Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Gi hA$i pUrvabaje lI re | DJ 6i99 mohana lAla dIpaka caMda co karI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ aitihAsika - pUrvajonI gauravagAthA lekhaka- zrIyuta mohanalAla dIpacaMda cokasI muMbaI. zrI bhAratIya jana svayaMsevaka pariSada. muMbainI maMjurIthI prakAzakazrI jaina dharma prasAraka sabhA bhAvanagara. mUlya 2-8-0 vi. saM. 2005 che vIra saM. 2475] [ sana 1949 che mudrakaH zAha gulAbacaMda lalubhAI, zrI mahodaya prI. presa-bhAvanagara.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA naMbara viSaya pRSTha naMbara viSaya pRSTha meru ane maNakA - 1 11 osavAla jJAtinA moha , 1 amarasiMha baravA ... 5 nata . * * 58 2 AsarAja ane Abu 6 12 osavAla jJAtinA 3 seraThana sUbA AMbaDa 14 bhaMDArIo ne ... 61 4 AdmabhaTa Urphe AMbA 17 13 mAravADanA bhaMDArImAMnA 5 pazcimanA maMDalika AbhU 20 keTalAka * * 65 6 AzA zAha . 22 14 mevADarakSaka bhAmAzAha 69 7 gadA maMtrI ... 15 ratanasiMga bhaMDArI ... 2 8 ukezavaMzI mehaNasiMha 29 16 ajamerane sUbo dhanarAja 76 9 siddharAjano samaya ane 17 maMtrIzvara jayamalajI ... 78 jaina maMtrIo 31 18 surANuM tripuTI ... 83 1 sajajana maMtrI 1 amaracaMdajI surANa 2 zAkhu mahetA 2 mANikacaMdajI surANuM 8 sema saciva 3 zAha kezarIcaMdajI 4 mahAmaMtrI muMjala 19 rAmasiMha mahetA ... 2 5 mahAmAtya Aka 20 maMtrIzvara karmacaMdra ... 6 udayana maMtrI bachAvata ... ... 96 7 zAha kuMvarajInA pUrvajo ra1 baMdhava belaDI Urphe .. 10 parama AhaMta kumArapALa kahInura hIrA . ...126 mahArAjA * * 39
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jzane aMge thoDAka zabdo A nAnA dhaMtha "aitihAsika pUrvajonI gauravagAthA " bhAI zrI mohanalAla dIpacaMda cekasInA hAthathI lakhAyela che, ane zrI bhAratIya jaina svayaMsevaka pariSada taraphathI chapAvavAmAM AvyA che. sadarahu graMthanI amuka saMkhyAnI ja prato te saMsthAnA sabhyone mATe chapAvavAmAM Avela che. graMthamAM AvatI gauravakathAo ane tenuM rasamaya prANadAyI lakhANa jotAM AvA prakAranuM sAhitya ApaNuM jaina samAjamAM vizeSa pracAra pAme ane ghaNuM vAMcakane lAbha maLe evuM jaNAtAM, zrI jainadharma prasAraka sabhAnA sabhyone paNa bheTa ApavAnuM vicAra udabhavatAM, lekhaka ane prakAzaka sAthe lakhANa karI A sabhAnA sabhyone bheTa ApavA pUratI A sabhAnA kharce vadhAre prate chapAvavAnI saMmati mAgavAmAM AvI hatI, ane te pramANenI saMmati teoe ghaNI khuzIthI ApavAthI vadhAre kepIo kaDhAvI amArA sabhyane atyAranA dezakALane anurUpa pustaka bheTa tarIke ApavA ame bhAgyazAlI thayA chIe, te mATe lekhaka ane prakAzaka baMnene ame AbhAra mAnIe chIe. A kathAonA lekhaka zrIyuta mohanalAla dIpacaMda zekasI eka vidvAna lekhaka che. teo jainadharma ane jaina sAhityane UMDe abhyAsa dharAve che, jaina Agama ane jaina sAhityamAM AvatI kathAo ane temAM varNavela prasaMgone atyAranI bhASA ane vicArasaraNImAM rasamaya vANuMmAM mUkavAnI teozrImAM ghaNI sArI zakti che. zrI jenadhama prakAzamAM prasiddha thatI temanA hAthathI lakhela kathAo rasathI ane hoMzathI vaMcAya che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ A graMthamAM te khAsa viziSTatA che. temAM AvatI kathAo phakta kathAo nathI, paNa aitihAsika caritro che. ApaNA pUrvAcAryonA graMthamAMthI ghaNe bhAge udhRta karavAmAM Avela che ane lakhANamAM paNa aitihAsika hakIkato upara bhAra mUkavAmAM Avyo che. hiMdustAnane thoDA samaya pahelAM ja AjhAdI prApta thayela che. hajAreka varSanI parataMtratAmAMthI deza svataMtra thayo che. ApaNuM rAjya ApaNe ja calAvI zakIe e rAjakIya adhi. kAra ApaNane maLe che. A svataMtra thatA dezamAM ApaNe saue vyaktigata ane samUhagata phALo ApavAne che. rASTranI AbAdI samAjazakti upara rahe che, ane samAjazakti samAjanA ekamonI zakti upara rahe che. ApaNuM jaina samAje paNa rASTranI AbAdImAM samRddha phALo ApavAnuM rahe che. jene samAje bhUtakALamAM kALe kALe palaTAtA rAjakIya kSetramAM ane rAjyanA saMkrAMtinA kaparA vakhatamAM paNa potAnuM vyaktitva ane dharmabhAvanA sAcavI rAjyanI AbAdImAM kiMmatI phALo Ape che. te phaLa tana, mana ane dhanathI Ape che. prasaMga paDye rAjya ane dharmanA rakSaNa mATe hathiyAra hAtha dharavAnI paNa ApaNA viziSTa pUrvajoe AnAkAnI karI nathI. te mATe teTaluM aMgabaLa paNa keLavyuM jovAmAM Ave che. A graMthamAM ApaNu AvA mahAna zaktizAlI pUrvajonI gauravakathAo sAdI paNa sacoTa bhASAmAM AlekhavAmAM AvI che. vAcako yathAzakti preraNA meLavaze evI amArI sahRdaya Urmi che. 2005 zrAvaNu zukala paMcamI para jIvarAja odhavajI zanivAra-bhAvanagara. ( pramukha, zrI jainadharma prasAraka sabhA,
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ hama prA'' aitihAsika pUrvajonI gaurava gAthA. meru ane maNakA. mALA yAne navakAravAlImAM maNakA hoya che ane gaNavAnI pUrNatA mera yAne meru AvatAM thAya che. A mALA zabdaza: tevA prakAranI nathI, chatAM ApavAmAM Avela upamA sAva asthAne paNa nathI ja. bhagavaMta mahAvIradeve zramaNa ane zrAddharUpe be prakAre dharmanI sthApanA karI che. jainadharma yAne vItarAgano svAduvAdamArga Atmazreya upara ja bhAra mUke che chatAM pagalika sukha kivA saMsArI AnaMda-pramodane sAva iMdrajALarUpe nathI kaheto. karmanI sattA mAnanAra e dharma, AtmAonI avanati-unnati athavA te asteya najara sAme bhajavAto nirakhI, evA suMdara mArganuM nirUpaNa kare che ke jethI sarva prakAranA cho enuM pAlana karI zake ane sAthosAtha svaunnatinA patha para kUca laMbAvI zake. AjanA vijJAna sAthe paNa A jAtanI goThavaNane sumeLa sadhAya che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] etihAsika pUrvajonI zrI jinezvaradevane siddhAnta kahe che ke saMsAra asAra che ane sasAra paNa che. mAnavabhavanI prApti mahAmuzkelI thAya che, ane e vAta dhyAnamAM rAkhI jeo sAce jIvana, vilAsa ane AraMbha-samAraMbhamAM vyatIta kare che teo mATe Atmika najare jotAM ahIMno phere phegaTa gayA je hoI, teo mAne ke nahIM paNa saMsAra asAra ja che. ethI UlaTuM jeo janma laIne, pitAnA vyavasAyamAMthI avakAza meLavI, jAgrata rahI, svArtha sAthe paramArtha sAdhavA ughukta rahe che, teo kaMI ne kaMI pragati sAdhe ja che e najare saMsAra asAra che. alabatta, sAdhanAmAM ghaNuM ghaNuM taratamatAo rahelI che. eTale ja zramaNa ane gRhastharUpa be vibhAga daSTigocara thAya che. ubhayamAM mULa tattvonI vicAraNA sarakhI hovA chatAM, AcaraNamAM mUkavAnI bAbatamAM bhinnatA ochA prakAranI nathI ja. jJAnapUrvaka AMtarika ullAsathI je AtmA mAnavajIvana pAmI saMsAranA pralobhanone tyajI daI anagAratva yAne sAdhupaNuM vIkAre che, tene mATe prANAtipAtaviramaNa, mRSAvAdaviramaNa, adattAdAnaviramaNa, mithunaviramaNa ane parigrahaviramaNarUpa pAMca mahAvratanuM pAlana kAyamI bane che ane AmaraNAMta upasargone sAmano karI e pAlanamAM aDagatA dharavAnI zikSA arihaMta deve ApelI che. A vAtamAM ja zramaNa dharmanI viziSTatA che. zrAvaka dharmamAM AvI kaDakAI nathI. ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha ke je upara darzAvelA mahAvratanA zabdArtho ja che e kahevAyA te che paNa pAlanamAM ghaNA ghaNA prakAranI chUTachATa mUkavAmAM AvI che ane e kAraNe e darekanI AgaLa sthaLa zabda joDavAmAM AvyA che. e sAthe traNa guNavrata ne cAra zikSAtrata paNa darzAvAyA che ke je uparanA pAMca
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [3] aNuvratanA pAlanamAM puSTi karatA rahI, saMsArarakta jIvane jAgrata rAkhe che. ahIM je mALA arpaNa karavAnI che te zramaNa dharmanA sugaMdhita kusumonI nahIM, paNa zrAddhadharmanA anuyAyI evA pratibhAsaMpanna puSponI che. alabatta, emAM zramaNanA udAharaNa samAvAyA che paNa e apavAdarUpe che. vartamAnakALanA keTalAka sAkSAe-anya lekhakee-jANe ajANe jaina dharmanI, upara darzAvI e viziSTatAne nyAya ApyA vagara lakhI nAMkhyuM che ke "bhAratavarSamAM gulAmI AvI hoya te e jaina dharmanA dayAnA atireka paNAne AbhArI che ane gujarAtamAM e dayAne dhavaja eTalA jorazorathI UDyo ke jethI kSAtrateja yAne zaurya osarI gayA. parAdhInatA ghara karI beThI!" Ama kahIne keTalAke to pitAnI kalamane svecchApUrvaka deDAvI jainadharma pALatA rAjavIonI ane vaNikavarganI ThekaDI karavAmAM maryAdA paNa mUkI dIdhI che! jenI pAchaLa ItihAsanuM nAmanizAna paNa nathI jaDatuM evI vAyakAo khaNekhAMcarethI zodhI lAvI, athavA to kapola kalapanAthI sajAvI ene etihAsika vRttAno tarIke vahetI karI mUkI che ! asUyAne pAre e mahAzayenA magajamAM eTalI hade vikRta svarUpa dhAraNa kare che ke jyAre temanI cakSu sAme yutipurasara banAva Ave, are ! je vAtane Ajane vijJAna yuga paNa svIkAravAmAM AnAkAnI na kare, paNa je e jainadharmanA anuyAyInI heya tyAre teo kyAM te enA citraNamAM taddana phikkAza ane rasahInatA dAkhavaze athavA te AMkha ADA kAna dharI e prasaMgane ja jate karaze! badhAe Ama karyuM che ema kahevAne IrAde nathI. niSpakSa rIte keTalAka vidvAnee jaina sAhityanA vRttAntane nyAya jarUra
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] aitihAsika pUjana Ape che ane mahAtmA gAMdhIjIe ahiMsA yAne dayA jevA amogha guNane rAjakAraNamAM apanAvI e dvArA kevI apUrvatA siddha karI zakAya che e svaAcaraNathI puravAra karI ApyuM che ke jethI e sAme majAka uDAvanArAnA mukha sahaja zyAma paDI gayA che. jenadharma pALanArA mAtra vaNika ja hatA ane teo bIkaNa vA bhIru hatA, arthAta zastro dhAraNa karI jarUra paDaye zaurya dAkhavI zakatA nahotA." evA keTalAkanA pralApa sAme ahIM maNakArUpe keTalAka etihAsika vRttAnta rajU karI e pralApa kevA khoTA ane meM mAthA vinAnA che e batAvavA, temaja jainadharma pALanAra vargamAM paNa kSatriyavaTa rAkhanArA kSatriya thayA che e darzAvavA prayAsa sevyA che. jaina samAja pitAnA pUrvajonI gauravagAthA vAMcI, deza-kALane anurUpa jIvana ghaDato thAya evI manekAmanA che. A pustakamAM judA judA vIsa aMka heThaLa jainadharma pALanArA paNa sAthosAtha rASTraprema temaja mAnavatA ghaDIbhara paNa vilI na mUkanArA parAkramazALI AtmAonA jIvananI jhAMkhI karAvavAmAM abhilASA to e ja che ke e vAMcI vartamAna kALanA jene potAnAmAM dezakALane anurUpa cetanA pragaTAve. A prayAsane saphaLatA varaze to A ja dhoraNa-vimalazA, dayAlazA Adi zUravIronI yazarekhA doravAnI IcchA che. - aMtamAM eTaluM jaNAvavuM ucita lekhAze ke-AmAM saMpUrNa jIvanacaritra AlekhAyA nathI, paNa mAtra agatyanA prasaMge vAnakIrUpe ane aitihAsika daSTi netra sAme rAkhI guMcyA che.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. amarasiMha baravA ? -~A prasaMga mevADanA siMhAsana upara dvitIya rAjasiMha mahArANA tarIke birAjatA hatA te samayane che. nagararakSAne sarva bhAra rANAjIe salubrA saradAra bhImasiMhanA hAthamAM seM ye hato. teo jAte varavara jayamalanA vaMzaja rATheDavIra, bedarapatinI sAthe AvA saMkaTanA samayamAM nagara ane rAjya tathA prajArakSA karavA mATe bhayaMkara raNabhUmimAM utarI cUkayA hatA. emanA je cunaMdA ane vaphAdAra sahAyako hatA emAMnAM eka amaracaMda baravA paNa hatA. e parAkramazALI vaizyaputre e veLA je utsAhathI kArya karyuM te rAjasthAnanA ItihAsamAM Aje paNa suvarNAkSare zebhe che. amaracaMda baravAno janma vaizyakuLamAM thayo hato. teo mevADa rAjyamAM maMtrIpade hatA. temanA sarakhA catura ane dakSa amAtya virala jovAya che. salubrA saradAra bhImasiMhane mAtra teo nyUharacanA darzAvI beThA naheAtA rahyA, paNa sAthesAthe zastro dhAraNa karI, raNamedAna para paNa pahoMcyA hatA. saMgrAmabhUmi para batAvelI zauryatAnA pratApe ja amaracaMdamAMthI teo amarasiMha banyA hatA. tyArathI ja kalama calAvanAra samaya Ave kaTAra yAne talavAra paNa calAvI jANe che e vAta janatAnA hRdayamAM utarI cUkI hatI ane vadhu jora to e mATe pakaDI rahI hatI ke vIratA sAthe buddhimattAne vega sAMpaDe tyAre keI anerI jamAvaTa thAya che ane vijaya nizcita bane che. upara kahyuM tema pitAnI tejasvitAnA jore AgaLa vadhelA amAtya amarasiMha paNa rAjyakhaTapaTano bhoga banyA. rANA urasInA samayamAM emanuM maMtrIpada chInavI levAmAM AvyuM. eka tarapha A dIrdhadazI puruSanI salAhane aMta AvyuM ane bIjI tarapha upadrathI mevADa gherAvA mAMDayuM.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. AsarAja ane Abu vizvamAM keTalIka vAra saMtAnanI kIrtimAM eTalI hade vizALatA ane vistAra vadhI paDe che ke je veLA emane janma ApanAra pitAnI yazagAthA sahaja bhulAI jAya che. "bApa karatAM beTe savAyo thAya" e se ke vaDilone gamatI vAta che. Ama chatAM e savAI paNuM prApta karavAmAM vaDilene vAraso saMskArarUpe pariNata thayeluM hoya che tyAre ja e phaLa beThuM hoya che, e vAta heja paNa lakSya bahAra thavA devI na ghaTe. vartamAna kALanA, bhAratavarSanA mahAamAtya paMDita javAhara lAlajInA ghaDataramAM paMDita motIlAla naherUjIne phALe cakSu sAme hovAthI enA vadhu UMDANamAM na jatAM mULa vAtamAM AgaLa vadhIe. AsarAja jamAI ane Abu emanA sasarA thAya. vastupAla tejapAlanA caritramAM avagAhana karanArA bhAgye ja A vAtathI ajANuM heya. AsarAjanuM kharuM nAma adharAja hatuM. aNahilapura pATaNamAM cAvaDA yAne caulukaya vaMzanA rAjAonA samayamAM poravADa (prAgavaTa) vaMzanA mAna sArA pramANamAM rAjyakArabhAramAM bhAga letA. e veLA vaizya mAtra vyApArI ja nahotA. rAjakAraNamAM UMDA utaratA ane buddhibaLe maMtrI-mahAmaMtrI tarIkenI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA | [ 73 ] dhUrA paNa vahana karatA. jarUra paDe bhAlA-talavAranA dAva paNa khelavA raNamedAnamAM deDI jatA. poravADa jAtinA prakhyAta vaMzamAM caMDapa maMtrI thayA. temane caMDaprasAda nAmano eka tejasvI putra thaye. caMDaprasAdane sama nAmane putra thayo. e potAnI AvaDatanA jore siddharAja jayasiMhanA samayamAM maMtrIpade pahoMce ane temane prItipAtra temaja vizvAsapAtra banyuM. e sema maMtrInA putranuM nAma azvarAja, e ja ApaNA nAyaka AsarAja. AsarAjanA samayamAM Abu nAmanA maMtrIdhara vadhu khyAti pAmyA hatA. mAtra rAjadarabAramAM ja e mAnatA hatA ema nahIM paNa jena saMghamAM agresara ane kattIkAravatA gaNAtA. sau koInI najara kaMIka mahattvane prazna UbhuM thatuM tyAre khAsa karI temanA prati vaLatI. potAnI prajJAnA jore ene Ukela paNa e suMdara rIte ANatA. rAjA ane prajA vacce e sAMkaLarUpa lekhAtA. emane kumAradevI nAmanI eka saundaryazALI putrI hatI. mAbApanA guNe tene vArasAmAM maLyA hatA. enI vayanI anya kumArikAo karatAM e ghaNI rIte caDhiyAtI hovAthI saumAM agrapade AvatI. vAdyapi rti prA e nItikAranA kathana mujaba, tenAmAM buddhibaLa evuM te prazaMsApAtra hatuM ke bhalabhalA prauDhane paNa e salAha levAnA sthAnarUpa manAtI. dhArmika temaja vyavahArika abhyAsamAM te mokhare rahetI. vaizya kuLamAM janma chatAM kSatriya bALAo sAthanA sahIyarapaNAthI zastrA pheravavAnA ghaNA dAvo te zIkhI hatI. sau koI mAnatA ke kumAradevI paraNane zvasuragRhe gayA pachI potAnA AcaraNa dvArA nItikArane nimna leka akSaraza: sAco karI dekhADaze.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ [8] aitihAsika pUrvajonI kAryeSu maMtrI, karaNeSu dAsI, bhojyeSu mAtA, zayaneSu rNbhaa| mano'nukUlA kSamayA dharitrI, guNaizca bhAryA kulamuddharanti / paNa vidhAtA, mAnavanI dhAraNAo bhAgye ja bara AvavA de che! saMsArI jIvonI pAchaLa pUrvakarmone vaLagADa jIvatejAgato paDyo hoya che. taka maLatAM ja e pitAnI lIlA vistAre che. raMgamAM bhaMga pADatAM ene vilaMba thato ja nathI. Abu maMtrIzvaranA sukhabharyA gRhasaMsAramAM kumAradevInA lagnadinane AnaMda hajuya bhulAye na hote tyAM vidhAtAe viSAdanI varSo varasAvI! sAsarInA AvAsamAM jatAM pUrve kumAradevI bALavidhavA banI ! pradhAnajInA AvAsamAM zokanI kAlImA patharAI gaI ! duHkhanuM osaDa dahADA" e sRSTinA krama pramANe kumAradevIvALuM dukha paNa bhulAtuM gayuM. yauvananA AMgaNe AvI UbhelI kumAradevI paNa kulIna gharanA saMskAre jANe kaMI banyuM ja nathI ema mana manAvI, pitAne samaya devadarzana ane gurujInA vyAkhyAnazravaNamAM temaja dhArmika vrata-niyama karavAmAM vyatIta karavA lAgI. ekadA maMtrI gRhe AsarAjanuM atithirUpe AvavuM thayuM. maMtrIputrI kumAradevI acAnaka najare caDhI. khIlatI kaLI jevI taruNIne zyAma veza joI ene kutuhaLa jagyuM. maMtrIzvara sAthe e gurujInA vyAkhyAnamAM gaye chatAM enI daSTi tyAM paNa nArIgaNamAM beThelI kumAradevI tarapha vAraMvAra kheMcAvA mAMDI. vadhu Azcarya te tyAre thayuM ke khuda gurujIne e lalanAnA caherA prati avAranavAra cakSu pheravatA nihALyA. sAmAnyata: saMsAratyakta saMte sarAga najare strIgaNa tarapha jatAM ja nathI.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 4 ] are ! gAcarI jevA prasaMge paNa najara nIcI rAkhe che. ahIM te khuda AcAya pote ja sanAtana kAnUnanA bha`ga karI rahyA che. e pAchaLa jarUra kaMi rahasya hAvuM joie. A jANItA zramaNamAM vikAranA udbhava te saMbhave ja nahIM. dezanA pUrI thatAM ja buddhizALI AsarAja ekAMta sAdhI guru sanmukha upasthita thayA ane pAte je joyuM hatu te pAchaLanuM kAraNa jANavA Atura banyA. gurujI yuvakanA lalATa parathI kaLI gayA ke A koi sAmAnya mAnavI nathI. tarataja samaja ApatAM kahevA lAgyA ke " vatsa ! huM hAla sAmudrika zAstranu avaleAkana karuM chuM. emAM nara-nArInA judA judA lakSaNNA saMbaMdhI adhikAra cAle che. enA uparathI phaLaprApti kevI rIte thAya che e paNa pUrvapuruSAe peAtAnI jJAnagarimAthI darzAvyuM che. kALA pAzAke mArI najara acAnaka kumAradevInA caherA prati vALI. e upara ramatA cinhA ane lakSaNuzAstranA zabdo vicAratAM mane lAgyuM ke sUrya caMdra jevA pratApazALI putrAnI e mAtA thavI joie. khAtarI karavA puna: STi pheMkI teA kapALa kuMkuma tilaka vinAnuM ane dehalatA sAbhAgyavatIne zAlatA alaMkAra vagaranI joi. mana hIMDALe caDhyuM. zAstra sAcuM ke vyavahAra sAcA ' e prazna sahaja uddabhavyeA. veza parathI kumAradevI khALavidhavA che ema nakkI thayuM, teA pachI putravatI thavAnA saMbhava kevA ? aMtaramAM uThela A sabhrama daSTipAtAmAM kAraNarUpa che. " * 66 pUjya gurudeva, Apa Akhare zA nirNaya para AvyA ? '' " vatsa ! bhale vartamAnamAM juduM najare caDhe, paNa zAstravacanamAM mane zaMkA che ja nahIM. koIvAra apavAda jora:karI jAya che. ' dharmamAM vicitrA gatiH ' arthAt kanI gati nyArI che. " 9
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 10 ] aitihAsika pUrvajonI AsarAja koI mAmUlI mANasa naheAteA. sAhasa ane zaiA thI bharelA hatA. AvI ratnakukSI kumArikAnuM jIvana veDaphAi jAya e vAta tene na ja rucI. samaya sAdhI sArAye nyutikara eNe ANumaMtrIne jaNAvyeA. samAjamAM Ni ane paraparAthI cAlatI AvelI rItamAM pUrI zraddhA rAkhanAra pradhAnajIe jaNAvyu` ke-- " bhAi, lakSaNazAstra sAcuM hoya, te paNa ahIM te dUdha DhALAi gayuM che. te pAchuM AvavAnuM nathI ja. vidhavA kumAradevI sadhavA ta ja manI zake. mane evA vicAra paNa na ja udbhave, chatAM dhAra ke huM ene pharIthI paraNAvavA taiyAra thauM, tA teNIne hAtha pakaDanAra kAi vIrale! nIkaLaze kharA ? kadAca AvegamAM AgaLa Avaze. tA A samAja sAme TakI zakaze kharA ? A leADhAnA caNA cAvavA jevI vAta che. samAjamAMthI sadAne mATe phUMkAI javAnuM kArya che. bhalabhalA camarabaMdhIne gaja paNa mahAjanamAM na vAge. evuM jokhama kheDavA karatAM je thayuM te na thayuM nathI thavAnuM mAnI cAle che ema cAlavA devu' e ja ThIka che. A vAtanI gaMdha sarakhI paNa putrIne kAne na jAya. A vAta ahIM ja dAkhI deje. " AsarAja vaDIla evA maMtrIzvara pAse'mAna rahyo, chatAM keAi paNa prakAre enA mananuM samAdhAna na thayuM. jenI kukSImAM ratna jevA putrA pAkavAnA hAya ane guruvacana pramANe jainazAsananI prabhAvanA karavAnA hAya, evuM satya avadhAryA pachI samAjabhayathI hAtha joDI besI rahevu e mArA sarakhA sAhasikane na zeAle. vidhavA punarlagna na kare e samajAya tevI vAta che paNu A tA khALarAMDa che. patinA kara grahaNa karyA sivAya eNe. khIjuM kaMi ja anubhavyu nathI. apekSAthI vicAratAM kai ja magaDI gayu nathI.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 11 ] vicAradhArAnA aMte mana makkama banAvI, ekAMta sAdhI, teNe kumAradevI sAthe meLApa karyA. zarUmAM tA sa*skArI ramaNIe kuLanI kItine lAMchana lagADe ane dharmanI draSTie DhASita gaNAya evA phrIvAranA lagnanA virodha karyAM, eTaluM ja nahIM paNa kAne hAtha daI, puna: peAtAnI samakSa AvI vAta uccAravAnI manA karI ane teNI mhAM pheravI cAlI gaI. AsarAja AthI jarApaNa akaLAyA vinA potAnA hetu khara lAvavAnA kArya mAM maDyo rahyo. e veLA te pAche ane mana sAthe nizcaya karyo ke vidhavA kumAradevIne paraNavA kAi maLanAra nathI mATe pAte ja e kArya karavuM. jyAM dharmanI najare doSita, vyavahAranI najare TIkApAtra ane mahAjananI najare ahiSkArarUpa trividha vidhA sAme nAcI rahyAM hAya tyAM hAtha nAMkhavAnI hi Mmata kANu kare ? eka ja tamannA lAgI ke game tema karIne paNa A gujara bhUmine e ratnAthI vaMcita na rAkhavI. bhalene e mATe game tevA kaSTomAMthI pasAra thavuM paDe. bhalene janasamUha tiraskAra varSAve. ghaTatI taiyArI karI, AsarAja puna: maMtrIzvaranA mahemAna anya. taka sAdhI kumAradevIne gurumahArAje kahelI vAta kahI saMbhaLAvI ane umeryuM ke-Avu bhAgya sau keAinuM nathI hAtu mATe anya sarva bhace cheDI dai, mArI sAthe cAlI nIkaLavAnI hA bhaNuM. kumAradevI--" tamA khAnadAnanA saMtAna che. tamArI vIratA mArI jANa mahAra nathI ja. vaLI dharmanI paNa samAnatA ApaNA vacce che, teA pachI zA sAru AvI uMdhI leAkaviruddhanI salAhu Ape che! mArA ane tamArA A bhava ane AvatA bhava magADavAnA mArga batAveA che?
