameM sthApana kare zro siddhoM kI stuti mattagayanda chanda dhyAna hutAzana maiM ari IMdhana, bhoka diyA / roka nivaarii| zoka harA bhabilokana kAbara, . kevala bhoma mayUkha ughArau / loka aloka bi loka bhaye ziva, janma jarA mRta paMka pkhaaro| sihana thoka basai ziva lokati, hopaga dhokatra kAla imaaro|| 11 // ... zabdArtha TIkA ..
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ the smy' (dhyAna) pAsamavicAra (hutAzana) aganoM (ri) barI (roka) ghaTaka ( nivAro) barajadaI arthAt rokadaI [ zoka] dukha (irA) kiyA (lAkanakA) logoMkA (kevala) jJAnavizeSa (mayUpa) sUrya ko kiraNa (udhAro) kholI phailAI (loka) urdhaloka madhAloka. pAtAla loka yetInoM loka sthAna hai (aloka) jolokakeguSyasai rahita hai (viloka ) dekha (ziva) mokSa (janma )paMdA honA (jarA) jhApA (mRta) mauta (paMka ) koca (pakhArI ) dhoI (siha) jinakI koI vikAra bAko nahIM rahA mokSa meM cale gaye (yoka) ma ilI (bhivazoka ) moca joka (dhoka) mamanA (kAsa) tauM shiir`ntu maar sm by'aa saralArtha TIkA dhAmarupa pagnimeM bairI rupa indhana soM kauna indiyana ke mukha jI moca mArga ko roka the jhoka diye arthAt jalAdiye dUra karadiye bhavi to goke dukha ko hara liyA uttama kevala mAna rUpa sayya kI kiraNoM ko boladiyA loka alokako dekhakara mokSahogaye janma jarA mRtarUpa ko par3a ko dho diyA siGgoM kA thoka jo zivacoka meM base haiM unako tIna kAlAmArIpaga dhoko mattagayanda chanda / tauratha nAgha praNAma kareM jina; ke guNa varNana maiM budhi haarii| moma gayo gala moSa majhArarahA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka tihi vyoma tadAkRta dhArI / janma gahaura nadI pati nIra ga; e tira tora bhaye avikArI / siddhana thoka bamai ziva loka ti, hauM paga dhoka jakAla hamArI // 12 // zabdArtha TIkA (tIrathanAtha) tIrthaMkara ( mokha ) chidra sA~cA (majhAra ) bica (tihi tisa jagaha (vyoma ) AkAza thotha pola ( tadAkata ) tisa rupa (ga hIra.) athAha gaharA (nadI pati ) samudra ( nora ) jala (tora) taTa kinarA ( avakArI) vinA vikAra vAle saralArtha TokA sioMko tIrtha kara praNAmakarai haiM tina keguNoM ke varNana karane meM vRddhi hAragaI sA~cekA momatogalagayA kevala tisa jagaha AkAza aryAtyo tha tisarUpa rahagarda isa prakAra siddhoM kA svarupa zAstramaiM kahAhai javarupa | gahare samudra ke jalakotira kara kinAre pahuMcakara avikArI hogaye bhA / vArtha bhavarupa samuda ko tira mokSa cale gaye aura koI bikAra vAkIna hauM rahA siddhI kA thoka jo ziva loka maiM base haiM una siddhoM ko tIna kAlahamAro pagadhIka hai - zrIsAdhU paramesTo ko namaskAra
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ RepSTE HP.. 16 bhUdharajainazataka -PR ghanAkSarI chanda zota ktu jorai tahA~, sabahI sakore aGga, tana ko namorai nadi, dhorai dhaura je khare / jeTha kI bhakore jahA~, aNDA caura chorai pazu, pacau ch| haloreM gira, korai tapa ye dhare / ghora dhana gho rai ghaTA, cahIM ora Dore jyauM vyauM, calata hi loreM lauM tyau, phoreM vala ve are / deha neha to para, mAratha se prIta jore, aise guru goreM hama, Atha aJjali kare // 13 // . zabdArtha TIkA razIta ) jADA (Rtu ) phAsala mausasa samaya (jorai) jorapara (sako hai) sameTeM (dhIra) sAhasa saMtoSa (je) sAdhU (jeTha) garIpama 'mahInekAnAma (bhAkore) lU - jhakar3a (bhaNDAcIlachore) yaha bAtaprasiddha hai ke ati garasImaiM cIlaaNDA chor3atI hai (pazU)catuSpadajIva (pakSI) para ur3ane vAle jIva (lorai) cAhaiM (gira) pahAr3a (kora.) sirA pa hAr3a ko coTI (dhora) var3A-bhayAnaka (dhana) bAdala megha (dhorai) garaja (cahuora Dore) cyAroM tarapha caleM ( hilora) bAdala kI la hara ( phore bala) bala khole arthAta pragaTa kare (ye ) sAdha / are )
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 bhUdharajainazataka ... ar3e (neha ) rAga (paramArtha] uttama kArya ( ore) dizA __ saralArtha TaukA jAr3e kI samaya meM jaba sarva manuSya apane zarIra kosakor3a te haiM sAdhU jana apane tanako nahI mor3ate aura aiso saradIme nadIketaTa para dhairya kIsAtha dhyAnalagAye khar3e hai jeThake mahIne ko lUomaiM jaba caula aNDe chor3a tIhai aura pazu pakSI jIva saraba chAha kI cAha nA kara te haiM aisI garamI maiM ye sAdhU pahAr3a kI coTI para tapa rahe haiM bhayAnaka bAda la garaje aura cyA roM ora ghaTA cale jyoM jyoM bAdala kI lahara uDaihai tyo tyoM ye sAdhU apane dhIrya ke bala ko khola kara sanmukha ar3e huve haiM Diga migAte nahIM haiM deha keneha ko tor3a te haiM aura paramArthaM se prIta jor3ate haiM aise sAdhU guroM kI ora hama hAtha jor3ate haiM . zrI jina-bANI ko namaskAra mattagayaMda chaMda baura himAcala teM nikasI guru, gauttama ke mukha / . .. kuNDa TharI hai| moha mahAcala bheda calI jaga, kI jar3atAtapa dUra karI hai| jJAna payonidhi mAha ralo bahu, bhaGga taraGgana sUM, uchalI hai| tA ,
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharalainazataka zuci sArada gaGganadI prati; maiM aJjalI nija sausa dharo hai // 14 // . . zabdArtha TokA (bora) mahAvIra khAmoM ( himAcala ) himAlA pahAra (gauttama) ekamuni kA nAma hai jo mahAbIra svAmI ke gaNadhara the (moha) cA hata (mahA cala) bar3A paravata (bheda) cheda bhinna arthAta judA ka ranA (jar3atA tapa) mUrkhatA rUpa-tapa ( payo nidhi) sasuda (bahu) bahuta (bhA) tor3ane vAlI (taraMga ) lahara (tA) tisa (zuci) pavitra (sArada) bANI (prati ) tulya nakala saralArtha TIkA jina bANI gaMgA nadI ke tulya hai arthAt baga bara hai jaise gaMgA jI hiM mAcala parabata se nika so hai aise jina bANI mahAbIra svAmImekhi rI hai jaise gaMgA jI gaja mukha kuNDa maiM DhalI hai aisejina bANI gauttama riSike mukhauM AI hai arthAta gautama munine usa bANI ko akSara rU pabanAkara zAstra race jaise gaMgAjI pahAr3oM ko tor3a kara calI hai aise jina bANI moharUpa bar3e pahAr3a ko tor3a calo hai jaise gaMgAjIne gara mo dUra karI hai aise jina bANoM ne saMsAra kI mUrkhatA kA garamI dUraka ro hai jaise gaMgAnI samudra me mila. hai aise jina vANI jJAna rupa samu dume milI hai jaise aMgAjImelahara mAratI haiM jinavANIma sapta bhaga bANI kola hara mAratI hai tisa pAvana jina bANI gagA nadI ke pratiko
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka maiM neaMjalI apane sesa para dharI hai arthAt prathAma karate hai matta gayanda chaMda yA jaga mandi* mai anibAra a' jJAna andhera cha yo avibhArI / zrI jinako dhunidIpa zikhAzu ci' jo nahiM hoya prkaashnhaarii| nau kisamAM ti padAratha pAMtika' hA lahate rahate avicArI / yAvidha santa kahaiM dhana hai dhana' haiM jina baina bar3e upakArI // 15 // zabdArtha TIkA (mandira) ghara (anivAra) nahIM dUrahone vAlA (dhuni) zabda (do pazikhA) diyeko lau (prakAzanahAro) ujAlA karane vAlI (bhAMti) rAti (padArtha) bastu (pati) paGkati (lahate ) dekhane (adhi cAro) binA vicAra vAlA ( dhanyahai ) yaha zabda ati AnandamaiM adbhuta vastu dekha kara dUsare ke prati golAkara te hai ( vaina) bacana (upakArI) sahAyaka saralArtha TIkA esasaMsAra rUpa gharameM prati bhArI ajJAna rUpa andhera chA gayA thA yoni
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka 20 na deva kodhuni rUpa diye kI pavitra joprakAza mAnanahIM hotI to kisa prakAra bastu kI pAMti kI dekhate arthAt vastu kA svarUpa kisa tara " ha jAnate avicArI rahate isa kAraNa sAdhaka hai haiM dhanya hai dhanya hai janadhana vaDe sahAyaka haiM 60 zrIjinavANI aura paravAgI antaradRSTAnta 7 ghanAkSarI chaMda kaisekara ketakI ka, nera eka kahi jAya, Aka dUdha gAyadUdha' antara ghanera hai / pauro hota rirI paina' rosa vare kaJcana ko kahAM kAga vAyau kahAM ; koyalako Tera hai / kahAM bhAna bhArI ka hAM' agiyA vicAro kahAM' pUnIko ujAro ka hAM mAvasa andhera hai | pakSa taja pArakhI ni; hA rameka noka kara; jainavaina aura vaina' itano ho phera hai // 16 // zabdArtha TIkA caitako ) eka ati sugaMdhita phUla kA nAma hai ( kanera ) eka vRkSa kA .
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazataka nAmahai jisa ke phUlameM sugandhi nahIM hotI aura mahAdeva para car3hA te hai (Aka) arka (ghanera ) bahuta (rirI) potala ( Tera) zaSTa avAz2a (bhAro bhArI (agiyA ) paTavojanA ( pUnoM )zukla pakSa kI 15 (mA vasa) kRSNapakSa ko 15 (pana ) pacha (pArakhI) parakhanevAle (neka ) thor3Idera jarA (nokekara) alekara saralArtha TokA kegI aura kanera kese kara eka kahI jAya Aka dUdha aura gAya dUdhameM bar3A aMtara hai yadi pItalapIrI hotIhai para kaMcana kI rosa nahIMkarasaka to kahAM kAga ko bAna kahA~ koyala kI Tera kahAM sUrya atiprakA sAmAna kahA~vicArApaTavinanA kahAMpUnoMkAujiyAlAkahAMmAvazakAa dherA bar3AaMtara hai heparakhanevAle pakSa chor3akara thor3IvAra dhyAna karadekha jana bacana aurapara mata ke vacana maiM itanI hI phera hai ja se japarakahAhai -edito- ghanAkSarI chanda kava graha vAsasauMu' dAsahoya vaname u bani na rUparokU' gatimana karau ko / rahihauM a 'Dola eka' asina acala aMga' sahauhoM pa riSAzIta ghAma megha jharI kii| sAraMgasamAja khAja' kavayoM khunAvai pAna; dhyAnadala nora * jItU senAmohi arokI / ekala bihArIya'
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 bhUdhara jenazataka thA; jAttaliMgadhArIka hoU icchAcArI balahArI vAhagharauko // 17 // zabdArtha TIkA (graha) ghara (bAsa ) basanA ( veDaM ) dekhIM ( nijarUpa ) apanArUpa ( gati) tara ( karI) hAthI ( ghaDola) nahIM phira ne vA lA (sahihoM uThA u-sa-parikhA kaSTa (zena ) jADA ( ghAma ) garamI (megha bharI) varaNA (sAraMga samAna ) hiramoMkI DAra (kabadhyoM ) kisasamaya (dhAna) zrAna kara ( dala ) senA ( jora ) jor3a kara ( senA ) bala phauja ( ekala bihA ro) akele calanevAle (yathAjAti liMga dhAro ) janma samaya kA cihna dhArane vAlA arthAt jaisA manuSya ke pAsa janma kAta meM masta Adipa rigrahanathAkevalanagnathA (icchA cArI) manovata gAmo bandha rahita (ba lihAro ) sadakai kuravAna vAra saralArtha TokA jJAnI puruSa aisI bhAvanA manameM dhAraNa karate haiM ki kaba caisA samaya ho gA ki meM ghara ke rahane se udAsa hokarabanameM rahIM gA aura apane nijakha rUpako dekhoMgA bA bicArU gA aura mana rUpa hAthI kI cAla ko kaba rokoM gA bhAvArtha manasthira karu' gA aurakava aisA samaya hogA ke maiM aDola eka Asana. acala aMga hokara jAr3e garamI barSARtu kI parISaha ke duHkha sahana karU gA aura kabaaisA samaya hogA kihiraNoMkIDAramere e ka Asana acala aMgako lakar3I kA TUTha bA boTA samajhakara apanAzarI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka 23 ra khujAve gI aura maiM dhyAna rUpa senA kA saMgraha kara ke moha rUpa bairI kI fauja ko jo toMgA paura kAba aisA samaya hoya gA ki akelA bihA * ra karoM gA aura jina cihnoM ko le ko mAtAkepeTa se utpannahubAyA vahI cinha dhAraNa karUgA arthAtnaganahagA aurakava icchA cArI hogA usa varI bAro jAiye kaba aisAsamaya bhAve gA jaisA Upara kahA hai 1002CREASE hss baa alr' r'uughl ghanAkSarI chaMda rAga udai bhoga bhAva, lAgata suhAvane se, vinA rAga aise lAge; jaise nAga kAra haiN| rAgahI se pAgarahe; tanameM sadIbanIva' rAga gae Aba tamilani hotanyAre haiN| rAgahosa nagarIti; jhUTho sava sAja jAne, rAga miTai sUjhata asAra khela saare| rAgI bItarAgI ke vicAra meM baDo hai bheda, jaise mahA paca kAja, kAja ko ba yAre haiM // 18 // mnd /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharanenazataka. ( rAga ) moha (udai ] prakAza ( bhoga ) bilAsa mukha ( bhAva ) cauca lA manakI mauja ( suhAvane ) bhale ( pAga ) silanA (gilAni ) naphara : ( nyAre) jude kamajora ( bhasarA ) kaccA durA ( rAgI ) bAtacI (vIta rAgo) rAga dveSa rahita svAgo (bheda ) aMtara pharavA ( bhaTTA ) baiMgana zAka [ paca ] hAjila ( kAU ) kisIko (bayAre) bAya kara nevAle' ' 1 saralArtha TokA moha ke utpanna honepara sArebhoga vilAsa cocale pyAre mAlUma hote haiM aura jabamoha nahIM rahA to vahI bhoga vilAsa copale se burelagate hai kAlasarpamo kAraNa jIva zarIra meM milakara rahatA hai aura jamI P ha jAtA rahA jIva ko ghara ra se ulaTI gilAnobhato hai aurazara ra cha r3a kara nyArA ho jA tA hai aura rAga ke kAraNa saMsArako jhUThI roti ko sAcImAne haiM rAgadUra hone para saMsAra ke sArakhe sAta mAM zekazeyeAva dikhAI dete haiM isa kAraNa rAgI aura bairAgI puruSa ke vicAra meM bar3A hI antara hai jo se vaigana zAka kiso kopachar3e aura kisokobAyala hai ki so kavi kA vAkya hai ( kisIko baiganavAyalA kisI ko hove pacha) 1 10 bhoga niSedha kathana mattagayaMda kaMda
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdhara jainazataka tU nita cAhata bhoga naai nara, pUraba punya binA kisa paihai / karma saMjoga mile kahi~ jogaga, hai jaba roga na bhoga sake hai / jo dina cArakAvyoM tava nyo kahiM, to para durgati meM pachate hai / yAM hita yA salAha yaha ki ga, I kara jAhi ni 1 bAha na hai hai // 16 // 35 zavdArtha TIkA [mita maDhIva (pUraba) paha se (kimaye haiM) kaise pAye (saMjoga ) mela (joga) kAraNa ( ga ) pakara (vyoMta ) Dhaba ( pakate hai ) pachatAve hai ( yAra ) sitra ( salAha ) mazavarA sammatI ( gaIkara jAha ) jobastu hAtha se yAtI rahI ( nivAhana hai hai ) sAdhana hoya saralArtha TIkA henara tU sadava nae nae bhoga vilAsa kI bhAvanA kareMhaiM parantu pahale pu eya binA kaise bhoga bhoga sakegA yadyapi ko saMjoga se kahI~ bhoga loga ne kA joga milabhI nA ve to roga pakar3a ne para phira nahIM bhoga satA yadi phira bhI kahIM pyAra dina bhoga bhoga bhI liye to durgati maiM par3a kara pakatA ve gA isakAraNa hemitra yahI salAha hai ki jo bastuha tha se gaI uskAnibAha arthAt sAtha nahIM ho sakA bhAvAratha bhoga bhogaM nAM apane bagakA nahIM hai ko Anandako chor3a tU nahIM nibAha sakegA bhAvArtha terA ikA sAtha nahIM banegA '
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ muuhlsn .50NATRIC CASV - - - dehanirUpaNakathana aryAladaha kSatigAMva meM - - mantagayanda chaMda mAta pitA raja vorajanoM upa, jo smabahAda jA dhAta aro hai| mAkhina kI para sAniyA bAdara, cAsa li veThana vaiTha dharI hai| nAtA bAra larI avahI vagu, vAyasa jIva vacai na dharI hai| dasa dazA yahi daukhata dhAta, pikAta nahIM mila bu vi harI hai // 20 // slaai sbaa (raja) lahU (vIraja ) dhAtu sano (upajI) pedA huI mAnabhAta) hADa 1 mAMsa2 lahU 3 cAma 4 majA carabI 05. neTa nasa 06 bartha 07 (sApina ) makhiyA mazikA [ mAphaka tulya ( veTana ) jastA peTana bandheja (Tha) lapeTa [nAtara ) nahIMto (vagu) vaganA pakSI yasa ) kAga pakSo (dazA) avasthA [mAtA ] bhAI saralArtha TIkA mAtA kailahU aura pitA ke vIrya se paidA huI aura sAta dhAtase bharo Mum . " - IA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUdharajainazataka .27 hai aura sAMkhiyoM ke para ke mAphaka patale dhAma ke baste se lapeTadharI hai nahIM to abhI bagule aura kAka isa dehake Akara cimaTa jAte haiM jIva gharI bharabI nahIM bacatA hebhAI java deha kI yaha dazA jo Upara kahA~ dikhAI detI hai to isa para bhI tU dhina nahIM mAnatA terI kisana vuddhI harI hai -o - kaar'hmaa libl ghanAkSarI chaMda kAu ghara putra gAyo, kAu ke viyoga Ayo, vIu rAga raGga zAu ronA roI karau hai| jahAM bhAna ugata u, chAha gIta gAna dekhe, sAMjha sa mai vahAM thAna, hAya hAya parau hai| aisI jaga rau ta ko bi, loka ko na bhauta hoya, hA hA nara mRDha terI kauna mati harI hai| mAnuSa janama pA ya, sovata bihAnA jAya, khovata karo rana ki . eka eka gharI hai // 21 // zabdArtha TIkA [kAu ) kisI (jAyo ) paidA huvA (biyoga ) bichoyA ApadA (u
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazarAmA kAnau kauDI vidhai sukha, bhava dukha karaja apAra / bina dauye nahIM chUTate; le zaka dAma udhAra // 24 // zabdArtha TIkA (viSaya sukha) indriyoM ke sukha (karaNa) RNa [apAra ] bahuta loga kA) kiJcita mAtra thor3e se mI saralArtha TIkA indriyoM ke sukha kAnI kor3I ko tula ya tuncha hai aise sakhoM do yA sona va dukha jo bhArI dharaja hai apane sira kara liyA kyA tU nahI jAnatAreM thor3e se dAma udhAra liyebhI nahIM ghUTa te phira tanAM sArI kAma kareM sira dharai hai yaha payoMkara utare gA mittlaa - - hukssm sth dasa dina viSai binoda, phera bahu vipata paragyara / azuca geha yaha deha, neha jAnata na Apa jara / mitra badhu sanavandhi, aura para jana jai aGgau /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazataka 31 ghare andha sanabandhi, jAna, khAratha ke sar3I / parahitakAjaapanInakara, mUDharAjaabasamajhaDarA taja lokA lAja nija kAja ko, pAja dAvahai yaka ita gura // 25 // .......... . ..zabdArtha TIkA ... (viNe ) indriyoM ke bhoga [ binoda) bhAnanda (vipata ] duHpa ( para ma para ] ati (azuca) azuddha [ geha ] ghara ( neha) prIti (jara) mU evaM ( pandhu ) bhAI ( sanbandhi ) sanavandhi / mutaala saka (para jana je Aja ]para loga jo apane zarIra se milApaM rakhate hai jaise mAta dAra ( svArathaM ) apane prayojana (saMgI ] sAdhI ( para ] parAye [hita) bhale kAraNa [akAna ) kAma nikammA kAma [ mUrAja.) bar3e mUrkha [ dAva) kAla samaya aura yaha zabda juvAriyoM ko saMghAmeM bolate - saralArtha TIkA dazadina arthAt chor3e dina in driyoM ke bhoga kA prAnanda hai phira va hI var3Adukha hai yahazarIra azakSIkA ghara hai parantu mUrkha mohake kAraNa gaha jAnatA mitra bA bhAI vA saMvadhI aura para jaga jo apane nAte dAraharaandhasArasamaMdho mitAdiko apane prayojana kA sAthI samajhate re koI kAma naho pAnekA parAye bhale ke vAstai apanA kAma mata vi. gAre hemUrkha bhava samabhA kara para apane bhalele vAle logoM kI lAjako chor3a de Aja,kAla arthAt samaya hai aisA gurU bAI ve hai .. . . . .