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12] aitihAsika pUrvajonI . "mane te emAM mArA taraphanI tamArI kAma lAlasA jora karatI jaNAya che kiMvA to mArA rUpa pAchaLa ghelA banyA che. mArA karatAM saundaryamAM ane guNamAM TapI jAya evI strIone TeTA nathI. game te ekane hAtha grahaNa karI sukhI thAva. mArA lalATamAM mAtRpada lakhAyuM hota to zA sAru paraNatAM ja raMDApo Avata ?" "pramadA, karmanA prapaMca te pUrNajJAnI ja pArakhI zake. hArA ke mahArA jevA prAkRta mAnavanuM e kAma nahIM. huM nathI to rAgathI AkarSAya ke nathI to mohathI ghela bane. phakta tuM ratnagarbhA che e vAta nizcita jANyA pachI mArI mAtRbhUmi evA ratnathI vaMcita rahevA na pAme e ja mArI manokAmanA che. "lAMbI caDI javA daI, eka salAha svIkAra ane te eTalI ja ke koI khAsa bhakta mAraphata mahArAjazrI pAsethI jANuM tye ke meM kahI e vAta sAcI che ke banAvaTI. gaMbhIra ane aMgata gaNAya tevA bhakata vinA tyAgI saMta AvI vAta uccAra paNa nahIM kare. e te kaLathI jANuM levI joIe." kumAradevIne vAta pAchaLa tathya jaNAyuM. pAkA pAye samAcAra meLavyA ane Akhare mahAmahenate AsarAja sAthe lagna karavAnI hA bhaNI. jagata jyAre madharAtanI mIThI nidrA mANa rahyuM hatuM tyAre A yugala sAMDhaNI para svAra thaI pasAra thaI gayuM. prAtaHkALa thatAM ja A vAta bahAra AvI. janatAmAM e pAchaLa managamatA akaeNDA saMdhAyA. kumAradevInA mAbApane paNa dukha to thayuM. prathama to AsarAja para atizaya gusso Avye paNa divasanA vahevA sAthe vAta vIsAre paDI ane eka vAra gurudeve pradhAnajIne belAvI kahyuM ke :
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 17 ] samaju AtmAo karmarAjanA nAca joI duHkha na dhare, samatAthI e tamAsA jotA rahe ane taTasthavRtti keLave. " gurudevanA kathana pachI kumAradevInA mAtapitAe A vAta para paDado pADI dIdhe. keTalAka samaya paryata gurjarabhUmi A yugala kayAM gayuM ane zuM kare che agara to kevI rIte saMsAra-zakaTa calAve che e sarva samAcArathI vaMcita rahI. luNiga, vastupALa ane tejapALa jevA putraratnonI kIrti jema jema vistaratI gaI, tema tema janatAnA mhoMe e vadhu ne vadhu ramavA lAgyA. tyAre ja e saMtAne to kumAradevI ane AsarAjanA che e pragaTa thayuM. zaurya, sAhasa ane pratibhAnA meLa vinA jagatamAM nAma kADhe evA vIra saMtAno saMbhava kyAMthI hoya ? kIrtinI lAlasA. A eka sAdhu potAnA ziSya sAthe dhananI ane kIrtinI ja lAlasA viSe vAta karatA hatA. teNe kahyuM: "dhananI lAlasA karatAM kIrtinI lAlasA para vijaya meLavavo muzkela che. nivRtta thayelA sAdhuo ane vidvAne suddhAM pitAnA paricitamAM ja nAmanA ane pratiSThA meLavavA vache che. temane moTI moTI sabhAo samakSa pravacana karavAnuM mana thAya che, paraMtu atyAre huM A tArI samakSa karI rahyo chuM tema nAnA maThamAM rahI pitAnA che eka mAtra ziSya pAse pravacana karavAnuM gamatuM nathI. " che. ziSya javAba Ape-kharekhara gurujI, kIrtinI lAlasA meLavyo hoya evA eka Apa ja duniyAmAM che. " ne sAdhunA mukha para maMda maMda smita pharakI rahyuM. !
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ - N : 3. meraThano sUbA AMbaDa jUnAgaDhanI samIpa Avela giranAra pahADa caDhAvamAM ati kaThiNa hato. e upara mAtra jenenA ja pavitra maMdiro AvyA che eTaluM ja nahIM paNa vaidika saMskRti mujaba paNa e pavitra heI, hiMdu dharmanA maMdire paNa che ja. zaherathI pahADanA mArge jatAM ja vacamAM jenI pAchaLa aitihAsika zRMkhalAo joDAyelI che evA keTalAka sthAne AvelAM che emAM azoka nRpano zilAlekha ane dAmodarakuMDa mukhya che. A rIte vicArIe te bhAratavarSanI traNe prAcIna saMskRtio-jena, hiMdu ane jaiddhane ahIM Akasmika meLa sadhAyA che. pahADa bhinna bhinna prAsAda ane emAM zilpakaLAnA je Alekhane karAyelA che ethI ramaNiya ane AkarSaNarUpa te che ja. e sAthe vividha vanaspatinI zobhA ane jaDIbuTTInA AkararUpa hovAthI savizeSa khyAti pAmela che. jaina dharmanA cAlu avasarpiNuM kALanA cAvIza tIrthakaronI kalyANaka bhUmio athota janma, dIkSA ane nirvANa sthAne pUrva pradezamAM AvelAM che. A eka ja giranAra parvata bhAgyavaMta che ke jyAM bALabrahmacArI bAvIsamA tIrthapati zrI ariSTanemi Urpha neminAtha bhagavaMtanA pAMca kalyANakamAMnA dIkSA, kevaLa ane mokSagamanarUpa pAchaLanA traNa kalyANaka thayA che. potAnA AMgaNe vadhu nahIM eka tIrthakaranuM A prakAranuM mahAsya pragaTa thayuM evA suprasaMgathI gUrjarabhUmi Aje punyavaMtI gaNAya che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [15] bhagavaMta nemanAtha ane vAsudeva zrI kRSNa pitarAI bhAIe thAya eTale e samayanA bIjA paNa prasaMgamAM nimittarUpa banavAnuM A girinuM saddabhAgya. pAchaLano rANakadevI rA'kheMgArane banAva to ati najIkana ne aitihAsika gaNAya. AvA kaika prasaMge A girirAjanI yazakalagImAM umerAyelA che ane e kAraNe sthAna tIrtharUpa che. caDhavAnI kaThaNuza ne kaparAza TALavA, ane yAtrike sukhe lAbha laI zake e hetue pagathI bAMdhavAnuM kArya saM. 1222-23 mAM AraMbhAyela paNa ene saMpUrNatArUpI kaLaza caDhAvavAnuM mAna te ApaNe nAyaka AMbaDanA bhAgyamAM sajA celuM. zrImALI jJAtimAM rANiga nAmanA vyavahArIne tyAM ene janma thayela. "putranA lakSaNa pAraNAmAMthI jaNAya" e kahetI anusAra vayamAM vRddhi pAmatA A bALakamAM sAhasa, hiMmata ane prajJAnA darzana thavA mAMDayA. enA lakSaNe vAkpaTu vepArI thavAnA badale parAkramazALI adhikArInI dizAmAM vadhu DhaLelA jaNAyA. emAM kudarate yArI ApI. e samayanA jANItA mahAkavi zrIpALa sAthe ene mitratA baMdhAI. kavinI najaramAM AMbaDanI zaktimattAe, aneruM sthAna jamAvyuM. eka samayanI vAta che. rAjavI kumArapALa soraThanA pravAse AvelA. rAjyaciMtAnA kAmanuM dabANa hovA chatAM bhagavaMta zrI neminAthane bheTavAnI bhAvanAthI hAMzabhera taLATImAM AvI caDhayA. kavi zrIpALa sAthamAM hatA, paNa girirAja para javAnI pagathI yAne pAja vyavasthita na hovAthI mananI murAda bara na AvI. deva darzana karyA vagara utAvaLa hovAthI khedapUrvaka pAchA pharavuM paDayuM. te aNahilapuramAM jyAre pAchA pharyA tyAre giranAranI yAtrA na thavA badala je eka manadu:kha uddabhavyuM hatuM te acAnaka sabhA samakSa mukhadvArA bahAra pragaTa thayuM. evo kaI vIrale che ke je
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 16 ] etihAsika pUranI seraThanI sUbAgIrI paNa sAcavI zake ane sAthosAtha girirAja giranAra para caDhavAnuM sugama bane evI pAja paNa bAMdhI zake ? - rAjavInA praznanA javAbamAM zrIpALa kavie hA bhaNatA kahyuM ke-rAjyavahIvaTamAM gUMca na paDavA de ane bhaktibhara hadayathI tIrthano mArga saraLatAthI taiyAra karAve e puruSa mArI dhyAnamAM ApaNuM rANigazeThane AMbaDa jaNAya che. ane enAmAM ubhaya zaktinA darzana thAya che. tarata ja AMbaDane teDAvavAmAM AvyuM. mahArAjA kumArapALe enA zIra para soraThanA sUbA tarIkenI javAbadArIne bhAra mUka ane banatI utAvaLe giranArane pagathiyAthI alaMkRta karavAnI AjJA paNa ApI. pitAnAmAM vizvAsa mUkI rAjavIe je kArya sepyuM hatuM te eNe saM. 1241 mAM pUrNa karyuM. rAjakIya ane Arthika umaya vahIvaTa pramANikapaNe jALavyA. vizeSa vRttAnta jANavAnI abhilASAvALAe zrI somaprabhasUrikRta "kumArapALaprabodha" nAmane graMtha je. B%BBEBkAmA ArogyanI cAvI, je mANasa potAnuM Arogya barAbara sAcavavA mAgata to hoya teNe svAdane kAbUmAM rAkhavA, ciMtAne dezavA de, to kAmanAone aMkuzamAM rAkhavI, lAgaNIo para lagAma rAkhavI, hajI vIryanuM jatana karavuM, mitabhASI thavuM, mUrkhAibharI mahattvakAMkSAone dUra karavI, daSTi tathA zravaNane zAMta rAkhavAM. je mANasa potAnA manane thakavI na nAkhe ane jIvane ciMtAgrasta kara banavA na de te mAMde zI rIte paDe? bhUkha lAge tyAre ja ja khAvuM paNa atizaya na khAvuM temaja tarasa lAge tyAre ja ja pIvuM paNa atizaya na pIvuM.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 4. AjhabhaTa U AMbaDa mahArAjA siddharAja jayasiMhanA prasiddha maMtrIzvara udAyananA putra, vADmaTanA bhAI ane khuda rAjavInA senApati AdmabhaTanA nAmathI bhAgye ja koI ajJAta hoya. gujarAtanA itihAsamAM mahAmaMtrI udAyana temaja temanA zUravIra saMtAne vADmaTa, AmRbhaTa Adine samaya parAkrama ane yazagAthAthI pUrNa che. ghaNAkharA ulemAM AmrabhaTane sthAne AMbaDa nAma jevAmAM Ave che. jAte vaNikaputra hovA chatAM senApati tarIke gauravasaMpanna adhikAra bhegavavAmAM emaNe jarA paNa UNapa dAkhavI nathI. buddhizALI pitAnI vArasAgata prajJA uparAMta zastrAstro vAparavAnI je tAlIma bALavayamAM prApta karI hatI ane emAM dakSatA meLavI hatI ane je te jotajotAmAM AgaLa AvI gayA ane jUdA jUdA yuddhamAM mahArAjA siddharAjanI paDakhe rahI, aridaLane parAjaya karavAmAM harakeI kSatriyane aurava levA jevuM parAkrama batAvI ApyuM. svazaktinA A prakAranA AviSkArathI aNahilapura jevA mahAna rAjyanuM senApati pada temanA pagamAM AvI paDyuM. senApati tarIkenI kArakida paNa prazaMsApAtra che. kaparA ane baLavAna evA zatru malikArjunanI sAme jaI, yuddhamAM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] aitihAsika pUrvajonI parAjaya pamADI, baMdIvAna banAvI lAvI rAjavInA caraNamAM dharyo. e kAryathI siddharAja bahu prasanna thaze. bhRgukaccha yAne AjanA bharUcamAM potAnA pitAnI IcchAne anusarI jinamaMdira bAMdhavA mATe bhUmidhananA kAmane AraMbha karyo. samI pavatI kaI vyaMtara taraphathI majUrone viDaMbanA thavA mAMDI. khodavA mAMDelA pAyAmAM majUre gabaDI paDavA lAgyA. A vAta kAne paDatAM ja senApati AdmabhaTa jAte doDI AvyA eTaluM ja nahIM paNa "suvyaMta duH" e ukita mujaba potAnI jAtane e khADAmAM hAmI dIdhI ! A sAhasathI prasanna thayela vyaMtare, temane khADAmAMthI bahAra AvyuM, Asana para besADI, mAtra prAsAda bAMdhavAnI chUTa ApI eTaluM ja nahIM paNa e rasthAnane lagatuM siMhaladvIpanI rAjakumArI sudarzanAnuM vRttAnta kahI saMbhaLAvI, prAsAdanuM nAma samalikAvihAra" rAkhavAnI prArthanA karI. potAnA taraphathI dareka prakAranI hAya ApavAnI khAtarI paNa e sAthe ApI. jotajotAmAM ramaNIya prAsAda baMdhAIne taiyAra thaye. senApatinA AgrahathI kaLikALasarvajJa zrImadda hemacaMdrAcArya tyAM padhAryA ane zubha muhUrtamAM vIsamA tIrthapati zrI munisuvratasvAmInI manahara ne prabhAvika mUrtinI emAM pratiSThA karI. potAnA pitAnI aMtakALanI IcchA A rIte bara ANunAra putra baDe e veLA yAcakane puSkaLa pramANamAM dAna daI saMkhyA. maMgaLadIpa utAratI veLA batrIsa lAkha Trampa sudhI caDhAve karyo ane devadravyanI vRddhi karI ke jethI prAsAda aMge nibhAvamAM tUTa na paDe. eka veLA mULanAyakanI sanmukha rahI, senApati AMbaDa nRtya
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ - gauravagAthA [ 18 ] karatA bhAvanAmAM lIna banyA hatA, tyAM pUrvabhavanI ke zatrutva dhAraNa karanArI siMdhavA nAmanI vyaMtarIe dhyAna cukAvI chaLyA ane A rIte vyaMtarInA pravezathI, te bhAna bhUlI game tema bakavA lAgyA. A samAcAra upAzrayasthita sUripuMgava hemacaMdrasUrine pahoMcatAM ja teoe potAnA paTTa ziSya yazazcaMdra gaNine bolAvI keTalIka sUcanA ApI pite kAyotsargamAM lIna banyA. gaNi mahArAja maMdiramAM AvI pahoMcyA. AmRbhaTa temanI sAme paNa cALA karavA lAgyA ane munizrIne DarAvavA mAMDyA. gaNi mahArAje zrAvakanA gharamAMthI muzaLa maMgAvyuM ane maMtrocArapUrvaka jyAM enA prahAra uMbara upara AraMbhyA tyAM to AbaDanA zarIramAM praveza pAmelI seMdhavI vyaMtarI bhayathI ghajI UThI. deha choDI bahAra AvatAM ja senApati to DhIlADhapa banI besI gayA ane A badhuM joI vismaya pAmyA. gaNi mahArAjanI mudrA joI vyaMtarI dhrujavA lAgI ane page paDavA jyAM najIkamAM Ave che tyAM te karaDe svara saMbhaLAyo. "prabhu bhakta AtmAne chaLa karI pIDavAnuM kArya karanAra duSTA tane to sakhata niziyata karavAnI jarUra che." mahArAja mApha kare. punaH AvuM AcaraNa nahIM karuM." ema karagaratI saMdhavI bolavA lAgI. gaNijI-je A pazcAttApa sAcA hRdayane hoya to satvara AcAryazrI pAse pahoMcI jA ane teozrInI mAphI mAga. AdmabhaTanI zuddhi ThekANe AvI gaI ane pUrvavata pitAnA vyavasAyamAM rakta banyA.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ s, -- , * * * - *, * *', K D R ai - 5. pazcimanA maMDalika Abhu saMvat 1300 thI 1340 AzarenA samayamAM A gRhastha thArApadrayAne (tharAva?) tharAda nagaramAM thayelA che. teo zrImALI jJAtimAM ziramaNa hatA eTaluM ja nahIM paNa rAjyamAM maMtrIzvaranA mAnavaMtA adhikAra upara hoI, rAjA prajAnI prItinuM eTalI ucca kakSAe bhAjana banyA hatA ke AsapAsanA pradezamAM pazcimanA maMDalikanA birudathI oLakhAtA. temanI pAse pUrvajonA vArasAmAM maLela, temaja potAnA ApabaLe kamAI prApta karela koDe game dravya hatuM. pradhAna padanA mAnavaMtA hoddA para AvatAM pUve eka nAmIcA zAha sedAgara ane lAkhAnA vyavahArI tarIke vyApArI samAjamAM jANItA hatA. sattAnA sUtre hAthamAM dhAraNa karyA pachI svabuddhibaLa ane aDaga himmatanA jore thoDA samayamAM sArAye rAjyamAM evI suMdara chApa besADI dIdhI ke prajAne na to cAra lUMTArAne bhaya ke pararAjyane caDhI AvavAno bhaya raho. zAMti eTalI hade patharAI ane sthira banI ke vepAravaNaja sArA pramANamAM vadhI paDyA ane thArApadranI gaNanA dhaMdhAnA dhIkatA dhAmamAM thavA mAMDI. pAchalI avasthAmAM maMtrIzvare lakSamIne sadupayoga karI Atmazreya sAdhavAnA IrAdAthI zrI zatruMjaya mahAtIrthane charI pALA saMgha kADhyo. saMghamAM sAta se jinamaMdira, cALIza hajAra gADAM, paMdara se gheDA, bAvIsa se UMTa AdinI sAmagrI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 21 ] hatI. visAmAnA mukAmamAM sAmaiyAthI vadhAvAtA Abhu saMghavIe dAna devAmAM kacAza na rAkhI. zrI zatruMjaya girinA prathama darzana karavAnI khuzAlImAM saMghanA sarva manuSyamAM vastrAbhUSaNanI kahANI dvArA paherAmaNI karI, pavitra tIrtha zrI zatruMjayanI bhAvapUrvaka yAtrA karI, saMgha sAthe giranAra tarapha pagalA mAMDyA. A saMgha yAtrAmAM temaNe bAra kroDa sonAmahore kharacI. yAtrAmAM mAMDavagaDhanA prasiddha maMtrI jhAMjhaNa zeThanA saMghane meLApa thayo hato. prathama darzane Abhu saMghavInI saMpattie jhAMjhaNa maMtrIne Azcarya upajAvyuM hatuM. caMcaLa evI lakSmIne vAsa pUrvabhavanI pUnyA upara avalaMbe che ane sanmArge vyaya karanArane tyAM e vacce jAya che. maMtrIzvare 1510 navI jinapratimAo, saMkhyAbaMdha jinaprAsAdo baMdhAvyA. traNa kroDa suvarNa mahore kharacI Agama graMthanI pratA senAnI zAhIthI lakhAvI ane prApta thatAM dareka graMthanI mazIna akSaravALI prati lakhAvI. traNaso ne sATha zrAvakene dhana ApI potAnA sarakhA samRddha banAvyA. sAcI svAmIbhakitane A javalata namUne vartamAna kALamAM hadayamAM katarI rAkhavA jevuM che. aMtakALa najIka jotAM sAta choDa sonAmahoronuM dAna daI, zubha dhyAnapUrvaka saMthAro kyA yAne AtmAne sarva AraMbhathI sarAvI dIdhA-dharmadhyAnamAM lIna banI svarge gayA. AjanA yugamAM upara varNavyA tevA svAmIvAtsalyanI khAsa agatya che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ /WW. ' ', - che It :/ . ' . Se 6. AzA zAha. mevADanA siMhAsana para virAjatA samarasiMha bhUpanuM mRtyu thayuM. rAjagAdIne vArasa e veLA pAraNAmAM jhUlato hato e takano lAbha laI anairasa rAjakumAra vanavAre rAjyamAM evI te dhAka besADI dIdhI ke sAcA vArasanA rakSaNamAM kaI adhikArIo UbhA rahevAnI hiMmata na dAkhavI zakayA. A vAta rANIvAsamAM prasaratAM ja rAjakuMvaranI mAtA kaMpI UThI. pAse beThelI dAyaNa pannAe hiMmata ApatAM kahyuM ke rANImAtA jarA paNa gabharAze nahIM. meM tamAruM lUNa khAdhuM che ane mArA jIvananA bhAge huM lUNa halAla karI rAjaputranuM rakSaNa karIza." A vAta pUrI thaI tyAM te samAcAra AvyA ke vanavIra UghADI talavAra sAthe kuMvaranuM zIra chedavA rANIvAsamAM AvI rahyo che. pannA dAI tarata ja kumArane suvarNa jaDita pAraNAmAMthI uThAvI laI bahAra doDI gai ane alpa samayamAM pAchI pharI. kuMvaranA sthAne potAnA putrane suvADI hAlA gAvA lAgI gaI. vikarALa caherAvALe vanavIra AvI jussAthI bolyA. dAsI! kyAM che bALa rAjakuMvara?" pannA kaMI paNa belyA vinA nata mastake pAraNAnI derI kheMcI rahI. rANuM kaMI bole te pUrve pAraNAmAM sUtela bALaka
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [23] vanavIranI asine bhega banya. A rIte sAcA hakadArane ukheDI nAMkhyAno AnaMda mAnato vanavIra tarata tyAMthI pAchA pharyo. rANIthI belI javAyuM-"pannA! tuM kharekhara dAsI nathI paNa devI che. potAnA putranA bhAge te mahArANAnA vaMzane lIla rAkhe, bahena ! tArA A apUrva baLidAnano badale huM zo ApuM ?" kuMvara meTa thaI gAdIe besaze tyAre e vAta vicArIzuM. haju sAme bhayanI paraMparA khaDI che. tame hiMmata rAkhI je thAya te joyA kare. huM kuMvarane surakSita sthaLe mUkI AvuM. vanavaranI najare e marI gayela che eTale mAruM kArya pAra utAravAmAM tAtkAlika agavaDa nahIM UbhI thAya." pannA dAsI sAthamAM vizvAsu bhIlane laI, puSpanA karaMDakamAM kuMvarane saMtADI, vanavAranA rakSakenI cakI vaTAvI aravallI pahADane durgama mArgamAM cAlI nIkaLI. zailamALAne vaTAvatI ane phUTa mArgone oLaMgatI keTalAye maMDalikenA gAmamAM bhramaNa karI vaLI! vanavIranA kaparA bhayathI eka paNa maMDaLike kuMvarane guptapaNe potAnA pradezamAM rAkhI ucheravAnuM sAhasa na karyuM. paisAnI ane bIjI trIjI madada ApavAnI hA bhaNI paNa rakSaNa ApavA saMbaMdhamAM te spaSTa nA saMbhaLAvI! nArI jAtimAM ratna samI dAsI pannA kSatriyAmAMthI-rAjaputa vaMzamAMthI ATalI hade kSAtrateja naSTa thayeluM nirakhI hatAza banI! zaraNe AvelAne rakSaNa ApavAmAM dharma mAnI dhana-saMpatti ane rAjya suddhAM khuvAra thavA denAra rAjavIo kyAM ane atyAranA A bhIru maMDaLike kayAM? keTaluM adhaHpatana ! AvI DarapakatA A rAjasthAnamAM ghara ghAlatI joI e bahu muMjhAiAma chatAM hiMmata na hArI rAjakumArane
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ aitihAsika pUrvajonI [ 24 ] lai kamalameranA du mAM jai pahoMcI. Akhare ahIM tenA parizramane phaLa beThuM. dviprA nAmanA vaNika kuLamAM utpanna thayela AzA zAha nAmanA tejasvI adhikArInA hAthamAM rAjya vyavasthA hatI. kamaLameramAM ane AsapAsamAM tenI sAhasikatAnI hAka vAgatI hatI. enA parAkrama sAme bhalabhalA rAjapUtA hArI jatA-A jAtanI zauryakathA leAkamukhe sAMbhaLI pannAmAM ahIM rakSaNa meLavavAnI AzA aMdhAI. prayAsa karI teNIe AzA zAhanI mulAkAtanA cAga sAcceA. zAha peAtAnA vizrAmagRhamAM beThA hatA, najikanA ughADA kamarAmAM temanA vaDila-yeAvRddha mAtuzrI beThA hatA. e veLA dAsI pannAe praveza karI, peAtAnA khabhethI rAjaku Mvarane utArI, zAhanA kheALA AgaLa gAdI upara mUkayA. kaI savAla pUchAya te pUrve ja pannAe kevA saMyeAgAmAM mahArANAnA A kharA vaMzajanu rakSaNa thayuM e sarva namratA pUrvaka kahI batAvyuM. e mATe rakSaNa meLavavA sAru peAtAnA mAthe vItelA vItakAnI kahANI paNa varNavI ane rakSaNu ApavAnI prArthanA karI. AzA zAhu--mAI ! teM kahyA evA camarabadhIe jyAM rakSaNa ApavAmAM pAchA paDayA tyAM mArA sarakhA ane nAnakaDA dunA adhikArInuM gajuM zuM ? ema kahI kuMvarane gAdI parathI lai jyAM pAchA ApavA jAya che tyAM kamarAmAM rahI, vAta sAMbhaLI rahelA vRddha mAtuzrI mahAra AvyA ane jIssAthI khelyA. dIkarA tuM zuM karavA jAya che? tu kaiAnI kUkhe janmyA che te yAda che ne ? tArI nADImAM TThiAvaMzanurakta vahe che e
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [25] jANe che ne? svAmInA zubhecchakone dharma potAnA sarvasvanA bhege svAmInA saMtAnanuM rakSaNa karavAnuM che. bIjA bhale e pharaja bhUlyA hoya, evA kAyarane dAkhala zA sAru le? sAcA re vipatti ke vidataparaMparAthI Dare ja nahIM. jina bhagavaMtanA upAsakane kAyaratA kevI ? AtmAnI amaratA mAnanAra paropakAramAMthI pAchA Daga na bhare tyAre ahIM to khuda samarasiMhanA kuMvaranA rakSaNane saMbaMdha che. e bALaka che chatAM ApaNe svAmI che. ene vAMko vALa ApaNu jIvatAM na thAya evuM karavAno ApaNe dharma. dAsI pannAthI paNa ApaNe gayA? dhanya che e abaLAne ke jeNe potAnA peTanA jAyAne bhoga ApI kuMvaranuM rakSaNa karyuM. mAtAnA hadayadaka vacana sAMbhaLI AzA zAhanA cakSu para chavAyelA paDaLa khasI gayA. eNe kuMvaranA saMrakSaNane bhAra pitAnA zIra para svIkArI lIdho. dhanya che e mAtAne ! dhanya che jena kuLadIpaka AzA zAhane ! ane dhanya che e samayanI zrI sevikA pannAne! mevADanA gauravavaMtA ItihAsamAM jainadhamI "zAha" no phALo nAnosUne nathI ja. * = = * * daw..