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 S bhUdharajainazataka 132 *** ghanAkSarI chanda jau loM deha terau kAu, roga naiM na gherI nauloM; jarA nAMha merI jAsoM, parAdhIna pari hai / jo loM jama nAmA bairau; deya na damAmA jauloM, mA naicAna rAmA buddhi, bAgha nara hai / tauloM mitra mere nija, kAraja samAra dhone; paurupa tha keMge phira pAchai kahA kari hai / aho Aga A ke khudAye ta 1 " vaijaba jhoMparau narana lAge, ba, kauna kAna sari hai // 26 // zavdArtha TokA ( joloM ) javataka (jarA) bur3hApA ( mero ) najIka ( parA dhana ) para vaza (damAmAM ) nagArA Dhola (rAmA) stra / ( tauloM ) tabataka ( paura gha) parAkrama saralArtha TokA avataka terAzarIra kisa roga nema hIM ve rAvur3hApA nikaTa nahIM pAyA jisa se paravaza ho kara par3e aura jabataka yama rAja Akara apanA Dhola navajA be arthAt mauta na ghAve athavA stro jaba taka ter| zrana yA kAma namAne pora buDovigare nahIM tava taka mitra ane kAma samAra lAni se parA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharane nazataka 33. krama siMghala huve para pIche kyA kari ye bhAga java jhoMpar3I narama lA usa kAla kUvA khadA yeye kyA prayojana siddha hogA ghanAkSarI chaMda sau baraSa Ayu tAkA, lekhA kara dekhA saba, zra dhoto akAratha hi, sovata vihAya re / AdhI maiM aneka roga, bAla vRddha dazA yoga, aura saMjo ga kete, aise bauta jaya re / bAkau aba kahA ra ho, tAhI tUM vicAra sahI, kArana kI bAta ya ho, nauko mana lAya re / khAtira maiM Avaito kha lAsau kara hAla nahIM, kAla ghAla pare hai acA 1 20 na kahI Aya re // 27 // zabdArtha TIkA (Ayu ] umara (lekhA) hisAba ( akAratha ] hathA ( vihAya re ) va dota [ aneka ) vahuprakAra ( bIta ] gujara ( noko ) bhalI ( khA tira ) mana [ balAsI ) chuTakArA ( hAla ) ava (kAla) mauta (ghA ba) eka prakAra kI jAMdU ko mAra saralArtha TokA mro barasa kI umara kA sArAhisAba kara dekhA jAdho to hathA sovate }
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 sumndghn badIta hoya hai aura rAdhA meM vAsakA buDhApe kAraNa aneka roga hojoM te hai islo sivAya aura kitane saMjoma aire hote nisse nAnA prakA ra ke roga honA te 6 vAkI bhava kA raho tisa hI ne vicArale kAma kI bAta yahI pAThI thapane mana zAna tere sanane zava to turatahopa bhIchuTa kArA karane nahIMto kAsa kI dhAla acAnaka pAna para gI phira kucha gahoM ko yA ghanAkSarI chaMda pAla pane bAla racyo, mAjhe pRSTa dAja bhayo, to kA lAja vAja bAMdho, prAyana ko Dhera hai| Apa ko akAna kIno, polana meM yaza launo, para bho vimAra dIno, vibai viSa je rhai| aise gi I vihAya, alapa so rahI nAya, nara para khAya aha; padhe so vaDhera hai| ghAyazata bhaiyA ava,kA la hai avaiyA ima; jAnau re, siyAle tere, ajhoM bhI anvara hai // 28 // zabdArtha TolA (bAlapane ) bAlaka avasthA meM ( bAla ) vAlaka [ para bhau) para loka (visAra) chor3anA ( vaza) vara (jera ) nIcA (vihAya ) badIta
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka - 35 (alae) thor3I ( parayAya ) akAra gandhe koSaTera) pandhe kobaTera pra siddha bAkya hai vaTera eka pakSI kA nAma hai jo pati caMcala hotA haijo sulAkhe puruSa ke hAtha nahIM AtA to adhe ke hAtha mAno prati kaThina hai. aisehI manuSya zarIra kApAnAM kaThina hai (zeta) supeda (pavaiyA )mA nevAlA (ma) yaha ( resyAne ) arebuddhimAna (pI) paba taka seranAtha TIkA .. - baccepana meM bAtaka rahA phira ghara ke kAma ho gaye loga lAga ke praya yApoM kA derabaudhA apanA kAma bigArA logoM meM bAi vAi karAIpara mao ko visAra diyA aura vipaya vaza hokara nauMvA ho gayA aisehI bI tagaI thor3I sI A raho nara deha yaha andhekehAthakIvaTero bhAvArtha narade ha bar3o kaThinatAse prApta hotI hai bhaiyA aba supeda bAla aAgaye kAlamA ne vAlA hai yahabAta hama jAna gaye kirevuddhimAna tere ajhauM bhI pandherI arthAt kuchanahIM bicAratA . . . attagayaMda I bAla pane nasa~bhAla sakyo kachu, jAnata nAhiSTi tAhita ho ko| yobana baisa basau banitA ura, ko-nita rAga raho lachamI ko| yo pama doyavi goya diye gara; DArata kyoM narake nija nI ko| Ayahi zeta akoM sar3a ceta; gaI su gaI abarA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhr'ngiilmngdh kha rahI ko| 26 // zabdArtha TokA (hita) pyAra bhalAI (pahita ) vaira burAI (yobana ) javAnoM (vasa) umara (banatA) Ro (ura) dA (rAga) moha (namo ) camI ( pama ) samaya (vigodiye ) khodiye .. . saralArtha TIkA pAlaka prAsvAmeM to kala saMbhAla nahIM sakA aura bhalAra purAI ko bhI nahIM jAnA javAnI samaya meM strI hRdaya meM basI yA sadA dravya kA moha rahA isa prakAra do pana eka bAla pana dusarA yovana pana khoya karanina so ko kyoM naraka maiM DAle hai supeda bAla pAgaye ava bhomUrkhacetI gaI sogaI aba raho kosabhAta ghanAkSarI chanda sAra mandeha saba, kArana ko boga yeha,yahI to . bikhyAta bAta, bedana maiM bace hai| tA maiM taruNA I dharma, sevana ko samai bhAI, seye tUnai biSe jai se, mAkho madhura meM hai| moha mada bhorA dhana' rAmAta jorA aba yohi dina khoyakhAya, ko hI jima mace hai| are suna bore aba, pAme sau
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ caranayataka sadhoreamoM'sAvadhAna horenara, narakasoM bace hai // 30 // . zabdArtha TIkA sAra) gUdA (vikhyAta ) pratyakSa ( taruNAI ) javAnI (madhu ) saha ta ( rasai hai ) manalagAvehe (mada ) phUla kA rasa [ bhaurA ) ali (rA mA) strI ( kodo) ekataraha kA dhAna jisake khAnese kuchanazA hojA tA hai (mace he ) mAce hai ( vaura) bAvale ( sAvadhAma ) ekacitta ho ziyAra saralArtha TokA nara deha jagata meM sAra hai kisa kAraNa ke sAre uttama kAma isanaradehameM banate haiM yaha bAta pratyakSa vedoM meM vAMco AtI hai isa mAMha javAnoM kI avasthA dharama sevana ko samaya hai auratene isa avasthA meM viSaya se ye ja me mAMkhI sahata meM rAca rahI hai moha rUpamada kA bhoMrA huvA aura sro hita dhana jor3A isa prakAra dinoM ko khoya kara kodoM dhAna ke samAna mAce hai re bAvale suna aba sira para supeda bAla bhAgaye arthAt kA takA kAla zrAgayA aba sAvadhAna ho henara narakasoM bace hai **** mattagayanda chanda bAyalagI kivalAyalagImada, mattabhayo nara bhUtalagyo ho / vRddebhayenabhanebhagavAna 'vi' viSayAta andhautanako ho /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 bhUdhara jainazataka saubhayo bugalAsamazevara houra antara zyAma, abhoM hI mAnuSabho muktAphala,hAraga' vAratamAhita toratayoM hI // 31 // . A, zabdArtha TIkA : [vAyaH) dhAyu havA (madaM ) madarA ( mata ) masta (baMdhAta ) dhApa tA (zyAma) kAlI ( mI ) ava chAnsa ( muktAphala ) motI ( gaMvAra mUrkha (tagA) tAmA " m // l saralArtha TokA havA lago yA koI balAya lagI arthAt cimaTa gaI bA madirA pA ma kara ke masta ho gayA yAbhUta cimaTagayA jItU ne bUDhA hokara bhI bha gavAna nabhaje aura viSaya bhoga tA duvA dhopatA nahIM hai sIsa tairAyuga le kI samAna sapheda ho gayA parantu hRdaya meM kAlaza aba taka bAkI rahI mAnuSa janma motiyokA hAra hai hai gabAra tAge ke vAste bhAvArtha indriyoM ke mukha ke liye tUtradhA isamotiyo ke hArako tor3atA hai f " ; saMsArI jIva citavana kathana matta gayanda chaMda. cAhata hai dhana hoya, kisI biva' to saba kAja sareH
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajenazataka 38 gahanA kachu' vyAha sutAsuta ya rAjI / geha cunAva kA vAMTi bhAjI / cintata yo dinajAta cale yama, Aya a cAnaka deta dhakA jo / khelata khela khilAra gae raha jA ya rUpI zata ra kivojI // 32 // zavdArtha TokA (sareM ) pUre hoM (jiyarAjI ) jIvake (geha ) ghara ( sutA ) veTI [suta] peTA ( cintata ) socate huve ( yama ] yamarAja ( khilAra ) khelane vAle (rupI ) ThaharI rahI kAyama rahI ( bAz2o khela saralArtha TIkA saMsArI jIva aisA citavanakarate haiM ki kisI biva dhana hoya jo lovake sAre kAma pUre hoM jaise ghara cunAvoM kucha gahanA banAvoM beTe aura beTo ke vivAha ko bhAiyoM meM bhAjI bAMToM aisA socate dina cale jAte haiM yama brarAja acAnaka Anakara dhakkAdetA hai bhAvArtha mota zrAjAto he khela khela tehuve khrilAro uTha gaye parantu zatara jako bAjI badastUra kAyama rahImA ghArya samArI loga cala te huve parantu saMsAra ke kAma usIprakAra bane rahe 013010 mattagayanda chanda teja turaGga suraGga mile raya' manta mata utana khare hI / dAsakhavAsa avAsa aTAdhanaM, jo karorana kozabharehI /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka samaye tu kahAbhayu henara, choDa cale java bhanta chrhii| dhAmakhararahi kAma pararahi'dAmagarerahi tthaamdhiiho||3|| zabdArtha TokA (teja) cAlAka (turaMga ) ghor3A ( duraMga) bhalA raMgIna (matta )nasa (mataMga) hAthI (utaMga] uMcA (dAsa ) se vaga gulAma (khavAsa) khAsanaukara (pravAsa ] makAna [ aTA) aTArI ( koza ) khajAnA (chare) akele ( dhAma) makAna ( gare) gaDhe (ThAma) sthAna saralArtha TokA nijaghor3e bhale raga ke ragharace masta hAtho khar3e haiM dAsa arthAt vAMde khavA sa arthAt khAsa naukara makAna ghaTArI dhana jor3akara karoroM khajAne ma ra henara yadyapi aise bhayeto kyAhuvAjaba antakAla meM sabako chor3akara akele cala diye makAnakharairadikAma sAre parerahi dAmaiso sthAnadharera hivA gaDerahi abhimAna niSedha varAna ghanAkSarI chanda . . kaJcana bhaNDAra bhare, motina ke puJjapare, dhane
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdhara mazataka 41 loga hAra khare, mAraga nihArate / yAna naDhe Do late hi; bhIne khara bolatehi, kADako to o rameka nIke na citArate / kauloM dhana khAMge tela, kahe to na jAMge teDa, phireM pAya nAMge kAM " ge, para paga bhArate / ete pai ayAnAgara; bhAnAra hA vibhopAya, dhRga hai samajha teDa, dhanA saMbhA rate // 34 // zavdArtha TIkA ( kaMcana ) sonA (bhaMDAra) kuThiyAra (puMja) samUha Dhera ( dvAra) da ravAjA ( mAraga ) rastA ( nihArate ] dekhate ( yAna ) savArI [ bhI me) itake mulAyama (neka) tinakabhI ( nIke) bhaleprakAra ( citA te ] citavanakarate ( koloM ) kabataka [ teca ) tepuruSa (pAyanAMge ) nAMge pAva [ kAMge ) kamale ( etepai ] itane para ( ayAnA ] bholA anajAna ( garabhAgA ) mAnavAlA ( vibho / saMpatti saralArtha TokA Woh kuThiyAra bhare aura motiyoM ke Dhera para bahutase manudha dAre khare ra 'stA dekhate sacAro para caDhe huve phirate dhIme bola bolate kisIkI ghora farait raprakAra na citavana karate kaba taka dhanavAMge dhana nivara nA gA phira aisI gati hogI ki koInAmabho unakA nalegA aura parAyepai dAr3ate phireMge itane para ajJAna saMpatti pAkara mAna vAlArahA tina
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ } 42 bhUdharajaimazatakA manuSyoMkI samapara dhikAra hai ki dhana ko nahIM samAte haiM ' Ge ghanAkSarI chaMda " dekho bhara yovana meM, putrako viyoga bhayo, taise hi nihArI nija, nArI kAla maga maiM / jeje pu nyavAna jIva, daukhate the yAnahI pai, raMGkabhaye phi haiM teDa, panahi na paga maiM / etepai bhAga dhana, jautavasoM dhare rAga, hoya na vairAga jAne, raha 1 go alaga maiM / AMkhana soM dekha andha, sUse ko 1 andherau dharai; aise rAja roga ko i, bAja kahA jaga maiM // 35 // zabdArtha TokA ( bharayovana ) aina javAnoM ( biyoga ) saranA ( nihArI ) dekho ( ga) mAraga (yAna ) savAro ( baMka ) mohatAja ( panahI ] jUto [ a -bhAga ) benasIva ( susekI averodhara ) sUkhe kI adheroM dharanA yaha prasida susA, eka pazu kA nAma hai jojata meM rahatA hai usakA yaha subhAvahai - ki jaba aherI ko apane nikaTa AtA huvA dekhatA hai mAre Darale apa nISAsa mauca se tA hai 'saralAI TIkA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ '43 bhUdharajanazatakA dekhI jaina javAnI meM veTAmara gayA taise hI apanI strI mauta mAraga maiM dekho jo jo pueya vAna savArI para caDhe dikhAI de te the mohatAjA ve phireMhaiM paira meM jUto nahIM itanI ho tuccha bAta para jIva dhana aura jItavase moha kare' hai bairAga nahIM hotA aura yaha jAnatA hai ki maiM pA pa se alaga rahuMgA apanI AMkhoM se yaha avasthA dekha kara mUrkha sUbe ke so adherI dharatA hai bhAvArtha jAna pUcha kara andhA vane hai aise bar3e roga kA jaga meM kyA ilAja hai dohA chanda jaina bacana aJjana baTo, Aja chu gurU parabIna / rAgatimaratabahunamiTai, baDorogalakhalauna // 36 // zabdArthaTIkA (vaTI ) golI ( paravIna ] catura ( timara ) andherA ( tavAna ) tabhI . saralArtha TIkA jaina bacana ajana ko golI haiM jisko gurU catara bhAMja te haiM tisa para bhI rAga rupa timara dUra nahIM hoto var3o bhArI roga jAnI mArAsa nija-vyavahAra nAthana
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhr'jlmn ghanAkSarI chaMda joI dina kaTai soI, Ayu maiM avazya dhaTai, bUMda bUMda bIte jaise, aJjali ko jala hai| deha nita jhona hoya, netra veja hauna hoya, yobana malauna hoya, chIna hoya bala hai| Avai jarA nerI tAke, bhantaka aharau pAya,paramonajIka jAya,narabhoni phala hai| milI milApaujana, pUchata kuzala me ro,aisauhodazA maiM mitra; kaahekaukushksshai|37|| zabdArtha TIkA [hina) para (avazya ) nizcaya (jhona) duvalI (chIna ) kamatI (ne rI) nIka (aMtaka ) mota (ahero) zikArI (kRyata) bhalAI riyata - sarakSArtha TokA jo pana kaThai hai so umara meM nizcaya ghaTe hai vRnda 2 ko tulya badota hoya hai jaise aMjalI ko nala zarIra nita dubalA hoya hai AMkhoM kA teja ho mahoya hai yovana mailA hoya hai aura bala kamatI hoya re bhaba bur3hApA' manoka pAvehai kAsakA zikArI tere para tAka lagA ve hai parabhava namo kahoya hai nara bhava niSasa nAyaba mila ne vAle jIva milakara cairiyata
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 45 pUra hai sI he mitra aisI avasthA meM bojaparavaraNama karI kAIkI ceri marAha PRO bRddha dazA kathana mattagayaMda chaMda dRSTi ghaTI palaTI tana kI chavi, vasabhaI gatila chanaI hai| rUsa raho paranau dharanauati rakabhayo parayasa laI hai| kampata nAra bahai mukha lAra, ma hAmati saGgata chADa gaI hai| aGga upaGga purAna bhaye tiza, nA ura aura nabIna bhaI // 38 // zabdArtha TIkA (dRSTi) najara (vi) rUpa (baGga) bAMkI (gati) pAla (E) kamara (naI) bA~ko TeDo ( paranauM) vyAhIhuI (gharanI )trI (pati ) bahuta (ra) mohatAja ( parayaca )! mela khATa (bhAra) garadana (nAra ) rAta ( mahAmata ) uttama budhi ( saMgata ) sAtha (aMga) rake bar3e Tukar3e jese hAtha paira (upaGga ) bharIra ke choTe Tuko veSa gubI naca pAdi (timanA ) naSNA cAhata (ghara) dA ( mabIna )naI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ egertrana saralArtha TokA najara ghaTagaI zarIra kI chavi arthAt ronaka jAtI rahI cAla bAMkIhI gaI kamara TeDhI hogaI gharako byAhI strorusaraho hara taraha se mohatA hokara khATa le laI nAr3a kAMpane lago, sukha se rAla Tapakane lagI tama buddhi ne sAtha chor3a diyA jitane zarIra ke aMga upAMga the so vAreSu rA me hogaye parantu naSNA aura navIna paidA hogaI 46 ; - ghanAkSarI handa 1 rUpako na khona rahyo, tarujyoM tuSAra dahyo' bha yo patakara vidhoM, rahoDAra sUnau sau / kRdarobha I hai kaTi; dUbarI bhaI hai deha; ubara iteka A yu, sera mAMha mUnausI / yovana nai bidA lonI, jarA naiM juhAra konI, hauna saI zuddha buddha, sabau bAta Unau sau | teja ghaTyo tAvaghaTayo, jItaba sa cAba ghaTayo' aura saba ghaTe eka tilA dinadU nosI // 36 // . zabdArtha TIkA (khoja] nizAna (taru) vRkSa (sudhAra) pAlA (do) malAyA (cAra) DAlo zAkhA (khUnI ] khAlI ( kUbarI ) kubar3I ( kadi ] I
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka kamara [TUbarI] duvajo kama ( ubaro) bAMko [ka) itanIva / pUno) ruIkI banatI hai sUta kAtane kI (bidA ) rukhasata ( narA] bur3hApA [ juhAra ) rAma rAma salAma (unnIsI) unnIsa kamatI (dina dUnoso) dinAdana adhika saralAI TIkA kapa kA na khoja raho zarIra aisA hogayA jaisA pAle mArAhakSa patajhara hokara sUnA ho jAve kamara kubar3I hogaI deha dubalo ho gaI itanI bAkI rahagaI jitanI sera mAha pUnI javAnoM ne vidA lInI buDApe ne rAma rAma Akaro zuddha buddho jAto rahI sabI bAta unnosahogaI a . rthAt ghaTa gaI teja ghaTa gayA tAba ghaTa gayA jIvana kA cAva ghaTa gayA isoprakAra aura savabAta ghaTI parantu traSNA dina dugano hogaI ghanAkSarI chanda aho ina chApane a; bhAga uTai nAMha jAnI, bI tarAga bAno sAra, dayArasa bhInI hai| yobanake jora thira; magama aneka jauba, jAnaje satAye' kahIM karuNA na konI hai| teI aba jIva rAsa Aye para loka pAsa leMge baira deMge dukha, bhaInA nabaunI hai| unahI ke bhayakAbha, rosA jAnakAM patayAhauuraDokarAne lAThIhAyalauMnI hai|4.||
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharalainazataka . zabdArtha TokA (bhono) bharohuI milo huI ( thira) sthAvara jIva pacara ( agama ] calanevAle jova cara (rAsa) samUha (bhaInA) InA! navonI) na / ghAta (DokarA) va DhA - saralArtha TokA isa manuSane apane prabhAga ke udaya de yaha nahIM jAmo ki jina bAnI mAra dayA rasa bharohuI hai yovana ke jora maiM carA cara jIva jAna kara ma tAye dayA karI nahIM so jIva rAma parazoka pAsa pAne para teresevarale / ge aura duHkha dege yaha yAta navIna nahIM hai sadova se cano pAtI hai sasAyA huvA samaya pAkara badalA letA hai una satAye huve jIvoM ke bhaya kA bharosA jAna kara bhAMpatA hai DaratA hai isa kAraNa bane lAThIhA ghalaI hai prAyaH bUr3he puruSalAThIhAtha meM se te hai ghanAkSarI chanda jAko indra cAhe aha' mindra se umA hai nAsoM nauva mokSa mAhe jAya momala vahA hai| aiso nara janma pAya' vijai baza zoyakhAya' jaise kAMca sATai sUTa' mAnaka gamAvai hai / sAyAnadi bUDI jA' kAyAvala teja chaujA' yApana taujA aba
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ . bhUdharajenazataka .kahAbanAvai hai / tAtai nija sausa DholeM, nIce nena kIye Dole' kahAbaDa voleM badha; badana durA zabdArtha TokA [ indra) devatAvoMkArAnA ( ahamindra ) meM rAjA navadiza aura pAMca cokharoM ke devatA ahamindra kahAte haiM yahAMbar3AI chuTAI nahIM haiM sabasa mAna haiM ( mAhaiM ) umaMga kare ( bho ] saMsAra ( mala ) maila ( sAMTa ) badale (moNaka ) cunno maNi vizeSa [ gamAva) khove [mAyA) moha ( vUr3a) DUba [ kahA ) kyA ( tAte ) tisa kAraNa (Dhole ) nauMcA kare (durAve hai ) chur3Ave hai saralArtha TaukA jisa nara janmako indra cAhaiMauratrahamindrave jAkI umaMga karahai auraji saseja vamokSa mAMha Akara sasAra rUpa maila ko bahAtA hai aise nara na namako viSaya vaza hokara khoya khAya diyA jaise kAMca ke badale maiM cunI maNiko detA hai bhAvArtha narajanmako no masi ke tulya hai viSaya bAsa nAmaiM jo kA~ca tulya hai badala kara khovehai moha rUpa nadA maiM DUva bhI jA aura kAyAkAbala bA tena ghaTagayA tIsarA sasaya bur3hA pekA pAga yA adhakyA banAva tisa buDApese nija sIsajhuke hai aura akhi nI cI karahai aura kyAvar3A bola bola sakate haiM bur3hApAzarIra ko chipA ve haiM ...-. ...
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ musslaamn matta gayanda chaMda dekhara jora jarA bhaTako yama' rAja mahIpatika a gavAnau / ujjala koza nizAna dhare bahu roganako sa~ga phauja palAnI / kAya purau tana bhoga caloji sa' Avata yovana bhUpa gumAnau / lUTa laI nagarI sagarI dina; doyamakhoyahinAma nizAnI // 42 // . zabdArtha TIkA ( dekhA ] dekho (bhaTa ) zUra vIra (mahIpati ) rAjA ( agavAnI) Age calane vAlA (ujjalakeza) supeda vAla (nizAna ) bhaMDA(pannA nI) peladaI ( kAya) zarIra (purI) nagarI ( bhUpa) rAjA (gumA nI) mAna vAlA saralArtha TIkA buDhApeke zUra bIra yama rAjAkaagabAno kevala ko dekho supeda yaulI ke. bhaDe lekara bahuta merogoM kI phauja apane sAtha meM pela daI yovanarU pa rAjA jI abhimAMnauM thA tista Ane para kAya puro nagarI chor3a kara bhAga calA sAro nagaroM dina doya meM lUTa kara nAma nizAnI khoda I bhAvArtha zarIra jAtA rahA dohAchanda .
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka 51 sumati chora yovana sameM' sevata viSai vikAra / khala sA~Te nahi~ khoDUye' janma javAhara sAra // 43 // zabdArtha TokA [ sumati ) utama buddhi ( viSaya ) indriyoM ke sukha ( bikAra ) khoTa (kha la ] gvalo arthAt tila vA sarasoMkA phoka jo tela nikAlane ke pIche raha jAtA hai ( sAMTe) badale (sAra) gUTA arthAt khalI vA phokakA biruddha zabda hai saralArtha TokA yovana samaya maiM sumati ko chor3a kara viSaya bikAra kI sevA mata kara khalike badale meM janma rUpasAra javAhara arthAt maNiko mata khove kartavya zikSA kathana ghanAkSarI chanda deva guru sAce mAna' sAco dharma hiye Ana' sA cohi bakhAna suna' sAce pantha Ava re / jIvana kau dayA pAla, jhUTa taja corau TAla; dekha na birAno bAla' tinA ghaTAva re / apanI baDA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 bhUdhara jainazataka I para' nindA mata kare bhAI, yahI caturAI ma da mAsa ko bacAva re / sAdha ghaTa karma sAdhu, saGghata maiM baiTha jauva' jo hai dharma sAdhana ko, tere cita cAvare // 44 // zabdArtha TokA (hiye) hRdA ( bakhAna ) bacana ( pantha ) rastA (bAla) strI (ni ndA ) pITha pIche burAI karano ( sada) madrA (ghaTaka ) chaH kamjo jaino ko kara ne yogya hai sikAya arthAt sAmA yaka vizeSa 1tapara ji na deva kI pUMjA 3 saMyama arthAt brata nema kara indriyoM kA rokanA 4 guru bhakti 5 dAna 6 ( cAva ) umaMga saralArtha TokA deva aura gurU jo so cehaiM tinako mAna aura jo socA dhammaM hai tirako ' hRdaya meM dhAraNa kara aura sAcohI vacana suna aura saccehI rastenAva jIvoM kI dayA pAla jhUTha ko taja coro ko TAla parastrI ko dekhamata tRSNA ko ghaTA apanI bar3AI parAI burAI matakara yahI caturAI hai ki mada mAMsa kA bacAva kara aura pUrvoktA SaTa kammaM joja nI ko karaneyo yahaiM unakA sAdhana kara aura jo dharma sAdhana kA tere cita meM ghAva hai to sAdhusaMgata Tha
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRdharaunazataka .53 ghanAkSarI chanda sAco deba soI nA maiM, doza ko na leza koI, bAhi guru sAce ura, kAu ko na cAhahai / sa ho dharma vahI jahA~, karuNA pradhAna kaho, granyate I Adi anta, ekasI nivAha hai| yahI jaga ra na cAra, dUnahI ko parakha yAra, sAce leu jhUTha DAra, naramI kA lAhA hai| manuSa biveka binA pazu kI,samona ginA, tAtai yahI ThIka bAta, pAranI salAha hai // 45 // zabdArtha TokA (leza ) lagAva ( karaNA) dayA (pradhAna ) bar3A (anya ) zAstra ( ratnacAra ) deva 1 guru 2 dhadha 3 zAstra 4 (lAhA ) lAbha (viveka) bicAra [ salAha ] bhalAI sammati mazavarA saralArtha TIkA vahI deva sAce haiM jina meM koI prakAra ke doSa kA bagAvanahIM hai aura gurU vahI sAMcehaiMjina ke mana maiM kisIkA moha nahIM hai aura dhamma vahI zuddha hai jisa meM dayA pradhAna mAnI hai aura zAstra vahI ThIka hai jahAMpA dise le kara aMta taka eka sAnivAha hai kahIM virodhIvadhananahIM saMsA bamaiM yahI cAra ratna haiM hemina ina ho kI parikSA saJcA grahaNa karamA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghr'liilngg The ko chor3a narabho kA yahI lAbha hai manuSa vicAra vinA yaza ko tulya mAnA gayA hai isa liye yaha bAta ThIka pAranI arthAt bhane prakAramA ta karanI yogya hai deva lakSaNa mata birodha nirAkaraNa chaSpa chanda jo jaga vastu samasta, hasta tala jama nihAreM / jaga jana ko saMsAra, sinbu ke pora utAreM / Adi anta avirodhi, bacana sabako sukhadAnI / guNaananta jisa mahi, rogako nahIM nizAnau / mAdho maheza brahmA kidhI, bardhamAna ke borayA / yecihananAnanAke crnn,nmonmomubhaadevvhaa46| zabdArtha TIkA vastu) padArtha (samasta ) sarva ( hasta tala ) ithe lo (ama ) ji ma base (nihAreM) dekheM (sindhu) samudra ( avirodha ,birodharahitamA dho ) viSNu (maheza) ziva (thaI mAna ) mahAyora (bauDa ] bauhaba tAra ( naso) nasatAra saralArtha TaukA
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajenazataka saralArtha TIkA jasko bAre padArtha mamAra ke hatha lo merI dikhAI dete hai aura aMsArI jIvoM ko saMsAra samudra ke pAra utArate haiM jinake avirodhI bacana Adi anta matrako sukha dAtA hai aura jisa mAMha ananta guNa hai kAUprakAra ke doSa kA cihna nahIM hai brahmA viSNu maheza mahAvIra vA bauddha koI hoya jisameM lakSaNa hoM usa ke caraNoM ko namaskAra vArUha vaha devahe . 6 EUR0 yacca viSai jIva homa niSedha 55 ghanAkSarI kanda kaheM pazu dona suna, yajJa ke karaiyA mohe, homa tAna meM, kaunasI baDAI hai / vargasukha meM * na ca, deu mu ya na kaha, ghAsa khAyaraha mere, yahI mana bhAI hai / jo tU yahI jAnata hai baMda yoM bakhAnata hai, yajJa nalo jauva pAbai, kharga mukhadAI hai / DAreM kyoM na vaura jAmaiM, apane ku TamvahI ko, mohe kyoM jAre, jagata, Iza kau Tu hAI hai // 47 // 4
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajenazataka zabdArtha TIkA (dona) garIba ( yajJa ) jomana ( homata ) Aga maiM DAlanA ( kuTamba ( kugavA ( jagataIza) paramezvara (duhAI ) phariyAda saralArtha TaukA garIba pazu aisA kahate haiM ki he yajJa ke karatA suna mujhe aganImeM DAla ne meM kaunasobaDAI hai svarga kA sukha meM nahIM cAhatA kucha mujhe do ai bhAnahIM kahatA ghAsa khA kara rahatAhI yahI mere manameM AI hai, jo tU aisA jAnatA hai ke veda aisA kahai hai ki yajJa jalA jova vargasukha DhA tA pAtA hai tau hai bhAI jisa maiM apane kuTamba hI ko kyoM nahIM DAna tA mujhe kyoM jalo vehai duhAI paramezvara kI sAtobAragarbhitaSaTakarmaupadeza ---- - chappai chanda adha andhera Aditya, nitya sinbhAya karoje / somAyama saMsAra tApa, hara tapa kara lo jai| jina bara pUjA nema, karo nita maGgala dAyana / budha saMyama Adiro' dharo cita zrIguru pAyana /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka 57 nijbitsmaanabhimaanbin,sukrmupchidaankr| yosanisudharmaSaTakarmabhaNa, narabholAhAleu nara // 48 // zabdArtha TokA (zrAditya )1sUrya (nita ) sadIva (simjhAya ) sAmAyaka vizeSa ( somAya )2somaMayaM arthAt yezItala (tApa ) garamo (hara ) harane vAlA (bara) RoSTa ( maGgala )3Ananda (dAyana ) denevAlA (buddha)4 pati (saMyama ) indriyoM kA rokanA ( AdaroM ) Adara sanamAna se ( guru ] 5zikSaka (vita ) dhana ( suka)6 karane yoga ( supaca ) pacane yoga ( sani ) sunale (SaTakama) cha kamma jo Upara kahe aura zrAvaka ko kara ne yogya hai ( bhaNa) kahe sAtau bAra ke nAma jana para aGga kara diye haiM jAna lenA saralArtha TIkA pAparUpa andhere ke dUra karane ko sUrya ke tulya kI siljhAya mAmA yaka hai so nita karaye aura sasAra rUpa garamoM ke dUra karane vAlA jo zIta la tara hai sIkaraye aura jina bara pUjA karane kA nitya nema karo kasI hai jina vara pUjA maGgala kI dAtA hai aura bhIvuddha Adara sanamAna se saM yama dhAraNakaro aura zrIguru ke caraNoM maiM citadharo aura apane dhana samA na mAna chor3a kara kara ne bA paca ne yogya jo dAna hai so do isaprakAra mosudhamma chaH kama kahe te sana aura nara bholAbha grahaNa kara
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhara janazataka dohA kanda yeho kaha vidhi karma bhana, sAta bisana taja vara / isa hau paiMDe pahu~ ciye, kramakrama bhavajantatIra // 46 // zavdArtha TIkA 58 ( bhaja ) smaraNa kara ( visana) pApa / bIra ] bhAI ( peMDe ) te ( ma krama) sahana [ tIra] kinAre saralArtha TokA ye cha: ko ko Upara kahe smaraNa kara aura sAta visana arthAt pApo noce kar3e jAte haiM hebhAI choDa ima rase sahaja sahaja sasAra rUpa jala ke kinAre para pahuca jAyagA bhAvArtha saMmAra rUpa samudra ko pAra kara degA arthAta moca gAma hogA na satavyasanAthana jUbAkhelana1 mAMsara madara, neyA bisana zikAra5 / corau6 para ramaNI ramaNa, sAtoM pApa nivAra // 50 // zabdArtha TokA [ma] madirA (bezyA) desamA raeDokso ( paramayoM) para (ramaNa )
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharaje nazataka bhogakaranA (nibAra ) chor3a 5.6 saralArtha TIkA jUvAkhelanA mAMsa khAnA sadarA pono besabA rakhanIM zikAra khelanAcI rI karanAM parastro se bhoga karanAM ye sAtoM bisana chor3a jUtrAniSedha kathana kUp chanda sakala pApa saMketa, ApadA heta kulacchaNa / kalahakheta dAridra' deta daukhata nija acchaNa | guNa sameta yazazeta, keta ravi roka jaise | zraguNa nikara niketa, lakhaleta- dudhajana aime / jUvAsamAna isaloka maiM, aura ana tanapekhiye / isabisanarAyakekhelako;kautakahUM nahi~ dekhiye 51 zamdArtha TokA ( kala ) saba ( saketa ) saina izArA avadhi ( ApadA ) vipata (kulacchana ) khoTe lakSA ( kalaha ) jhagar3A ( kheta / cija gara ( dAridra ] kagalA pana ( acchaNa ] RkSaNa - AMkha sameta sahita '