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ? 13 tA tA ' : 1, : kAra ? 7. gadA maMtrI AhamadazAhe amadAvAda vasAvyAnI vAta suprasiddha che. e veLA karNAvatIthI je gurjara vaNike AvI tyAM vasyA emAM gadAzAnA pUrvaje paNa hatA. A vaNike vyApAra-vaNajamAM ekkA gaNAtA. temanA karIyANuthI ladAyelA vahANe, sapharI jahAjo dUra dezAvara sudhI saphara kheDatAM, lAkho naiyAne kayavikraya karatA. bhAratavarSanI vividha cIjo vecI teo seniyA lAvatA e kAraNe A bhUmi "suvarNa dharatI'nI upamA pAmelI. vahANavaTuM dhaMdhAmAM agrapade hevAthI, kharUM nAma "vahANIA" hatuM. kALAMtare "vANiA' nAma apabhraMzamAM AvyuM. AvA eka gurjara AgevAnane putra nAme gadAzA. potAnI AvaData, sAhasikatA ane kAryadakSatAne jere TUMka samayamAM gadAza rAjanagaranA sulatAna mahamada begaDAnA prItipAtra thaI paDayA; ane maMtrIpadanA adhikAra sudhI pahoM. cA. ahiMsA dharmanA custa upAsaka chatAM, zrAvaka dharmanI maryAdA barAbara samajatA ane rASTranA kAryamAM parAkrama batAvavAnA samaye kadI paNa pAchI pAnI karatA nahIM. pratyeka mAsanI parvaNue pauSadhopavAsa karatA ane bIjA divase pAraNuM karavA rasavatI-gRhamAM pravezatA tyAre sAthamAM pAMca-pacAza nahi paNa lagabhaga baso-traNaso svayamI baMdhuo teDI jatAM. temanI bhakita karI svAmIvAtsalya jevA bhagavaMtakathita apUrva ne pavitra
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 27 ] kArya nA AnaMda mANatA. custa zrAvakane zAle tevI A kAryavAhI nirakhI kAika vAra pAdazAhane vismaya thatuM. ekAda vAra teA e kheAlI paNa cUkelA ke > na satrIzrIe namratAthI e veLA javAba vALelA ke * eka tarapha nAnAmAM nAnA jIvanI krayA ciMtavavAnA dAvA karavA, ane bIjI taraph samarAMgaNamAM saMkhyAbaMdha AdamIenA mAthA vADhI nAMkhavA? enA meLa zI rIte maLavAnA ? evuM karavA karatAM evI jhINI dRyAnA daMbha na karavA e vadhu sAruM' lekhAya. sa'sArastha mAnava tyAgI zramaNa jevI dayA na pALI zake chatAM vinA kAraNe eNe hiMsAmAM hAtha eLyA ja karavA e zuM vyAjakhI che? zakita anusAra, nAnAmAM nAnA ane niraparAdhI jIvanI yA pALavI emAM daMbha jevu che zu? eka jaina dharmanA anuyAyI tarIke mAre mArA zrAvaka dharmanI Avazyaka karaNI pratidivasa karavI joie. e ja dheAraNe gujarabhUminA saMtAna tarIke, ApazrInA vaphAdAra sevaka tarIke, jo mArA deza para saMkaTa AvyuM hAya athavA teA mArA rAjavInI AkharUnA prazna khaDA thayA hAya, te mArAmAM je kaMI zakita hAya e dAkhavIne paNa emAMthI saMrakSaNa karavuM joie. ema karavA jatAM jarUra hiM'sA lAgavAnI chatAM enA baMdha pAtaLA paDavAnA. aMtaramAM krajanA khyAla sivAya anya kaluSita vRtti na heAvAthI cIkaNA karma nahiM. kha dhAvAnA kemake baMdhanA AdhAra teA aMtaranA pariNAma para avalaMbe che. mArA dhama Atmika zreyane agrapada ApatA hAvA chatAM rASTra pratyenI ke samAja pratyenI pharaja adA karavAmAM jarA paNa ADI lIMTI dAratA nathI. .. mahamadazAha mA~trIzrInI vANI sAMbhaLI khuza thayeA ane kahevA lAgyA ke--gadAzA, tamArA sarakhA dezabhakatA mAjIda che tyAM sudhI gurabhUmi vijayavaMtI che. je dharma pAtAnA hama
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 28 ] aitihAsika pUva jonI zarIkeAne AvI suMdara zikSA Ape che e mATe mArA jevA taraphanuM kaMI kAma hAya tA sukhethI kahejo. A jAtanA parAkramazALIpaNAthI maMtrI gaDhAzAe rASTranI sevA teA karI, paNa sAtheAsAtha jaina dharmanI prabhAvanA vistArI. emaNe parikara yukata ekase ne ATha maNu vajanavALI pittaLanI eka ramaNiya zrI AdinAtha prabhunI mUrti taiyAra karAvI amadAvAdathI hajAro mANasAnA sadha sahita maMgaLa cAghaDIye vAjategAjate zrI Akhu girirAja prati prayANa karyuM. mukAma karatA ane saMgha bhikita sAcavatA maMtrIzrI pavitra tIrtha para AvI pahoMcyA. bhImazIzAhe karAvelA maneAhara devAlayamAM pelI mUrtinI saMvata 1525 phAgaNu zuTTha 7 ne zanivAre tapAgacchIya zrI lakSmIsAgarasUrijInA varada haste pratiSThA karAvI. mahamada begaDAnA A maMtrInI cAtarapha evI suMdara pratiSThA jAmI hatI ke teo sa Mgha sahita AvI rahyA che evA samAcAra maLatAM mipanA pradezanA bhAnu ane lakSa nAmanA rAjavIo, sanmAna artha keTalAka mukAma pUrve sAme AvelA ane saMghane kAi paNa jAtanI takalIpha na paDe enI kALajI rakhAvelI. maMtrI gadAzAe paN chUTA hAthe lakSmI kharacI hatI. hAthanu bhUSaNu je dAna kahevAya che, e devAmAM kacAza naheAtI rAkhI. eka lAkha seAnAmahArA e prasaMge vaparANI hatI evI noMdha prApta thAya che. uparAMta jANavA maLe che ke trIza hajAra duzma kharacIne cAtaramAM AvelA seAjitrAmAM navuM jinama Mdira aMdhAvyuM hatuM. jananI jaNa kAM bhaktajana, kAM dAtA, kAM zUra; nahIM te raheje vAMjhaNI, mata gumAvIza nUra. gadAzAnu jIvana jotAM A kavivacana akSaraza: sAcu jaNAya che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. ukezavazI mAhaNasiMha vartamAna kALanA mApe mApatAM, sAkSIne, vicArakeAne ane keTalAka lekhakAne ema lAge che ke jainA eTale vANiyA, mAtra karIyANAnA vepArIe ! dayAnA ethA heThaLa bhIrutAne varelA mAnavIe ! paNa itihAsanA UMDANamAM avagAhana karatAM A mApa sAcuM jaNAtuM nathI eTaluM ja nahIM paNa e jainAne anyAya karanAruM che ema niHza MkapaNe kahI zakAya. chellA sa| dADhasA varSathI jainA rAjakAraNamAM Ache rasa dharAvI, ghaNuMkharuM vepAra-vaNajamAM layalIna banyA che e sAcu che paNa tethI emanAmAM musaddIgIrI ke DahApaNunuM devALuM nIkaLyu che e jema sAcuM nathI tema e paNa sAcu nathI ja ke teo dayAnA ethA nIce mIkaNu anyA che. peAtAnA dhanavaDe bhAratavarSanA bhinna bhinna pradezamAM zilpa-kaLAnA anupama dhAma samA je ramaNiya prAsAdo teoe sAvyA che e jotAM sahaja kapI zakAya che ke-lakSmI paratu mamatva tA emaNe tyajelu che ja ane sAtheAsAtha je viSama saMceAgAmAM A dhAmeA UbhA karyA che e jotAM rAjadarabAramAM paNa temanI pratiSThA ochI nahAtI ja saceAgeAnA pravAhamAM pUrvajonuM kSAtrateja kamI thavA mAMDeluM paNu dAna guNa teA agAunA jevA ja kAyama rahelA STigeAcara thAya che. peAtAnA dIdI kAryadvArA teoe hajArA kArIgarane pASaNa Apelu che ane bhAratavarSanI kIti-patAkA sRSTinA dUra dUra khUNA sudhI pharakAvavAmAM phALA neAMdhAgyeA che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ T! ' [ 30 ] aitihAsika pUrvajonI jesalamera jevA ekalavAyA nagaramAM, gAdI para jyAre lakSamaNasiMha rAjA virAjatA hatA tyAre vAtanAyaka mehasiMha saukeInI najare caDhe che. rAMkA zetranI aTakavALA zeTha kuTuMbamAM e thayA. sAhasanA baLe lakSmI saMpAdana karI ane parivAramAM dhannAzA ane ajayasiMha jevA putraratnano vega sAMpaDyo. punyavaMtane tyAM bhUta raLe" e ukti anusAra parivAra-vRddhi thatI cAlI ane lakSamI devInI lIlA paNa vistarI. potAnA nagaramAM Ave AgevAna vepArI ane jarUra paDaye dhananA DhagalA karI nAMkhe evo zrImaMta che e sAMbhaLIne lakSamasiMha mahArAje ene teDAvI, AdarasatkAra karI, rAjyamAnya banAvyA. ubhaya vacce sneha gAMThe majabUta banatI cAlI. dhana-dhAnyanA saddabhAvavALA e samayamAM tyAM vicaratA kharataragacchIya zrI jinavardhanasUri padhAryA. prApta thayela lakSamIno vyaya karI dharmaprabhAvanA karavAnA hetuthI mehasiMhe rAjavI pAsethI suMdara sthaLa pasaMda karI jagyA meLavI, e upara ramaNiya devAlaya baMdhAvyuM ane padhArela sUrijInA varada haste emAM dhAmadhUmapUrvaka karuNAnidhAna zrI tIrthakara prabhu zAMtinAthanA manahara biMbanI pratiSThA karAvI. sArAye nagaramAM jaya jayakAra thaye. jenA dharmanI prabhAvanA vistarI saMghanA anya bhAIomAM A prasaMga nirakhI evI tIvra bhAvanA uddabhavI ke teoe phALA karI bIjuM eka jinamaMdira baMdhAvyuM. sUrimahArAja vihAra karI gayA hovAthI pratiSThA TANe kharataragacchIya zrI sAgaracaMdrasUrijIne AmaMtraNa karyuM. vidhi-vidhAna ane ADaMbara sahita e navIna prAsAdamAM puruSAdAnI zrI pArzvanAthanI mUrti padharAvI. A rIte rAjaputAnAnA ekAMtabhAgamAM paDelA nagaramAM rAjA ane prajAnA sumeLathI AnaMdanA pUra vahI rahyA. Aje paNa e maMdire pUrvakALanI kIrtigAthA ucAratA UbhA che. aNInA samaye dhananA DhagalA karI rAjyanI vaTa rAkhanAra e kuTuMbanuM nAma prajAnA hadayamAM rame che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. siddharAjane samaya ane jaina maMtrIo (1) sajajana maMtrI siddharAjanA eka maMtrI sajana nAme hatA. A nAma ItihAsanA pAne aMkita thayela che. aNahilapurapATaNanI sthApanA rAjavI vanarAja cAvaDAthI thaI che ane e veLA jena dhamI musaddIo maMtrIpada dharAvatA AvyA che. jevA teo sAhasika vyApArI hatA tevA ja teo samaya Ave zastro paNa pheravI jANatA hatA ane rAjyanA vahIvaTI taMtramAM kalama paNa calAvI zaktA hatA. emAM zrImALI vaMzanA jAba ane cAMpAnA nAma agra pade Ave che. maMtrI sajajana emAMnA ekane vaMzaja hato. e kALe saurASTrane keTalAka pradeza siddharAjanA tAbAmAM hato chatAM tyAM vAre kavAre chamakalA thatAM. sajajananI bAhozI ane AvaData joI e mahattvanA sthAnamAM daMDanAyaka tarIke siddharAje ene mUkyuM hatuM. rAjavIe mUkelA vizvAsa pramANe sajajana maMtrIe potAnA buddhibaLathI evuM te caturAIpUrvaka kAma lIdhuM ke tyAM zAMti patharAI ane varSo jUnI laheNunI rakama vasula thaI. daramIyAna jUnAgaDhamAM bhadrezvarasUri mahArAjanA pagalA thayA. giranAra paranA devAlayamAM yAtrA karatAM te mahAtmAne tAtkAlika jIrNoddhAranI agatya jaNAI. vyAkhyAnamAM e saMbaMdhI ullekha karatAM kahyuM ke
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 32 ] aitihAsika pUrvajonI sajana jevA jenadhamI daMDanAyakanI hAjarI chatAM A tIrthamAM jIrNoddhAra aMge mAre vivecana karavuM paDe e jaina dharmanI paraMparA jotAM zobhAspada nathI ja. pUrvano ItihAsa svayaM bolI rahyo che ke-jyAre jyAre zAsanarakSAnA kAryo AvyA che tyAre tyAre jema pUrvAcAryoe kamara kasI che tema tIrtha ke maMdira AdinA uddhAra veLA zraddhAsaMpana zrAvakoe jarA paNa pIchehaTha nathI karI." tejI tukhArane IzArAnI ja agatya lekhAya. ene mATe cAbUkanA sapATA na ja hoya. sagonI sAnukULatA nahatI e chatAM sajajana maMtrIe giranAranA jaina mandirane jIrNoddhAra saM. 1185 mAM karAvyuM. emAM saurASTranI upajane ghaNekhare bhAga kharacAya. A vAta pATaNamAM rAjavIne kAne pahoMcI. siddharAja kAnane kAze nahoto chatAM e prasaMge tapAsa karavAnuM manamAM nakkI karI, taka maLatAM e jyAre saurASTramAM AvyA tyAre khAsa giranAra para maMtrIne laI caDha. jANe hamaNuM ja na baMdhAvyA hoya evA ramaNiya maMdire joyA pachI ene samajAyuM ke A pAchaLa hajArone kharca saMbhave ja, e kyAMthI AvyA te jANavuM jarUrI che. tarataja maMtrI sajajanane uddezI savAla karyo. ahIM tAjo ja jIrNoddhAra thayA che nahi vArU? kharaca te ThIka ThIka thaye haze, chatAM e sAthe kArIgaroe kAma paNa sAce ja mana mUkIne karyuM che. dhanya che enA karAvanArane! mahArAja ! anyane dhanyavAda ApavAnI agatya nathI. mahArANI mInaLadevInA lADakavAyA evA ApazrInI ahIM je upaja AvI hatI temAMthI ja meM e kArya karAvyuM che. ema kahI bhadravarasUrivALA prasaMganI vAta karI ane aMtamAM jaNAvyuM ke
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgAthA [33 ] ApanI emAM saMmati hoya te ja e kharo rAjyanA daphatare udharAvuM nahiM te e rakama bharapAI karavAnuM mArA zIre che. maMtrI sajajana ! A ramaNiya sthAnamAM A prakAranI dIrdhadazitA vAparI mAtra eka veDaphAI jatAM vArasAne teM bacAvyo che eTaluM ja nahIM paNa sAthe sAthe mArI kIrtine digaMta vyApI banAvI che. (2) zAtu mahetA siddharAjanA A amAtya zAnta mahetA uparAMta zAstuka ke saMpankara nAmathI oLakhAyelA daSTiAcAra thAya che. "vikamAMkadeva carita, caurapaMcAzikAnA kartA temaja rAjavInA pitA karNadevanA samakAlIna prasiddha kAzmIrI kavi bihaNa potAnI nATikA "karNasundarI "mAM jaNAve che ke-karNadevanA vakhatamAM zAnuM mahAamAtyapade hatA. mahAmAtya saMpankare pATaNamAM vartAvelA zrI AdinAthanI yAtrA-mahatsava veLA e nATikA bhajavAvelI e ullekha enI prastAvanAmAM che. bihaNe "karNasundarI"mAM zAstune "vAsavadattA" mAM varNavelA vatsarAjanA mahAmAtya yaugaMdharAyaNa sAthe sarakhAvyuM che. tenI caturAI, dharmaprema ane zairya aMgenI aneka vAte prabandhaciMtAmaNi kAre neMdhI che. kavi bihaNa brAhmaNa hevA chatAM A nATikAnA maMgaLAcaraNamAM jinezvaranI stuti kare che te vicAratAM e kALe sAMpradAyiktAnuM jhera nahatuM prasaryuM ane parasparane saddabhAva saMgInatAsUcaka hatuM ema anumAnI zakAya che. A uparAMta anya saMkhyAbaMdha etihAsika temaja ardhaetihAsika prabandhAtmaka granthomAM zAMtu maMtrI viSenA je
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 34 ] aitihAsika pUrvajonI ullekhe ane hakIkate maLI Ave che e uparathI maMtrIzvaranI mahattA ane prabhAvitA kevI sacoTa hatI ene kayAsa kADhI zakAya tema che. abhayadevasUrinA upadezathI zAnuM maMtrIe bhacanA samalikAvihAramAM suvarNa kaLaze caDhAvyA hatA evo ullekha zrI caMdrasUrikRta prAkRta "munisuvratacaritra'mAM che. dhamI AtmAo rAjakAraNamAM paNa umadA bhAga bhajavI zake che e uparanA vRttAMtathI samajAya tema che. nedha-sajajana temaja zAturUpa maMtrI yugale vaDaudayamAM vistRta rathayAtrA karAvI e ullekha prazastimAM che. A vaDaudaya te hAlanuM vaDodarA hoya e saMbhavita che. (3) sema saciva vizvane AnaMda ApanAra, haMmezAM guru pratye prema rAkhanAra tathA meghanA jevI lIlAne dhAraNa karanAra sAma" ke jenI dharmorAti vikAsa pAmatI jAya che tathA mAMgaNenA hAtharUpI chIpamAM dAnarUpI svAtivRSTi karI hovAne kAraNe jene yaza dizArUpI strIonuM maMDana karanAra metInA jevo nirmaLa ane pavitra che. te sema saciva caMdra jevA zubha guNethI yukta hato. teNe siddharAjane mUkIne bIjA keIne potAne svAmI banAvyo nahote. lekhanA AlekhanamAM kavi prazna kare che ke - lakSamInA nivAsasthAnarUpa kamaLa potAne ulasita karavA mATe bhAskara sivAya bIjA koI tejanI vAMchanA zuM kare che kharuM? uparanA lakhANa uparathI temaja anya aneka prazastio
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [35] ane grantha uparathI jANI zakAya che ke "ema" e siddharAjane maMtrI hatA, tenI strInuM nAma sItA hatuM. gujarAtanA mahAmaMtrI vastupAlanA pUrvajonI vaMzAvalimAM jaNAvela che ke prAguvATa vaNika caMDapane putra caMDaprasAda, tene putra sama, tene AzarAja ane tenA putra vastupAla-tejapAla hatA. Ama e vastupAla-tejapAlane pitAmaha hate. (4) mahAmaMtrI muMjAla maMtrIzvara muMjAla e kevala siddharAjanA samayane na kahI zakAya. karNadevanA rAjyakALamAM e dAkhala thayela. potAnI buddhimattAnA jore AgaLa vadhela ane siddharAja bALaavasthAmAM hate ne rAjakArabhAra rANI mInaladevI calAvatA hatA tyAre e pitAnI kuzAgrabuddhinA baLe, rANInA jamaNA hAtharUpa banI gayo eTaluM ja nahIM paNa aNahilapura rAjyanI pratibhA vistAravAmAM AgaLa paDato bhAga eNe lIdhA. mahAamAtyanA gaurava saMpanna pade virAjyo ane gujarAtanA cANakayanI upamA meLavI. saM. 1146mAM "karNadeva'nA rAjyamAM mahAmAtya muMjAlanI vasatimAM rahI pATaNamAM tADapatra upara haribhadrasUrikRta yogadaSTisamuccaya saTIkanI prata lakhAI. samarakSetramAM vijaya prAptinA ane rAjyamAM suMdara vahIvaTanA je ullekha prApta thAya che e jotAM mahAmAtya muMjAlanI pratibhA advitIya hatI. enuM jainatva saMkucita dazAmAM nahotuM. enI pramANiktA mATe be mata paNa nahotA.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 36 ]: aitihAsika jajonI . (5) mahAmAtya Azuka mahAmAtya AzukanI maMtraNAthI siddharAja jayasiMhe zrI zatruMjaya tIrthanI yAtrA karI tenI pUjA mATe bAra gAmanuM zAsana karI ApyuM hatuM. saM. 1179 thI saM. 1181 mAM mahAmAtya pada zobhAvanAra, A Athaka maMtrI vAdIdevasUri tathA kumudacaMdra varace vAda thaye tyAre hAjara hatA. saM1179 mAM karNAvatImAM Azuka mahAmAtya pade hatA e veLA uttarAdhyayana sUtranI prata tADapatra para lakhAI. siddharAje devasUrine jayapatra ApavA sAthe tuSTidAna tarIke eka lAkha sonAmahoro ApavA mAMDI, paNa te jaina sAdhunA AcAra pramANe asvIkArya thatAM Athaka mahAmAtyanI saMmatithI e rakama siddharAje jinaprAsAda baMdhAvavAmAM kharacI. saM. 1183nA vaizAkha suda 15 ne dine emAM zrI kaSabhadevanI pratimA pratiSThita karavAmAM AvI. (6) udayana maMtrI mAravADathI vakhAnA mArelA udayana zrAvake potAnI prajJAnA jere pATaNamAM vasavATa karyo eTaluM ja nahIM paNa jotajotAmAM e dhanavAna banyA ane sAthosAtha rAjamAnya banyA. siddharAjanA samayamAM e maMtrInA adhikAre pahoMcyo. ghaDIbhara mahAmAtya muMjAlane lAgyuM ke pitAne A svAmIbhAI pitAne UMThA bhaNAve te nivaDaze ane A mahApada para besI jaze. ratnaparIkSaka mahAmAtye udayananI tejasvitA pichAnI lIdhI ane prasaMga prApta thatAM "rAjamAmA"nuM birUda apAvI, ene khaMbhAtanA sUbAnA pade besADI dIdho. A rIte aNahilapura pATaNathI ane rAjavInI najarathI dUra rAkhI thaMbhatIrthane e kALe viSama gaNAtA vahIvaTe ene sthApI eka kAMkare be pakSI
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA | [37]. mAravA jevuM karyuM. udayana maMtrIe jhIMjhuvADAno kile baMdhAvyo hatA. A thaMbhatIrtha e samayamAM gujarAtanuM nAmIcuM baMdara hatuM eTaluM ja nahIM paNa rAjakIya dRSTiye ati mahatvanuM sthAna gaNAtuM hatuM. udayananA maMtrIpaNAmAM emAM sarvadezIya vadhAro thaye. dIrghadazitAbharI rAjanItithI enI riddhisiddhimAM vadhAro tha. bakheDA nAmazUnya thayA ane vyApAra bhayamukta bane. eTale ja udayana maMtrI e pada para kAyama jevA thaI gayA. siddharAja kaI paNa rIte bhAvI vArasa kumArapAlanuM kATaluM kADhavA mAMgatA hatA. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrie svajJAnabaLe pATaNanI gAdI kumArapAlane maLanAra che e nizcitapaNe kahyuM hatuM. zraddhAsaMpanna maMtrIe sUrijInA vacana upara zraddhA rAkhI evI cAlAkIthI kAma lIdhuM ke bhAvi nRpatinA jIvananI rakSA karI chatAM siddharAjanI jarA paNa ItarAjI na vahorI "rAjamAmA" gaNAtA A buddhimAne pAchaLathI "rAjapitA"nuM birUda potAnI AvaDatanA baLe meLavyuM hatuM. kumArapALe pUrvane upakAra dhyAnamAM rAkhI udayanane mahAmAtya banAvyA. emanI salAha lIdhA vinA e DagaluM paNa na bharatA. saurASTra jItavA emane javAnuM thayuM. jIvananA bhege jayazrI meLavI. (7) zAha kuMvarajInA pUrvajo aNahilapura pATaNanA zRMgArarUpa, IlAhI saMvat 41 (vikrama saMvata 165ra) varSe vaizAkha vada 15 ne guruvAre revatI nakSatramAM zubha muhUrta kuMvarajI zAhe, strI sabhAgade, bahena vAchI, putrI jIvANuM AdinA parivArayukta zrI vADIpArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA suragiri sama bhAtA caturmukha caityamAM karI. zAha
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.. [38] aitihAsika pUrvajonI mahIpatine amarI bhAryAthI vastupAla nAmA putra thaye. enI patnInuM nAma siriyAde. e ubhayane tejapALa nAmA putra thayo. vastupALa ane tejapALa bane e maMtrIpadA sAcavyA. vIradhavaLanA samayamAM thayela vastupALa tejapALa nAmanA vikhyAta baMdhothI A jUdA che e sahaja samajAya tema che. tejapALanI strInuM nAma bhAnu hatuM. AthI janonA manoratha pUravAmAM ka9vRkSa samAna, jinadharmAnurakta amaradatta nAmano putra temane thayo. ukeza vaMzamAM e mukhya gaNAto. enI strInuM nAma ratanAde. kuMvarajIzAhanA e mAtapitA. chaconomic Sex mananIya uddagAra paMcAsaranA rAjakulane jenasUrie jIvADyuM hatuM. aNahilapura che pATaNanI pATanagarInI sthApanAne mahAvasare sAcA AcArya zrI chezIlaguNasUri hatA. saikAo sudhI gujarAtanI jaina saMskRtinuM tIrtha chu pATaNa hatuM. pATaNanA rAjasiMhAsane saikAo paryata rAja chatra che jenee dharyuM hatuM. vimaLa zAha, jagaDuM zAha, hemacandrAcArya ane che hIravijayasUri gujarAtanI jena amaravelanAM e sarvottama amRtaphela. bIja e kALano kaparo avasara Avyo hato mahArAja A siddharAja jayasiMhanA mahAkIrtivattA rAjayugamAM. aNahilapura E pATaNanI ItihAsayazarivatAne e suvarNayuga. pUrve mALavA, pazcime A girinAra, uttare jhAlera ne dakSiNe zUparaka ne telaMgANuM paryantanuM cAre i dizAmaMDaLa jItatA gujarAtane yadhvaja hAre pharakato hate. R gurjaranAM jahAjo sAgara kheDatAM hatAM. dvayAzraya mahAkAvyanA ne pANInI samevaDa prAkRta aSTAdhyAyInA li praNetA zrI hemacaMdrAcAryuM tyAre pATaNamAM virAjatA, ne kalikALa sarvajJanA birudadhArI hatA. mahA jayavacha jainetara siddharAja mahArAja : che paNa hemacaMdrAcAryane vandatA-pUjatA. -mahAkavi zrI hAnAlAlanA vyAkhyAnamAMthI. oses)&ree) Ess stee)