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazataka [yaga ) jasa (zeta ) ujvala ( keta) navagraha ( nikara ) samUha-bahuta (niketa ) ghara (budhajana ) paNDita ( loka ) saMsAra ( anIti ) aM. nyAya ( peSaye ] dekhiye ( visanarAya ] pApoMkA rAjA ( kautaka) ta mAMzA saralArtha TIkA sAre pApoM ko avadhau vipata kA kAraNa jhagar3e kAsthAna kaMgale panakA dene vAlA yesArI bAta apanI A~khoM se dikhAI detI haiM jaise ketu sUrya ko guNa aura ujjala yaza sameta roke hai aise isa jUve ko avaguNoM ke sa mUha kA ghara paNDita loga dekheM haiM jUve ke tulya isa loka meM aura koI anyAya na dekhiye isa pApoM ke rAjA ke khela kA tamAzA bhI dekhanA ucita nahIM hai mAMsa niSedha kathana chappa chanda jaGgama jI ko nAsa, hoya taba mAMsa kahAvai / saparaza Akrata nAma, gandha ura ghina upajAvai / naraka yoga niradaI; khAMha nara noca adharamau / nAmaleta tajadeta' azana uttama kula karamI /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazataka yahaazubamUlasababuro'kamakularAsanivAsanitA AmiSaabhakSaisakesadA'varajodoSadayAlacita52 zabdArtha TIkA (saparaza) chUnA ( prAkata ) rUpa AkAra ( gandha ) durgandha ( ura] @ dA (dhina ) napharata (pazana ) bhojana (azucamUla ) azuddhatAkIjar3a (rUma) kor3A ( rAsa) samUha (nivAsa) sthAna (AmiSa) mAsa (prabhaca ] nahIM khAne yoga saralArtha TIkA para jIvoM kA nAsa hoya jaba mAsa kahAtA hai isa kAchanA aura rUpI ra nAma hada meM gintAnI paidA karatA hai naraka ke yoga niradaI noca a dhammI loga ime khAte hai aura uttama kula sukammauM puruSa jisa kA nAma sunakara bhojana khAnA chor3a dete haiM yaha abhadatA kI jar3a sAro bastuvoM se burI kor3oM ke kula ke samUha kA ghara so mAMsa abhakSahe hedayAlu cita isa ke doSa sadIya barajo roko madirA niSedhakathana ------ milA chanda kamarAsakubAsasarApada hai; zucitAsaba kUvata jAta shii|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Precapm khbhaalmnd jisazanakiye mudhijAyahiye; jananaujanajAnatanArayahI / madAmamaaura niSedhakahA; yahajAna bhale kulamaiM na ghii| dhikahaiDanakobahajodajalo jinamRThanake mtliinkho|53| zabdArtha TokA (sarApada ) sirase pairataka ( zucitA pavitratA (pAna) pa.nA (ma nanI ] mAtA [jana ) manuSa [nAra) stro ( nibaMdha ) khoTA [gahI) grahaNa karo ( launa) bhalo . saralArtha TokA madarA sirase paira taka kIr3oMkI rAsa aura durgandha haiM jisake pInemehade kI zuddhitA jAtI rahatI hai aura madarA pIne vAlA puruSa matta hokara mAtA ko apanI strI jAna letA hai sadarA vItalya aura bAyoTo bastu hai aisA jAna kara madarA bhale kulameM grahaNa nahIM karo unaduruSoM kodhi kAra hai aura vaha nova jalo jina mUroM ke mana meM sona mAno hai| . bezyAniSedha kathana dumilA chanda dhanakAraNapApaninautakarai; nahi torata neha yathAtinako /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka lavacAkhatanocanakamuhako; zucitAsabajAyachaye jinko| sadamAMsabajAranikhAMyaptadA; andhalevisanonakaradhinako / gaNikAsaMgajesaThalaunabhaye;dhika haidhika haidhika haitinako54 zabdArtha TokA [pApani ] kasabI-raNDI ( yathA ) naisA (tina ) tinakA ( bajArani ) vAjAro-raNDI koThekI baiThane vAnI ( adhale ) andhe ( bimano) pApo ( gaNikA ) kasabo ( lIna ) aAmanA / saralArtha TaukA dhana ke kAraNa ragar3I prIti karato hai nahIM to proti ko aisA tor3a DA natI hai jaise Dhaga ko tor3ata haiM aura nIca puruSoM ke proSToM ko cAkhatI hai jisa kamavI ke chane se mAro pavitratA jAtI rahato hai maTirA mAMsa vajAranI nitya khAto haiM phirabhA andhe pApo ghina nahIM karate gaNikA saGga mUrkha Asakta hogaye una ko bAra bAra dhikkAra hai| AkheTaniSedha kayana ghnaadaar'ii skul kAnana maiM basai aisI, Anana garIbajauva, prAnanasoM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 . bhUdharajenazataka pyAra prAla, pUno jita pAsa hai / kAyara abhAvadha rai, kAsoM dauna hoha kAre, saho sauM Darai dAMta, liye tina rahehai / bAu so na roSa puni, kAu ma poSa cAhai, kAuka paroSa para, doSa nAghare hai| neka khAda sArave ko, ailo gomAraveko, hAhAM re kaThora tero, kaise kara bohai / / 55 // zabdArtha TokA ( kAnana ) vana ( Anana) aura na koI (pAna ) jIva ( paMjI) nA . saramAyA ( kAyara ) Darapoka (droha) vaira (dAMta maiM tina lenA) prati daunatA karano AryakhaNDa meM rIti hai ki ati dInatA samaya haNa dAMta meM lete haiM (roSa ) rana gussA ( puni ) phira (popa ) pAlana (paropa) eva-kuvacana [ doSa ] aparAdha (nesa) thor3e (khAda ) maje-jAyace (sara * ravaiko) pUrAdhArane ko [ magI ] hiranI (bahai ) cale / saralArtha TIkA bana maiM bastI hai aura koI aisA garIba jIva nahIM hai kevara apane prAM gau se nyAra hai aura prANako bI jI jisa ko pAsa hai aura kucha pAya nahIM kara poka subhAva dhare hai yisI se garIba repa nahIM karatI savahI se Dara tIhai dAMta maiM pa liye huve hai bicaura rajanahIM aura kisI ne bhayanA pAlana nahIM cAhatI kisI ke soTe bacaga para doSa nahIM dharatI ghor3e ke bAda ke vAste somagi ( milI avakhA apara kaha pAye hai bhAra praratha hAhAra kaThora tero se sAtha rahate haiM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazataka corIniSedhakathana hu hu cintAto na cora, rahata cauMkAyala sArai / paur3eM dhanI biloka, loka ni mila mArai / prajA pAlakara kopa; topa para ropa uThAvai / marai mahAdukha dekha, anta gaucau gati pAvai / bhuvisstmuulcoriivisn,aghttvaasaaynbr| prvitmdttanggaargin,nautnipunnprsainkrraa56|| zabdArtha TIkA (cintA ) zoca (coMkAyala) cukavA jhijhakanA (pI.) dukhadai ( prajA pAla ) rAjA ( kopa) kodha (ropa ) khar3Akara (bhAsa ) dukha ( para bita) parAyAdhana (adatta ] vina diyAhubA ( aMgAra ) AgakA pieDa (bhIti nipuNa ) nIti cAtura noti mAtA ( parase ) kube (ka ra] hAtha saralArtha TIkA cora ke mana se kabhI cintA nahIM jAtI saba jagaha cokamA rAtA hai aura dhana vAle deva kara dura de ye haiM aura nirdaI puruSa sikha kara
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazataka mAre, prajA pAlaka kodhita hokara topa para khar3A kara uDAve ko ra mahA dukha dekha kara mara tA hai aura anta maiM nIcI gati pAtA hai ghI rI bisanabahu ApatoM ko jar3a hai jisa ke doSa pragaTa dikhAI dete haiM pa ra dhana curAye huve dhanako aGgAra samAna nIti nipuNa puruSa hAtha se na hIM chUte parastrIniSedhakathana AUR 8- 10 chappa chanda kugati bahana guNa dahana, dahana dAvAnalamI hai| muyaza candra ghana ghaTA, deha kRzakarana chaI hai| dhanasara sokhana dhUpa, dharama, dina sAMjha samAnau / vipata bhunaGga nikAsa, bAbaI beda bakhAnI / ehibidhaanekauguNamarI, prAnaharana phAsoprabala / matakarahumitrayahajAnakara, parabanatAsoprItamala 57 // prAbdArtha TIkA ( kurgAta ] khoTI gati ( bahana ) jojo (gahana ) gahanA (dahana ) annAne vAlI ( daba) vanako Aga [ anala ) Aga (davAnala ) jo ArgadujhAI nahIM bujhato [ kaza) dubalo ( sara )tAlAba (sokhana )
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajenazataka soSane vAnto (bhujaGga) sarapa (nivAsa) sthAna ( pravala balavAna (pa rabanatA) parastrI saralArtha TIkA parastro kuti kI bahana ora guNAMkI harane vAlI aura jalAne koeM sI hai jaisI bana ko bhAga suyaza rUpa candra mAM kI deha laza karane vA ste ghana ghaTA ke tulya hai dhana rUpa talAva ko sokhane ke vAste dhUpa sama hai dharma rUpadina ke vAste sAMjha kAla ko barobara hai vipata rUpa sarapako 'bAMbaI zAstra ne kahI hai isa prakAra aneka prakAra kI auguNa bharo prANa hara ne vAlI vala vAna phAMsI hai he mitra aisA jAna kara para strI se e kapala bhIta mata kara strotyAga prazaMsAkathana NROO LY damilA chanda diva dIpaka loya banI banatA, jar3a jIva pataGga jahAM prte| dukha pAyata prAna gamAvata haiM; bara ne nara haiM iTasoM jarate / mamAna vicakSaNA a kSaNa ke,basa hoya anIta nahIM krte| paratI la kha ne dharatoM nirakheM, dhana haiM dhana haiM dhana haiM na '. ra te // 58 // .
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhr'jnghn pradArtha TokA diva) prakAzita rozana (baraje ) roke (vipakSaNa ) catura ( akSa * ] AMkha (anIta) anyAya (to) stro (nirape ) dekhe saralArtha TIkA parastI prakAza mAna divale ko loya tu ya hai sUkha jItha jo patana ke tutya ubha para par3ate haiM aura dukha pAte haiM prANa khote haiM haTa kara ke ja lave haiM rokane se nahIM rakhate isa prakAra catura manuSya prAMkhoM ke barAho karaanyAya nahIM karate je puruSa para to arthAt para stro dekha kara dhara tI nirakhe hai chan puruSoM ko dhandha hai 3 damilA chanda diTha zaukha ziromaNi kAraja sai, jagamaiM yaza A rakha tehi lahaiM / tina ke yuga locana bArima haiN| isa bhAta bhacAraNa bhApa khaiN| para kAmani ko sukhacandacirauM' mudakAya sadA yaha Teva ghai| dha na bovana hai tina nauvana ko,dhanamAMva umaiM ura mAMjhacahaiM // 56 // zabdArtha TIkA [dikha) majabUta (bora) yA dhasana (piro mani) uttama pradhAna
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUgharajenazataka 66 ( bhArabha ) STa uttama ( yuga bocana ] donoM pAMca [ bAfraNa ] kama la (acaraja ) prAcArya zAstra pakkA gurU ( citai ) dekhe ( Teva ) su bhAva ( jIvana ) jIma ( jIvana ) goMvoM ko ( mAya ) bhAtA ( u ) peTha ( mAjha ) madhya saralArtha TokA bo puruSa zaula maiM ( jo ziromaNi kArana hai ) majabUta hai sasAra maiMne puruSa uttama yaza se te hai tina purpo ko donoM paoNSa mAMnoM kama hai sApAcA kahate haiM paraso kA candra vat mukha citavana karane para sa dA sunda nAMya haiM paisA subhAva hai aise jovoM kA jIvana dhanya hai bhIras na mAtA voM ko dhanya hai jo aise puruSo ko peTa rakhane kI icchA ka kuzIla nindAkathana ---. hotBesi. masa gayanda chaMda DI para mAra mihora milA hU~, se bilase dudha phona vaDere / kUTana ko jima pAtala pekha khuzI vara kUdAra hota ghanere / je jana kI yaha Teva na hai tina ko isa bho apa kIrati hai re / ga ne ra loka viSe bijalI suka' re zatakhaNDa sukhAca *
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 la ke de // 60 // sudharanena taka zavdArtha TIkA nilajja ) vezase ( bila re ) Ananda kare ( jhUThana ) jhUTha ( pAtala ) pattala ko patte kI banA te hai ( kUkara ) kuttA ( je jana ) jinamanu yoM ko (Teba) subhAva hoya (apa korato ) apayaza ( hai ) hoya (zata) sau 100 ( khaeDa) Tukar3e ( ukhAcana ) sukha kA pahAr3a . saralArtha TIkA 4 jo puruSa para strI ko dekha nalajA deM aura ise Ananda kare so puruSa bar3e buddhihIna hai aura aise jAne jAte haiM jaise jhUTha ko pattaloM ko dekha kutta e apane sanataiM AnandahotehaiM jina puruSoM kA aisA sahaja hai tinako isa janma meM apayaza hai para svo para paralaoNka meM vijalo samAna hai so sukharUpa pahAra va sau 100 Tukar3e kareM hai shsiz -- ekaeka bisana sevanasoM naSTabhaye tinake nAma 00000 O prathama pAMDavA bhUpa' khela jUnA sava khoyo / mAMsa khAya bakarAya' pAya bipatA bahu royo bina jAne madapAna' yoga nAdagaNa dama | cAradA dukha saha; besavA bisana ama /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka nRma brahmadatta AkheTasoM' Tuja zivabhUta adattarati / pararamaNirAcarAvaNagayo'sAtoMsevatakonagati // 6 // zabdArtha TokA [paoNDavA bhUpa) pAMDava rAjA [dhakarAya) rAjA vaka ( nAdoMgaNa) jAdokula ke loga ( da. ) jale ( cAradatta ) nAma ( arama.) prakhajhe (vahmadatta ) rAja kA nAma (AkheTa ) zikAra ( duja ) brAhmaNa ( ziva bhUta ) brAhmaNa kA nAma ( adatta ) coro kA dhana (rati ) racAhuA (pa raramaNi ) parastrI ( rAvaNa ) azApurI ke rAjA kA nAma / saralArtha TIkA pahale pauDava rAjA maiM pUA yelakara sArI saMpati apanI khodaI-mausake kAraNa rAjA vaka dukha pAkara bahutasA royA jAdoMkulake loga vinajAne madirA ponese jale cAradasane vesavA visana alajhanese duHkha uThAye rA jA brahmadatta zikAra khelanesoM aura zivabhUta brAhmaNa coroke dhana maiM raSa nesoM aura rAvaNa laGkA kA rAjA sautAnAma parastrI maiM racanere nAtabhaye arthAt naTa bhaye aura jo puruSa sAtoM visana sevate haiM unakI kaunagati hogii| dohA chanda pApa nAma narapati kare, naraka nagara maiM rAja / tinapaye pAyakavisana, nijapurabasataukAja // 12 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajenazataka jinake jinake vacana ko, baso hiye paratIta / visana prauta te nara tajo, naraka vAptabhayabhauta // 63 // zabdArtha TokA (narapati) rAjo ( paThaye) metre ( pAyaka ) naukara-agavAnI (jinake ) jinapuruSoM ke (jinake ) jinadeva ke (paratosa ) iMtavAra ( bhayabhIta ] urase DarAne vAlA | 72 saralArtha TokA , popanAma rAjA naraka nagara meM rAja karatA hai tisane apane naukara trima noM arthAt pApoM ko apanI nagaro ke kArya heta bhejA hai jina logoM manameM jinadeva ke vacana kI paratota hai te nara vimana prota tajo kisali the ki sima naraka vAsa kA dene vAlA hai jo bhayabhIta hai / kukavi nindA kathana matta gayanda chaMda rAga udai jaga abhrabhayo saGgha' jai saba logana lAna gamAI | saukha binA nara saukha rahA vana, tA sukha sevana kI caturAI / tApara aura race rasa kAvya ka, hA kahiye jina ko niThurAI / anya asUna kau
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka ', akhiyA~ madha, melata haiM raja rAma duhAI // 6 // zavdArtha TokA (sIkha ] zikSA ( mokharahA ) narahA [ rasa kAvya ] rasa rUpa kAvya (niThurAI ) kaThoratA ( melama haiM ) DAlata haiM ( raja ) maTTA ( rAma duhA I.) rAma kI duhaaii| saralArtha TaukA roga udai jagata meM andhA hokara mahaja hI lorgoM meM lAra khorakkhI hai vinA sikhAye hI nara stra sevana kI caturAI sIkharahA hai tirApara kuka biyoMne aura rasa kAvya vanAdaI jina kaviyoM kI kaThoratAko dekho ki andhe vinA sUjhana vAle kI AMkhoM meM aura miTTa. DAlate hai duhAI hai| ma kii| -~280 mattagayaMda chaMda kaJcana kummana kA upamA kahi, deta urojana ko kavi vAraM / apara zyAma bilIkata ke maNi, naula ka ko DhakanI Dhaka chAre / yo sata baina kahai na kuM paNDita' ye yuga AmiSa piNDa ughAre / sAdhanamA ' radaI muhakAra bha, e isahaita kidhI kuckaare||65|| zabdArtha TIkA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazataka. ( kazcana ) saunA ( kumbha) kalaza-ghaTa ( upamA) tasmatA ( urojana) ku ca-chAto [ bAra ) bAle anajAna-mUkha ( zAma ) kAlA ( mazinolaka ) nIlam javAhara ( DhakanI ) capanI sarapoza ( ThakAre) Takadiye (sata vaina ) saccebacana (kupaNDita ) khoTe pahita ( yuga ) do 2 jor3A (zrA mitra) mAMsa ( piNDa) golA ( udhAre) pratyakSa [ bAra] rAkha / saralArtha TaukA mUrkha kavi kucaukI soneke kalazoM se upamA dete haiM aura japara kAlApa na dekhakara nIlaka maNiko DhakanI DhakIhuI kahate haiM aise sata bacana ku paNDita kyoM nahIM kahate ki ye donoM kuca do piNDe mAMsa ke pratyakSa hai aura sAdhoMne jo moha rUpa rAkha inapara bhAradaI hai isa kAraNa kuca ka chu kAle hogaye haiN| bighaanaambiindaar' jubililddaal mattagayandachanda hebidhi bhUla bhaI tumaH sama, me na kahAM kasari bnaaii| dauna kuraGgana ke tanamai tina, danta dhara ka ruNA nahi AI / kyauMna karI tina jImana jerasa, kAvya kareM parako dukhdaaii| sAtha anugraha durjana daNDa du, jasadhate visarI caturAI. // 66 // .
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajenazataka . 5 zabdArtha TIkA (vidha ) brahmA ka ma ( kasatUri ) muzka (dona ) garIba (buraGga) hira * na mRga ( anugraha ) kapA (durjana ) vairI (bisarI) jo vastu cittasejA tI rahI arthAt bhuulnaa| saralArtha TIkA haikama vA brahmA tamase baDo bhUla bhaI tuma samajhe nahIM tumane kahA ka sturI vanAI garIva hiranoM ke zarIra meM jo dAMta meM laNa liye duve haiM tu mako dayA gahIM AI ki aise dona jI ko pApojana kastUrIke lAla ca itarI kastUrI tinakI jIbha maiM kyoM na karI jo parako dukhadAI rasi ka kAvya vanAte haiM yadi aisA karate to donoM vAta sAdhuanugrazca aura du janadaMDa siddha hojAtA tumhArI caturAI kaahaaNgii| sanarUpahastovarNana - -RRB -~ chappai chanda jJAna mahAvata DAra; sumati sAMkala gaha khaNDai / guru aGkuza nahi ginai, brahma chata vRkSa bihaNDa, / kara sidhAnta sara hAni, kela adharAja so tthaane| kAraNa capajatA dharai, kumati karaNI rati mAne /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mRdhiinmn Dolatasukandamadamatta pati, guNapathika aavthrai| vairAgakhamAbAMdhanara, manamatakavicarataburai // 67 // zabdArtha TokA ( mahAvata hAthIdAna [ sumati ] uttamamati (sAMkala ) bajera gaha) ragar3akara [ ghaDai ) tor3e ( aMkuza ) lohe kA aujAra jisase hAthI hAMka tehaiM ( brahmahata ) zomavRtta ( viiNDai ) tor3e ( siddhAnta ) AmajJAnazAstra ( mara ) talAva (bela ) kilola ( agha ) pApa ( raja) miTTI [karaNa kAna (kumati ) khoTImati ( karaNI ) cyanA ( rati ) racanA (suhanda) vairoka AjAda manamaujI { mada ) mAna Dora / matta ) masta (pathika'. vaTeja (khabha ) satUna Teka [ sataGga) hAtho (vicarata ) calata (durai) duraa| saralArtha TokA jJAnarupa hAthIvAna ko DAlakara sumatirupa sakila kI ragar3akara tor3e hai aura gururUpa azako nahI mAnakara usa hatarupa hakSa ko to hai aura siddhAntarUpa tAbako hAni kara hai pAparUpa dhUlamoM kilola kara hai aura capalatA rUpa kAna dharaihai aura kumatirUpa hathanIsoM roce hai aura a pane jora meM masta hokara roka phirahai guNaru pa baTeU jisake sAmane A tAhuA Dara hai Inara aise manarUpa hastIko vairAgyarupa khambha se bAMdha kisa kAraNa manarUpa hastI kA vicaranA burA hai| guru upakAra kathana
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdhara jainazataka ghanAkSaro kanda DhaI sau sarAya kAya, pAnya jova basyo Aya, ratna vaya nidha jApai, mokSa jAko ghara hai / mithyA ni za kArge jahAM, moha andhakAra bhAge, kAmAdikata sakara, samahu ko thara hai / sobe jo aceta soI, khotre nija sampadA ko' tahAM guru pAharu; pukAra dayA kara haiM / gAphila na hajai bhrAta aisohI ambe rI rAta nAgare baTeU nahAMcoranakoDara hai // 68 // zabdArtha TIkA 65 ( DhaI ) TUTI phI ( sarAya ) utArekA sthAna ( pAnya) baTeka [ natrama) sInaratna samya darzana 1 jJAna 2 cAritra 3 ( nidha ) saMpatti daulata (mo kha) moca (miyyA) bhUTa (niza ) rAtri (andhakAra) aAMdhI ( tasakara ) cora (thara) sthAna ( aceta ) gAphila ( saMpadA ) daulata ( pAharU) paha revAlA caukIdAra ( bhrAta) bhAI / saralArtha TIkA TUTI phUTIso sarAya kAyA meM jIvarUpa paTeDa AvaNA ratnatraya daulata jisa ke pAsa hai aura mokSa jisa kA ghara hai mithyArUpa andherIrAta hai aura mo ha rUpa bhAro AMdhI calarahI hai aura komacAdi coroMko maNDalIkAsthA na hai aiso avasthA maiM jo manuSya praceta sovai so apano daulata ko kho
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudharajainazataka . vaihai tahAM guru pahare vAlA dayAkara aise mukAra hai ki bhAI aiso bhaka sthA maiM gAphija na ijiye jAgare vaTheu jahAM coroMkADara hai| cAroMkaSAyajotanaMupAsanayana mattagayanda chaMda chama nivAsa kimAdhuvanI vina; jodha pizAva Dare na Taraigo / komala bhAva upAya binA yaha; mAna mahAmada kIna haraigo / zrArjava sAra kuThAra vinA chala' dela nikandana kauna krego|toss ziromaNi manvapaTebina losaphaNI viSa kyoM utaraigo // 66 // zabdArthaTIkA (chaima ) upavarahita (nidAsa ! vAha (vimA ) kSamA pa.ye huve duHrU kAsahamo ( zrodha ) gussA (pizAca ) bhUta preta ( mAna ) garUra (haraigo) dUrakaraigo (Arjava ) chalarahitapana suzIlatA (sAra) lohA phaulAda (buThAra) kuhAr3A (nikandana ] ukher3anA (toSa ) santoSa sabara (pha ci) sarpa viSa ] jhr| saralArtha TIkA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka upadrava rahita para chimArUpa dhuvanI binA krodha rUpa bhUta DaraigAna TaregA aura komala bhAva upAya binA mAnarUpa mahAmada ko kauna harai gAbhArjavarUpa sAra kuhADe binA chalarUpa velako kauna ukheDagA santo * SarUpa ziromaNi maMtra binA paDhe lobharUpa sarpakA jahara kaise utregaa| miSTa bacana bolana upadeza -- mattagayandachanda kAiku bolata bola burai nara, nAhaka kyoM yazadharma gamAvai / komala baina cabai kina anala, gai kachu hai nasavaimanabhAvai // tAlu chiTai rasanAna vidhai nagha, hai kucha aGga daraud naHAvai // nauvaka hai jiyA hAna nahauM tujha, jI saba nauvana ko sukhapAvai // 70 // . zabdArtha TIkA (kAIku) kisavArasa (baina ) bacana (ca) bole (kina aina ) kyauna hauM (sagaikachu hai na ) lage kucha nahIM (tAlu ) tAlavA ( rasanA ) jIbha (a) godI (jIva) mAmA (jiyA) jIvakI (jI) pAmA jAna . daar| saralArtha TIkA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ muukhtmn nara kisa vAstai vare bola bola kara nAika kyoM apano yaza aura dha ma khotAhai komala vacna kyoM nahIM bolatA jisake bolanemaiM kachu nahIM lagatA aura savako pyArA mAlUma hotA hai jisa se tAlavA chidai nahIM * bhobha bidhe nahIM goda se kachu nAya nahIM aura nIvakI kA hAni nahIM saba jIvoM kA jIva sukha pAvai hai| dhIryadhAraNa zikSAvarNana . ghanAkSarI chaMda Ayohai acAnaka bha, yAnaka asAtA karma // tAke dUra karakeko' balI kou hai| // jeje mana bhAyete ka, mAye puna pApa Apa ' terdU aba bhAye nija, udai kAla laharI // are mere vaura kAe hota hai a dhIra yAmai, kAuko nasIra tU akelo Apa sahara bhaye dilagIra ki ghoM,paura na binaza jAya, yAhote .. sayAne tU ta, mAzAgaura raharai // 71 // zabdArtha TIkA (asAtA kama ) dukhakA dene vAlA karma (bIra ) bhAI (adhIra) be
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka 81 karAra-vesabara-calAyamAna ( sora) sAjhA ( dilagIra ) dukhamAna [para] dukha (binaza ) nAza honA / saralArtha TokA 1 }' vAcaka bhaya dene vAlA dukhadAI kanmaM AgayA jisa ke dUra karane ko kauna balavAna hai jo jo mana meM Aye so maiMne Apa punya pApa kamAye so ava punya pApa tere Age Aye dekhate are mere bhAI kisa vAstai aba calAyamAna hotA hai isameM kisIkA sAjhA nahIM hai dukha sukha saba Apa uThA dilagIra hone se dukha dUra nahIM hogA isa kAraNa he buddhimAn tU tamAzA dekhane vAlA raha / }' 1 O . 0 t; oft honahAra durnivAra kathana -1 ghanAkSarIkaMda kula kaise kaise balI bhUpa; bhUpara bikhyAta bhaye, bairI kAMpai neka, bhoMhoM ke vikAra soM || laMghegira sAyara di, vAyara se. dipaiM jina; kAyara kiye haiM bhaTa, ko rana hu~kAra soN| aise mahA mAno mota, Ayeha nahA ra mAnI, utarena neka kabho; mAnake pahAra soM // devasonahAre puni' dAnesoM nahAre aura, kAesana y{
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghara mughlmn : hAre. eka, hAre honahAra soM // 72 // zabdArtha TokA ( balI) banavAna (bhUya) rAjA (bhU) pRthI ( vikhyAta ) pratyakSa-yazo nAmI [neka ] zoDe (vikAra) samAvabadalanA (saGke) ulAMke (gira) syahAra (bhAyara ) samud-sAgara (divAyara ) sUrya ( koyara) DarapokAbha '] zUravIra (korana ) karorana (iMkAra) avAma zabda ( dAne) asura dAcata / saralArtha TIkA kaise kai balavAn rAnA dharatI para nAmI aura yazI bhaye ninakI mauke badalanese vairI kula kAM haiM aura jinoM ne pahAr3a aura samudra utAMke haiM aura sUrya jaise camake haiM aura jinaune karoroM zUravIroM ko apanI I. kArase Darapoka banAdiyA hai aura aise baDe mAnI haiM jinaune mauta mA ne para bhI hAra nahIM mAnI aura kabhI mAnarUpa parvatase thor3I bAra bhI nIce nahIM utare devasoM hAre na dAnesoM hAra parantu eka honahAra soM pahAra hai| kAlasAmartha kathana ghanAkSarI chanda
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajenazataka lohamaI koTa kaI, koTana kI oTa karo, kAMga ranatopa ropa rAkho paTa bherake / cAroM diza cerA gaNa; caukasa hoya coMkode, caI raGga ca cahoM, aura rahI gherakai // tahAM eka bhoharAba; nAyabIca baiTho puni, bolomata kou jobu, lAvainAma Tera ke // asauparapaJca pAMti, raco kyoMna bhAMti bhAMti, kaise hU~ na chor3o hama, dekho yama haira ke // 73 // . zabdArtha TIkA hai lohamaI ) lohekI banI huI ( koTa) saphIsa ( kaoNmarA) kilekA ke garA (paTa) kivAra (diza ) bhora tarapha (cerA ) celA ( gae ) samUha 6. cIkI ] paharA (paharaNacamU ) cAra prakArakI senA ratha 1 ghor3A 2 hAthI 3 myAdA 4 (caI bhora) cAra tarapha [ bhoharA ] tahakhAnA (pa apaJca) chala mAyA dhokA (pAMti ) paGgati (bhAMta ) saraha / saralArtha TIkA sohake bame duvai kaiyaka koTako bhoTa karo aura kivAra bhar3ake kAMgarana para topa rAkhI aura cAroM ora cenaukA samUha cokasa hokara caukI de aura caturaGga mainA cAroM tarapha ghera rahI hai tisa sthAna maiM eka bhoharAva * nAyakara vaiThagayo aura yaha kahadiyA jo nAmalekara vumAvai to mata bo lo he bhAI cAhe aisI chala vA mAyAko paGgati kyoM na racI parantu samaH maiM yaha dekhA ki yamarAja maiM herakara kisIko bhI nahIM chodd'aa|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 . bhUdharajainazataka ajJAnI jIva dukhI haiM aisA kathana mattagayaMda chaMda antaka sauna chuTaina hacaipara, mUrakhIva nirantara dhuuje| cAhata hai cita maiM nita ho sukha,hoyana lAbha mano ratha pUje / tU paramandasati jagamaiM bhAI; Asa baMdhyo dukhapAvaka bhUje / chor3a vicakSaNa yejaDalakSaNa' dhau raja dhAra sukhI kina hajai // 74 // . zabdArtha TIkA (antaka ) yama mauta ( nirantara ) barAbara (dhUje ) kAMpa (manorathama talaba (pUje ) mila ( pAvaka ) bhAga ( bhUjai) nalai (vicakSaNa) catura (nar3a) muurkh| saralArtha TaukA yaha bAta nizcaya hai ki mautase koI nahIM bacegA parantu mUrkha jIva dama paradama kAMpatA hai aura apane mana maiM nita sukha cAhatA hai parantu lAbha aura manoratha nahIM milatA parantu he bhAI tU buddhihIna AzAke baza ho. kara duHsarapa aganI meM jalai hai hai catura yemUrkhake lakSaNa choDa dhIrajadhA rakara sukhI kyoM nahIM hotaa|
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ * gaalmn / '85 dhIryadhAraNazikSA varNana matta gayanda chaMda jodhana lAbha lalATa likhyo laghu, dauragha sukRta ke anusArai / soi milai kucha pheranaho maru, deza ki Terasumera sidhArai / kUma kiyoM bhara sAgara maiM nara' gAgara mAna milainaba saarai| ghATaka bAdha kahIM na hi hoyaka' hA kariye aba soca vicaare|| 75 / / . zabdArtha TIkA (sakchata ) bhalIkRta ( anusAra ) anukUla muvAphika tutya (mara dezaki Dhera ) vAgar3a dezake retake TIve marusthala bhAvArtha kAma paidAvA mulka (sa mera) saunekA pahAr3a ( kUpa ) kuvA [ sAgara ] mamudra (gogara ) ghaTha dha DA (mAna) tulya (mAra ) sbngh| . saralArtha TIkA jodhana lAbha kama bar3hatI bhatto kata ke anusAra lalATa meM likhA gayA soI milegA isameM kachu phera nahIM hai cAhe vAgar3a dezake TIboMmeM jinameM kucha paidA nahIM hotA cAhe sumera paraktapara jo sonekA hai jAo jaise cAhe kUtrA maiM cAhe sAgara meM bharo henara ghar3e kI tuSya sArai nata milegA
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahA~ ghATa bAva nahIM hogA phira kyA boca vicAra kriye| . -- AzAnAma nadI varNana -~~~ ghanAkSarIchaMda moha se mahAna uce' parvata soM Thara AI tihU~ jaga bhUtala ko; pAya visatarI hai| vividha manora tha maiM bhUri jala bharI bahu, tizanA taraGgana sauMpA 'kalatA dharI hai| paracamabhaMvarajahAM' rAga se magara tahAM ' cinto taTa tuGga ina' dharma DhAya Dharau hai| asau yaha AsA nAma ' nadI hai bhAgAdha mahA? dhanya sAdhu dhaurayata' raNau car3ha tarau hai // 6 // zabdArthaTIkA (mahAna ) vaDe ( bhUtala ) pRthI dharAtala ( visatarI ) phailI (vividha nAnAmakAra (bhUri) adhika ( taraGga) sahara (pAkulatA) vyAkulatA (tuGga) uMcA ( agAtha) adhAha gahIra (naraNi ) naukaa| saralArtha TIkA , . . moharUpa bar3e jace pahAr3a se Dalakara AI tii nagamaiM dharatopara phailI hai
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka aura nAnAprakAra manoratharUpa adhika nala me bharI hai aura tRSNArUpa laharoM se jyAkula horahI hai aura jisa nadI meM namarUpa bhavara rAgarUpa magara haiM cintorUpa taTa haiMjacevakSa dharama ke TAyakara DharI hai aiso yaha pozA nAma nadI prathA hai dhanya hai una sAdhIko jo AzAnAma nado ko dhoraja rUpa naukApara caDhakara tiragaye haiN| mahAmUDha varNana ghanAkSarI chanda novana kiteka tAmaiM, kahAnIta vAkI rahyo, tApe andha kauna kauna, karai hera phera hau / Apa ko ca tura nAne, auranako mUDha mAne, sA~jha hona AI hai ki, cArata savera ho / cAmahI ke cakSana soM, citavai sakala cAla, urasoM na caudhakara, rAkho hai aberhii| bAhai bAna tAnakai a, cAnaka hI aisI yama, daukhaihai masAnathAna hADanako DherahI // 77 // zabdArtha TokA [ jovana ] jovanA (kiteka ) kitano arthAt bahutathor3A ( kahA vota vAkI rahyo ) kyA badauta hokara bAkIrahyo arthAt kucha bAkI nahIM ra