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. parama AhaMta kumArapALa mahArAja cAlukya rAjyane pAye mUlarAjanA hAthe naMkhA sana 941 mAM. gujarAta jItIne eNe pitAnI gAdI aNahIlavADa pATaNamAM sthApI tyArathI samRddhimAM ane vistAramAM uttarottara vRddhi thatI rahI. eka samaye hiMdukuzanI DuMgarALa bhUmithI mAMDI mahArASTranA medAna paryata enI hakumata patharAI hatI. kalyANanA sAmaMto, saurASTranA rAjAo, citoDane rAvaLa, sapAdalakSane rAva, mALavA ane mAravADanA rAjavIo e sau aNahIlavADanA mahArAjya joDe nikaTa saMbaMdha rAkhatA ane khaMDaNI bharatA. bhIma pahelAnA rAjyamAM sana 1924 mAM mahamada gajhanIe gujarAta para caDhAI karI somanAthanuM maMdira teDayuM ane pATaNa lUMTayuM tyAre je jabarI lUMTa enA hAthamAM AvI ane e saMbaMdhamAM ItihAsakAroe je noMdha lIdhI che e jotAM aNahIlavADanA vyApArI kendra tarIkenA mahattavane ane prajAnI dhanasaMpattine khyAla Ave che. yuropamAM je sthAna venIsa (Venice ) bhagavatuM te bhAratavarSamAM aNahIlapurapATaNanuM hatuM. mahamada gajhanInI caDhAIe je phaTako mAryo hato te jotajotAmAM bhUtakALane viSaya banyA ane mahArAjA kumArapALanA samayamAM punaH eka vAra gujarAtanuM A pATanagara samRddhinA zikhare pahoMcyuM. gujarAtanI paDatI mahArAjA kumArapALanI ahiMsAne AbhArI nathI. UlaTuM e samaye te gujarAta sarva kuMvarajInI vaMzAvaLI tarapha najara mAMDatA nIce mujaba krama jaNAya che. osavALa jJAtinA maMtrI bhImanA vaMzamAM, maMtrI cAMpA thayo. strI suhade. temane putra mahIpati nAmane e paNa maMtrI thaye.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 40 ]. aitihAsika pUrvajonI rIte saMpattizALI hatuM. e pratApI puruSanA pachI je rAjAe thayA ane emanAmAM rAjavI tarIke hovuM joIe e khamIra na dekhAyuM tethI ja paDatInAM pagaraNa maMDAyA. cAlukaya vaMzane chelle rAjA tribhuvanapALa mAtra nAmane ja rAjA hatA. vahIvaTI taMtranI kula lagAma dhULakAnA vAghelAvaMzI adhikArI vizaLadevanA hAthamAM hatI. sana 1243. tenA vaMzajoe sana 1298 sudhI e TakAvI rAkhI. ene aMta brAhmaNa dIvAna mAdhavanA hAthe dilhInA bAdazAha alAuddIne mokalelA saradAro uladhakhAna ane nasaratakhAnanI caDhAIthI Avyo. vilAsI rAjavI karaNaghelo hArIne nAsI gayo ane enI rUpavatI dIkarI devaLadevI zatrunA hAthamAM sapaDAI, dIlhInA darabAramAM pahoMcI e itihAsakArothI ajANyuM nathI. sana 1143 mAM siddharAja jayasiMhanuM maraNa thayuM ane enI gAdIe rAjavI kumArapALa beThA. emanA rAjyakALamAM cAlukyavaMza pUrNa raddhi-siddhie pahoMcyo arthAt sAmrAjyane vistAra savizeSa thaye. temaja sarvatra suleha ane zAMti supramANamAM cAlu rahI. alabatta, zarUAtamAM thoDA laDAinA prasaMge banelA che chatAM e veLAe mahArAjA kumArapALe apratima zaurya dAkhavI jayazrI potAnA tarapha vALI hatI. kumArapALa prabaMdha pramANe uttaramAM turUka athavA turkanA pradeza parvata, pUrvamAM pavitra gaMgAnA kAMThA parvata, dakSiNamAM vidhyagirinI hAramALA sudhI ane pazcima dizAmAM mahAnadI siMdhu sudhI rAjyanI hada vistarelI hatI. - eka niSNAta zodhaka kahe che ke -"mahArAjA kumArapALanI eka mahAna rAjavI ane vijetA tarIke je kIrti vistarelI che e jotAM je aitihAsika sAdhane upalabdha thayAM che te adhUrAM ane apUrNa che. e saMbaMdhamAM zeAdhI cAlu rAkhavI ghaTe
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 41 ] ane ema karavAmAM AvatAM mane khAtrI che ke-evI sAmagrI avazya prApta thaze ke je matAvI Apaze ke A rAjavInI zakti kevI Azcaya kArI hatI; ane kIrti dUra deza pa``ta patharAelI hatI.' kumArapALa sana 1093 mAM dadhisthalI ( dethalI ) mukAme janmyA hatA. meruttuMgAcArya ke jemaNe sana 1304 mAM ciratranI racanA karI hatI te jaNAve che ke temanA dAdA ripALa a bhIma pahelAnI rANI caulAdevIthI thaelA saMtAna hatA. hirapALanA putra ane kumArapALanA pitA tribhuvanapALa thayA je kAzmIrA devIne paraNyA hatA. temane traNa putrA ane be putrIe hatI. putrAmAM kumArapALa mukhya thayA jyAre putrI premALadevIne jayasiMhaiM siddharAjanA senApati kAnhaDadevanI sAthe paraNAvavAmAM AvelI ane putrI devaLa sapAdalakSanA rAjA ke jenI rAjyadhAnItu mukhya zahera zAka MbharI-sabhara hatu te aNvarAjane ApavAmAM AvI hatI. siddharAja jayasiMhane gAdIvArasa na hAvAthI emanA pachI pATaNanI gAdI para tribhuvanapALa ane temanA putrAnA hakka hatA chatAM Ama thavA devAnI marajI siddharAjanI na heAvAthI ma`trI udayananA putra cAhaDhane peAtAnI pachI AvanAra gAdIvArasa tarIke jAhera karyAM ane enA mArgamAM kAMTA UbhA na thavA pAme e sAru tribhuvanapALanuM khUna karAvyuM. A manAve cAlAka kumArapALanI AMkhA UghADI nAMkhI. pitA pachI siddharAjanI khUnI najara pAtA prati vaLavAnI e vAta te samajI gayA ane tethI aNuhIlapura pATaNanI hada cheDIne dUra cAyA gayA. eNe ghaNA varSo sudhI judA judA dezamAM bhramaNa karyuM ane jAtajAtanA anubhavA meLavyA. eka veLA chupA veze pATaNamAM zu banI rahyuM che te jANavA ANye. jAsusa mAraphate A vAtanI siddharAjane jANa thai tarata ja kumArapALane pakaDI lAvavA mANasA
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ kara] aitihAsika parvanI deDAvyA. A veLA kumArapALane zarUmAM alIga kuMbhAranI ane pAchaLathI khaMbhAtamAM prabhAvika AcArya mahArAja zrI hemacaMdrasUrinI madada na maLI hatI te enuM jIvana maraNubhayanA kAMThe hatuM. - bhAgyeja ItihAsane koIpaNa abhyAsI A badhA banAve je rIte banyA che tenAthI ajJAta haze. e uparathI anumAna karI zakAya tema che ke eka jabarA mahArAjA sAme bhAvI gAdIvArasa kumArapALane potAnI jAtane chupAvIne keTakeTalI cAtarAIthI mArga kADha paDyo che ane kevA kevA dArUNa ne hRdaya hacamacAve evA savegone sAmane karavo paDyo che. - kumArapALa jyAre khaMbhAtamAM hemacaMdrasUrine maLe che tyAre te eTalI hade nirAza banI jAya che ane bele che ke ATaATalI rakhaDapaTTI vekyA chatAM gAdI maLe tevI nizAnI jaNAtI nathI to e AzA para pULe mUkI zA sAru jIvanane aMta na Ave ? paNa e veLA hemacaMdrasUri mahArAja pate chAtI ThokIne bhaviSya kahe che ane pATaNanI gAdI maLaze ja evI khAtrI Ape che. vaLI dhIraja ApI jaNAve che ke ghaNuM varSo duHkha sahana karyuM tyAre thoDA sAru hiMmata na hAra. tyAMthI nIkaLI te ujajaina tarapha sIdhAve che. e veLA AcAryazrInA zabda para ene pUre vizvAsa paNa besatuM nathI. kSatriyanuM bIja hovA chatAM atyArasudhI je hADamArIo bhegavavI paDI hatI ane siddharAjanA lAMbA rAjyakALathI temaja enI khaphagIthI bacavA sAru je rIte bhaTakavuM paDayuM hatuM ane kaparA saMjogone sAmane karavuM paDa hato e bhalabhalAne nirAza ane nAsIpAsa banAve tevAM hatAM tethI ja te nirAzAnI UMDI khAImAM utarI paDaye hate. Ama eka tarapha AzAnuM aMtima biMdu AvI cUkayuM hatuM tyAM raNamAM jema tRSAtura musApharane mIThA pANInuM sarovara daSTigecara thAya tema kumArapALane zrI hemacaMdrasUrine meLApa thaye; eTaluM ja nahI
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 43 } paNa emanI kRpAthI abhayadAna maLyuM. nahi te maMtrI udayana siddharAjanI khaphagI vahorI A kAryamAM paData ja nahI. vizeSatA te "sUrimahArAja taraphathI najIkamAM ja rAjyagAdI maLaze ane hADamArIne aMta Avaze mATe nirAza thavAnI agatya nathI" evI AgAhInI hatI. kevaLa paramArtha daSTithI apAela A sahAya ja-kaI paNa jAtanA svAthI hetu vagara mAtra karuNAnA daSTibiMduthI karavAmAM Avela A kRpA ja-bhaviSyamAM kumArapALanA dhArmaki jIvanamAM palaTe ANanAra nIvaDI. kumArapALa ujajainamAM thoDA samaya sudhI rahyo tyAM te khabara AvyA ke siddharAjanuM avasAna thayuM che eTale sIdhe te aNahIlapura pATaNa AvI pahoMcyA. mArgamAM ja ene AcAryazrIe bhAkhela bhaviSyanI satyatA mATe khAtrI thaI cukI. eNe e veLA manamAM e mahAna prabhAvika saMtane potAnA bhAvI jIvanamAM eka mArgadarzaka guru tarIke sthApavAnI gAMTha vALI. kumArapALe pitAne zivadharma choDI jainadharma kema svIkAryo enA anya kAraNemAM uparane banAva agrasthAna bhogave che. vyaktinA jIvanamAM keI ne kaI paLa evI AvI jAya che ke je veLAnA saMjogonI asara eTalI bhAre thAya che ke enA vaDe jIvanapalaTa thatAM vAra lAgatI nathI. kumArapALa rAjagAdIe beThA pachI keTalAka samaya sudhI hemacaMdrasUrivALe prasaMga vIsarI gaye. emanA sivAya bIjA je je mANasee upakAra karyA hatA te sarvane yAda karI temane bheTa-InAmathI navAjyA. udayananA putra vAkSaTane mukhya saciva banAvyuM. tyAra pachIno samaya AMtarika asaMtoSane ane pADezanA rAjAonA virodhane zamAvavAmAM gaye. khuda pitAnA darabAranA sAme temAM ja kAvatru goThavAeluM hatuM. gAdIe beThe tyAre kumArapALanI vaya pacAsa varSanI hatI. tenA adhikArIo
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 44 ] etihAsika jenI -A vRddha rAjavIne potAnI moralIe nacAvavA mAMgatA hatA. khuda kAnhaDadeva to emaja mAnato hato ke pitAnI sahAya vinA pitAne A sALo rAjA thaI zakata nahIM eTale ghaNIvAra apamAna paNa karI besato! kumArapALa je pratApI kSatriya jeNe jiMdagIne ghaNo samaya judAjudA dezamAM bhramaNa karavAmAM gALyo hato ane navA navA anubhava meLavyA hatA e Ama kevI rIte calAvI le? * No wonder that a man of his experience, should insist upon looking himself into the affairs of realm and allow no one to arrogate his authority.' graMthakAranA uparanA zabdamAM mahArAjA kumArapALanI zakti viSene suMdara IzAre che je saMbaMdhe have pachI TUMkamAM joIzuM. pATaNanI gAdI kumArapALane maLI tethI siddharAje dattaka tarIke svIkArela udayanane putra cAhaDa nirAza thaI pitAnA saMbaMdhIonA paNa TekAne abhAva joI, aNahIlavADane tyajI daI, sapAdalakSanA rAjavI arAjanI pAse gaye. e rAjAe ene potAnA darabAramAM mAnavate ho ApI, enA kAraNane potAnuM banAvyuM, arthAt mahArAjA kumArapALa sAthe vera bAMdhyuM. kumArapALanA sainyamAM asaMtoSa pedA karavAnA citravicitra upAya AdaryA ane paisAnI rUsvatathI temane jItyA pachI UMcA adhikAra ApavAnI lAlacathI rAjavI kumArapALanA keTalAka saradArane phADI potAnI bAjumAM kheMcyA. A jAtanA dAva nAkhyA pachI jabaruM lazkara laIne gujarAtanI sarahada para te caDhI AvyA. Ama zarUAtamAM ja mahArAjA kumArapALanI kaTInI paLa AvI cukI. jevI dIhIpati bAdazAha akabaranI dazA gAdI
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [45]; nazIna thatAM thaI hatI tevI ja kumArapALanI thaI ! akabarane jema baherAmakhAna jevA niSNAta saradArane tenI asabhya ane ghAtakI vartaNukathI gumAve paDa hatA ane darabAranA keTalAka umarA anyamanaska thaI beThA hatA tema kumArapALane paNa A veLA rAjyaprAptimAM pUrNa sahAya denAra potAnA banevI kAnhaDadevane magarUbI ane te chaDAI yukta vartaNukane lIdhe gumAvo paDaye hatuM ane upara kahI gayA tema sainyamAMnA keTalAka saradArAne asaMtoSa vahora paDa hatuM. te pite sArI rIte jANato hato ke potAnA sinyane keTaloka bhAga phuTamAM bhaLe hato, Ama chatAM teNe hIMmata na gumAvatAM mUhanI racanAmAM jAte bhAga lIdho ane eNe rAjane sakhata hAra ApI. ItihAsakAra kahe che ke -Kumarpal with his superior generalship and hero-boldness managed to defeat the enemy and inflict heavy loss on him. arNorAja ane cAhaDa kedI tarIke pakaDAyA. udAradila rAjavIe arNorAja pAse mAphI maMgAvI tene potAnA rAjyamAM pAcho javA dIdho ane cAhaDane mAphI maMgAvI darabAramAM mAnabharyo hoddo Ape. Ama kumArapALe pitAnI vIratAnA jore jayazrI meLavI ane eka kAryakuzaLa rAjavI tarIke suMdara chApa besADI. Ama chatAM eno mArga niSkaTaka nahoto. e jyAre arNorAjane hamalo haThAvI rahyo hato tyAre caMdrAvatInA vikramasiMhe tene mArI nAkhavAnuM kAvatru yoryuM, paNa "pApa chApare caDhIne bole che " e nyAye vakhatasara e vAtanI jANa thaI gaI ane pATaNa mAthe paDanArI mahAna Aphata TaLI. AnA pariNAme vikramasiMhanI jAgIra khuMcavI levAI ane tenA bhatrIjA yazodhavaLane soMpAI. pachIthI kumArapALe mALavAnA "balAlane jItI citoDagaDha
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 46 ]. aitihAsika pUrvajonI tAbe karyo, ane TheTha paMjAba sudhI pahoMce. citoDane tenA sAtaso gAma sahita AkhAya pradeza alIgane jAgIra tarIke suprata karavAmAM AvyA. A jIta citoDagaDhanA lekhamAM vi. saM. 1207 I. sana 1150 mAM seMdhAI che. kumArapALanA keTalAka birUdamAM eka avaMtInAthanuM birUda gaNAya che jene artha mALavAna svAmI e thAya che te uparanA banAvane AbhArI che. A daramIyAna sapAdalakSamAM pharI saLavaLATa udbhavya eTale emAMthI paravAratAM ja kumArapALane potAnI najara e tarapha vALavI paDI. khuda cAhaDanI saradArI heThaLa moTuM sainya mokalavAmAM AvyuM. eNe sapAdalakSanA aMbherA nAmanA zahera para humalo karI zatrune sakhata parAjaya pamADyo ane cAlukya rAjavInI mahattA sthApI. A yuddhamAM puSkaLa dravyasAmagrI hAtha AvI. I. sana 1150 lagabhaga kumArapALane pitAnA banevI arNorAja sAthe kalaha janmyA. rAjAe pAsAbAjInI ramata ramatAM kumArapALanI bhaginI rANuM devaLadevInuM apamAna karyuM. rANuM rIsAIne pitAnA bhAIne ghera cAlI AvI. kumArapALe A apamAnane badale sakhata hAthe lIdhe ane arNorAjane ramatamAM eNe karyuM hatuM evuM dhArmika uddezane lagatuM apamAna punaH kare nahI e sArU zikasta ApI bedhapATha zIkhavyuM. pachI tene rAjya pAchuM ApI potAnA khaMDIyA rAjA tarIke kAyama karyo. I. sana 1156 nA arasAmAM eNe pitAnuM dhyAna uttara kaMkaNuM jItavA tarapha doryuM. AMbaDane meTuM sainya ApI te tarapha meka. jyAre lazkara "kAlavInI oLaMgatuM hatuM tyAre pAchaLathI AvI uttara koMkaNanA svAmI malikAne sakhta chApe mAryo ane
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 47 ] AMkhaDane gherI vanyA. Ama hAranA samAcAra maLyA chatAM rAjA kumArapALe gabharAyA sivAya sakhta taiyArI AdarI ane thADA ja samayamAM puna: AMkhaDanI saradArI heThaLa jakharU sainya mAkahyu, A veLA cAlukayAne vijaya thayA. hAtheAhAthanI laDAImAM mallikArjunane kedI banAvavAmAM Avye ane uttara kAMkaNane khaDiyA rAjya tarIke aNuhIlavADa sAthe joDavAmAM AvyuM. Ama kumArapALane rAjyagAdI upara AvyAnA zarUAtanA kALa laDAie jItavAmAM ane peAtAnAmAM rahela kSAtratejanA ane vIratAnA paracA khatAvavAmAM vyatIta thayeA che. e vakhate sthabhatIrthamAM zrImad hemacadrasUri pAse uccArela vacanA yAda sarakhAM AvyA nathI ! alabata eTaluM sAcuM che ke rAjya maLatAM pUrvenI sthiti yAda karI pUrvakALanA upagArIone teNe navAjyA e veLA zrI uDDayana ma MtrIne ane temanA putra AMkhaDane e nathI ja bhUlyA. eka rIte kahIe te prasaMga ja evA banI rahyA hatA ke je veLA rAjavIne zrI hemacaMdrasUri sAthe dharmacarcA karavAnA cAga ja na maLe ! Ama chatAM enA hRdayamAM dayAe je sthAna prApta karyuM hatuM te thrupu nathI rahI zakayuM. vijayaprApti pachI e je jAtanu vatana calAvatA hatA ane jItAelI prajA sAthe je rIte vatatA hatA e parathI sahaja pUravAra thAya che ke e udAradila rAjA hatA. rAjAnA peAtAnA dharma zaiva hatA e vAta prabaMdhakAra ne caritralekhaka jaina AcAryA paNa peAtAnA hAthe lakhe che paNa pAchaLathI rAjyamAM noMdha levA lAyaka zAMti patharAya che ane zrImad hemacaMdrasUri sAthenA paricaya vadhe che. temanA upadezAmRtathI kumArapALanA jIvanamAM palaTA thAya che ane kAraNuAge pote jainadhama svIkAre che, emAM vadhu rasa le che ane prajAkalyANanA kAryo hAtha dhare che, e paNa have pachI joizu. e sthiti thayA pachI ja e parama Aha ta tarIke oLa
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 48] aitihAsika pUrvajonI khAya che. ahIM e vAtanI yAda ApIe ke jeo gujarAtanA patanane Tepa rAjA kumArapALanI dayAne AbhArI che ema kahevA bahAra paDayA che teo kevI bhIMta bhUlyA che e uparanA vijaya ne yuddho parathI sahaja samajI zakAze. zrImadda hemacaMdrasUrinA sahavAsathI ke jaina dharmanA bodhathI kumArapALa rAjA jarUra kRpAparAyaNa ane prajApremI banyo che. paNa tethI tenAmAM kAyaratA AvI kiMvA gujarAtanA pATanagarane adhaHpatananA mArge laI gayA e kahevuM te mAtra eka prakAranI dhaSTatA ja nathI paNa UghADI AMkhe ItihAsanuM ajJAna sUcave che, ane ethI satyanuM khana thAya che. jenI namAM sAcI dayA jhaLakatI hoya che e kAyara to hoI zake ja nahI kAraNa ke dayA dAkhavavAmAM ochA satvanI jarUra nathI paDatI. AtmazaktinA sAcA darzana jene thAya che evA AtmAo ja ahiMsA jevI virala vastune pUrNapaNe sAkSAtkAra karAvI zake che. sAmAnya kakSAnA mAnavInuM e gajuM nathI. dayAnI ThekaDI karavI e sahelI vAta che paNa ene sAcI rIte pIchAnavI e kaparuM kArya che. kumArapALanA jIvanamAM palaTo thaye te pUrve e zivama hatA ane mAMsa, madirA paNa vAparato. jyArathI eNe jene dharmanA custa upAsaka evA maMtrIzvara udayana ane temanA patro AMbaDa, vAhaDa ane cAhaDa Adine caDAI veLA pUrNa sahakAra sAdhyA tyArathI enA manamAM e vicArane uddabhava thaI cUkyo hato ke "dayAdhamI tarIke oLakhAtA ane jaina dharmanA custa upAsaka lekhAtA A vaNikavIre eka tarapha dharmanuM pAlana paNa karI zake che ane bIjI bAju samaya prApta thaye parAkrama batAvI samarAMgaNa bhAve che tyAre e jainadharmanA tatvamAM kaMI vilakSaNatA avazya hovI joIe. dayA ane zUravIratAne meLa na bese ema kahenArA jarUra bhramamAM cheH A vicArapravAhamAM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 49 ] jyAre e peAtAnA pUrvajIvana prati dRSTipAta karatA tyAre emane spaSTa jaNAtu ke peAte siddharAjanA bhayathI bhramaNamAM hatA tyAre rAjavIneA kheApha vaheArIne paNa jemaNe peAtAne sahAya karI emAM jainadharma pALanAra vargonA kALA agrapade Ave che. sau shAyake!mAM zrImad hemacaMdrasUrie apAvelI sahAya meAkhare jaNAtI, kAraNa ke varSonI athaDAmaNu ane hADamArImAM e eTalI hade nirAza thai gayA hatA ane jIvana veDI devAnI taiyArImAM hatA tevI aNInI veLAye te sahAya prApta thai hatI, niSkAraNu basamA A mahAtmAnI sahAya enA aMtaramAM eTalI hade jaDAi gai hatI ke e game tevA sa'jogAmAM kAyamane mATe bhUlAi jAya tema hatuM ja nahIM. rAjyAsana para AvyA pachInA prAraMbhanA varSe sthira thavAmAM gayAM ane gheADAM samaya mATe zrI hemacaMdrasUri vismRtinA viSaya thai gayA chatAM zAMti sthapAtAM ane nimitta maLatAM ja khaMbhAtanA meLApanI smRti tAjI khanI ane tarata ja AcArya mahArAjane bahumAnapUrvaka aNuhilapurapATaNamAM nimaMtravAmAM AvyA. rAjavIne gurudeva sAthenA paricaya vadhI gyA. dezadezanA pANI pInAra ane huntare bhinna bhinna prakAranA bhejA enA paricayamAM AvanAra mahArAjA kumArapALa eTale bheTa na hatA ke mAtra AcArya zronA kaDevAthI vaMzautAra Avela zaivadharma ne cheDI de. tema AcArya mahArAja zrI hemacaMdrasUri paNa AvA prakAranA uparachallA parivartanamAM jainadharmanI prabhAvanA mAnatA nahAtA. vartamAnayuganA keTalAka lekhaka piDe tevu brahmAMDe kalpI lai zrImad hemacaMdranA jIvana ullekha samaye managamatA vAghA sajAvavAnI dhRSTatA karI cUkayA che ane hajI rAkhe che! peAtAnA jevI ja namaLAIe e virala saMtamAM << ka X 29
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 50 ] aitihAsika parvanI hatI ema darzAvavA kalpanAnA ghaDAo deDAve che! are, kapita pAtro sajI je vastu banI nathI evA viSaya pUrI citraNa Alekhe che ane aitihAsika pAtrane, eka udAra ane umadA dharmanA jabaradasta ne prabhAvika AcAryane ane temanA anuyAyI evA kIrtizALI pradhAnane manakalpita guMthaNIo dvArA evA mizraNamAM mUkI de che ke jethI sAcA ItihAsanuM to khUna thAya che ja paNa e uparAMta UgatI prajAmAM cAritrazathilyanI khATI chApa paDe che. je yugamAM bhinnabhinna dhama prajAo vacce gADha saMparka sAdhavAnI khAsa AvazyakatA che tevA bArIka samaye AvA prakhara ane pratApI puruSa sAme ceDA kADhI aMtara vadhAre che ! - kumArapALa rAjAne jenadhama banAvavAmAM jANe zrI hemacaMdrasUrie kaI musaddIgIrInA dAva na pheMkyA hoya kivA cANakya nItinuM avalaMbana na grahyuM hoya tevo bhAsa khaDo kare che. kalipata maMjarInA praNetA haju pitAnA maMtavyanuM pUrNa paNe pramArjana karI nathI rahyA tyAM to bIjA eka sAkSare mahArAjA kumArapAlanA saMbaMdhamAM parama AhaMta ke parama mAhezvarano vaMToLa Ubho karyo che. manamAM ghaDIbhara e prazna UThe che ke-ItihAsanA nAme baDI baDI vAto karanArA A sAkSare sAce ja satyanA pakSapAtI che ke kevaLa mAnI lIdhelA maMtavyanA ? * prAsaMgika ATalI vicAraNuM pachI mULa vAta para AvatAM kahevAnuM ke rAjavI ane gurudevanI carcAomAM kaMI kaMI to, kaMi kaMi dharmo ane jAtajAtanA praznonI chuTathI dalIlapurassara chaNAvaTa thaI. ene vistAra karavAnuM A sthaLa nathI. e vAtanI vAnagI pIrasatAM saMkhyAbaMdha pustako upalabdha che. e para caDhelA atizayekti ke svadharmaprazaMsAnA vadhu paDatA paDaLo dUra karIne paNa jijJAsu nitaruM satya zodhI zake tema che.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 51 ] enuM pariNAma e ja Ave che ke mAtra sUrimahArAja pratyene upakAra vALavAnA daSTibinduthI prerAIne nahIM, paNa jainadharmanA umadA siddhAMta, emAM samAela udAra bhAva ane ahiMsAmAM rahelI adbhuta zaktinI pIchAna karyA pachI ja mahArAjA kumArapALe jaina dharma svIkAryo. e badhuM kaMI eka divasamAM nathI banI gayuM! tema nathI to e sAru zrI hemacaMdrasUrine koI jAtanI kuTilatA calAvavAnI ke koI prakAranI bhUrakI nAMkhavAnI jarUra paDI. alabatta, jaina dharmanA prakhara abhyAsI ane vidvAna jJAtA tarIke zrImad hemacandrasUrie jaina dharmanA tatvanuM, ahiMsA ane anekAMta jevA tatvajJAnanuM, AcaraNamAM utAravA jevA zrAvakadhama ucita bAra prakAranA vratanuM vistArathI svarUpa samajAvavA yogya prayAsa sevyuM che. pitAnAmAM rahelI vidvattAne pUrepUre upayoga karyo che. jarUra paDaye camatkAra batAvavA paNa cUkyA nathI. mahArAjA kumArapALe paNa e badhAmAM navIna abhyAsaka tarIke praveza karI zraddhAvaMta AtmA tarIke eno tAga meLavI pUrNa jijJAsu tarIke e sarvane pacAvI aMte aMtaranA umaLakAthI eno svIkAra karyo che. eka prabaLa pratApI rAjavI tarIke je je kAryo kyane ullekha upalabdha thAya che emAM jainadharmanA jhaLahaLatA siddhAMtanI chAyA daSTigocara thAya che tethI ja paramahaMtanA birudanI prApti thAya che. pATaNanI gAdI para pUrva thaI gaelA rAjAonI kAryapraNAlIthI judI rIte mahArAjA kumArapALe prajApAlana karyuM ane janatAne utkarSa sAthe. ItihAsanI noMdha kahe che tema sane 1159 mAM te pUrepUro jainadhamI tarIke prakaTa thayo arthAt zrAvakanA bAra vrata teNe grahaNa karyA. tyAra pachI banArasanA rAjA jayacaMdra para tenA rAjyamAM cAlatI hiMsA baMdha karAvavAnuM sUcana karavA sAru pratinidhimaMDaLa mokalavAno ullekha kumArapALa prabaMdhamAM maLe che. jainadharmanA abhyAsa ane pAlanathI temanA jIvanamAM je pheraphAra thayA tenI noMdha A pramANe TUMkamAM laI zakAya.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ para ] - aitihAsika pUrvajonI mahArAjA kumArapALe mAMsabhakSaNa sadaMtara cheADI dIdhuM ane madirApAna tyajI dIdhuM eTalu ja nahI paNa sAte vyasanAne tyAga karyA. peAtAnA pADeAzI rAjya sAthe snehasaMbaMdha vadhAryAM, nabaLA rAjyAne ghaTatI madada ApI UbhA rAkhyAM ane khAsa kAraNa vinA kevaLa rAjyavistAranA leAbhathI ke peAtAnA garvane pASavAnI vRttithI laDAtI laDAie baMdha karI. phrAMsI ke mRtyu jevI bhayaMkara sAme dUra karI. baLataNa para ane gADA para levAtA karA rada karyA. rAjyamAM aputriyAnuM dhana levAtu te kADhI nAkhyuM. dArUma'dhI sakhta rIte karI. jugAra para aMkuza mUkIne aTakAvye ane dezabharamAM ahiMsAnuM vAtAvaraNu pragaTAvyuM. A jAtanA sudhArAnA mULa jainadharmanA siddhAMtAmAM maLI Ave che. mahArAjA kumArapALanA jIvana para e tattvajJAnanI je UMDI asara paDI te ApaNane uparanA sudhArA jovAthI maLI Ave che. e sudhAraNAnA pratApe ja rAjavIne ' paramaA t 'tuM. biruda prApta thayuM. arhat prabhunA anuyAyImAM sAdhu ane zrAvake ane e varga atargata sAdhvI ane zrAvikAonA samAveza thAya che. ane e gaNumAM je vyaktinA kAryAM dharmAMnI ze|bhAmAM vRddhi karanAra hAya che te parama ane agresara manAya che. Ama e biruda pAchaLa je bhAva samAelA che tenA jainetara lekhakeAe vicAra karavAnA che. ApaNe joi gayA ke jainetara lekhakeAmAMnA keTalAka mAne che tema rAjavI kumArapALa pAchaLanI jiMdagImAM paramamAhezvara nahAtA paNa parama Atja hatA. te jainadharmane custapaNe pALanAra chatAM anya dharmAM prati samabhAvadhArI hatA kemake jainadharmamAM dharmA dhatA ke dhama jhanUna keLavavAnuM kahyuM ja nathI. mAra vrate grahaNu karyAM pachI mahArAjA kumArapALane " Master of the Order '' yAne saMghapati thavAnI abhilASA urdUbhavI. zrImad hemacaMdrasUri