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazataka vo (andha ) anya (cacana) AMkha (citave) dekhe (ura) hRdaya (cau ve )- bicAre (bAI) calAve ( bAna ) tora ( masAna dhAna ) marghaTa 1 saralArthaM TIkA C prathama jIvanA ho thor3A hai tisameM se vadIta hokara kucha kAla arthAt thor3A vAkI raha gayA phira isa thoDese jIvana para kaise kaibe hera phera kare hai Apa ko catura jAneM auroMko mUTa mAneM sAMjha kAla honepara bhI maverA vicAre hai sAro bastu nevoM se dekhe hai hRdese nahIM dekhatA dhera kara rakkhA hai yamaroja acAnaka aisA tora tAnakara calAvegA ki marghaTa maiM hADoM kA Dhera dikhAI degA | 2 3 4 ketI vAra khAna siMgha, sAMbara siyAla sA~pa, si. ghanAkSarIkaMda 8 10 bura sAraGga sUsA, sUrI udara paro / ketaubAra caula 6 mUDha , 11 12 13 14. 1.5 cama,gAdara cakora cirA, cakramAMka cAtraka caM, DUla 17 18 18. 20 tana bhI dharo / ketobAra kaccha macchu, saiMDaka giMDolA 21 22 23 '24 25 mauna, zaGkha sauMpa koDI ho na, lUkA jala maiM tiro / koI kahai jAyare ji, nAvara to buromAnai, yoM na jAne maiM aneka bora ho maro // 78 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajenazataka zabdArtha TIkA [khAna ] kuttA (siMgha) vAgha-zera ( sAvara) bArAmauMgA (siyAla) gIdar3a (sindhura) hAtho ( sAraGgaH ) mRga-hirana (udara) peTa [cakravAka] cakavA (cAnaka) papahiyA (kacha ) kachavA (macha) magara ( mIna) ma chalo (jalUkA ) jok| saralArtha TIkA kitanI bAra manuSyane khAna Adi jalUkA paryanta parthAt bahutasI yoni dhAraNa karI isapara yadi koI jinAvara kA hai to mUrkha puruSa prati burA mAneM hai yaha nahIM jAnatA ki meM aneka bAra pazu pakSI Adi nAnA pra kAra jantuoMkI yoni meM hokara maragayA hai| duSTajanavarNana - : chappai chanda kara guNa amRta pAna; doSa biSa viSama samapya / baGga calanaM nahi tajai yugala jihvA mukha thapya / takai nirantara chidra' edaipara dopana rUcyai / bina kAraNa dukha kara raviza kabahU~ nahi muccai /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 . . bhUdharajainazataka vara maunamantrasoM hoya vaza saGgata koye hAna hai| bahumilatavAnayAsahI; durjanasA~pasamAna hai|| 7 // zabdArtha TIkA (pAna) ponA (viSa) nahara ( viSama ) bhayAnaka ( samaya ) utpanna kareM (vaha) vA~ko ( yugala ) jor3o doya ( thappe ) thApai (chidra ) cheka (para) parAyA ( dIpa) divalA (rUya) Anandahoya (raviza ) cAla (mucca) choDe ( vara ) uttama [ mauna ] cupa (hAna) ToTA ( vAna ) subhAva (du jana) khoTAjana / saralArtha TokA guNarUpa amRta ko pIkara doSarUpa bhayAnaka jahara ugale hai aura apano vAMko cAlako nahIM chor3e hai aura dIya jIbha mukhamaiM thAya hai bhAvArtha e ko kucha kahai hai dUsarese kucha kahai hai aura nirantara aika ko tAkatA hai bhAvArtha nAnA prakAra ke chidra bAtake dekhatA hai aura parAye divaleke u dayapara Ananda nahIM hotA hai bhAvArtha parAI prabhutA dekhakara bhAnandanhIM mAntA hai aura bina kAraNa dukha karatA hai aura apanI cAla ko nahIM choDatA hai aisA puruSa uttama maunamaMtrasoM vazamaiM AtAhai jaise kisIkavi ne kahA hai| (dohA) mUrakhako mukha bambaI, nikasai vacana bhujaGga / , tAkI dArU monahai, viSa nahi vyApa aGga // 1 // aiseko saGkatise ToTA hai vahuta subhAva jo mile hai isa kAraNa durjanapu ruSa sApake samAna hai| - to
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka - vidhAtAsoM vitarkakathana / __. .. -~-08-0- . ghanAkSarochaMda sajjanajora ceto su' dhA rasa soM kauna kAja, duSTa jIva kauyo kAla' kUTasoM kahA rhii| dAtA nira mApe phira' thApe kyauM kalapa vRkSa' yAcaka bicAra laghu; tRNa i te haiM saho / iSTake samyoga teM na ' sauro dhanasAra kucha; jagata ko khyAla indra' nAla sama hai mho| aisau dIya bAta dIkheM, bidha eka hI so tuma;kAeko banAImere dhokomana hai yhii||8|| zabdArtha TIkA ( sajjana ) bhale puruSa (race ) paidAkare ( sudhArasa ) amRta ( kAlakUTa ) viSa-jahara nirmApe ) paidAkara ( kalapakSa ) kalpatarU ( yAcaka )mAMga ne vAlA (iSTa ) pyArA ( saMyoga ) milApa ( moro) ThaeDhA (ghanasAra) kapUra jala candana [vidhi ] brhmaa| __ saralArtha TaukA kavi vidhAtAsoM tarka arthAt zaGkhA kara hai ki I vidhAtA hai. yadi sa jana racethe to phira amRtasoM kauna kAjathA bhAvArtha sajjana puruSa ke ho
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 bhUdhara mataka nepara amRta ko koI loDa nahIM theo duSTanama utpana kare phira viSa se kyA prayojana rahA dAtA banAye phira kalpavRkSa kayauM banAye aura jaba yA caka puruSa paidA kare to phira kyoM paidAkareM iTake milane ko varAva raghanasAra zItala nahIM hai aura jagatake khyAla indrajAla ko sama jhUTe hai aiso ye do do bAta jo ekasoM dikhAI detI haiM he vidhAtA kisa kAra banAI mere mana meM isakA dhokA hai caubIsa tIrthaGkaroM ke cihna varNana 20 * LALIG chappe inda 4 gajaputra gajarAja; bANi bAnara mana mohe / S T Ta koka kamala sAthiyA' soma sapharIpati mohai / 12 13 zrIsama gaiMDA mahiSa; koNa puni sehI jAnoM / 15 16 17 18 18 20 aa hirana ca mauna' kalaza kacchapa ura mAnoM 21 22 _23 24 zatapatra ma ahirAja hari' RSabhadevajinacAdile / zro barddhamAnaloMjAniye' cinhacArucaubosaye // 81 // zavdArtha TokA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ . mugharajanazataka 63 (gajaputra ) baila (g2ajarAja) hAthI ( vAja ) ghoDA (vAnara) vandara ( koka ) maiMDaka ( kamana ) phUla vizeSa (sAthiyA ) cihna vizeSa nI de vapUjA maiM maGgaloka hotA hai aisA cinha * (soma ) candramA (sa * * pharo pati ) magara macha [ zrItaru ] kalpahacca ( gaiMDA ) pazu vizeSa (mahiSa ) bhaisA ( kola ) sUra ( kalaza ) ghaTa (.kacchapa ) kachuvA (zata patra ) kamala kA phUla vizeSa [ zaGkha] ula untu kA ghara jo vaiSNava ma ta ke mandiroM meM vajAte haiM ( ahirAja ) sarpa ( hari) siMha ( RSabhaTeva jina ) AdinAtha svAmo pahale tIkara ( zrIvaImAna ) mahAvora khA mo pichale tIrthakara (cinha) nizAna ( cAra ) mle| saralArtha TaukA zrIpAdinAtha 1 kai vaila zrIajinanAtha 2 ke hAtho zrIsambhavanAtha 3 ke ghor3A zrIabhinandananAtha jo 4 ke vandara zrIsamatanAtha mopakaimeMDaka zrI padmaprabhunI 6 kai kamala zrIpAlanAthajI 7 kai sAMthiyA zrIcandraprabhujI 8 kai candramA savidhinAthajI ke maccha zrIzItalanAthanI 10 ke ka lpahakSa zrIzreyAMsajI 11 ko gaiMDA zrIvAsapUjya jI 12 ke bhaiMsA zrI vima lanAthamo 13 ke sUra zrIanantanAthajI 14 ke beho zrI dharmanAtha jI 15 ke bacca zrIzAntinAthajI 16 ke hirana zrIkunyunAthajI 17 ke baka rA zrIarahanAthajI 18 ke machalI zrImazinAtha 18 ke kalaza zrImunika tanAthajI 20 ke kachavA anaminAtha jI 21 ke zatapatra thaniminAthajI ke22zaGkha zrIpArkhanAthajI 23ke sarpa yomahAba rakhAmI 24 ke siMha zrI AdinAghakhAmo pahale tIrthaMkara Adi zrImahAvIra svAmI pichale tIrtha kara paryanta ye bhale cauvIsa cinha haiN|
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ kssughliilml zrIRSabhadevajoke pUrvabhava kathana 1 . ghanAkSarI chaMda Adi jaibaramA TUje mahAvala bhUpa toca khargaIzA na lalitAMga deva bhayo hai| cauthe bacajaGga rAtha pAM carve yugala deha samyaka ho dUje devaloka phiragayo hai| sAtaveM subudhi deva AThaveM acyu taindra nome bho narindra baca nAbhinAma bhayo hai| dazamaiM ahamindra jAna gyAramaiM RSabhabhAna nAbhi baMza bhUdharaka mAthe janma liyo hai // 8 // zabdArthaTIkA (IzAnasvarga) solaha vargoM meM se dUsare svargakA nAma ( yugaladeha ) jo r3a yA jor3A [ samyaka ] zraddhA (ayata )solave svargakA nAma (bhAnu ) sUrya (bhUdhara) phaadd'| saralArtha TIkA
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka 65 pAle bhomeM AdinAthasvAmI jaivaramA nAma bhaye dUsare janma meM mahAbala nAma rAjAhuye tIsare bhomeM IzAna nAma vargameM lalitAMga nAma devabhaye cauthe vanajaMgha nAma rAnA kahAye pAMcaveM janma meM jaur3iyA strI puruSa bho ga bhUmiyA bane chaThe bhomeM samyaka hokara dUsare deva loka arthAt IzAna nAma svarga meM gaye sAtaveM bhomaiM subuddideva nAma bhaye AThaveM bhImeM acuta khaga meM indrahuye naumabhomaiM yajamAbhi nAma cakravartI bhaye dazamabho maiM aha mindra huye gyAramabhomaiM RSabharUpa sUrya- nAbhivaMzarUpa parvata ke sirapara ma.maliyo hai bhAvArtha gyAramebhImeM nAbhinAma rAjA ke zrIRSabha deva utpanna bhye| zrIcandrapramukhAmI ke pUrvabhava kathana - - - . - - Xy gItA chanda zrIvarma bhUpati pAla yuhamI, kharga pahale surbhyo| suniajitasenachakhaNDa nAyaka,indraacca tmaithyo| bara padamanAbhi nareza nirjara, baijayanta vimAnamaiM / candrAbhakhAmau sAtaveM bhava, bhaye puruSapurANamaiM // 3 // zabdArthaTIkA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ mughliim (barmabhUpati ) rAjAkAnAma ( pAlapuhamI ) pAsanemAlA pRthIkA (sa ra) devatA (puni ) phira (bhanitayena ) rAnAkAnAma ( nAyaka ) sara dAra baDA (vara) aSTa [ padmanAbhi ] rAjA ko nAma (nimara) devatA [baijayanta bimAna ] solaha khaure Upara eka vimAna kA nAma (45 TrAbha) candrakaisI bhAbhA jisako (puruSapurAga ) mahAna puruss| , saralArtha TaukA pahale janma meM devatA zrIvarmabhUpati nAma rAjA pRthivI ke pAlane vAle huye dUsarai bhomaiM pahale svargasau dhanma nAma maiM devatAbhave tIsarebhomeM pani tasena nAma rAnA camAvartI bhaye phira caudhabhImeM acyu tanAma sosaveM svarga meM indra bhaye phira pAMcaya bhImeM padamanAbha nAma rAnA huye phira chaThebho meM vaijayanta nAma vimAnameM nirjara prayat devatA bhaye phira sAtaveM bhomai andrAma nAma arthAt candraprabhu svAmI nAma mahAn puruSa tohAra bhaye / zrIzAntinAthasvAmIke pUrvabhavakathana T TRA sarvayA ikatIsA sirIsena auraja puni svagauM, amita teja khecara pada pAya / sura ravi cU gadhA / maiM, aparA jita valabhadra kahAya / accu ta indra baccAyudha cakrI
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavarakenazataka 17 * * phira ghaDamindra praratha rAya / sarakArava siveva zA - mata bina, ye prabhuko vAraha paryAya // 8 // mAndArtha TokA (bIsena ) nAma ( prAraja ) bhogaMbhUmiyA (puni ) phira (khau) svarga kA rahane vAlA arthAt devatA ( amita teza) nAma vidyAdhara (secara) pAkAza gAmo ( ravicUla ) nAma devatA ( AnA ) tara meM vargakA nAma (aparAjita ) jo jItA na jAye ( balabhadra ) nAma ( banAyudha ) nAma (canI ) cakravatoM ( megharadharAya ) rAmA kA nAma [ sarabAradha] vargo 'ke japara sthAna kA nAma ( siddeza ) sibIkA Iga (paryAya yaunii| saralArtha TokA pAle bhava meM omena mAma huye 2 bhoga bhUmiyA 3 varga bAsI 4 amita bil laal r'ighr' gaandhaay' maalii nimuul naam naa jaanaay' taraveM varga, 6 aparAjita nAma barabhadra 1 acyuta molaveM varga meM dezanA baccAyubha nAma cakravartI 2 grahamindra 10 megharatha nAma rAjA 11 mA vAraMtha thioza 12-zAntinAtha svAmI binadeya ye bAraha bhA thI yAnti gAya sAmore haiM jo japara kii| ... - zroneminAtha jI ke bhava varNana .. 102RUAGOK
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ mughln chappa chandaH .. pahale bhavana mIla 'dutiya aliketu setthghr| tIjai sura saudharma 'cauma cintA gatinabhacara / 5 cama cauthe svarga' chaTai aparAjita rAjA / accata indra sAtaveM 'amara bula tilaka virAjA / mapra tiSTarAya AThama na ' janma nabanta vimAna dhr| phira aye nami harivaMza zazi 'ye daza bhava mudhi karahunara 85 // zabdArtha TIkA (bhIla) jAtivizeSa ( abhiketa ) nAma ( bodhama ) pahale.vargakAnAma [cauma cauthe (cintAgati ) nAma vidyAdhara ( nabhacara ) AkAzagAmI (amara) devatA (tilaka ) ziromaNi ( samataSTa ) nAmarAjA (jayansa) eka vimAna kA nAma (pazi) candramA / - saralArtha TaukA . 1 dhanameM mIla huye 2 abhiketu nAma huye jo peTha ke ghara meM paidA huye 3 saudhamma nAma khargameM devatA huye 4 cintAgati nAma AkAza gAmI viyAdhara bhaye 5 cauthe vargameM devatA huye ha aparAjita nAma rAjA huye 7 agyuta svarga meM indra hokara devatAkukSa meM ziromaNi huye 8 supratiSThanAma, galA huye 8 jayanta bimAnadhArI iye 10 harivaMza kula ke candramA zrI. neminAtha svAmI tIrtha para huye ye daza janma he nara vicArale / /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 bhUdharajenazataka zrIpArzvanAtha jI ke bhavAntara nAma ' savaiyAGkakatIsA vina yUta maka bhUta vica kSaNa' baja ghoSa gaja ga ina saMkAra / surapunisahasarazmi vidyAdhara; acyuta varga amarau bharatAra / majhuga indra sahama grevayaka' rAjayuva AnaMda kumAra / Anatendra daza mai bhava ji . navara , bhaye pAsa prabhu ke avatAra // 86 // zabdArtha TIkA (vipra ) brAhmaNa (pUta ) beTA (marubhUta ) nAma (vicakSaNa ) catura ( vadhopagA) hAthI kA nAma ( gahana ) bana ( majhAra ) bIca (kara) , devatA ( sahArazmi ) nAma vidyAdhara (amarI) devaaGgAnA ( bharata.ra) pati [ manuja ] manuSya ( avayaka) saume u.para sthAna hai jo gintomeM / saralArtha TaukA 1 bhava meM brAhmaNa ke putra marabhUta nAma huye 2 janma meM babadhoSa nAma ha sI iye 3 bhavameM devatA 4 janmameM sahanarazmi nAma vidyAdhara huye 5 pacata nAma molaveM svargameM deva aGganA pati bhaye 6 janma meM rAjA bhaye . madhyama grevayakoM meM devatA iye 8 bhAnanda kumAra rAjaputra huye
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhliy'n pAnata svarga meM indrahuye 10 bhava meM jinavara pArzaprabhu ne avtaarhuye| rAjA yazodhara ke bhavoM kA kathana . mattagayaMda chaMda rAya yazodhara candramato paha' le bhava maNDala mora kahAyai / jAhaka sarpa nadI madhamaccha anAana maiMsa anA phira jAye / phera bhaye kukaDA kukaDI isa' sAta bhavAntara maiM dukha pAyai / cUna maIcaraNAya dha mAraka' thA muna santa hiye naramAye // 87 // zabdArtha TokA ( yazIdhara ) rAjA kA nAma ( candramati ) rANo kA nAma ( maNDala ) deza ( mora) pakSIvizeSa (jAika sarpa) sarpa vizeSa (ajA) bakarI (pana ) bakarA (kSAkahA-ikar3I) muragA-muragI (cUnamaI) jUna arthA va bhATiyA (paramAyudha) muragA-kukar3A / / saralArtha TauMkA
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ suparajanazataka 1.1 *Sa rAnA yazodharaM pora jisa kI candramati rANI marakara mahala meM mora aura moranI parthAta rAjA yazodhara mora huye aura candramati rANI moranI isI prakAra puruSa puruSa strI stra 2 bAika ma 3 maccha mahato 4 bakarA bakarI 5 bhaisA bhaisa 6 bakarA vakarI 7 murgA murgI isa prakAra sota bhava meM dukha pAye rAmA yazodhara ke cunakA gurgA banA kara mArane kA kathana suna santa mama apane hameM naramAye / ___ - - subuddhi sakhI prati vacanotra ghanAkSarochaMda ka hai eka sakhau sthAnI; sunarau subuddhi rAnI, tero pati dukhI dekha, lAgai nara Ara hai| mahA aparA dhI eka, puggala hai chahoM mAha, moI dukha deta do khe, nAnA prakAra hai| kahata saMbudha Alo, kahA doSa puggala ko, apanIhi bhUla lAla, hota Apa khAra hai| khoTodAma Apano sa, rApha kaho lagai aura, kAUko na doSa merobhoMTU bharatAra hai // 88 // ... zabdArtha TIkA (saNI ) strI [ sthAnI ] catura ( subudhi) bhalI buddhi vAlI (pati)
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.2 ghnghn 'mAlika bhartAra ( bhAra ) kAMTA (aparAdhI ) pApo ( puggala ) pudagala dravya chaoM dravyameM se eka dravya kA nAma hai ( pAlo ) sakhI (sAna ) pyAro ( khAra) kharAba ( bhoMdU) mUrkha [ bharatAra ] pati / - / . . . sarapatha TokA / eka syAno sakhI buddhi rAnIse kaha hai ki he suvRddhi rAnI tege pati dukho dekhakara mere urameM kAMTAsA sagai hai SaT dravyoM meM se eka pudagala Travya mahA pApI hai so mAnau prakAra dukhadetA dikhAI detA hai phira sa dhudhi sakhI aisA uttara detI hai ki helAla pudagalako kyA doSa apano bhUlase pApa jIva parAva horahA hai apanA khoTA paisA sarAphe bAjAramai kyoMkara calai bhAvArya kiso kA doSa nahIM merA hI pati mUrkha hai| gujarAtI bhASA meM zikSA kar3akA chanda jJAnamaya rUpa rU, Do vano jeha na, lakhai kyauM naM re sukha, piNDa bholA / baMgalau dehayo, neha tosoM karai, ehanI Teba jo, meha bolA / meranai mAnabhava, dukkha pAmyA parcha, caina lAdho natho, eka tolaa| balau dukha vacana, bauja bAvai tumaiM, pApayo Apane,
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajainazataka Apa bolaa||86|| zabdArthaTIkA (jAnamaya) jJAna kA banA huyA (rUpa) mUrati ( rUDo ) sundara (jeina ) jisako ( lakheM ) dekheM (na) nahIM ( 2 ) are ( piNDa ) golA (bholA ) sIdhA sAdA (begalo) judI (neha) pyAra ( ehano) isa ko ( Teva ) svabhASa ( meha) hamane ( bolA ) kahI ( meranai mAna ) apa no mata mAga [ pAmyA ] pAkara ( parcha ) pachatAvai (lAdho pAyonithI] nahIM ( tolA ) tola kA nAma (balI ) balavAn (bAvai ) vove ( tamaiM ApathI ) tama pApahI (pApane ) Apase ( ApabolA ) hamaneM kahA / saralArtha TaukA pare sukha piNDa sIdhe sAde tU pApa jJAna mUti sundara banA hai sI apane jJAnamaya svarUpa ko kisa vAsau nahIM dekhatA deha tere se arthAt AmA se nyArIthI terese neha kara liyA isakA yahI svabhAva hai jo hamane kahA isa dehako apanI mata mAnai bhava duHkha pAkara pachatAvaigA ekatolA bhara bhI caina nahIM milegA bar3e duHkhake pakSakA vIja tU bhApahI matabovai a.pase hamane khaa| dravyaliGgo muni nirUpaNa kathana -- - mattagayaMda chaMda
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai 104 mughr'jnnii / zIta sahaiM tana dhUpa dahaiM tara, haiTara haiM karuNA ura Ane / aTakA haiM na adattagaha bana, tAna ghahaiM lachinobhanajAne / mauna bahaiM par3habheda Ahe nahi, nema jahaiM vratarota pichArne / yoniba haiM paramokhanADauMbina, jJAnapaheMjinavorabakhAnai 1601 zabdArtha TIkA (he| ) nocai ( lachi ) lakSmI ( mauna ) cupa ( ba ) rahaiM ( bheda ) antara (jahaiM ) tor3eM ( niSahaiM ) gujAre ( mokha ) moca (po) huye| saralArtha TokA zItakAla kI bAdhA sahaiM aura tanako dhUpamaiM jalAvai varSA Rtu maiM Apake noce khaDe rahaiM aura dayA manameM lAvai bhUTa bola na bina diyA mAla leM na strI cAhaiM na lakSmIkA lobha jAne cupa rahaiM zAstra par3hakara maida saI ne ma ko tor3eM nahIM aura vatakI rIti pichAne haiM munikana aise nivAhai hai parantu vina jJAna huye mokSa nahIM hotI aisA vIra jiga vakhAne hai| . ~optioanubhava prazaMsA kathana ghanAkSarochaMda jauvanaalapaAja,buddhibalahInatAmaiM, AgamaagAdhasindhu,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajenazataka kaisethaaddaakhai| hAdazA mUlaekSa, anabhIabhAsakalA, janmadAbahAraudhana, saarkauslaakii| yahAMekasaukhalauMje ,yAhaukoabhAsakIjai, yAhIrasapojaiaisA, baurajina bAka hai| itanoMhausArayahI, bAtamako hitakAra, yahaulosa~bhA raphira, AgeTUkaDhAkAhai // 61 // zabdArtha TIkA ( alapa) thor3A (Agama ) zAna (agAdha ) gaharA (sindhu) samudra (DAka ) uchakhanA phalAMgamAranA (hAdazA ) bArahabhAga [mUla] jar3a ( anubhava ) zuddha vicAranA [ abhAsa ] chAyA ( kalA) pala (dAgha )ga ramo (ghanasAra) vAdayakA jala (salAka) DaNDA (TUka DhAka) kuchanahauM / saralArtha TokA * prathama ama jIvanA thor3A tisayara buddhi bala karake hona zAstra gaharA sa mudgahai phira kaise phalAMgA nAya hAdazAGga vANIkAmUla kyA hai uttama bi cAra karane kI sAmartha so janmarUpa garamIka dUra karaneko medhI jalakI dhAra hai yahI arthAt anubhava prabhAsa sIkha lIjiye aura isako kA a bhAsa kIjiye aura sahI rasa kI pIniye isa prakAra bIra jina kA ba canahai itanIhI bAta sAra aura AtmAko hitakArI hai sahIko saMbhA lalo Age phira kucha nahIM hai| zrIbhagavAnasoM bInatI
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 bhUdharajanayatakA -- -- ghanAkSarochaMda AgamabhAsahoya, sevAsaramajaterI, saGgatasadIvamilo , sAdharamIjanako / santanakeguNako va, khAna yaha bAnapara, meToTevadevapara, bhauguNakayanako / samahIsoMainasukha; daina sukhabainabhAkho' bhAvanA cakAlarAkho, AtamIkathanakI / jola karmakATakhola' mokSakekATataula.' yahovAtahajo prabhu, pUjoAsamanako // 62 // . zabdArtha TaukA ( saravajJa ) sabha vastukA jAnane vAlA arthAt jinadeva ( sAdharamo ) dha ramAmA puruSa (Teva ) subhAva ( aina) ibaha (baina ) vacana (bhAkho ) bolo (bhAvanA ) icchA (nakAla ) tInakAla (bhAtamIka ) apano pAmA (kapATa ) kivAr3a ( pUno) puuro| saralAI TIkA . zAstrakA abhyAsa hoya aura sarvatra devako pUjA karU' aura sadIva sAdhara mo janoMko saGgata milayo aura santoMke guNoM ke kAna kI bAna parayo aura paroye avaguNa ke kathana kA subhAva bhodeva dUra karo aura saba hI sauM ati sukhadenevAle bacana bolo aura tInoMkAna pAtamIka dhana kI bhAvanA rAkho aura bhoprabhu jabataka karma kATakara mokSa kivAra kholaM, tabalaga yahI vAta halI ki mere manakI AzA pUraNa kro|
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ muulmn jainamata prazaMsA kathana dohA chanda chayeanAdiajJAnate' jagajIbanakainaina / sabhamata mUThaudhUla ko, aJjanajagabhaijaina // 63 // mUlanaukatiranako' aura jatanakachu haina / sabhamataghATakughATa haiM; rAjaghATa haijaina // 64 // tInabhavanamaiMbhararahe' thAvarajaGgamajIva / sabhamatabhakSa kadekhiye' rakSakajainasadIva // 85 // isa apArabhavajaladhi maiM' nanihiM aurailAja / pAhanavAhanadharmasabha; jinabara dharma jihAja // 6 // zabdAthe TIkA (anAdikAla ) vaha kAla jisakA Adi na ho 1 hainahainaho [rAjaghATa ] baDAghATa 2 (tIna bhavana) tona loka ( bhacaka) khAne vAle (rakSaka) rakSA karane vAle 3 (bhava ) saMsAra ( jaladhi ) samudra (pAhana) patthara (vAhana savArI-naukA 4 / . saralArtha TIkA saMsArI jIvIMkI pAMkha panAdikAlaye acAnaye chAI huI haiM sAra mata
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 bhUdhara jainazataka dhUlako mUThI haiM parantu jaina mata aJjana samAna hai 1 bhUlarUpa nadI ke tira neke liye aura kachu jatana nahIM hai sAre mata kughATa haiM parantu jaina mata rAja ghATa hai 5 tIna loka meM carAcara jIva bhare huye haiM sAre mata bhavaka dIkheM haiM parantu jainamata sadIva rakSaka hai 3 isa saMsAra rUpa apAra samudra meM aura vAku ilAja nahIM hai. kisa kAraNa jitane para dharma haiM patthara ko nAva haiM kevala jaina dharma jihAja ke samAna hai / dohA chaMda mithyAmata kemadaGghriyo' sabhamataliloya / sabhamatadAtejA niye' jinamatamattanahoya // 17 // matagumAnagiraparacadai; vaDebhayejagamAha / laghudekheM sabhaloka kA / kyauMhoM utarata nAMha // 98 // cAmacakSusoMsabhamato' citavata karata navera / jJAnanena soz2ainahI : bovataitanophera // 66 | jyauMbabhAja ; DhigarAkhake' paTaparakhaiparavIna / tyaumata sematakoparakha' pA vaipuruSacamondra // 100 // zabdArtha TIkA [ bhiSyA ] jhUTa (mada ) madirA (chike) peTabharake piye ( sabhamatavAle) sAramatoM arthAt dharamoM vali (loya ) loga ( matavAle ) masta (matta ) mastI 1 ( gumAna ) mAna (gira) pahAr3a 2 (ca) AMkha [citavata ] dekhakara ( navera ) naber3a [ jovata ] TUDe (phera ) pharaka 3 ( bajAva ) ka paMDAvecane vAlA ( Dhiga ) nikaTa (paTa) kapar3A ( parabIna) catura )
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazatako mauna ) paNDita / / saralArtha TIkA bhora mata vAle loga mithyA matarUpa madirAsauM peTa bhare huye haiM sabhI ko masta jAnoM parantu jinamatameM mastI nahIM hai 1 mata mAnarUpa pahAr3a para paDhakara samArameM baDe bhaye haiM sAre lokako tuccha dekheMhaiM nIce kyoM nahIM uttarate sAre matavAle cAmake netroMse dekhakara naber3A kareM haiM aura jainamata vAle jJAna ke navoMse dekheM haiM itanIhI pherahai 3 jaise catura bajAja dI kapar3oMko apane pAsa rakhakara eka dUsare ko parakhai hai taise amIna puruSa mata ko matase parakha pAvai hai 4 / dohA chanda * dobapakSajinamatabidha; nizcaiaravyohAra / tinapinala hai na / haMsayaha zivasarabarakopAra / / 101 sauma saubhai sojhaho; taunaloMketihu kAla / jinamatako upakArasabhA matabhrama karahudayAla // 102 / / mahimAninabarabacanakau' nahIMbaca navajahoya / bhuvabalasauM sAgara agama; tiraima tAraikoya // 103 // apane apanepanthako' pokhaisakalajahAna / taiseyaha matapokhanA' mata samajhe matavAna / / 104 // isa asAra saMsAramaiM, auranasaraNaupAya / jammamanma. hUno hamaiM lina baradharmasahAya // 105 // . zabdArtha TIkA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 ... bhUdharajanazataka ( pakSa ) taphaMdArI (nizce) vikhAsa nirNaya (byohAra) saMsArI rIta ' ( lahai ) dekhe ( haMsa ) jIva ( saravara ) talAva (pAra) pAla 1 (sojha) paka cuke ( someM ) pakeMge ( sImahi ) pakate haiM 2 (mahimA) baDAI (ji navara ) zrojina ( agama ) ayAha jahAM nA na sake ( pokhe .) pAla (ma tavAna) matavAle 4 (asAra) polA thothA ( saraNa ) sahArA [upAya] yatna 5 / . . saralArtha TaukA jinamata viSe do pakSa mAnIgaI haiM nizcanaya 1 vyohAranaya 2 ina donI pakSa mAnebina jIva mokSa nahIM hogA 1 jopuruSa tInaloka tInakAla meM paka jAcuke arthAt mokSa jAcuke vA jAyage vA jAte haiM yaha saba ji namatakA upakAra hai bhIdayAla isa bAta meM merA vittamama mata kara 2 jinavara dharma kI baDAI kathanake valase nahIM hosakatI jaise bhuja ke bala so agamya sAgara ko koI bhApatirasake aura na dUsare ko tirA sake / apane apane panthako sArA jahAna pAlatA hai taise jaina mata pAlanA bho matavAna mata samajha 4 isa thothe saMsAra meM aura koI sahAyaka nahIM hai| janmajanma jinadeva kA dharma hameM sahAyaka ijo 5 / ghanAkSarI chanda . Agara,dharmabuddhi' bhUdharakhaMDeravAla; bAlakakaikhyAlasoMka' vittkrjaanhai| aise hokahatabhayo' siMghasavAI sUbA; hAkimagulAvacanda; rahaitihithAna hai| harausiMghasAhakasu' baMzadharmarAgaunara' tinakaikaIse jodd'kaunauekhaanaihai| phi
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUdharajanazataka 111 riphiripreraimere Alasakoantabhayo' jinakI sahAya yaha meremanamAne hai // 106 // zabdArtha TokA (AgarA) nagarakA nAma ( bhUdhara ) kavikAnAma ( khaMDera vAra ) jina kA khaMDelA vastI nikAsa hai (thAne ) sthAna (merai) samajhAnA tAkIda / saralArtha TIkA prAgare nagarameM vAlaka vuddhi bhUdharadAsa khaMDelavAla bAlakapane se kavitta jor3anA jAne hai aisehI gulAbacanda nAma jo savAI jaisigha sUvAke hAkima isa sthAnameM rahaiM haiM aura harIsiMdha sAhake vaMza meM dharmarAgI nara hai tinake kahane se maiMne yaha kavitta jor3e haiM unake samajhAnase mere pAlasya kA anta bhayA jinakI sahAyatA mere mana mAne hai| dohA chanda satarahasai ikyAsiyA poha pAkha tama lona / tithaterasaravibArako, zatakasapUraNakauna // 107 // zabdArtha TIkA (pAkhatamalIna ) saSNapakSa kA pkhvaaraa| saralArtha TokA samvat satraha sau ikyAsI 1781 poSa mahonA kaSNapakSa ko tarasa 13