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [53] sAthe e saMbaMdhamAM vicAraNA karyA pachI zatruMjayane saMgha laI javAnuM cakkasa thayuM. cha "rI" pALatA A saMghamAM rAjavI sAthe mitro ane svajane, maMtrIo ane vepArIo, sAdhu ane sAdhvIo sArI saMkhyAmAM joDAyA hatA. atre mahArAjA kumArapALanuM AkhuM caritra AlekhavAne uddeza na hovAthI temaja e vastunA jijJAsuo mATe saMkhyAbaMdha caritra, prabaMdho ane rAsAo mejuda hovAthI eTaluM kahevuM kAphI che ke kAThIyAvADamAM Avela be mahAna tIrtho zrI zatruMjaya ane raivatAcaLa ramaNIya prAsAdothI alaMkRta che ane emAM mahArAjA kumArapALanA devAla tarIke khyAti dharAvatA je prAsAde Aje paNa khaDA che e sarva ukta saMgha veLA kharacelI puSkaLa lakSamIne AbhArI che. bhAratavarSanA judA judA bhAgemAM ghaNAkharA prAcIna ane zilapakaLAnA suMdara namUnArUpa je ramaNIya devaprAsAde Aje daSTigocara thAya che enI bAMdhaNImAM mukhya bhAga bhajavanAra tarIke be mahArAjAonAM nAma agrapade Ave che. jyAM te azokapautra saMprati mahArAja ane kayAM te mahArAjA kumArapALa. e ubhaya upara varNavelAM devagRhonA nirmAtA gaNAya che. mahArAjA kumArapALe 1440 navIna jinaprAsAda baMdhAvyA hatA ane 16000 maMdirane jIrNoddhAra karAvyo hato. aNahIlapurapATaNamAM zrI neminAtha bhagavAnane manahara prAsAda baMdhAvyuM ane pitAnA svargastha pitAnI yAdamAM ene "tribhuvanavihAra'nuM nAma ApavAmAM AvyuM. AvI ja rIte judAjudA hetuone AzrayI karaMbavihAra, mUSakavihAra ane yUkAvihAra baMdhAvyAnI nedha maLe che. keTalAka lekhake jenadharma, jainadharmanA kAnane ke enAM tatve pUrA samajyA vagara ke e saMbaMdhamAM jANakArane pUchyA vinA kevaLa karNopakarNa sAMbhaLelI vAtethI ke bhAratavarSanI saMskRtithI
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ [54] aitihAsika pUrvajonI ajANyA evA keTalAka AMgla lekhakanA saMgrahita karelA utArAe uparathI jarA paNa buddhi vAparyA sivAya, manamAnyuM citraNa karavA maMDI jAya che ane e rIte ItihAsane hAni pahoMcADe che eTaluM ja nahIM paNa janatAmAM kheTe bhrama pedA kare che. aitihAsika bAbatamAM A jAtanI utAvaLa karavI ke manamAnyA anumAne dorI AgaLa vadhavuM e bIlakula vyAjabI nathI. evA AcaraNathI te UgatI prajAnA mAnasa peTe mArge vaLe che ane je ItihAsa emAM sAhasikatA ane zAryatAnA prANa vAyu pUranAra tarIke hAyabhUta bananAra hoya che te kevaLa zaMkAnA vamaLo ane visaMvAda pragaTAve che. yUkAvihAra pAchaLanI janavAyakA joIe che tyAre vAta taddana nAnI jaNAya che. mahArAjA kumArapALe pitAnA rAjyamAM nAnA ke moTA keIpaNa jIvane ghAta na thAya e prabaMdha karI ahiMsAno vijayadhvaja pharakAvyuM hatuM. vAtAvaraNa eTalI hade ahiMsAmaya banAvyuM hatuM ke kaI vyakti jIva-vadha to nahotI karI zakatI paNa sogaTAbAjI ramatA sogaThI "mArI" e zabdaprayeAga paNa bhUlI gaI hatI. je samayamAM A rithati pravartatI hatI te samayamAM eka vaNike IrAdApUrvaka eka jIne mArI nAMkhI ane uparathI ahiMsA jevA umadA tattvanI ThekaDI karI! eka rAjA A jAtanA vartanane mUkapaNe calAvI le te je vAtAvaraNa taiyAra karyuM hatuM e jotajotAmAM nAza pAmI jAya ane kAnUnapAlana prati janatAnuM heje durlakSaya thAya eTale dAkhalo besADavA sArU pharIthI koI evuM kAma karavAnI hAma na bhIDe evI chApa pADavA mATe e vaNikane eka vihAra baMdhAvavAnI AjJA karI. vihAra jatAM ja pelI vAta smRtimAM tAjI thAya ane rasavRttio thatAM AcaraNa para saheje aMkuza mukAya. AvA zuddha hetuthI thaela kArya para eka marAThI patre kAgane vAgha banAvI mU! samaju
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA varga te AvA kalamabAthI nathI chetarAte paNa vAcakanA vizALa samudAyamAM pahelI take khATI chApa bese che e to UghADI bAbata che ja. lekhake eTale vicAra kare joIe ke je dharma eka kIDIne paNa IjA karavAnI nA pADe che te dharma manuSyavadha karavAnI rajA Ape khare? e dharmanA eka vidvAna AcArya pitAnI sAme e thavA paNa de? Aje jenene je duHkha janmAve che te A ja vastu che ke jenetara sAkSaromAMnA keTalAka ane ghaNAkharA lekhako adhUrA abhyAse ke cirakALasevita asUyAnA ukaLATe ghaNAkharA prasaMgamAM jene nyAya ApatA nathI. emanA rUMvADA khaDA kare tevI vAto vagaravicAye lakhI mAre che. mahArAjA kumArapALe khaMbhAtamAM paNa je sthaLe AcArya mahArAja zrI hemacaMdranI AzApreraka mulAkAta thaI hatI e sthAnano jIrNoddhAra karAvyo. vaLI somanAtha mahAdevanA jIrNa prAsAdane uddhAra zrI gauDabRhaspatinI sUcanA ane zrI hemacaMdra sUrinA TekAthI karAvyuM. A uddhAranA kAryathI eka jainetara mahAzaya ema lakhI rahyA che ke-kumArapALa parama mAhezvara hate. te bhUlI jAya che ke jene ke jenadhamI rAjAe ghaNAkharA samabhAvavAsita hRdayanA hoya che ane pitAnA jainadharma para pUrNa zraddhA sevavA chatAM anya dharmanI niMdA haragIja karatA nathI. dharmasthAno bhalene harake dharmanA hoya chatAM enI marAmatamAM vinA roka Teke dravya vApare che. ItihAsa e vAtanI sAkSI pUre che ke custa jenadhAma evA maMtrIzvara vastupALa makakAnI masIdamAM ArasanuM teraNa bheTa karyuM hatuM. dharmane raMga e kaMI uparachalo nathI hoI zakate. e pAchaLa te sAcA hRdayanA bahumAna jarUrI che. kumArapALa mahArAjA parama mahezvara kahevAya ke parama Ata kahevAya e kAMI moTo prazna nathI. savAla khaDe thAya che te e che ke-je jAtanA jIvana jIvyAnA purAvA maLe che, je
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pa ] aitihAsika pUrvonI jAtanI kAryavAhI emanA taraphathI karavAmAM AvI che, ane je kIMmatI saMbhAraNAM te mUkatA gayA che, e madhAnA niSpakSapaNe vicAra karavAmAM Ave te emAMthI eka ja sAra tAravI zakAya che ke rAjavI kumArapALanA khApikA dharma zaiva hAvA chatAM temanu hRdaya jainadharma nA umadA siddhAMtAthI saMpUrNa paNe AtaprAta thaI gayuM hatuM. te jainadharma nA custa anuyAyI tarIke jIvyA ane e dharmAMnA pAlanathI Atmazreya sAdhyuM. mAravADamAM Avela jAleAra 6 mAM bRhat gacchanA zrI devacaMdrAcAryanA upadezathI kumArivahAra nAmA ramaNiya devama Mdira baMdhAvyuM. e uparAMta rAjavIe davAkhAnA ane ArAgyamaMdirA UbhA karyA, jyAM dadIone davA temaja ArAma sahaja prApta thaI zakatA hatA. anAthAzrame paNa sthApyA hatA jyAM dInadu:khI ane apa'gAne khArAka apAtA hatA. A sivAya dharmakriyA aMge pauSadhazALA ane upAzraya khaMdhAvyA hatA. e gAdI para beThA tyAre samrAT akabara mAphka nirakSara hatA paN kapa maMtrInI sUcanA ane zrImad hemacaMdrasUrinA satata paricayathI temaja jJAna meLavavAnI tIvra utkaMThAthI thADA samayamAM te abhyAsamAM eTale AgaLa vadhyeA ke jethI mAtra lakhatAM-vAMcatA ja nahIM paNa kavitAe racatA ane e upara TIkA TIppaNa karatAM AvaDI gayuM. vaLI te vidvAnAnI sabhAmAM chUTathI bhAga letA thai gayA. The poet, the pandit and the priest all frequented his court and were freely and liberally pat ronised by him. zrIyut U. S. TanknuM uparanuM lakhANa akSarazaH satya che. zrImad hemacandrasUrie mahArAjA kumArapALanA rAjyakALamAM peAtAnI nimna alaukika kRtionI racanA karI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 17 ] yegazAstra, triSaSThi zalAkA puruSa caritra, dvayAzraya, zabdAnuzAsana vi0 temanA vidvAna ziSya rAmacaMdra keTalAka prakhyAta nATako A samayamAM ja racyAM. e kALe zrI pALa rAjakavi tarIke ane solAka prakhyAta saMgItavizArada tarIke jANItA hatA. rAjavIe judAjudA ekavIza sthAne pustakAlaya sthApyA ane jUnA graMthonuM zodhana karI, navI prata taiyAra karavA sAru saMkhyAbaMdha lahIAo rokyA. kumArapALa bhUpane paladevI rANIthI thayelI eka kuMvarI hatI. enuM nAma lIlAvatI hatuM. teNIne pratApamalla nAmA putra hato. A rIte nRpanI gAdI para eka tarapha bhatrijA evA ajayapALane ane bIjI tarapha pratApamallane haka hato. ajayapALa zithila AcArane tema pUra ane vyasanI hovAthI rAjavI temaja anya salAhakAronI najara pratApamallane gAdIe ANavAnI hatI. bhavitavyatAnA kAraNe e zakya na banyuM. zrI hemacaMdrasUrinA saM. 1229 mAM svargagamanathI rAjAne ghaNe AghAta thayA ane pachI cha mAsamAM temanuM mRtyu thayuM. ajayapALa gAdIe AvyuM. rAjya vaphAdAro pratye vaira lIdhuM ane traNa varSamAM kamote maryo. TAMka mahAzayanA nimna zabda TAMkI A prakhyAta rAjavInI jIvanajhAMkhI pUrNa karavAmAM Ave che- Kumarpal belonged to that class of rulers whose best-known representatives among the Jainas are Samprati, Amoghavarsh & Kharavella. He managed to combine in him the benevolence of a monk with the wisdom of a statesman. He was just impartial and laborious pure and above reproach in his private life, simple and frugal in his habits, regid and strick in the observance of bis religious vows. Kumarpal was a perfect model of Jaina purity and piety. - (P. 12-13 Some Distinguished Jains ).
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. osavALa jJAtinA mAhanAta. - 6 ApaNe ezavALa jJAtimAM thayela 'meAhanAta'(Mohanots) saMba MdhI TUMkamAM vicArIzuM. The Mohanots form an important seet of Osval community. ' zrI umarAvasIMga TAMka B. A, LL. B. emanA saMbaMdhI lakhatA upara mujama mathALu khAMdhe che. ' meAhanAta ' tarIke ALakhAtA A vatu mULa vatana te| mAravADa che, chatAM kIzanagaDha ane udayapuramAM temanI vastI jaNAya che. ane teoe jodhapura darabAramAM keTalAka javAkhadArIbharyAM eddhA bhAganyA che. adhikArI vargomAM temanI lAgavaga nAnIsUnI naheAtI, tenA mukhya vyavasAya rAjyanI nAkarInA kahI zakAya Ama chatAM emAMnAM keTalAkAe vepAra ane zarAphImAM paNa jhukAveluM che. ahIM eka vAtanI ceAkhavaTa karavI Avazyaka che ke jainadhamI vIrAmAM parAkramA varNavavAnA Azaya hiMsAnA kAryane mahattva ApavAnA ke jainadharma paNa zastro vAparavAmAM ke yuddho kheDavAmAM bahAdurI mAne che e pratipAdana karavAnA haragIja nathI. jaina dharmanA pAyAmAM tA kevaLa nirbheLa ahiMsAne ja pratiSThA apAyelI che. sAcA jaina ke saMpUrNa dayAdhI' sacarAcara jagatanA ekAda kSudra jaM tune paNa duHkha na pahoMcADe. enI dayA bhAvanA cArAzI lakSa jIvayeAni sAthe hAya. A jAtanuM jIvana jIvanArA mahAtmAe ja pUjanIya, vaMdanIya ane prazasanIya
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauzyagAthA [ 59 ] lekhAya. tethI ja jainadharmamAM je aNumUluM mahattva zrI tI karA ke kevalI bhagavAne che te anya chadmasthane nathI ja. sAcuM parAkrama ke kharI bahAdurI tA e puNyazrleAka AtmAonI ja kahevAya. temanA mArga ni:zastra rahI, UghADI chAtIe parisahAnA sAmanA karI kevala dayAvarDa janatAnA prema jItavAnA, ene sAcA rAha batA vavAnA ane AtmasAkSAtkAra karavAnA che. eTalA mATe ja teo ArAdhanAne pAtra banyA che. jyAM ahiMsAne ATalI hade gauravabharyuM sthAna heAya tyAM hi sAdvArA samarAMgaNamAM parAkrama phaiAravanArane ke zastro mAraphata anyanA prANa haranArane vIrAnI kakSAmAM mUkI A jAtanA guNukIta na kema karI zakAya e prazna sahaja sabhave. enA uttara e che ke-cAlu yuganI daSTie jainadhama hiM sAjanaka kAryAMmAM vIratA mAne che te vAta ja nathI. ahIM te! A jAtanA ullekhA eTalA sAru karavAmAM Ave che ke jee eka kALe ema kahetA hatA ane haju keTalAka kahI rahyA che ke hiMdanI kivA gujarAtanI parAdhInatAmAM jainadharmanI ahiMsA kAraNabhUta che, ane jainA dayAnA himAyatI hAi yuddho. kheDavAmAM ke samarAMgaNamAM jhUjhavAmAM kAyara anyA tene lIdhe gulAmI ghara karI beThI che, temane ughADI AMkhe jovA maLe ke eka kALe je zUrAtananI vAtA bahumAnapUrvaka gavAtI ne pAnA pustake noMdhAtI kivA je parAkrama mATe Aje paNa mahArANA pratApa ke zUravIra zivAjInAM nAma janatAmAM mAnanI najare jovAya che, tevuM zaurya dAkhavavAmAM jaina dharmanuM pAlana karanAra samUhamAM paNa vIrA pAkayA che. ane emaNe je bhAga bhajavyeA che e jainadharmanA siddhAMtanI najare avazya doSapUrNa hAvA chatAM prajAkalyANa ke dezasa rakSaNanI najare kAyaratAmAM lekhAya ke gulAmInI meDI majabUta karanArA gaNAya, ema che ja nahiM e hakIkata vAMcatA ja DhIvA jevI dekhAya che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 60 ] aitihAsika pUrvajonI mAravADanA rAThoDa mukhya rAyapAlanA vaMzamAMthI A mahoto UtarI AvyA che. lokavAyakA pramANe rAjyapAlane tera saMtAna hatA, jemAM moTo kanakapAla vikrama saM. 1301 mAM gAdIe beTho. bAkInA bAramA ekanuM nAma mehanajI hatuM jenA uparathI ene vAraso mehanata tarIke oLakhAyA. mohanajIne eka bhaTTI rANI hovA chatAM teNe zrImAlavaMzanI eka kanyA sAthe lagna karyA. enAthI sapatasena nAme eka putra thayA. umara lAyaka thatAM A sapatasena jainadharmanA upadezazravaNathI custa jena banyuM. ane ethI ene osavAla jJAtimAM dAkhala karavAmAM Avyo. "mehanate " tethI sapata senane potAnA Adi puruSa tarIke mAne che. mAravADanA ItihAsamAM "mehanate e gauravabhera bhAga bhajavyo che. temanAmAMthI laDavaiyA jema pedA thayA che tema rAjakArabhAra calAvavAmAM dakSatAthI kAma laI zake tevA musaddIo paNa pragaTyA che. emAMnAM keTalAkanA nAma sAthe bahAdurI ne zayatA dAkhavavAnA anerA prasaMge joDAyA che. itihAsanA gaSakane e badhuM hastAmalakavat che. vikrama saM. 1935 mAM, sAvaraDA (Savarada) AgaLanI laDAImAM, megala sAthe yuddha khelatAM "acalajI" nuM khUna thayuM. "jayamala' vaDanagaranA gavarnara ke sUbA tarIke vikrama saM. 1671 mAM adhikAra bhogavato hato ane mAravADano ItihAsa racanAra neNasI e sarva mehanata vaMzamAM janmelA nAmAMkita puruSa che. A te nAmanirdeza mAtra che. itihAsanAM abhyAsI mATe ghaNI sAmagrI aNazodhAyelI paDI che. A ullekhana Azaya uparakahyuM tema jene para kAyaratAnI chApa mAranAra lekhakonI AMkha UghADavAne che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. osavALa jJAtinA bhaMDArIo. bhaMDArInI aTakathI oLakhAte varga ozavALa jJAtimAMno e vibhAga che ke je ghaNuMkharUM rAjyamAM adhikArapade rahyo hoya che arthAt vepArI nahiM paNa musaddI vibhAga che. mAravADI samAjamAM A varganuM sthAna ati AgaLa paDatuM gaNAya che. jodhapuramAM A varganA lagabhaga traNa kuTuMba che. bhaMDArIe pitAne ajameranA cauhANa rAjavIonA vaMzaja jaNAve che. jo ke vartamAnamAM bhaMDArI kuTuMbomAMnAM keTalAka jayapura ane kAnapuramAM vasela hoI jhaverAtano dhaMdho karatAM daSTigocara thAya che. rAva lAkhaNazI Urphe lakSamaNasiMha ke jene bhaMDArIo potAnA mULapuruSa tarIke lekhe che, teNe ajameranI gAdIthI chUTA paDI naDAlamAM potAnI AgavI gAdI sthApI hatI. zedhakhoLakhAtA taraphathI TUMkamAM je vigate pragaTa karavAmAM AvI che te uparathI cAhamAvaMzI rAjAoe ane temanI rANIoe jaina devAlane judA judA prasaMge ApelI bheTe ane amuka prakAranI Te yA hakkonI sArA pramANamAM nedha maLI Ave che. e uparathI eka samaye mAravADamAM rAjya karatA vaMza para jainadharmanI keTalI badhI mahatvanI lAgavaga hatI. tene khyAla Ave che. cauhANa yAne cAhamANa vaMzamAM sarvazreSTha khyAti varela agraNI
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 62 ] aitihAsika pUrvajonI tarIke ahvaNudevane mUkI zakAya ke jeNe i. sana 1162 mAM nAMDAlanA jainamaMdiranA nibhAva arthe ghaNI udAra sakhAvata karI hatI. e uparAMta mahinAmAM amuka dvivasee prANIvadha bilakula kAipaNa karI zake nahi evu' pharamAna bahAra pADayuM hatuM. jo ke lakSmaNasiMhu taraphathI devAmAM Avela dAna AdinA lekha haju sudhI hAtha nathI Avye, chatAM nAMDAlanI surajapALa upara je lakhANa keAtarAyela che e vikrama saM. 1223 nI sAlanu ane kehuNarAjanA samayanuM che, jemAM lAkhaNunA nAmanA ullekha che. ane vikrama sa. 1039 nI sAla tene mATe jaNAvI che. A uparathI lakSmaNasihunA rAjyakALa niIta karavA muzkela nathI. ahvaNudevane mahattva ApyuM tethI lakSmasiMha utaratA khamIranA hatA ema mAnavAnI jarUra nathI. e paNa peAtAnA pUrvajonI mAphaka parAkramI ane bahAdura hatA. eNe anahu lavAra sudhI pahAMcI jai ceAtha ugharAvI hatI ane citADagaDhanA rAjA pAsethI khaMDaNI lIdhI hatI. Aje paNa nAMDAlamAM eka killA musA+Ine batAvavAmAM Ave che, ke je leAkavAyakA pramANe A khyAti pAmelA rAjavInI kRti che bhaMDArI vaMzAvaLI pramANe lAkhAne cAvIsa putrA hatA, jemAMnAM ekanuM nAma dAdarAva hatu. nADalAinA lekhamAM je dudA tarIke nAMdhAyela che ane bha DArI samudAya jene peAtAnA mukhya agraNI tarIke lakhe che. vikrama sa. 1049 yAne sana 992mAM dAdarAve sAMDeraka gacchanA zrI yazAbhadrasUrinA hAthe jainadhama svIkAryA ane ezavALa jJAtimAM praveza karyAM. adhikAranI STie dAdarAva bhAMDAgArikanA eddho dharAvatA. jenA hAthamAM sArAye bhaMDAranI cAvI rahetI e adhikArI bhAMDAgArika kahevArtA. A pramANenA adhikAra vaMzapara parAmAM: utaratAM enA vaMzajo bha'DArI tarIke vizeSa khyAti pAmyA.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 63 ] ke uparanI sAla svIkAravAmAM eka muzIbata UbhI thAya che. evI neMdha maLe che ke zrI yazobhadrasUri vikrama saM. 1039 mAM kALadharma pAmyA, ane emanI pATa para cahamANa vaMzamAM je eka AbhUSaNarUpa gaNutA te zAlIsUri AvyA. Ama je sAla kALadharmane aMge seLamI sadInA eka lekhaka taraphathI ApavAmAM AvI che te jotAM dAdarAvano jainadharmapraveza zrI. yazobhadrasUrinA haste asaMbhavita bane che. Ama chatAM A saMbaMdhamAM anya koI sabaLa purAvo na hovAthI lokavAyakAne kiMvA bhaMDArI varganI paraMparAmAM UtarI AvelI vAtane khoTI mAnavAnuM kAraNa nathI. e ullekhane je lekha dvArA puSTi maLe che teno vicAra karIe to e uparathI eTaluM to saheja tAravI zakAya tema che ke cAhamAna vaMzanA rAjyakALamAM bhaMDArIo ja moTA bhAge AgaLa paDatA ddhA jogavatA hAI sarva viSayamAM kartA-karAvatA hatA ane koI kaI to nAnA vibhAga yA pradezamAM jAgIra paNa bhogavatA hatA. nADalAIno lekha mAgazara suda 5 vikrama saM. 1189ne che, jemAM bhaMDArI nAga sIvAnuM nAma eka bakSIsamAM sAkSI tarIke mUkayuM che. bIje eka lekha je vi. saM. 1241no che temAM yazavIra . bhaMDArIne Palla nA mAlika tarIke ullekha che. (Palla=pAlA e jodhapuranI pazcime cha mAIla para Avela gAma che) jAlerane eka lekha ke je vi. saM. 1242ne che emAM pAsunA putra bhaMDArI yazavIre mahArAja samarasiMhadevanA AdezathI jainamaMdirane, jIrNoddhAra karAvyo evo ullekha che. saM. 1352nI sAlano mahArAja sAmaMtasiMhadevanA rAjyakALamAM eka lekha darzAve che ke-bhaMDArI mIgAla( Migala)ne dastAveja ane saMdhipatra AdinI dekharekha mATenA adhikArI tarIke nImyA hatA. jodha
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 64 ] etihAsika parvanI puramAM bhaMDArI kuTuMbane vasavATa rAva jodhA (saM. 1427 thI 89)nA rAjyakALathI maLI Ave che ke jenA samayamAM bhaMDArIee prazaMsApAtra sevA bajAvyAne ulekha che. potAnA nAyaka nArojI ane samajInA hAtha nIce jodhA taraphathI teo jhIlavArA (Jhilwara ) AgaLa mevADanA sainya sAme laDayA hatA ane ene parAjaya pamADa hatA. jyArathI teo jodhapuramAM AvI vasyA tyArathI temanI rAjadarabAre lAgavaga vadhatI gaI ane dhImedhIme saMsthAnamAM vizvasanIya ane javAbadArInI jagyAo upara teonI nimaNaka thavA mAMDI. teo hamezA jodhA rAvane ane temanA vaMzajone nimakahalAla rahetA AvyA che ke jethI temanI gaNanA haju paNa sTeTanA kIrtimaMta ane vaphAdAra sevakomAM thAya che. zrIyut TAMka mahAzaya lakhe che ke - Like the Singhvis, the Bhandaris have hand. led the sword as well as the pen" arthAta saMghavInI mAphaka bhaMDArIoe jema talavAra pakaDI jANe che tema kalama vAparI jANe. eTale ke teo kuzaLa laDavaiyA hatA tema anubhavI mutsadI ane cunaMdA gaNatrIbAja paNa hatA. mSrf rnkh rfH rfH SfHmH wfrm, HrfH che nAMdelanuM mahatva, che A sthAnamAMthI prApta thatAM pratyeka padArtha parathI pratIta thAya che che ke eka samaye ahIMA jainadharmanuM ghaNuM prAbalya hatuM. temanuM zilpa ke kArya paNa sarjAze bhinna hatuM. temanA zilpakAryanA cinha adyApi * daSTigocara thAya che. jenonA covIza devamAMnA aMtima deva mahAvIranuM 3 ati ramaNIya zilpakArya te Adarza che. A maMdiranA guMbajanI 4 bAMdhaNu prAcadezanI ati prAcInakALanI bAMdhaNI samAna che." . . ToDa rAjasthAna
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ para tai , nara kI ne varI 13. mAravADanA bhaMDArImAMnAM keTalAka saMghavInI mAphaka bhaMDArIe paNa taravAra temaja kalama vAparavAmAM pAvaradhA hatA. teoe kuzaLa musaddIo ke parAkramI subhaTe tarIke ja mAtra kIrti saMpAdana nathI karI. e sivAya teoe graMthanirmAtA tarIke ane ramaNIya prAsAda baMdhAvanAra tarIke paNa cirasthAyI kIti prApta karI che. kAparaDA pArzvanAthanuM manahara devAlaya UbhuM karavAno yaza bhaMDArI kuTuMbanA bhAge jAya che. enI racanA uparathI teomAM zilpa ane kArIgarI mATe ke prema hato e daSTigocara thAya che. nemIcaMdra bhaMDArInA nAmathI bhAgye ja koI ajJAta haze. temaNe graMtharacayitA tarIke je buddhipraga9matA dAkhavI che e na visarI zakAya tevI che. ItihAsanA pAnA para je bhaMDArI mahAzanI kItikathA suvarNAkSare AlekhAI che, emAM nIcenA nAme saMbaMdhI TUMka neMdha lai bhaMDArI prakaraNa samAsa karIzuM. bhANa-mAravADamAM gajasiMha devanA rAjyakALe e "jetraNamAM rahetA hatA. pitAnuM nAma "amara" hatuM. vi. saM. 1978 mAM kAparaDAmAM (mAravADa) pArzvanAthanuM ramaNIya maMdira emaNe baMdhAvyuM. enI pratiSThA bahatu kharataragacchanA zrI jinasiMhasUrinA haste karavAmAM AvI. mukhya biMba para je lekha che e uparathI jANI zakAya che ke "bhANa" "rAya lAkhaNane vaMzaja hate.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 66 ] aitihAsika pUrvajonI rUganAtha-mahArAjA ajitasiMhajInA (sana 1680-1725) rAjyakALe emane dIvAnapada prApta thayuM hatuM. e jema anubhavI vahIvaTadAra hato tema bahAdura sainika paNa hato. karnala voTara kahe che tema bhaMDArI rUganAthe mahArAja ajitasiMha jyAre dilhImAM rokAyA hatA tyAre varSo sudhI temanI vatI rAjya vyavasthita rIte calAvyuM hatuM. Aje dilIre pAtaze, rAjA te rUganAtha. ema kahevAya che. bhaMDArI khImasI-rAyasiMhanA A putre ajitasiMhanA samayamAM dIvAnapada bhegavyuM hatuM. vAraMvAra pAdazAha sAthe rAjakIya praznonA ukela saMbaMdhamAM emane mokalavAmAM AvatA. vi. saM. 1769 mAM jyAre emane mokalavAmAM Avela tyAre te gujarAtanA sUbA " tarIkenI sanaMda meLavI pAchA pharela. temane thANusiMga ane amarasiMga nAme be putro hatA. bhaMDArI vijaya-sana 1715mAM ajitasiMha suDatAlIzamA sUbA(Viceroy of Gujrat) tarIke nimAyA tyAre temaNe pitAnA AvatAM sudhI potAnI badalImAM vijayarAjane mekalelA. anopasiMga-uparanI mAphaka emane paNa ajitasiMhe gujarAtamAM mokalelA. jo ke tenI kArakIdI amadAvAdanA AgevAna vepArI kapuracaMda bhaNazAlI jevAnA nathI kalaMkita banI che. suratarAma-mahArAjA abhayasiMge meDatAthI bhaMDArI suratarAmane ThA. surajamala ane rUpanagaranA zivasiMga sAthe ajamera jItavA mekalyA hatA (sana 1743). teoe phojadAra khAnagroTa vinayasiMgane harAvI ajamera jItI lIdhuM. gaMgArAma-vijayasiMganA rAjyakALe (sana 1752-92) emanI caDhatI thaI. rAjanItijJa temaja subhaTa tarIke temanI kIrti vistarI. marAThA ane rAThoDa vacce meDatAnuM je yuddha thayuM ( sana 1790 ) temAM te hAjara hatA.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 67 ] lakSmIcaMda-mahArAjA mAnasiMganA rAjyakALe ghaNAM varSo paryata te dIvAna rahyA. (sane 1803-43) be hajAra rUpiyAnI AvakavALuM eka gAma temane jAgIramAM maLyuM hatuM. pRthvIrAja bhaMDArI-mahArAjA mAnasiMgadevanA samayamAM jAloranA hAkema tarIke teo hatA. * uttamacaMda-jodhapuranA vatanI hAI mAnasiMgadevanA darabAramAM rAjakavi tarIke temaNe khyAti meLavI hatI. temaNe alaMkAra Azaya, nAthacaMdrikA Adi graMtha racyA che je mATe nIcenuM kavita pracalita che. prathama hi sAgaracandra muni liyo supaMtha lagAya / rAmakaraNa kavirAya puni grantha hi diye dikhAya // 1 // tina granthana te pAya kachu Azaya bodha anUpa / so hI maiM viraghaTa kiyo alaMkAra ke rUpa // 2 // bahAdaramala-jUnI DhabanA je mutsadIo thayA che emAM A gRhasthano naMbara chelle Ave che. DIDavANAnA jANItA kuLamAM e jamela. tyAMthI te jodhapura gayela, jyAM rUghanAtha zAha zarAphanA metAjI vargamAM eNe sthAna meLavyuM. pAchaLathI eNe rAjyanI nokarI svIkArI, jyAM potAnAmAM rahelA saduguNAvaDe mahArAjA takhatasiMgajInuM dhyAna AkaLyuM. ( sana 1843-73). enI lAgavaga eTalI badhI thaI paDI ke janatAmAM e mAravADanA rAjavInA mAnItA karavaiyA tarIke oLakhAtA. eNe kadI keIne paNa vizvAsabhaMga karyo nathI. kIzanamala-mahArAjA saradArasiMganA rAjayamAM zarUAtanA kALe e TrejharI ophisara yAne khajAnacI hatA. e mATe seMdha maLe che ke - He was a great financier and did his best to put the Marwar finances on sounder and firmer
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] aitihAsika pUrvajonI footing arthAt e jabaro nANAzAstrI hato. ene mATe kahevAya che keH bAkA phATa berIyAM pAkA jAsA heAya, suta bahAdara re sIre, kIma jesA ne keya. A rIte bhaMDArIvarga paNa aitihAsika mahatva dAkhave che. rItabhAta ane rasamarivAjamAM osavALa samAja sAthe e maLatApaNuM dharAve che. emanI kuLadevI AzApurInuM maMdira nADelamAM che jyAM varSamAM be vAra meLA bharAya che. kahevAya che ke-lAkhAne prathama kaMI saMtAna na hatuM eTale eNe devIne prArthanA karI. devIe prasanna thaI AzIrvAda Ape ke tane covIsa saMtAna thaze. bhaMDArIo ghaNuMkharUM kALA raMganI gAya, kALuM bakaruM ke kALI bheMza nathI te kharIdatA ke nathI to kaI taraphathI bheTa tarIke apAya to paNa svIkAratA. bhaMDArIo ghaNuMkharUM vepAra karatAM rAjyanI nokarI vadhu pasaMda kare che. temanAmAM paNa dIpAvaTa, menAvaTa, luNAvaTa, navAvaTa nAmanA bheda che ke jemAM paraspara paraNavAno rivAja nathI. bhaMDArI nArIvargamAM paDadAne rivAja sakhtAIthI paLAya che ane anya osavALa jJAtinI strIo mAphaka "bAra" nAmanuM mastakanuM AbhUSaNa te vargamAM paheravAmAM AvatuM nathI. A sArAye ullekhamAMnI vividha vAto javA daI je eka mukhya vAta prati laya ApIzuM te sahaja jaNAze ke e sarva jene dharmanA anuyAyIo hovA chatAM prasaMga prApta thatAM parAkrama dAkhavavAmAM pAchI pAnI nathI karatA. ' ItihAsanA abhyAsIne ke vadhu jijJAsAdhArakane nADalAIne vikrama saMvata 1557ne tathA zrI kAparaDA tIrthano vikrama saMvata 1678ne zilAlekha jovAnI vinaMti karuM chuM.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 tells 14. mevADarakSaka bhAmAzAha. mevADanI bhUmimAM paNa dhameM jaina hovA chatAM zairya dAkhavavAnI veLA prApta thatAM jarA paNa pAchI pAnI na karanAra vaNika vIrono toTo nathI rahyo. ozavALa jJAtimAM avataMsasamA bhAmAzAha vA bhAmAzAnA nAmathI bhAgye ja janatA ajANI hAya. rAjasthAnanA suprasiddha lekhaka kanala TeDa nigna zabdomAM e vIra puruSane paricaya Ape che. The name of Bhama Sha is preserved as the Saviour of Mewar. An Oswal by birth and a Jain by religion, he was the perfect model of fidelity and devotion. He was the Diwan of the illustrious Rana Partap-an office which his family had held for several generations. hiMdanA ItihAsano abhyAsa karanAra vidyAthI citoDa para samrATa akabaranI caDhAI ane mahArANA pratApe bahAdurIthI karela bacAva" e etihAsika bAbatathI mAhitagAra hoya che ja. eTale e saMbaMdhamAM jhAjhuM lakhavuM jarUrI nathI. tema bhAmAzA" nA saMbaMdhamAM paNa jaina-jainetara lekhake dvArA lakhAyela ghaNA khyAna prApta thatAM hovAthI e saMbaMdhI paNa
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 70 ]. aitihAsika pUrvajonI vistAra kare jarUrI nathI. A lekhamALAno Azaya eTale ja che ke "ahiMsA gharamo dharma: "thI jenAM bIjAropaNa thAya che evA dayAmaya jaina dharmane pALanAra paNa samaya Avye zarAtana dAkhavavAmAM raMcamAtra pIchehaTha nathI karatA. alabatta, jenA dharma "nitAMta ahiMsA pALavAmAM ja AtmAnnati samAyelI che,' ema kahe che ane jIvanamAM dayA, karuNa kiMvA sakaLa sRSTinA kIDIthI mAMDI kuMjara sudhInA prANu varga pratye ane raMga ke jAtino bheda gaNyA sivAya sarva mAnavagaNa sAthe-maitrIbhAva keLavavAnI vAtane ja agatya Ape che. e sivAya ucca bhUmikA prApta thaI zakatI ja nathI ema DiDimanAde jAhera paNa kare che; ethI viparIta vartanamAM arthAt samarabhUmi para zatrunyanuM lohI reDavAmAM cokakhI ne UghADI hiMsA thAya che ane ethI karmabaMdha paDe che ke je jogavyA vinA AtmAne cAlI zakatuM ja nathI ema paNa mAne che. Ama chatAM jyAM saMsArastha AtmAne rAjakIya ke keTuMbika pharaja AvI paDe tyAM kAyaratAne khaMkherI zUravIstA dAkhavavA mAge grahaNa karavAnuM sUcana kare che. nibaLa, Darapoka ke hatAza thaI besI rahe e nathI te sAce mAnava ke nathI to sAce jena! kAyarane jenadharma heI ja na zake. jainasAhityamAM te be ane sUda jevuM pada vAparavAmAM AvyuM che te avazya manana karavA jevuM che. eTale Aje jainetara lekhako keTalIka vAra bejavAbadArIthI gujarAtanA patana mATe athavA te bhAratavarSamAM patharAyelI nirbaLatA mATe jaina dharmanI ahiMsAne javAbadAra mAnI tye che emAM kaMI ja tathya nathI. e vAtanA virodhamAM eka karatAM vadhu udAharaNo rajU karI zakAya tema che ane bhAmAzAnuM udAharaNa emAM vadhu eka umere kare che. amApa hADamArI bhegavI, girikaMdarAnAM AkarAM ko sahana
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 73 ] karI rANA pratApa potAnI aNanama valaNuM jALavI rahyo hato, paNa jyAre kharacI ja khaTI, pitAnuM ane potAnA anuyAyI varganuM poSaNa karavAnuM sAdhana ja khUTI paDayuM tyAre e TekIle rAjavI hatAza thaI gayA. samrATa sAme bhIDelI bAtha laTakatI rAkhI, mevADanI bhUmi tajI javAnA nizcaya para e Avyo. sAthIdArone chUTA karI daI, potAnA kuTuMba sAthe gaNatrInA mANasone laI siMdha prati prayANa karavAno divasa paNa eNe niyata karyo. A vAtanI jANa jyAre bhAmAzAne thaI tyAre te tarata ja doDI AvyA ane aravalInI pyArI parvatamALAne AkharI praNAma karI rahelA mahArANAnA caraNamAM potAno aDhaLaka khajAne rajU karyo. e dhanathI bAra varSa sudhI pacIza hajAra sainikone gujAro sukhethI thaI zake tema hatuM. vinaMti karI kee svIkArI Apa puna: zatrune sAmane karo ane mAtRbhUmine pAchI hAtha karo. A saMpatti AvA samaye kAma nahIM Ave te pachI eno anya zo upayoga che ? kRpA karI rASTranI Apatti TALe. je dhana rASTranA saMkTi veLA kAma na Ave e dhana nathI paNa paNa kAMkarA che. divAnajInA hRdayamAMthI nIkaLelA uddagAroe ane temanA taraphathI maLelI AvI aNudhArI sahAyathI rANAjImAM navuM joma AvyuM, navesarathI laDAI AraMbhAI ane emaNe citoDa, ajamera ane mAMDalagaDha sivAya sAroya mevADa prAMta jItI lIdhuM. Ama jenadhamI bhAmAzAe rASTragairava jALavyuM. bhAmAzAnuM nAma Aje paNa mevADamAM gauravapUrvaka levAya che. citoDanA kArIgarIvALA maMdiranA khaMDiyera Aje paNa e smRti tAjI karAve che. AvA vIralAoe rASTracaraNe potAnuM sarvasva dharI daI, prajAdharma dAkhavyo che eTaluM ja nahIM paNa sAthosAtha jainadharmane dIpAvyuM che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. ratanasiMga bhaMDArI. vIramagAmanA adhikArI bhAvasiMgane ratanasiMga joDe meLa na hatA e vAta chUpI nahAtI, kema ke te mAravADIene dhikkArate hate. eka tarapha tiraskAra ane bIjI tarapha vera vALavAnI vRttie, tene potAnA uparI adhikArI pratye bahumAna rAkhavAnI pharaja bhUlAvI. te marAThA nAyaka sAthe maLI gayo ane e marAThA nAyakane teNe chUpI rIte zaheramAM dAkhala thavA dIdho. A rIte marAThA nAyaka dAmAjIe vIramagAmano kabajo laI lIdho ane mAravADI vahIvaTadAra kalyANane hAMkI kADhyo. ene badale pitAne vizvAsu mANasa raMgajIne tenI jagyAe mUkyo ane pote soraTha prati AgaLa vadhyuM. I. sana 1736nI sAlamAM arthAt kabaje lIdhe te pachInA varSamAM ja rAjI bAvaLA sudhI AvI gayA ane tyAM teNe lUMTa calAvI. ratanasiMgathI A joyuM zI rIte jAya? tarata ja te sAme gaye ane raMgejIne vIramagAma pAchA pharavAnI pharaja pADI. pUMTha pakaDIne tene keTaloka sAmAna paNa laI lIdho, chatAM tene zaheramAMthI kADhI zakaze nahIM. chevaTe teNe vIramagAmane ghero nAMkhe. daramiyAna marAThAoe vIratAbha hale Aye. dAmAjIne bhAI pratAparAva daza hajAra ghoDesvAra laI sIdho amadAvAda tarapha dhasI AvyA A samAcAra ratanasiMganA kAne paDyA paNa teNe te kharA na mAnyA.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 73 ] zatru taraphane A eka pracAra teNe gaNI lIdhe! potAnuM mana je viramagAmane sara karavAmAM ekatAra banyuM che ane khAIe khedAI mAtra kirlo sara karavAno prayAsa AdaravAne ja bAkI che te bIjI dizAmAM vALavAne A eka zatrupakSane dAva che ema teNe kyAMya sudhI mAnyuM ! paNa chevaTe tapAsanA aMte pratAparAvavAnI vAta sAcI TharI eTale te ekadama vIramagAmane paDatuM melI amadAvAda pAcho pharyo. I. sa. 1737nA varSamAM mahamadazAhanI abhayasiMga prati karaDI najara thaI eTale teNe abhayasiMganI badalImAM memInakhAnane gujarAtane sUbe nImyA. A pheraphAranI ratanasiMgane khabara maLatAM ja teNe potAnA mAlika abhayasiMgane pitAne kevI rIte AjJA bajAvavAnI che e mATe pUchAvyuM, "je ratana siMgathI banI zake tema hoya te mAmInakhAnano sAmano karavo" evo javAba abhayasiMga taraphathI AvyuM. A uttara maLatAM ja bhaMDArI ratanasiMganI hiMmata bevaDI vadhI gaI, ane eNe mAmInakhAna sAme amadAvAdanuM rakSaNa karavAne niradhAra karyo. varSAkALa pUro thatAM ja navA sUbA momInakhAne amadAvAda sara karavAnI taiyArI zarU karI ane thoDA samayamAM te amadAvAda upara caDhI Avyo. karnala voTara jaNAve che tema bhaMDArIe jarA paNa hiMmata hAryA vagara zaherane bacAva chevaTa sudhI karavAne daDha nizcaya jAhera kI. dAmAjI gAyakavADa mAmInakhAna sAthe joDAI gayA. amadAvAdathI traNa mAIla dUra IsAnapuramAM ubhaya vacce jANe khAsa jUnI maitrI ja heAya e dekhAva thayo. A joDANanI khabara ratanasiMga bhaMDArIne maLatAM ja ghaDIbhara te vicAramagna banI gayo. pachI teNe "ra prati vacce kupha" e musaddIpaNunI nItino Azraya levAne vicAra karI dAmAjIne kahevaDAvyuM ke-mAmInakhAne
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 74 ] aitihAsika pUrvajonI raMgojIne amadAvAdanI AsapAsane mulaka tathA khaMbhAta choDIne je cethanI Avaka thAya che tene ardho bhAga tamane ApavAnI kabulAta ApI che jyAre huM je tame mArI sAthe joDAtA ho te tamane e sarva sAthenI ethamAMthI ardho bhAga ApavA kabUla thAuM chuM. A zaratanI avejImAM mArA moTA jamInadArene tamArA taMbumAM mokalavA taiyAra chuM. A zarata dAmAjIe mInakhAnane vaMcAvI ane te zuM karavA mAMge che ema pUchayuM. | memInakhAne bhaMDArIvALI zarata kabUlI lIdhI. emAM khaMbhAtanI upajane badale viramagAma jile ApI devArUpa pheraphAra karyo. A lAbha maLatAM marAThA nAyake ratanasiMga bhaMDArI sAthenA saMdezA baMdha karyA pite dudhezvaranI yAtrAe gaye ane tyAMthI pAchA pharIne sAthamAM 2jIne rAkhIne sana 1738mAM amadAvAda sara karavA ugra pagalAM bharyA. teoe evI kharAba rIte mAro calAvyo ke jethI zaherane ghaNuM nukazAna pahoMcyuM. khuda momInakhAnane lAgyuM ke A rIte hale karI dAkhala thatAM marAThA sainyanI pAsethI bhaviSyamAM pote zaherano kabaje kevI rIte laI zakaze? ethI teNe mIrA-te-ahamadInA kattane ratanasIMga pAse meka ane sulehabharI rIte zahera sepI devAnI mAMgaNI karI. paNa bhaMDArIe jarA paNa namatuM tevuM nahIM. daramIyAna kAjhIma alI khAnanI saradArI nIcenA musalamAna sence ane bAburAva marAThAnI saradArI heThaLanA marAThA sainya zahera kabaje levAnAM jozabhera humalA karyA. paNa emAM ubhayane pAchA pharavuM paDayuM. bIje divase ratanasiMgane lAgyuM ke saMyukta baLane sAmano karI zaherane bacAva kare zakya nathI eTale memInakhAna joDe saMdhinA saMdezA zarU karyA. ane potAnA sainyanA nibhAva mATe amuka rakama levAnI, temaja laDAyaka samovaDIyAne chAje tevA mebhA sahita zahera cheDI javAnI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 75 ] zaratathI suleha karI. A rIte bhaMDArI ratanasiMganA kArabhArane gujarAtamAM aMta Avyo. sana 1945mAM bIkAnerano rAjA jorAvarasiMga mRtyu pAmya, gAdI mATe be hakadAra UbhA thayA. ekanuM nAma gajasiMha ane bIjAnuM nAma amarasiMha ThAkura khuzAlasiMga ane mahetA bantAvarasiMganI madadathI gajasiMha gAdIe caDhI beThe. amarasiMha abhayasiMganI madada meLavavA deDyo, abhayasiMhe amarasiMhanA hakane kabUla rAkhI, enI kumake ratanasiMga bhaMDArIne sanya ApI gajasiMha sAme mokalyA. keTalAka samaya sudhI ubhaya vacce nAnI nAnI laDAIo cAlu rahI. sana 1747mAM ubhaya pakSanAM sainya sAmasAme AkharI yuddha laDavAne ekatra thayAM. jhananI laDAIne AraMbha thaye. ghaNA prayAsa ne sakhta laDAI pachI bIkAneranuM sainya vijayI nIvaDayuM. eNe ghero ghAlI beThelA ratanasiMganA lazkarane pAchuM haThAvyuM. ratanasiga A jotAM ja AgaLa vadhyo. jANe ekAda jhanana para caDele siMha na ghUmI rahyo hoya tema zatru sAme taravAra phekato ghUmavA lAgyo. jotajotAmAM gumAvelI keTalI jagyA meLavI paNa kharI, tyAM te gajasiMhe phekelA bANathI enI AMkha phaTI. Ama chatAM eNe sainikone doravaNa ApavI cAlu rAkhI. potAne sakhata ghA lAgyA chatAM ane jAte azakta banyA chatAM teNe namatuM na toLyuM. duzmana daLamAM navI bharatI thavA mAMDI ane enuM jora vadhI paDayuM. ratanasiMgane lAgyuM ke AvA vipula kaTaka sAme jhUjhavuM nakAmuM che eTale eNe pAchA pharavAno hukama Ape. daramiyAna eka bIkAnerI bhAlAdhArIe enA para pIThethI ghA karyo. e ghA maraNAMta nivaDe ane enAthI bhaMDArI sarakho musaddI ne bahAdura saradAra kAyamanI nidrAmAM piDhaye. dha jaina hovA chatAM bhaMDArInA jIvanamAMthI sAhasa, parAkrama ane bahAdurInA prasaMge joItA pramANamAM maLe che.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 5 - na : 16. ajamerane subo dhanarAja * A vyaktie jIvananI Ahuti ApIne paNa pitAnI Teka jALavI che. jayapuranI najika ToMgA (Tonga) AgaLa sIndhIyAne harAvIne mAravADane nAmIcA saradAra bhImarAja saMghavI, ajamera "upara caDhAI laI gayo. e veLA tyAM marAThAne sUbedAra anavara bega adhikArapade hato. enI pAsethI ajamera khuMcavI laI tyAM dhanarAja saMghavIne sUbedAra tarIke sthApana karI bhImarAja pAchA pharyA. sana 1787. A saMghavIo mULa (Nandavana Bohra Brahamans) naMdavAnA beharA brAhmaNa hatA jemAM pUjya zrI munisuMdarasUri mahArAjanA upadezathI jainadhAma banyA hatA. A kArya zirehImAM vi. saM. 1465 mAM banyuM hatuM. teone vasavATa jodhapuramAM vi. saM. 1533 nI sAlathI hato evI noMdha prApta thAya che. | marAThAo A rIte ajamera gumAvI cUpa na beThA. teoe puna: potAnuM baLa ekatrita karyuM ane cAra varSa pachI pharIthI mAravADamAM pagalA pADyAM. mAravADI ane marAThA sainya vacce meiraTA ( Mainta) ane pATaNa (Patan) e be sthaLe sakhata yuddho khelAyA jemAM mAravADI sanyane parAjaya maLe. A daramIAna marAThAnA senAnAyakaDI bAIne (De Boigne) ajamerane ghero ghAlyo. ahIMnA sUbedAra kathAnAyaka dhanarAje bahAdurIthI zaherane - bacAva karyo ane jarA paNa namatuM tevuM nahIM.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 77 ] paNa pATaNamAM hAnikAraka hAra thavAthI mAravADI saradAra vijayasiMge dhanarAja para marAThA saradArane zaraNe javAnA hukama pAThavyeA ane ajamera soMpI jodhapura cAlyA AvavAnI sUcanA karI. dhanarAja jevA nAmI ane tejavaMta laDavaiyA mATe A jAtanA hukama vadhu paDatA hatA. pratiSThAbhaga thAya evI rIte zaraNe thavAnI enI prakRti hatI ja nahIM tema peAtAnA uparI hAkemanA krUramAna pratye bedarakArI dAkhavavAmAM cAkhA zistabha ga che ema e samajatA hatA. enI AbarU eka nimakahalAla ceDhA tarIkenI hatI. ene kAlImA lAge tevuM kaMI karavA e taiyAra nahAte. vijayasiMganA kramAnathI enI dazA sUDI vacce seApArI jevI thai paDI ! emAMthI pAra utaravA sAru eNe sarvAMge jIvananI AhUti dai devAnA mArga nakkI karyAM. peAtAnA sainikAne killAmAM ekaThA karyAM. e madhAnI vacamAM UbhA rahI e khulaMda avAje melye!-- 'Go and tell the prince, thus only I could testify my obedience; and over my dead body alone could a Maratha enter Ajmer. ' mArA zUrA ne vahAlA sainike jaIne ApaNA rAja varane kahejo ke ApanA pharamAnanu pAlana meM mArA jIvanane yamarAjanI vedI para hAmI daI karyu che. mArA mRta kalevara para paga daI bhale marAThA nAyaka ajameramAM praveza kare. A jussAdAra zabdo melI eNe tarata ja potAnA hAtha paranI hIrAnI vIMTI casI lIdhI ane mRtyunA mahemAna anyA. jainadharma AtmAnI amaratA mAne che ane enA sAhityamAM guNAnuM bahumAna-guNI puruSAnI pUjA e teA Dagale pagale STigeAcara thAya che. e umadA vacanenuM pAna karanAra dhanarAje sAce ja peAtAnuM jIvatara dhanya banAvyuM.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ : jas , S] dst bsm 17. maMtrIzvara jayamalajI. jananI jaNa kAM bhakta jana, kAM dAtA kAM zUra; nahIM te raheje vAMjhaNI, mata gumAvIza ra. uparanA duhAmAM kahevAmAM AvelI vAta rAjasthAnanA ItihAsamAM Dagale pagale daSTigocara thAya che. kharekhara e sAcuM ja che ke aneka AtmAo jame che tema mare paNa che; paNuM jIvana to enA sArthaka che ke jeoe potAnA deza-jAti kiMvA dharma aMge jiMdagIne hoDamAM mUkI dIdhI che. jodhapuramAM mahArAjA gajasiMhanA rAjyakALe, dezanA kArabhAramAM je osavALa jene joDAyelA hatA emAM pAkA ane anubhavI mutsadI tarIke maMtrIzvara jayamalajInuM Asana AgaLa paDatuM hatuM. mAravADa rAjayanA itihAsamAM teozrInI vividha prakArI sevAonI neMdha jaLavAI rahelI javAya che. osavALa jJAtimAM muMhaNota e jANatuM gotra che. jodhapuranA rAva rATheDa sIhAthI e paraMparA zarU thayela gaNAya che. sIhAnA putra AsathAna, enI pachI dhuhaDa, ane dhUhaDane putra rAyapAla thayA. rAyapAlane tera putro hatA. emAM bIjA putra mehanasiMhanA nAmathI muMhata gotranI utpatti thaI.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaurzvagAthA [ 79 ] ApaNA kathAnAyaka muhurNeAtavazI sUjAnA prapautra, amalAnA pautra ane jesAnA bIjA putra tarIke janmyA hatA. mAtAnu nAma jayavaMtadde ( jasamAde ) hatuM. vikrama sauMvata 1638 mahA zuda 9 ne budhavAra e temanA janmadina. jesA-jasamAdenA A sa tAne rAjakIya kSetramAM ane dhArmika kSetramAM peAtAnA nAme supramANamAM yazagAthA nAMdhAvI che. prApta thayela lakSmInA pravAha dAnanI dizAmAM paNa sArI rIte vALyeA che. jayamalajInA pahele vivAha veda mahetA lAlacaMdranI putrI sarUpade sAthe thayA hatA, jenAthI temane neNasI, sundarasI, AzakaraNu ane narasiMhadAsa nAmanA cAra putra thayAM hatAM. Aje vivAha sIMghavI biDadrasiMhanI putrI suhArda joDe thayA, ane enAthI eka putra janmyA. enuM nAma jagamAla pADavAmAM AvyuM hatuM. vi.saM. 1672mAM ledhImAM mahArAjA sUrasiMhajInI hakumata sthapANI e veLA jayamalajIne tyAMnA zAsananI dhA sAMpavAmAM AvI. dilhInA pAdazAha jahAMgIra taraphthI garjasa ne jAleAranuM paragaNuM prApta thayuM. e navA zaheranA zAsaka tarIkenI pasaMdagInA mugaTa jayamalajInA zire paherAvavAmAM Avye. vadhArAmAM rAjavI taraphathI peAtAnI havelI-mAga-Adi sthAvara milakatanI bheTa paNa temane maLI. (vi. saM. 1677) saMvata 1683mAM mahArANA gajasiMhajInA pATavI kuMvara amarisaMhane nAgaura paragaNuM maLyuM. ene mATe hAkimanI tapAsamAM pahelI najara sIdhI jayamalajI upara paDI. A rIte tadna navA ane judAjudA sthAnamAM sukhAgIrI karavAmAM AchI AvaDatu kAma lAgatI nathI. emAM paNa rAjA