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 bhUdharajainazataka ravivAra ko mainazataka saMpUrNa kraa| iti bhUdharadAsa kRta mUlachandobaddha tathA ca amanasiMha kata shbdaarth| saralArtha TIkAbhyAmalaGkRtazca jaina zatakaH saMpUrNaH / phAlguNe zuklapakSe vikramAndai // 1647 // MEENA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ cccc azuddha . zuddha pRSTa paMkti azuddha zuddha pRSTa paMkti anya alpa . 10 khAya yAya 34 12 Thaka Thoka . 4 sAvadhAma sAvadhAna 376 darmilA milA . 7 lI lago 388 khAmA khAmI 3 5 dhako dharehI 40 2 tAtaM tAta 4 4 kauloM kono 41 3 nakakAra namaskAra 8 4 uvara uvarI 46 10 zanavAna zIlavAna 4 na naI 48 3 jaza sahaja 10 13 mejA mairAjA 48 mahamA mahimA 12 15 pacokharoM paMcolI 48 karapata surapana 12 16 chuDAvahai chupAvahai 48 10 apa zrApa 13 4 sevata semata 51 1 kIla kevala 14 3 kI jo 52 16 mI so 14 12 ke ke 54 1. zAta gIta 16 2 jele nase 55 2 mausasa mausama 16 10 kugavA kuNabA 56 3 vAja bhavAja 21 8 jisauM jisameM 56 asarA asAra 24 3 hi hI 57 bharara zarIra 24 11 somAya somAya 57 5 hove baiMgana 24 16 pati paNDita 57 dehaka dehase 27 2 mAmA sAmA 57 praGga aGgI 318 sasAra saMsAra 57 14 bhaI bhAI 31 16 . dohA 58 13 sagai lAge 32 8 lakhaleta talakha 58 10 svA strI 12 12 kar3A kor3A 61 . sivayaM sivAya 36 2 aghale andhale 63 6 BEEEEEEEEEEEEEEEEEEE
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuda 'zuddha nina nitya piramA phirabhI pAsa hai payehai aghaTa praghaTa dahana gahana ta tuya ba O 4 1 prota tukha rakhane chappai chanda pRSTa paMkti azuddha 63 12 rAja 12 na ni 64 66.7 67. 10 68 5 ITa 68.15 * kA, dharAja vavana dharma zuddha , rAjA, jina jina r! "pRSTa aMkhiyAM 73 kI " 17 1 12 adharaja', 75 16 barabacana '108' 14. bAla 110 18 pakti dG ha
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ . .. . . . . ke nAmaMkitAva kI nAmakitAva kI nAmakilAba nAmAkA nAmakitAba shriimndaagvtsmbhaa| kAzInaresagokala bhISmaparva-doNaparva vittarAmAyaNamulaka pAyakALA baMvaI nAthajIkRta . . . gadAparva-zalyaparva kavittaramAya sadI zrImahAbhAratasaMsakA 7 devIbhAgavatabhASA-- strIparva romAyaNaMgItAvalImA "pAvaMbaI . bArtikacArahassaMdA mAnamavAsikamUsa . rAmA gItAvalIsa * vaalmiikraamaaynnsii| modeharafa naparva "vinayapatrikAmalA : zrImandAgavatazrIdharITI mukhasAgarAnI kI sagAradhanapave: jAvinayapatrikAsaTI. kAdimpanasahitamoTe-za) mandAgavatabhAzaramA tulasIkvatarAmAyaNa rAmAya-pAlako . , amara moTAkAgana sukhasAgaravArako moTezataraleSakasahi bhASAvArtika saroza zrImahAgavatanIdharauTI rahadanAradapurANa tumhArAmA-koDa taseharephazlokakA kATippanasahitachoTe / zrIcArohapusaNamA , nu cha rAmAyaNa rAnatarjumAhA sakSara-kAgajamoTA / dhApUrvArddha * . kADamayakoza : rAmAyaNamAnasamacAra nIbhandAgavatasacarNi-) zrIvArAhapurANamA, tumhArAmAyaNakA / rakA sImandAvanasarNi- . ghAuvAI ... acaMbaIvahatamoTAma vinyapatrikAmadA kATimpanabhahitanaITI / zivapurANabhASA zAsara-moTAkAgajA sakatA bhAratamArasaMnsalamAyA avatArakathAnamana digpanasahita, rAmAyaNaadhyAtmavi * kALApAsaMbaI garuDapurANabhAnTI tumhA-rAmAyaNa cArasAttokADajamanA EM adhyAtmarAmAyaNa : garur3a purANamAnTI koDachApAvaMbaI: saMkarakAta : 'vaidyaratnAkarasamUla : gargasaMhitAdohAcI tumchanrAmA kADa bAlakAMDa:- is bhAmAThIkAyahapustaka ) upadezakamA TIkAsuravadevakata ayodhyAkAMDa37 atiuttama haiM .. brahmottarakhaMDabhASA 7 tuka-rAmA saTIka bhAruNyakAMDA / bhAgavatarNikAmala ) viSNupurANamAvAnizA paM.rAmacaranadAsaba-kiSkiMdhAkArDa . sAMbuzaraNa : * . bhaviSyapurANaH // 1 // kitAvanumA sundarakAMDa - harivaMzapurANa": ganezapurANabhAvAti-3) tumhI rAmAyaNasa laMkAkAMDa 00 * gargasaMhitA " skaMdapurANasetuna-dIkarAmacanakAta uttarakAMDa: MAY rAmAzvamedhasamma bhArI) hAtmakhaMDa khulepatroMkI: " adutarAmAyaNa dazamaskaMdabhAgavatasaM mahAbhAratasavAsiM tuka-rAmAyaNasaH padarAmAyaNa // mUlabhASATIkAmathurA, haudahaparvachapehaiM. sukhadevakataraMbulepa sItAbanovAsa viSNusahastranAmamAnI / bhAdiparva : tukArAmAyaNasA: rAmavivAhautsava anaMtakathAmASATIkA sabhAparva chApAmeratabar3IsAMcI rAjavilAsalApadi . TattAraka bhopATIkA 7 banaparvaH avahatamoTAreTajavilAsalA mera) mArkaDeyapurANa 105 virATaparva sIrAmAyaNAjatako rAmAvaseMdhamA hocAyA * mahAmAratahoMhAcaupAI :udyogaparva mahiMdustAnamainahIMchapI) rajavilAsasArAvalI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmakitAva kI nAmakinAva kI nAmakittAva kI nAmakinAva kI sahajanakAza vijayamuktAvalI bhujariyAkIlAI 7 vaidyamanotsava jyAnasarodhA : chandArNavapiMgala mADokIlar3AI 5 vaidyakapriyA' - 19 zivasarodA kavihRdayavinoda malivAnakIlA diLUlagana 3 yAgyavalkyasmRti ) anurAgalatikA mAlAmanubhAkIla - nighaMTaranAkaramAcA vIjakakabIradAsa mAvilAsa . aurasavalar3AiyAM saMpUrNam :: graMthacaranadAsamASA sadAvahArabhanekarAma alahadA milatI hai. : aussdhisaaryuunaanii| 'pArasabhAga : 21 rAmapaMcAdhyAyI 7 aurasarovara vaidyakasAra': vicArasAgararatnAva rukminIcaritradojI sudhabudhasAliMgA 5. vyaMjanaprakAra:: 5 jIsahitayItAvaraka rAmAyaNakImeM 5 sAlaMgAsAlerAva vaidyaratna : vedAMtavicAra * 7 hIrAMjhAmUlanoM meM DAcArabhAga . . " puSTividhAna ati 5. nigarapatIprakAza, haradilamanoja 3 bAlakAMDa: / uttamanavInaraMthahai svAmIbrahmAnaMdanI rAmavilAsaisameM , ayodhyAkAMDa 7 strIcikitsA viduramajAgarabhASA rasadhAriyoMkIlI. bhArupakADa. // vAlacikitsAmA // praznottarI : 7 rAgacamana / * kiSkiMdhAkAMDa : 7 sAlobachoTo vicAramAlAsaTIkA rAjavihAracA bhAga sundarakAMDa aauSadhisudhAtaraMgi- AtmapurANabhASA zumannatikA 7lakAkAMDa : 'OM sAlobaNDAtarjumA gyAnakaTArIgyAna holIdilacamanakSepakakADa * *jinnataThalakhelanA prakAzagiradharakuMDa: "karanaphAga - ::. uttarakAMDa : savIradAra ... rAdhavapaMcaratnaisa- vasaMtavahAra : rAmAzvamedha AbhAvaprakAzasarala maiMmabodhacaMdrodayanA) [carAgakAmayamabhA-5 rAmakalevA : bhASAravidatakRta nyAyamakAza * 7 tathAdUsarAbhAga 5 rAgaranAkarakAkA vaidyajIvanasaThIka 7 kaviSiyA * * guMcerAgamAlA . 7 rAgamAlAprathamamA-cAlacikitsAsa-3 kavimiyAsadIka. 5 diladArapacIsI. utthAisarAbhAga sAraMgadharasaTIka ... sUrasAgaramoTeasara, gulazanarAgahisse mausalamasitAra chApAlakhanama: / savAlAsapUrNa mAlavaMDa 52lar3AI. vInAprakAza .:. mAdhavanidAnasaTI // sUrasAgarakoTAmasa ra chApAmeraTa" nagamai dilakazaSa yogaciMtAmanivar3I sarasAgarasAraisameM AlarakhaMDAlar3AI, yamabhAga chAyAmadhurA 11 bhI hajArabhajana kApAmestanayAApA amRtakobUMda bhAvaprakAzasaMnmU, rasikagniyA : AlasvaDa lar3A: premalatikA bhASAdIkA : B :: vinAmasAgara. 0 IchApAAgarA '.. pAvasakelacche 1. vaidyaratnAkarakApA.. ... premasAgara : 15 jhAlakhaMDakImalaH - dusarA bhAga:". mathurAiMsameMcaraka / , kaznamiyA hadAralaDAIbhI auSadhisaMgrahakara :" suzrutavAgbhahabhAva masarobara, 5 milatI haiM: . . . pavallI - .:: 5" prakAzamAdigraMtho.' pattA inakitAvoMkemilanekA lAlAnArAyaNadAsajaMgalImala (dehalI) darIvAkalaM
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAr3IprakAza haMsarAja nidAna citra sahita vaidyaka kelaM ghoM meM parIkSAke liye atiuttama hai saMskRta mUlabhASATIkA rasarAjasuMdara prathA .... 5 // zarIraratana dhAtuprakANDa kapI haiM hAtauM hAtha-: laghutivvanirghaTa 5 vikatIcalI jAtI tivbaratana DAkarI | haiz2arUra maMgAkara de muz2aravAdabazIra pAka ratnAvalI artha khanI cAhiye... mahUrtaciMtAmaNi sAraNImahUrtaciMtAMmaM mAnasAgarI ratnaparIkSA * nAradasaMhitA risAle sataraMjaisameM sataraMja kApUrAzkhe 5 * ''''' tathA dUsarA bhAga 7) nivAsI kRtaM chapatA hai anupAnaciMtAmanasa-OM vAgbhaTTabhASA TIkA cikitsAkalpadruma 15 chApA baMbaI : vaidyaka kalpadrumachA* rasAyana prakAza babaI bhASATIkA..: risAlaigilaTaprabhA mAdhaunidAna mUla 1 dUsarA bhAga isameM hara zrIraNavIra prakAza 7) tarahake mulammecar3hA vyaguNa vAgbhaTakA nekIrAta likhI hai ekabhAgApAkala mujaravAnasaMnatakArI 2) kattA isapustaka meM taraha vakasaina kApA kalaka. 10) ke mulamme car3hAne kI *AtamaprakAzabhASA // rItipaura mAtizavA ilAjulaguruvA* jI raMgaraMgakI banAnA iMlAjisamAnI ) auaurasavatarahakerana risAlai Atizaka- hIrAmotIpukharAja saunAka - OM nIlama g2airahavanAnA arka prakAza risAne aura haraeka cIz2a ko tivvaprabhAkara tarju sApha karanA aura dho mAttinvaSaphI " nA purAnekonayAka - tilasthAnaH prajAyava | ranA-garajaiM kikula nivvahasAMnI hiMdustAna kI kArI jarIhI prakAzaprabhA garI likhI hai mAna tathA dUsarA bhAga 3 taka aisI pustakanathAnIsarA bhAga 3 | hindustAna meM nAgarI mInA tivva nAgarI - 10) meM nahIMchapI pUrA karAvAdIna saphAI 12 hAla pustakakeMdekha 'tibbarAkara tarjumAnese mAlUma hogAye karAvAdInaaihasAnI pustaka bahuta thor3I vyaMjana prakAra bar3A paMDatadattarAma mathurA * + 1 7 lahai .. krIr3A kauzilyAi ke uttara likhe haiM ye pustaka navIna kapI hai, sAThAsAI isameM hara 3) saMbata kAnAma aura usakA phalavistA rapUrvaka likhA hai... cakAvalI praznakA 15 atiuttamagaMtha hai jisameM saba prakAra bhavana dIpaka bhAghATI ) ke prazna milate haiMgRhamuhUrtasiMdhukA dobhAga haiM. pAbaMbaI ramala jotiSasAra- : muhUrtasiMdhUkApA -,,, bhASA arthAt maLa ) "cAhaura: navaratana bRhatpArAsarInoti06) ramala nauratanabhASA pallIpatana TIkAsamUlakApA -15 sAmudrika mathurA bhaDalIkRtazakuMnAva grahaNAvalI 5 bhaDalIkRta baDIkA... jotiSavicArabhA.." pratiuttama pAbaMbaI : bhRgusaMhitA kApAme : gRhajyotiSArNava ) kuMDaliyoM sahita mahUrtaciMtAmana saMga mUla bhASA ThIkA , 7 7 enews ramanajotiSananma ra prazna vagairaha jotiSasAra bar3A meM) se mUla bhASATIkA :.. pattA ina kitAboM ke milane kA lAlA nArAyaNa dAsa jaMgalImala kutuba pharrAza (dehalI) jotiSasArakA bhAga: rAbar3A saMgraha ziromaNikA.. sameM taraha ke khela gaMjaphA sataraMja- cI sara aurasavaprakAra ke hai chApAbaMbaI piyUSadhArA mahUrtaciM nAmaNi 1. '7 kA phar3akane kI parI sAvarako IprakA kI parikSA praznoM i) lakhanaU bahuta uttamaH bhASATIkA 2) ramalasiMdhubhA me 1) 1) tilaparIkSA 5
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAgamahalAhabar3A rakha-choTArkatha:- " tathAtIsarAbhAma...39:bhASApar3hanAacchA : 'svAMga rUpabasaMtaHH 7 kha risAlU :: :jA tathAcauMzabhAga: jAtA hai : : svAnsapalasaMtabar3A khasIMgIvAlA / farataafaz2A' DA qhuzaraMgavahAra 'svA pUrataHkha chailApanihArI-m bhAryA hita: gaNitAbhyAsahi.. vo pUrana var3AyAkhalAsulatAna svIdarpaNa siyAce U sAvakIpustaka-. lakarAma kRta :: kAbar3A, "dvikA isapustaka ta acchI hai ... . svA badaraimunIra: 2 kha gAdI ke par3hanesemAvApa citacaMdrikA H . totAmainA isaki, kha belA : danAlar3akiyoM ko : 'imdAdalIgaNita / nAvake AThahisse; va jemalatA acchItaraha sAsakA. amarakozasaMhaiMisameM totAmelA... khaHmatasiMha: haiisameM acchIraka bhASATIkA-: " kAkissAnAvile:- khabAlainakesi : hAnI haiM eka pustaka : bhamarakozamala dIda hai kImata fI: vAyauravahuta haiM. z2arUrahImagAnIcA bhASArIkA hissAdobhAne haiN| varNamAlA: jaja hiye kasattA durgApAnabhASATIkA vAMgasulocanAlA saMskRta pravezanI lakSmIsarakhanIsaMvA.sArasvatacaMdrakIrtita khayAla rAjAbharatarI gaNitamakAzama bhAgadaprathamabhAga, saTIkakApAvaMbaI khabAjauharIbaccA , tathAdUsarAbhAga hA strIhetuparokSAta7. : madanapArajAtani khu bIravikramAjI vidyAsAraisake mAmulIdubaiMnsA, "sameM cArovarNake kha. gopIcaMda par3haneseM hindIkA svIanuzAsanamaya dharmakarmameMcA '.. khapanAvIramade OM vahIravAtAvahuta : mabhAgaH mAmAmAlikhe haiM : eka rAjA harizcandra-cha acchI taraha se bhAra mitAkSarAsapUrNapaya manusmRtisaM mAla : kha-rAjA amarasiMhADI sakatA hai. bhASATIkAsahita tarjumAI rakha-rAjAnalA gaNitakAmadhena-Data dusamasAlyA . yajurvedasaMhitAko .. rakha dayArAmadhAhanI ma seThalakSmIcaMdana, garAdivAsIsArahI nasanehI) sarvAnuH / kha-piMgalAsatI: 7 isameM taraha-kI- kAracAbhayA: ::. bhanmaNikAyAgyaya. kha-DUMgarasiMhajavAhapa silAvadajavAharAH tarjumAjhajJAyabula alpazikSAsahitaH / rakha banajArA 5 takI hai * bharavannukAta: maMtrasaMhitA rakha horarAMjhA vidyArthIko mApustA bhajanaprabhAsI: 5 rudrI vi kha-moradhvaja hitopadezasaMskRtaH sudAmAjIkebhajana daMDakayaMjuvedI ii khaNahajAdA mUlabhATI minaprabhA gaMgAjIkebhajana 5 vedastunITIkAmA kha-mahadIvAlA zabdArthabhAnukoza mahalAdajIkebhajanaH parapurANakAlamI": . kha.nAgaurI mahAjanIsArabhA-5 jiyAlAlahato hAthakAlikhAyA rakha prahalAda : // tathAdUsarAbhAga : dayArAmagUjaragaDA AdiseaMtatakA 107) kharaMgIlImAlana- // tathA tIsarAmAMgadohAvalIrAmAyaNa. pUrNamogalasaramoTekA : ra maniyArI bahAravajAmamA tulasIkatA : rAjapathyadhurasakA rakhamAbeTA.:: // tayAisarAbhAgAH jA sugamA pustakaisase dikhAyA /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ PR bijJApana / E samasta sajjanoMko biditaho ki vartamAna meM DA tarI hakaumIke ilAjoMse etaddezIya dharmAtmAoM kA dharma caur3eme luTa rahA hai, atastaTrakSArtha dillI naI sar3aka ghaNTAghara ke samIpa bhAradvAja,,auSadhA laya kholAgayA hai isameM apano dezoya auSadhA vai dyaka vidyAke anusAra aura pratyekaroga ko hukamI ki laaghbdaattii abhii muji kaaph naarjii sbr'iir' ki rogiyoMko vedAma aura tAlevaroMko thor3AsAdAma lekara daIjAtI haiN| aura "bhAratotyApana,, pustakA laya maiM 'caturasakhI, lalita upanyAsabAdi aneka ra bhASA vA sa~skRta ke pustaka tayAra haiM, jina mahAzA yoM ko auSadha vA pustakoM ke viSaya patra bhejanA hove nimnamudrita pavese bhejeM yahA~sa kAgajAta bheje jAveMge / aura eka mAravAr3Imitra nAmakA mAsika pava devanAgarI bhASA meM prakAza hotA hai be mU lya kevala DAkavyaya 10 para yahabhI dekhanehI jAna yaka hai| paNDita kAzInAtha vizvanAtha va . maholA pAmilau caurAhA (dillI) . Aamya
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
_