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 80 ] aitihAsika pUrvajonI tathA prajAne prema saMpAdana kare e kaparuM kAma gaNAya che. e sarva tabakkA maMtrIzvare potAnI kAryadakSatAthI pasAra karI dIdhA. daramIAna temane bADameramAM javuM paDayuM. vi. saM. 1684 AsapAsanI sthiti bagaDI gaI hatI. bAgI saradAre bharaNuM mokalavAmAM dAda detAM nahatA. rAjyanI lagAma hAthamAM laI sauprathama kArya jayamalajIe e saradArane dabAvavAnuM karyuM. pikaraNa, rAudaDA ane mevAsAnA nAyake pAsethI daMDa vasula karyo ane varSo jUnI dANu ugharAvI lIdhI, vi. saMvata 1686mAM jayamalajInI A kAbelIyata joIne. rAjya pratyenI ekadhArI vaphAdArI ane ajoDa pramANikatA nIrakhIne mahArAjA gajasiMhajIe temane pitAnA divAnapade niyukta karyA. A mahatvane adhikAra teozrIe jIvananA aMta sudhI gauravabharI rIte sAcavyA. vikrama saMvata 1687 mAM mAravADa ane gujarAtamAM ati bhayaMkara dukALa paDyo. annane abhAve mAnavagaNa ati viSama dazAmAM AvI paDyo. e veLA maMtrIzvara jayamalajIe paropakAra vRttithI anAja dUra dUrathI maMgAvI Amajana samUhane pahoMcADavAne prabaMdha karyo ane kaparI dazAmAM AvI paDela bhAIbahenone eka varSa paryata maphata anna-pANI temaja vastro pUrA pADyAM. tapAgacchanI samAcAra AcaranAra A mahAmAtye jema rAjya dharmamAM zauryatAnA darzana karAvyA, dAnazIlatAthI janasamUhamAM agraNuM pada prApta karyuM tema udAra vRttinA jore dhArmika kAryomAM paNa lakSmIne vyaya karavAmAM jarA paNa kacAza nathI rAkhI. "kIrtikerA koTaDA pADyA nahIM re paData" e ukti anusAra jAlaura, sAMcaura, nADela, zatruMjaya ane jodhapura Adi
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [1] nagaramAM je ramaNIya prAsAde Aje zebhI rahRAAM che e kathAnAyakanI yazagAthA mUkapaNe gAI rahyA che. jAlauramAM mahArAjA kumArapALe baMdhAvela maMdira chadazAmAM AvI gayuM hatuM. e sthAna para jIrNoddhAra karI jayamalajIe navuM maMdira baMdhAvyuM ane saM. 1681 nA prathama catra vada pAMcamanA dine carama tIrthapati zrI mahAvIrasvAmInI manahara mUrtinI pratiSThA karI. e sivAya killAmAM bIjA be devAla che. e traNe prAsAda maMtrIzvaranI yazapatAkA dUra dUra sudhI phelAvI rahyA che. e sarvamAM je lekho Aje daSTigocara thAya che e uparathI ItihAsanA AMkaDA sahaja sAMdhI zakAya che. pratiSThAvidhi zrI vijayadevasUrinA samayamAM thaI hatI. e uparAMta jAlera zaheramAM tapApADA mahollAmAM eka devAlaya temaja upAzraya mejuda che, te paNa ukta maMtrIzvare karAvela che ema janavAyakA che. mAravADanA prasiddha etihAsika nagara sacaramAM vi. saMvata 1681 mAM jaina maMdira banAvarAvyuM. jodhapuramAM saM. 1686 mAM caumukhajInuM daherUM baMdhAvyuM. e ja rIte saM. 1683 mAM zrI zatruMjayagirirAja para ane nADelamAM paNa devasthAne baMdhAvyA temaja mUrtionI pratiSThA karI. nADela e te mAravADanuM prasiddha nagara che. ahIM zrI padmaprabhunuM prasiddha devAlaya che. mULanAyaka zrI padmaprabhunI pratimA maMtrIzvare banAvarAvI, pratiSThA jAlauramAM karAvI ane tyAMthI lAvI nADelanA rAyavihAra maMdiramAM sthApanA karI A ullekha prApta thAya che. mULanAyakanI bAjumAM zrI zAMtinAthanuM
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ [[ 82 3 aitihAsika pUrvajonI biMba che. enA paranA zilAlekhathI jANavA maLe che ke enA sarjaka paNa maMtrIzvara jayamalajI che. saM. 1683 mAM jayamalajIe saMgha kADhIne zatru jaya, zrI raiivatAcaLa (giranAra ) ane zrI abudAcaLa( Abu)nI yAtrAe karI hatI. dharma, artha ane kAmarUpa tripuTInI sAdhanAmAM jIvanane pramANapuraspara vyatIta karanAra A vibhUti thA mokSa puruSArthanI samIpa pahoMcI jAya emAM Azcarya zuM hoI zake? dhanya he e jIvanane! smrqHbqHqHqHqHqHqHqHqHqH nAMdelanuM mahattva ahIMA mane puSkaLa aitihAsika sAmagrI maLI...be tAmrapatro maLyA. temane eka saM. 1218 mAM anaLadevanI stutimAM lakhavAmAM { Avyo hato. A sthAnethI mane keTalAka prAcIna amUlya harata3 likhita graMthe maLyA. A sava' graMthamAM chatrIza rAjavaMzonuM varNana 3 che. te uparAMta temAM ati prAcInakALane bhAratavarSanI bhUminuM tathA temAM AvelAM nagaranuM varNana che. emAMnA ekamAM vikrama ane te mahAvIranA samayanA jaina dharmAvalaMbI rAjAomAM sarvathI zreSTha evA ? zreNika tathA sammatinA vaMzajone ItihAsa lakhela hatA. A pradeza jene dharmanI pradhAna lIlAbhUmi che. caihANa nRpati saMbaMdhI ? tAmrapatramAM jenadharma aMge jANavAnuM maLe che. - TeDa rAjasthAna
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18. surANA tripuTI. (1) amara'4jI surANA rAjaputAnAnA rAjanaitika kSetramAM esavAla vIrAnu sthAna gauravasUcaka che. dhArmika, sAmAjika, vyApArika ane sainika pragatimAM evuM eka paNa sthAna nahIM maLe jemAM emanA hissA na hAya athavA tee pAchaLa rahyA hAya. dareka rAjyanA ItihAsanA pAnA avaleAkanArane esavALa vIralAonA tyAga, AtmabaLidAna ane buddhicAturya jevAnA prasaMgeA sahaja prApta thAya tema che. bIkAneranA esavALAmAM bacchAvatA, veDhA pachI sUrANA gAtrIyeAnA sitArA camakI UThe che. esavALa eTale jainadharmI e vAta navesarathI kahevAnI agatya nathI ja. bIkAneranareza sUrasiMhajInA rAjyakALathI ArabhI mahArAja saradArasiMhajInA samaya sudhI je je esavALa musaddIoe peAtAnI dakSatAnA maLe mIkAnera rAjyanI je sevA karI che enI noMdha itihAsamAM suvarNAkSare noMdhAvA ceAgya che. rAjasthAnanA vIratA ane gaiArava gAthA darzAvatA itihAsamAM vIrazirAmaNI dIvAna rAva zAha amaraca MdajInuM sthAna ghaNuM UMcuM che. kathAnAyaka amaracaMdde surAA zeTha malukacaMdajI surANAnA pautra ane zAha kasturacaMdajInA vaDila putra hatA. bALapaNathI ja
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 84 ] aitihAsika pUrvajonI temanAmAM rahelI vIratA ane udAratAnA darzana AsapAsanA mANasane thavA mAMDayA hatAM. mAtra agIAranI vaye pahoMcyA haze tyAM to talavAra ane kaTAra calAvavAmAM haziyAra gaNutA vargamAM temane naMbara lAgyo hato. vi. saM. 1860mAM bIkAnerathI je senA gurU mokalavAmAM AvI ane vijaya prApta karI curUnA mAlika pAsethI ekavIza hajAra rUpIAne daMDa vasula karyo emAM zAha mulatAnamala khajAnacI ane jAlamasiMha paDihAra joDe amaracaMdajI surANa paNa mukhya hatA. e veLA dAkhavelI hiMmata ane vAparelI dakSatA dhyAnamAM laI saM. 1861mAM mahArAja surasiMhajIe bhaTaneranA kiledAra jAptArakhAM bhaTTone dabAvI zaraNe lAvavA sAru cAra hajAranI rATheDa senA sahita amaracaMdajIne mokalyA. tArA kI tamAM caMda chape nahI" e kavita anusAra bhaTaneranA kilA najika pahoMcatAM ja surANAjIe killAnI AsapAsa sakhata ghero nAMkhe, ane pANI pUruM pADanAra mukhya sAdhana samA anupa sAgara para kabajo karI, sakhata cekIpahero mUkI dIdho. jAntArakhAMe zAhanA gherA sAme zarUAtamAM te jorathI TakAva karyo paNa jema jema divasa vadhatAM gayAM tema tema killAmAMnI prajAne khAdhAkhorAkI ane pANInI vipada paDavA mAMDI, mUMjhavaNa vadhI paDI. bhUkhamarAthI maraNa pramANa vadhI paDayuM, pAMcame mahine thAkIne khAne sulehane vAvaTo pharakAvyo ane zarata mujaba kile seMpI daI khAna potAnA sAthIye sahita paMjAba tarapha cAlyA gaye. e divasa vaizAkha vada 4 ne maMgaLavAra hovAthI saM. 1862mAM kikalAnuM nAma hanumAnagaDha rAkhavAmAM AvyuM. zAhe je kunehathI kAma lIdhuM hatuM tenA sanmAna arthe rAjavI taraphathI amaracaMdajIne dIvAna pada prApta thayuM ane pAlakhInuM besaNuM maLyuM.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 85 ] saM. 1865mAM jodhapuranareza mAnasiMhajIe dIvAna idvarAja sIMghavInI saradArI heThaLa eMzI hajAranI senA mokalI bIkAnera para caDhAI karI. A samAcAra maLatAM rAjavI surasiMhajIe banI teTalI senA ekaThI karI ene sAmane karavA dIvAna amaracaMdane mokalyA. kAryakuzaLa zAhe hoziyArIthI kAma lIdhuM ane asAdhAraNa vIratA batAvI zatrusenA sAthe mukAbalo karI, ene asabAba luMTI lIdho ane bIkAneranI dizAmAM pAchA pharavAnI AjJA pitAnA sainyane karI. sAdhanasAmagrI gumAvI beThelI jodhapurI senA lagabhaga be mahinA paryata nAnA nAnA chamakalA karatI gajaneramAM chAvaNuM nAMkhI paDI rahI. daramI Ana surANAjIe to navI tAkAta jamAvI dIdhI hatI. jyAM be mAsanA aMte kalyANamala leDhA cAra hajAra jodhapurI sainike laIne bIkAnera tarapha AvI rahyAnA samAcAra malyA ke tarata ja surANA amaracaMdajI gajaneranI dizAmAM AgaLa vadhyA. e sAMbhaLatAM ja loDhAnA metI A marI gayAM. e pAcho bhAgavA mAMDe ane zAhe paNa jaladI kUca karI ene pIcho pakaDayo. thoDA aMtare ubhayane bheTe thayA. leDhAne pharajIyAta yuddhamAM utaravuM paDayuM. zurAtana dAkhavI surANujIe ene pakaDI laI baMdIvAna banAve ane bIkAneramAM ' lAvI mahArAjA samakSa khaDe karyo. sUratasiMhajInA rAjyakALamAM (saM. 186670) bAgI ThAkuro bahu mAthAbhAre banyA hatA. vAta vAtamAM TaMTA UbhA karatA ane prajAne herAnagati pahoMcADatAM. e sarvane ThekANe ANavAnuM kaparuM kAma amaracaMdajInA zire AvyuM. ahIM paNa emane ja vijaya maLe. e ja rIte vidrohI sAMDavenA ThAkora jetasiMhane paNa rAjyanA kAbU heThaLa ANyo. upara varNavyA tevA vidrohanA saMkhyAbaMdha banAvamAM amara.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 86 ] aitihAsika pUrvajonI caMdajIe zUravIratA batAvI bIkAnera saMsthAnanI pratiSThAne jarApaNu UNapa AvavA dIdhI nathI. emAM zekhAvaTI, sIdhamukha ane gurunA ThAkara zivasiMhavALA banAve khAsa agrapade Ave che. e veLA rAjyanI vaphAdArInA AvegamAM surANAjI vadhu paDatA ghAtakI banI jAya che. gurUnA vijaya pachI mahArAjA suratasiMhajI dIvAnane "rAva ne khitAba ane svArI mATe hAthI Ape che. A rIte amaracaMdajIne kIti-sitAro madhyAhune pahoMce che. e sAthe ja astanA ceghaDIA vAge che. pratibhA-mAna-maratabo vadhatAM ja e sAme ekAda virodhI varga pedA thAya che. emAM rAjyakArabhAranI AMTIghUMTImAM A jAtanA varganI-enA dvArA patharAtI prapaMcajALanI kaMI ja navinatA nathI. e aMge saMkhyAbaMdha udAharaNe itihAsanA pAnA pheravatAM hAtha caDhI jAya che. vaLI parAkramathI navAjI janArA ghaNAkharA rAjavIo kAcA kAnanA ja hoya che eTale je nItikAroe kahyuM che ke-" rAjA keInA mitra na hoya e sAcuM ja che. bIkAneranA keTalAka karmacArInI banAvaTano bhaMga suratasiMhajI thayA. cena paDihAra, rAmakarNa ane AsakarNarUpa tripuTIe amaracaMdajIne utArI pADavA eka banAvaTI khata taiyAra karyuM. emAM lakhavAmAM AvyuM hatuM ke-navAba mIrakhAMnI sAthe amara caMdajI maLI jaI bIkAneranI gAdI parathI mahArAjane ukheDI nAMkhavAnA kAvatrAmAM sAmela che. A upajAvI kADhela khata suratasiMhajIne batAvavAmAM AvyuM ane vizeSamAM goThavI rAkhelA sAkSIo dvArA enI satyatA puravAra karI ApavAmAM AvI. pitAnI sAme A prakAranuM payaMtra racAya ane emAM dIvAna amaracaMda AgevAna bane e vicAre rAjavI bhAna gumAvI beThe. ekadama rAva amaracaMdane pakaDI ANavAne hUkama cheDo.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 87 ] pote AmAM nirdoSa che eTaluM ja nahIM paNa e sAbita karI ApavA taiyAra che ane jyAM sudhI ema sAbita na karI ApuM tyAM sudhI mArIvatI khetaDInA mahArAja traNa lAkha rUpIA bharI jamAna thavA taiyAra che. dIvAnanuM A kaheNa baherA kAna para athaDAyuM. nizAmAM cakacUra banela AdamI kharA TAne viveka na karI zake tema suratasiMha e pAchaLa bhAva samajI na zakyA ane katala karavAno Adeza ApI aMtaHpuramAM cAlaye gaye. e veLA varadharmanA upAsaka amaracaMdajIne maraNanuM duHkha , khAsa sAlyuM nahIM, paNa pite rAjavIne tApa besADavA vadhu paDatuM dAkhavela ghAtakIpaNuM yAda AvyuM. e mATe atizaya pastAvo thayo. e veLA ja jIvanamAM sattA, vaibhava ke adhikAra kevA asthira che tenuM bhAna thayuM ane mAnavajIvana pAmyAnI saphaLatA popakAra ane bhalamanasAImAM rahelI che enuM spaSTa darzana thayuM. samatApUrvaka, sarva jIvone khamAvI, mRtyunI bheTa eka vIra ddhAne chAje tevI rIte karI. (saM. 1872) samayanuM cakra akhalita gatie vahyuM jAya che. surANAjInI karapINa mRtyughaTanA jUnI banI. acAnaka jayaMtra para paDado ucakAye. bIjI tarapha gurUnA ThAkora pRthvIsiMhe utpAta jamAvye. senA mokalavA chatAM keme karI e vidroha dabAvI na zakA. e veLA suratasiMhane amaracaMdajInI yAda AvI. pate rasavRttio karI nAMkhelI bhUla mATe atizaya du:kha thayuM. bhArI pacAttApa thaye paNa dUdha DhaLAI cUkayuM hovAthI ene artha kaMI ja nahote. amaracaMdane AtmA potAnI pAchaLa amara suvAsa mUkI cAlyo gayo hato e kaMI pAcho Ave tema hatuM ja nahIM. enI khoTa mahArAjane jIvananA aMta sudhI khaTakyA karI ane te anyathI na pUrAI.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 88 ] aitihAsika jenI _rAva amaracaMdajInuM AkhuM jIvana rAjyanI sevA ane samarabhUmi para zastronA khela khelavAmAM vyatIta thayuM che ema kahevAmAM atizayokti nathI. te eka dUradarzI amAtya ane vIddhA hatA. temane traNa putro hatA. mANikacaMda, lAlacaMda ane kezarIcaMda. teo sarva potAnA bApanI mAphaka rAja sevAmAM ane raNabhUmi para parAkrama dAkhavavAmAM jANItA thayelA che. amaracaMdajI kharatara gacchanA anuyAyI hatA. dAdAjI zrI jinakuzala sUrinA bhakata hatA. dhArmika kAryomAM dhana vyaya karavAmAM teo pAchA nathI paDayA. dInahIna jananI sevA pAchaLa lakSamI kharacavAnuM temanuM khAsa lakSya hatuM. dAdAjInI chatrI temaja kulasAgara nAmane kU ratanagaDhamAM Aje paNa temanI yAda Ape che (2) mANikacaMdajI surANa bApa jevA beTA ane vaDa tevA TeTA" e kahevata mujaba rAva zAha amaracaMdajInA A moTA putre paNa vIratA ane dhIratAmAM, dharmapremamAM ane rAjyasevAmAM kacAza nathI dAkhavI. gurunA ThAkara pRthvIsiMhe jyAre ratanagaDhano kabajo lIdho hatA tyAre bIkAneranareza sUratasiMhajIe hukamacaMdajInI sAthe kathAnAyaka mANikacaMdane mekalelA. e veLA bAhubaLane supramANamAM paricaya karAvavAnI temane taka maLI. e parAkramanA sanmAnamAM gAma kANanI jAgIra mahArAje temane ApI. vikrama saMvata 1874 thI saM. 1887 sudhInA samayamAM surANuM mANikacaMdajI senAnAyakanA padathI vibhUSita rahyA. e veLA emaNe je kAryadakSatA dAkhavI, je buddhimattAno prabhAva batAvyA e saMbaMdhe jUdA jUdA prasaMge khAsa rUkkA bikAnera
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 89 ] nareza taraphathI prApta thayA jemAMnA traNa Aja sudhI temanA vaMzaja zAha sesakaraNajI pAse mojuda che. saMvata 1894 mAM sekhAvata juhArasiMha Adi sIkaranI khAnAkharAbI karI taLa bIkAnera saMsthAnamAM dAkhala thaI julama gujAravA lAgyA tyAre surANuM mANikacaMdajInI AgevAnI heThaLa senA mokalavAmAM AvI. zAhe evI yuktithI kAma lIdhuM ke juhArasiMhane palAyana thaI javuM paDayuM. kuMvara saradArasiMhajInA nAmathI vasAvela saradAra zahera AbAda karavAmAM je koInI prajJAe vadhu bhAga bhajavye heya to e mANikacaMdajI surANAnI hatI. e kAraNe temane gAma kAMgaDa bakSIsa maLyuM ane tyArapachI TUMka samayamAM ja surasarA, vaijAsara, malasIsara, kItAsara ane carakaDo vigere gAmonI bheTa prApta thaI. kepTana viliyama phesTara jevAe A mANikacaMdajI surANAnI AvaDatanI prazaMsA karelI che. pAchaLathI dIvAna padathI surANAjIne vibhUSita karavAmAM AvyA. emane eka putra hatuM jenuM nAma phitehacaMdajI hatuM. e paNa pitAnI mAphaka zUravIra ane kuzaLa rAjanItijJa hate. ene paNa dIvAnapadavI prApta thaI hatI. (3) zAha kezarIcaMdajI. upara amaracaMdajInA moTA putra saMbaMdhe TUMkamAM joI gayA. ahIM have emanA nAnA putra aMge thoDuM jANI laIe. kezarIcaMdajIne ullekha eka raNakuzala senApati tarIke maLe che. mahArAjA ratnasiMhajInA rAjyakALamAM karelI sevAo saMsthAnanA ItihAsamAM nedhAyelI daSTigocara thAya che. "zerAM ke zera hI paidA hete hai " e kahevata zAhanA jIvanacaritrathI sAcI Thare che.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 90] aitihAsika pUva jenI vikrama saMvata 1894 mAM caralAne saradAra kAnasiMha jodhapura ane jayapura sarakAranI madada laI bIkAnera saMsthAnanA pradezamAM lUMTaphATa karavA lAgyo ane prajAne kaSTa ApavA mAMDyo tyAre ene keIpaNa rIte pakaDI lAvavAne sAru rAjavInI najara senApati zAha kezarIcaMdajI para TharI. Adeza thatAM ja A vaNika vIra niDaratAthI cAle ane alapakALamAM e vidrohI saradArane sujANagaDhamAM jabarI hAra ApI pakaDI lIdho. tyAMthI tarata ja ene bIkAnera mokalI dIdhe. mAMDa kAnasiMhanuM patAvyuM tyAM khumANasiMha, karaNasiMha Adi ThAkaree bIkAneranA sAdhAsara-jasarAsara gAme lUMTyAnA samAcAra AvyA. "sUra chupe nahIM bAdala chAyo " kavitanI mAphaka kezarIcaMda e sAMbhaLI besI na rahyA. tarataja e lUMTArAne pIcho pakaDyo ane evA te bhagADI mUkyA ke pharIthI e A tarapha pAchA pharavA na pAmyA. sIvA tarapha chU thaI gayA. A veLA javArasiMha, DuMgajI Adi lUMTArAnI bhAre hAka vAgatI hatI. prajA ethI trAsI gaI hatI. khuda aMgreja sarakAra taraphathI kepTana viliyama phesTara enI zedhamAM bhramaNa karI rahyo hato ane e mATe bIkAnera Avyo hato. pelAo eka karatAM vadhu vAra phesTarane hAthatALI ApI adrazya thaI gayA hatA. phesTara sAhebanI mAMgaNathI e lUMTArAone pakaDavAmAM madada karavA mATe mahArAjA ratanasiMhe zAha kezarIcaMdajIne niyukta karyA. thoDA samayamAM ja zAhe potAnI tejasvitAnA sAhebane darzana karAvyA ane lUMTArAonI pUMTha pakaDI, emAMnAM keTalAkane gIraphatAra karyo. phesTara sAheba te A vaNika saradAranuM parAkrama joI Abhe banI gayA eTaluM ja nahIM paNa e divasathI custa prazaMsaka banyo. kepTana viliyama phesTare bhAratavarSanA sanmAnanIya gRhasthAmAM kezarIcaMdajI zAhanuM nAma dAkhala karyuM ane jAte
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [9] temanI sAthe mAnapUrvaka patravyavahAra karavA lAgyA. sAhebanA aMgrejI akSaramAM lakhAyela A eka patra, caitra sudI 15 saM. 1904 nI nItine, zAha zrI sesakaraNajI jatanalAlajI surANA pAse surakSita che. jenI parAkramagAthA tarapha vistarI rahI che evA kezarIcaMdajI zAhanI, lUMTArAone pakaDavArUpa kAryathI khuzI thaI, bIkAneranareza ratnasiMhajIe vi. saM. 1902 mAM ratanagaDhanA hAkima tarIke nimaNuMka karI. A saMbaMdhe sTeTa taraphathI je rUkko lakhavAmAM AvyA che te jotAM sahaja samajAya che ke rAjavInI zAha upara asIma prIti hatI. rAva amaracaMdajI surANunuM vaMzavRkSa. malukacaMda kasturacaMdajI kula cha tArAya che, amaracaMdajI hakamacaMdajI lakSmIcaMdajI haricaMdajI mANekacaMdajI lAlacaMdajI kesarIcaMdajI kIsanacaMdajI phaktacaMdajI udecaMdajI uttamacaMdajI pUnamacaMdajI jayacaMdalAlajI sesakaraNajI (vidyamAna) jatanalAlajI (vilamAna) ( zrIyuta hajArImalajI bAMThiyAnA "zrI jaina satyaprakAzamAMnA lekhamAMthI udhRta.)
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ - K 19. rAmasiMha mahetA. gUjarAtamAM jema cAvaDA vaMzanI sthApanAthI, vaMzautAra jenadhamI maMtrIo cAlyA AvyA che ane e krama solaMkIvaMzamAM cAlu rahyo che tema mevADamAM paNa jainadhamI gRhasthAe rAjakAraNamAM chUTathI bhAga lIdho che eTaluM ja nahIM paNa pUrve joyuM tema AzAzAha ane bhAmAzAha jevA mahAzayee mevADanA gauravane TakAvI rAkhavA sAru pitAnA jIvana ane vArasAgata saMpattine paNa hoDamAM mUkavAmAM pAchI pAnI nathI karI. maMtrI dayAlazAhane vRttAnta te harakoInA rUMvADA khaDA kare te hAI, e upara ItihAsavettAonI "maherachApa lAgelI che. ahIM Aje evA ja eka parAkramI gRhasthane saMbhAravAnA che. emanuM nAma rAmasiMha mahetA. mevADanA rAjamaMtrInA jamaNA hAtha tarIkenI khyAtine varyA hatA. A vaNika gRhastha atyaMta vyavahArakuzaLa hatA. maMtrIzvara bhAgye ja temanI sAthe masalata karyA vinA koI kArya karatA. rAmasiMha mahetAe mevADanI sImA bahAra paga mUkyo nathI, chatAM temanuM anubhavajJAna ochuM nahotuM. temanA sarakhA mitabhASI ane bhadra prakRtinA puruSa AkhAye dezamAM te kALe bIjA koI nahotA. temanuM zarIra dIrgha, aMga pratyaMga sugaThita ane manohara, tathA varNa gaura
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [93 ] ane vALa kALA gucchAvALA hatA. temanA mukhamaMDaLa para moTI mUcha bhI rahetI. prakRtidevInI prasannatA temanA para saMpUrNapaNe hatI. mAtra rAjamaMtrInuM hRdaya jItI lIdhuM eTaluM ja nahIM paNa prajAnA hadaya paNa potAnI AvaDatanA jere temaNe jItI lIdhAM hatAM. Amajana samUhanA rojabaroja UbhA thatAM saMkhyAbaMdha keyaDA ukelavAmAM temanI salAha agrabhAga bhajavatI. jaina dharmAvalaMbI hoI aharniza suMdara vastromAM sajaja thaI, mArge dAna detAM te prabhupUjana arthe maMdire jatAM. Ama chatAM temanuM mAnasa saMkucita nahatuM. bIjA dharmo para samabhAva dharatA. jAte esavALa hovA chatAM na to koI jAtanuM abhimAna dAkhavatAM ke na to anya jAtane utaratI gaNatA. TUMkamAM kahIye te sadagRhasthane chAje tevuM pavitra jIvana jIvatA hatA. rAjasthAnamAM savAlonI saMkhyA prAya: lAkha uparanI haze ane te sarva eka kALe agnikulanA rAjapUto hatA evA aitihAsika purAvA prApta thAya che. Ama rAjapUta vaMzanA vArasadAra chatAM mahetAmAM tAmasI vRttinuM nAmanizAna paNa hatuM nahIM. A agnikulanA rAjapUtoe varSo pUrve saMtanI vANuM zravaNa karI hiMdudharma (vedadharma) choDI jenadharma svIkAryo hatAM. sau prathama te sarvee mAravADanI aMtargata Avela osiyA nAmanA sthAnamAM vAsa karyo hato. A sthAnanA nAmathI teo osavAla tarIke oLakhAyA. prAcIna zilAlekhothI ane upalabdha sAmagrIthI ema puravAra thayuM che ke agnikuLanA paramAra ane solaMkI rAjapUtoe sauthI prathama jainadharmanI dIkSA grahaNa karI hatI. AsiyA nagarInI sthApanA saMbaMdhamAM koMdha maLe che kebhinnamAlanA zrIkumAra rAjAnA UhaDa ane uddharaNa nAmanA be
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 74 ] aitihAsika pUrvajonI bhAie maMtrI hatA. uddharaNa pAse vipuLa dhana hAvAthI tyAMnA niyama mujaba, karoDapati killAmAM vasatA hatA te paddhati pramANe, te killAmAM vasatA hatA, jyAre mATA bhAi UDa pAse lAkha sAnAmahArA kamI hAvAthI ene killA bahAra rahevuM paDatuM. eka vAra meATA bhAie nAnA bhAi pAse lAkha seAnAmaheAranI mAMgaNI karI, peAtAnA vasavATa killAmAM karavA sAru yatna sevyeA. e veLA nAnA bhAi e mAMga pUrI karavAne badale uddhatAithI vatseryAM. A apamAna na sahI zakavAthI uDDaDa tyAMthI nIkaLI cAlye ane peAtAnA bAhumaLathI navuM nagara vasAvavAnI pratijJA karI. thADA varSamAM ja potAnI kuzaLatAthI dilhIpatine prasanna karI, uvaesA gAma meLavyuM. A sthAnanI uttarAttara vRddhi thatI joi, bhinnamALathI aDhAra hajAra kuTu tyAM AvI vasyA. nAnakaDuM gAma vizAla nagarInA rUpamAM pheravAi gayu. uvakezA nagarI tarIke enI khyAti vistAra pAmI. eka samaya puruSAdAnI pArzvanAtha prabhunI pATaparaMparAmAM utarI Avela zrI ratnaprabhasUri parivAra sahita tyAM padhAryA. gocarI arthe nagaramAM pharatAM sAdhuone ucita AhAra maLye nahIM. sUrijI A kSetrane anukULa na dhArI vihAra karavAnA vicAramAM hatA tyAM zAsanadevInI preraNA prApta thai, cAturmAsa karavAthI lAbha thavAnI AzA batAvAi, prAraMbhamAM A tapasvIAne AkarI kaseATImAMthI pasAra thavu paDayu. lagabhaga mahinAnA upavAsa thayA. pachI ja ucita gocarI maLavA lAgI. ekadA uDDaDanA kuMvarane acAnaka sarpa DaMza thaye ane e vAta AcAyazrInA kAne AvatAM, sau jene marI gayela mAnatA hatA e kuvarane, sUrie maMtrita jaLathI jhera utArI jIvitadAna ApyuM. A manAvathI jainadhama nI yazagAthA ane sUrijInI prabhAvikatA satra gavAvA lAgI. uhuDanA aMtaramAM bhaktinA ubharI Avye.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 95 ] AcAryazrI pAse AvI eNe saparivAra jainadharma aMgIkAra karyAM. yathA rAjA tathA prajA' e vAkaya anusAra kivA 'camakAra tyAM namaskAra' e leAkeAkti mujaba saMkhyAbaMdha kuTu e jainadharma svIkAryAM. A sarva AsavALa tarIke prasiddha thayA. divase jatAM uvakezA nagarI 8 AsiyA 'nA rUpamAM eLakhAvA mAMDI. uhuDe A nagarImAM zrI mahAvIra prabhunA prAsAda maMdhAvI sUrijInA haste pratiSThA karAvyAnI noMdha upalabdha thAya che. rAmasiMha mahetA A pratiSThAsaMpanna AsavAla jJAtimAM utpanna thayela che. aDhAi dina kA jhAMpaDA. * ajameranA pazcima bhAgamAM eka ati prAcIna jaina maMdira che. kAi kAraNathI A madira yavAnA atyAcArathI mukta rahyuM che. A maMdiranuM nAma aDhAi dina kA jhopaDA' che. A maMdiranA sabaMdhamAM eka evI janazruti pracalita che ke jaina zilpIoe kAi adbhUta maMtranI zaktithI mAtra aDhI divasamAM A maMdira bAMdhI dIdhuM' hatuM, ane e ja kAraNathI tene upara mujaba nAma ApavAmAM AvyuM che. bhAratanA traNa pradhAna pavitra sthAnA para jaina leAkeAe je cittAkarSaka maMdire bAMdhyA che te parathI jaina zilpIenI yAgyatA uttama rIte prakaTa thAya che. ema jaNAya che ke yatheccha sAmagrI maLavAthI 'aDhA' dina kA jhau'padmA nuM bAMdhakAma atizIghra parisamApta thayuM haze. A maMdiranI cAre tarapha krATa che. A kATanI prAcInatA ane zilpakAya tapAsatAM mane zraddhApUrvaka lAge che ke bhAratavarSa para yavanAnI sAthI prathama sattA sthApanAra dhArIvazanA pAdazAheAnA zAsanakALamAM ja A maMdira baMdhAyuM haze. maMdiranA uttara taraphanA bhAgamAM siMhadvAra ane pagathiyAM vidyamAna che...... -TADe rAjasthAna, bhA. 1, pA. 47.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. maMtrIzvara kacadra acchAvata. bIkAneranA e jaina upAzraya jotAM cakSu samIpa acchAvata ( Bachchhavats ) vaMzanA udaya-asta taravare che. rAMgarI-kA- cAka ( Rangri-ka-ohowk ) nAmanA latAmAM Avela A prAcIna sthAna eka samaye acchAvata aTakathI oLakhAtA prakhyAta jaina vaMzanuM vasatIsthAna hatuM. umarAvasiMga TAMka B. A, LL. B. Pleader lakhe che ke-- My good guide related to me a pathetic story of the rise and fall of the Bachhavats as we went round the place. A feeling of awe and reverence came over me as he described the closing scene of the drama of the Bachchhavats' activity which was enacted some three centuries ago on the very spot where we then found ourselves stand. ing. It was a tragedy pure and simple. The Bachchhavats had doubtless a glorious rise and a still more glorious fall and every son of the Jaina mother may justly be proud of it. TAMka mahAzayanA uparAkta IMglIza karAnA bhAva e che keje upAzrayavALI jagyAe ame UbhA hatA enAsa madhamAM
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 97 ] amArA miyAe bachAvata vaMzanI traNa saikA pUrve thayelI kIrtivaMta caDatI ane e karatAM vadhu kIrtibharI paDatIne je itihAsa kahI saMbhaLAvyo te eka karuNa kathArUpa hovA chatAM Aje paNa e mATe jenadhamI mAtAnI kUkhe janmela dareka putra magarUra thaI zake. bIkAnera rAjyanA itihAsamAM bachAvata kuTuMbe nAnosUno bhAga nathI bhajavyuM, e uparanI vAta parathI saheja puravAra thAya che. dharma jaina hovA chatAM ane ahiMsAnA aNamUlA siddhAMtanuM pAna gaLathuthImAM karavA chatAM, samaya prApta thaye A kuTuMbanA nabIrAe e je zUrAtana ne Teka dAkhavyAM che te jaina dharmanuM gaurava vadhAre tevAM to che ja, e uparAMta jeo vAraMvAra ahiMsAdhama jenA zire namAlApaNAne Topale oDhADavA sAru kalama calAvavAno dhaMdho laI beThA che temane sacoTa lapaDAka lagAve teve paNa che ja. e sArAe banAvanuM niSpakSapaNe avalokana karavAthI sahaja jaNAI Ave tema che ke ahiMsA eka adabhUta vastu che ane enuM pAna karanArA bAyalA ke namAlA nathI banatA, jema dayAno upadeza Atmika zreya arthe mahatvano che tema saMsAramAM paNa enI agatya ochI nathI ja. yathArtha paNe jenA hadayamAM e pariName che ene zastra ke astranI jarUra rahetI ja nathI. eTale aMze je AtmA raMgAyelA nathI hotA, chatAM enA pAna sAthe svamAna ane svapharajanA badhapATha ke tyAga ane paramArthanAM zikSApATha zravaNa karavAnAM ane ucitapaNe pacAvavAnA prasaMge jemane prApta thayelA hoya che teo kadAca ni:zastrapaNe UghADI chAtIe laDatA na joI zakAya, paNa ukta guNenA saMrakSaNa nimitte zastra pakaDI jhUjhatA jevAnAM do te saMkhyAbaMdha TAMkI zakAya. bIkaNa ke kAyara banI bhAgI janArA ke ghara pakaDI besI rahenArAmAM emanAM nAme haragIja nathI.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 98] aitihAsika pUrvajonI A bahAdUrInAM aneka prasaMge jatAM karI, kaI raDyAkhaDyo prasaMga khUNe-khAMcarethI zodhI lAvI punaH puna: enA para raMganA chAMTaNAM chAMTyA karavA ane satyane apalApa karavo e samajInuM kartavya na ja gaNAya. e jAtanuM kArya keTaluM khATuM ane niMdya che e vAta bacchAvata vaMzano ahevAla svayaMseva uccAre che. bachAvatavaMzanI mahattA je mULapuruSane AbhArI che temanuM nAma baracharAja. mAravADanI betharA jAtinuM lehI enI nasamAM vahetuM hatuM ke je jAti jAleranA rAjA sAmakhtasiMga cehANanA vaMzamAMthI utarI AvelI hatI. manDoranA rAva rIdhamalanI nekarI svIkArI eNe rAjakAraNamAM praveza karavAnA zrIgaNeza karyA. potAnI caturAIthI ane bhAgyadevInI anukULatAthI jotajotAmAM te dIvAnanA adhikAre pahoMcI gaye. jyAre rIdhamalanuM tenA eka sagAdvArA khUna thayuM tyAre enI gAdI kone ApavI e sattA baccharAjanA hAthamAM hatI ane teNe tarataja rIdhamalanA vaDila putra "dha ane manDora bolAvI rAjA tarIke jAhera karyo. thoDo samaya jatAM "dha"nA putra "bIkA ne potAnI zakitanA baLe navuM rAjya sthApavAne keDa thayo ane te manDaranI uttara bAjue nikaLI paDyo. bacharAje enI ukta abhilASAmAM sAtha pU. A jAtanA sAhasamAM bIkAnI zUravIratAnAM jema darzana thAya che tema bacharAjanI dIrghadazitAnAM paNa darzana thAya che. A pagalAthI ja bIchAvatavaMzanI unnati ane prakhyAtino AraMbha thaye. bIkAnA nasIbe yArI ApI. jahunA sAMkalAsane harAvI AraMbhamAM ja keTalAka mulaka eNe meLavyuM ane enI pazcima dizAmAM kUca cAlu rAkhI. bhaTTIo pAsethI bhAgara (Bhagore ) jItI lIdhuM. potAnuM bApIkuM sthAna maoNAra choDyA pachI lagabhaga trIza varSanA parizrame sana 1888mAM eNe potAnuM svataMtra rAjya sthApyuM ane mukhya zahera tarIkene kaLaza potAnA nAma uparathI
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 99 ] sthApana karela bIkAnera zahera upara DhaLe. rAjadhAnInA A zaheramAM bacharAje paNa potAnA kuTuMba sahita dhAmA nAkhyA. pitAnA mAlikanuM anukaraNa karI eNe paNa bachAsara nAmanuM eka gAma vasAvyuM. prema ane bhaktithI jenuM hRdaya sadA nitaratuM hatuM evA te saradAre jenadharmanI kIti vadhAre tevAM kAma karyA ane pavitra girirAja zrI zatruMjayanI yAtrA karI mAnabharI rIte potAnuM AyuSya pUrNa karyuM. e prakhyAta puruSanI vaMzAvalI A pramANe che. jesalajI macharAja karamasiMga varasiMga varasiMga nArasiMga nArasiMga megharAja nAgarAja amara bheja huM gara hara saMgrAma karamacaMda bhAgacaMda lakSmIcaMda samayanA vahevA sAthe bachAvata vaMzIoe lAgavaga, saMgInatA ane sattAmAM vadhAro karavA mAMDyo. bIkAthI je rAjakartAenI paraMparA UtarI AvI enA teo mitro ane salAhakAra banI rahyA. rAyasiMganA rAjyakALe patanane Dhela vAgye tyAM sudhI e sthiti cAlu rahI. dIvAna tarIkenI padavI vaMzautAra
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 100 ] aitihAsika pUrvajonI cAlI AvI, bacharAjanA vaMzamAM puruSo paNa evA pAkyA ke jemaNe mAtra bApIke vArase na sAcavI rAkhatAM "bApa karatAM beTA savAyA nI ukti sAcI karI batAvI. pitAnA vizALa anubhava ane vistRta saMsakArathI rAjyanA vahIvaTI prazno ukelI saMtoSa na mAnatAM potAmAM rahelI caturAI ane musaddIpaNAnI zaktithI saMgrAma kheDavAmAM paNa bhAga lIdho ane raNamedAnamAM apUrva kauzalya dAkhavyuM. lekhakanA zabdomAM kahIe to "They handled the sword as well as the pen," arthAt temaNe kalama pakaDI jANI ane talavAra paNa pheravI jANI. sIvIla ane mIlITarIrUpa rAjyanI mukhya lAInamAM niSNAta gaNAyA. vahIvaTI taMtranI mAphaka ja yuddhataMtranI lagAma paNa pakaDI jANI. varasIMga ane nAgarAja e vaMzamAM mahArathIo tarIke prasiddhine pAmyA. varasIMge pitAne jAna hAjIkhAna ledI sAthenI laDAI veLA gumAvyuM ane nAgarAje luNakaraNanA rAjyakALe je baMDa UThayuM hatuM te dAbI devAmAM ane punaH zAMti sthApavAmAM potAnuM pANI batAvyuM. A prakAranAM rAjakAraNamAM jemane samaya kharacAto hato evA A bachAvatAe dharmanAM kAryo karavAmAM ke prajAkalyANanAM jAhera kAmo AraMbhavAmAM raja mAtra pramAda na karyo. teoe jaina dharmanA kAryomAM ulaTa ane zraddhA dAkhavavAmAM kacAza nathI rAkhI. AcAryapade AvanAra mahAtmAonAM sUri. mahotsavamAM zuM ke judAM judAM tIrthonA saMgha laI javAmAM zuM ? koI paNa kArya mATe teo lakSamIne vyaya udAra hAthe karavAmAM khaDe page rahyA che - pUjana nimitte ramaNuya devAlanAM sarjana karavAmAM paNa temaNe nyUnatA nathI dAkhavI. vidvAnone Azraya ApI jJAnane
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [101 ] mahimA phelAvyuM ane sAthosAtha kaLamobAta paNa karyA. karmavazAta jeo taMgadazAmAM AvI paDyA hatA temane gupta rIte sahAya pahoMcADavAmAM pAchI pAnI nathI karI. TUMkamAM eTaluM ja kahevuM paryApta che ke-achAvatavaMzanI caDatI e AsapAsanA mANasa mATe ke sAthe rahelAM paDozIo mATe kivA samAjanA svAmIbhAIo sAru mahAna AzIrvAda samAna nivaDI. bachAvata vaMzane aMtima parAkramI puruSa karamacaMda e rAva kalyANasiMgajInA maMtrI saMgrAmano putra thAya. jyAre (I. sa. 1573 mAM ) rAyasiMga gAdIe AvyuM tyAre eNe karamacaMdane pitAno dIvAna nIpe. karamacaMdamAM jevI kAryadakSatA hatI tevI ja dIrdhadarzitA ane vizALa anubhava paNa hatAM. dekhAvamAM te eTale badho suMdara ke sAmAna upara chApa pADe te nahoto lAgato. kudarate zArIrika saundarya arpavAmAM sAce ja UNapa dAkhavI hatI, paNa ene badale te je mAnasika zakti dharAvato hato temAM barAbara vaLI jatuM hatuM. majabUta mananA A mAnavImAM rAjya calAvavAmAM joItAM DahApaNa ane buddhibhava bhArobhAra bharyA hatAM. e mATe kahevAtuM ke je e Prudent Statesman sal aai a Wise Administrator paNa hatA. rAyasiMganA gAdInazIna thayA pachI alpa samayamAM jayapuranA rAjA abhayasiMge bIkAnera para caDhAI karI. samaya ne saMyoge evAM hatAM ke enI sAme laDAInuM jokhama kheDI zakAya nahiM. A kaparI muzkelImAM salAha levA gya sthAna rAjavI mATe maMtrIzvara karamacaMdanuM hatuM. tarataja. ene bolAvI sArIye paristhitine vicAra karavAmAM AvyA. gaNatrIbAja ne cAlAka maMtrInI salAha saMdhi karavAnI maLI. rAjAne gaLe e vAta
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 102 ] aitihAsika pUrvajonI utarI ane matrIzvaranI dIgdarzitAthI khIkAnera sasthAnanAM zAMti ane vaibhava jokhamAyAM vinAnA rahyAM. * rAjA rAyasa ga utAvaLI prakRtinA ane vahemI vRttine hatA. enAmAM sauthI kharAba avaguNu e hatA ke pariNAmane vicAra karyA vinA e kAyamAM jhaMpalAvatA. vaLI bIjI paNa eka khADa hatI. ane te ApakhaDAinI! ane peAtAnI jAtanuM sAruM khelAvavAnI ane sAMbhaLavAnI Teva paDI hatI ema kahI zakAya. keTalIya vAra peAtAnA utkarSanA vanamAM athavA teA peAta prApta karela siddhi-samRddhinA guNagAnamAM peAtAnA pUrvajonu kaiMka ghasAtuM paNa melI detA, jANe ke potAnA jeTalI AvaData ke peAtAnA sarakhuM' DahApaNa temanAmAM naheAtAM ! AthI rAjayanI Avaka e upayAga vinAnA-kevaLa nAmanA thAya evA killA kivA mahele caNAvavAmAM uDADI nAMkhatA. bhATa-cAraNAnAM prazaMsAbharyAM kavitA sAMbhaLavAM ene bahu gamatAM, e veLA e chUTe hAthe dAna deteA. eka samayanI vAta saMbhaLAya che ke jyAre te dilhIthI pAche pharyo tyAre zaMkara nAmanA bhATe enI bhArAbhAra prazasAthI bhareluM navu' kavita racI rAjasabhAmAM kahI saMbhaLAvyu. e sAMbhaLIne te eTalI hade gelamAM AvI gayA ke AgaLa pAchaLanA jarApaNa vicAra vinA maMtrIne hukama karyAM ke za Mkarane eka karoDa rUpiyA ane eka khIlAta (Khilat) dAnamAM ApavAM, A jAherAta sAMbhaLIne maMtrI tA AbhA ja banI gayA! ghaDIbhara ene thaI Avyu ke pote rAjA bheAjanA yuganA mAnavI teA nathI ne ! e kALe prazaMsAnA udgArAmAM A rIte lakSmInA vyaya thatA, paNa jyAM deza-kALa madalAI cUkayA hatA tyAM e rIta calAvavI zI rIte? ' gharanA chekarA ghaTI cATe ne upAdhyAyane ATA ' e kahetI jevI dazA vatI Aya tyAM zuM thAya ? "
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 103 ] ciMtAbhArathI jenuM mukha avanata thayuM che e karamacaMda maMtrI, mahArAja sanmukha joi belI uThaye-ATaluM badhuM te dAna hoya? eka koDa rUpiyA ! rAyasiMge kahyuM-mAruM veNa pAchuM phare! tamane keDa rUpiyA bahu jaNAya che ? te huM bIjA pacIza lAkhane vadhAre karuM chuM. koThe nahiM paNa savA koDa Apa. " karamacaMda maMtrI to rAjavInI vagara vicArI valaNa joI hiMga thaI gaye. kahevAya che ke eka koDa rUpiyA te tarata ja bhATane apAyA ane bAkInI rakama mATe saMsthAnanI AvakamAMthI vasula ApavAnuM lakhata karavAmAM AvyuM ! kadAca A vAta akSaraza: sAcI na paNa mAnIe, chatAM e vAta uparathI rAjavInA svabhAvanuM pradarzana thAya che ane e veLAnA rAjadarabAronA lakhalUTa durvyayane khyAla Ave che. maMtrI karamacaMdane kenI sAthe kAma levAnuM hatuM ane kevA kaparA saMgomAM jIvavAnuM hatuM ene paNa sAro citAra A ghaTanAthI AMkha AgaLa tarI Ave che. AgaLa jatAM maMtrI ane rAjA vacce khaTarAga Ubho thaye ene kAraNamAM uparane banAva ThIka prakAza pADe che. maMtrInI rAjyasaMpatti sAcavavAnI cIvaTa ja potAnI paDatInA kAraNarUpa nivaDI e AgaLa upara ApaNe joIzuM. ItihAsanA abhyAsI mATe A banAva navAIrUpa nahiM lekhAya. kAcA kAnanA rAjA sAthe ke uDAu svabhAvI rAjA sAthe jenuM pAnuM paDe enuM bhAvI jokhamI gaNAya ja. naMdarAjAnA kALamAM zakadALa maMtrInI evI sthiti thayAnuM kenAthI ajANyuM che? rAyasiMganuM uDAupaNuM divasene divase vadhatuM cAlyuM. tijorInuM taLiyuM hAthaveMtamAM jaNAvA lAgyuM. rAjanuM bhaviSya Arthika bhayaMkaratAnA oLA utArI rahyuM. A veLA eka prAjJa ane dIrdhadaSTi amAtya AMkha kema mIMcI zake?
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 104 ] aitihAsika pUrvajonI bIkAnA vaMzaja pratyenI bhakti ane saMsthAna taraphanA gADha premathI AkarSAI maMtrIzvara karmacaMdra rAjavIne enI A AdatamAMthI ThekANe ANavA sAru nizcaya karyo. e pAchaLa ene Azaya zuddha hatA, chatAM enuM pariNAma dhAryA karatAM juduM AvyuM. pitAnA mATe e bhayaMkara nivaDayuM. jo ke A saMbaMdhamAM itihAsakAramAM temaja te viSayanA abhyAsIomAM bhinna bhinna mata pravarte che. etihAsika bAbatanA abhyAsI eka munizrI tarapha thI A saMbaMdhamAM mAruM laphaya kheMcavAmAM AvyuM. mAre ahIM kahevuM joIe ke A saMbaMdhamAM meM vadhAre kaMI vAMcyuM nathI, chatAM karmacaMdra maMtrIno rAsa ane A saMbaMdhane lagatAM je kAMI be, traNa graMtho joyA che e uparathI maMtrIzvara karmacaMdranuM kArya taddana UlaTI dizAmAM hatuM kiMvA kaI kaI mAne che tema jaina kahevAtA amIcaMda jevuM hatuM ema mane lAgatuM nathI. amIcaMda jaina hato e vAta eka kALe jorazorathI pakArAtI hatI, paNa mane yAda che tyAM sudhI rA. suzIle e maMtavya kevuM galata che ema darzAvavA gya sAbitIo eka sthaLe (AtmAnaMda prakAza mAsikamAM) darzAvela che. A viSayamAM paNa pUrNa zodhakhoLane aMte evuM kema na pariName? je iMglIza pustakane daSTi samukha rAkhI huM A parAkrama gAthAo AlekhI rahyo chuM enA lekhaka zrIyuta yu. esa. TAMka jema Ave tema lakhe tevA lekhaka nathI. vastunuM telana karIne temaja prasaMganI AsapAsanI bAbatanI vyAjabI chaNAvaTa karIne jeTaluM cogya jaNAya teTaluM Alekhe tevI prakRtine che. A saMbaMdhamAM temanA abhiprAya para vajana mUkI teozrIe je rIte A banAvanI noMdha lIdhI che te temanA ja zabdomAM TAMkavI ucita mAnI che- It has been alleged that in A. D. 1595 Rai Singh learnt that Karanic hand had formed a
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [904] conspiracy with the object of supplanting him either by Dalpat Singh or by Ram Singh. It has been further asserted that Karamchand thereby wanted to make himself all powerful in the State. We may mention here once for all that we are not prepared to give credence to these allegations which are neither supported by evidence nor seen probable under the circumstances we fail to perceive any motive in Karamchand for this alleged act of treason against his master. Even those who lay this charge at his door are not agreed among themselves as to the name of the person in whose favour the alleged conspiracy was formed; viz; whether it was Dalpat Singh or Ram Singh. Besides the fact that Akbar, who was on the most friendly ternis with Rai Singh and was also connected with him through the marrige of his son, extended a hearty open and ready welcome to Karamchand when he fled to Delhi strongly militates against the theory that he had any hand in the crime imputed to him. We all know how inveterate Rai Singh had been in his enmity towards him and presumably he must have done his best to undermine the position and damage the status of Karamchand at the court of the Emperor ! He might have gone so far as to ask the Emperor to hand over Karamchand to him
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 106 ] etihAsika pUrvajonI or at least to turn him out. That Akbar, whose reputation for justice and fair dealing has been unimpeachable, never doubted even for a moment the innocence of the minister is a complete ans. wer to all the charges 80 maliciously levelled against him. On the other hand, Akbar treated him with great honour and consideration. bhAvArtha-I. sa. 1595 mAM rAyasiMganA jANavAmAM AvyuM ke karamacaMde pitAne gAdI uparathI uThADI melI. badalImAM dalapatasiMga athavA rAmasiMgane besADI rAjyamAM sarva sattAdhIza banavAnuM kAvataruM karyuM hatuM. A samAcAra uparathI rAyasiMge karamacaMda sAme sakhata hAthe kAma levAno nizcaya karyo ane e vAtanI jANa thatAM maMtrIzvara dilhI nAsI gaye." (A vAta uparanA IMglIza lakhANamAM nathI chatAM vArtAne saMbaMdha sAMdhavA meM mUkI che.) A banAvane uddezIne TAMka mahAzaya hiMmatabhera lakhe che ke-A Apane svIkAravA huM taiyAra nathI, kemake enI pAchaLa nathI to purAvAnuM jora ke nathI te saMgane tALa meLavatAM saracAInI chAMTa ! potAnA mAlika sAme evuM kAvataruM racavAne karamacaMdane kaMI kAraNa na hatuM. enA svabhAvamAM e jAtanI lAlacane aMza dekhAtA paNa nathI. jeo A jAtanuM daSAropaNa tene zire karI rahyA che teo pote paNa ekamata nathI! dalapatasiMganI tarapheNamAM ke rAmasiMganI tarapheNamAM A kAvataruM karavAmAM AvyuM hatuM te kaI cokkasa jaNAvI zakatuM nathI! uparAMta je eka mahatvanI vAta che te e che ke-bAdazAha akabara rAyasiMga joDe mitratAnA ane potAnA putranA lagnanA saMbaMdhathI joDAyeluM hatuM, te bIkAnerathI nAzI AvelA karamacaMdane dilajAnIbharyo AvakAra Ape che. je kara
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 100], macaMda gunhegAra hota te Ama banavuM zakaya na hatuM ja. rAyasiMganI vairavRtti bAdazAhanuM A vartana mUkapaNe na sAMkhI zakata. nyAyapriyatA ane prAmANiktA mATe jenI kIrti jagamazahUra che evA akabara zAhane, pitAnA rAjaya aMge aNachAjatuM kArya karavAnA AropI karamacaMdane kayAM te potAne seMpI devAnI kiMvA rAjyamAMthI hAMkI kADhavAnI rAyasiMga haTha pakaData evuM kaMI ja banyuM nathI ane ethI UlaTuM bAdazAha akabare maMtrIzvara karmacaMda upara je Aropa mUkavAmAM Avyo hato emAM enI nideSatA joI ene potAnA zaheramAM mAnamaratabA sahita rAkhe. TUMkamAM eTaluM kahI zakAya ke jenetara lekhako taraphathI sAhityakSetramAM jaina samAjanI upekSAbharI valaNane laI ghaNuM anyAye jANatA-ajANatAM thayA che. alabatta, e prazna karavAmAM Ave ke-je karamacaMdanuM potAnuM hRdaya zuddha hatuM te te zA mATe nAsI gaye?--eNe bIkAneramAM ja rahevuM hatuM paNa A vAta kathanamAM jeTalI sulabha che eTalI vartanamAM mUkavI sulabha nathI. manuSyane jiMdagI vahAlI hoya che ane e niyama ekAdA zuddha kITakathI mAMDI UMca kakSAnA mAnavI paryata ekadhAro vatI rahelo daSTigocara thAya che. jemaNe rAjasthAnano itihAsa kALajIpUrvaka je che temanI najara sAme iMdrarAja sIMgavI ane amaracaMda surANa sarakhA nimakahalAla ane vaphAdAra sevakonAM jIvana, mAtra ekAdA saMzayane AgaLa dharI, kevI rIte hatAM na hatAM karI nAkhavAmAM AvyAM hatAM e vAta dIvA jevI ramatI haze, e banAve uparathI harakoI prAjJa manuSya badha meLave te eTale ja ke "rAjA, vAjA ne vAMdarA, viphare tyAre nahIM kAmanA" jyAM evuM bane tyAM paLa mATe paNu UbhA na rahevuM e DarapokatAnuM lakSaNa nathI paNa buddhimattA yAne dIrdhadarzitAnuM che. e mApe mApatAM
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] aitihAsika pUrvajonI karamacaMde lIdheluM pagaluM yogya dizAmAM hatuM ema kahyA sivAya cAle tema nathI ja. e jamAnAmAM vartamAna kALanI mAphaka svataMtra rIte nyAya toLavAnI paddhati pagabhara nahotI banI. dezI rAjyamAM rAjyakartAne zabda e AkharI nirNaya lekhAte. eTale jenI sAme prapaMca khelavAne Arepa khaDo thAya eNe potAnI pAsenI sAbitIone cIMtharA samajI laI, nyAya meLavavAnI AzA upara khaMbhAtI tALuM lagAvI, rAjyakartAnA caraNe jIvananuM kayAM te balidAna devuM athavA to koI paNa rIte enA paMjAmAMthI nAzI chUTavuM ja rahyuM. TUMkamAM kahevAnuM eTaluM ja ke uparanA muddAnI vicAraNA nipakSapaNe karatAM tAraNa eka ja nikaLe che ke maMtrI karamacaMda nidoSa hato, enI sAme UbhuM karavAmAM Avela Aropa pAyA vinAne hato. kevaLa dezanA lAbhanI daSTiye jovAnI sAcI najaranA kAraNe ja e rAjavIne zikAra banyo hato! e kaI kAvatrAne racanAra nahoto, paNa saMjogavazAt enuM nAma emAM saMDevAyuM hatuM. rAjyanI suvyavasthA marI AvaData ene vinAza notaryo hato! eNe rAjavIne sAcA rAhe ANavAnI tamannA sevI ane e hetu bara lAvavA arthe lIdhelA upAyamAM nimakahalAlIthI macI rahyo ! paNa jemane maMtrInA A kAryathI gumAvavAnuM hatuM te mUkapaNe A badhuM kema joI rahe? je rAjavI pitAnI pUrvanI Teva cAlu rAkhe, vAhavAhathI rAjI thaI chuTathI paisA kharace to ja potAnA khIsA tara thAya evuM jeo mAnatA teo Ama saraLatAthI sonAnA iMDA mUkanAra haMsane ekadama chaTakavA de teTalA bheLA nahotA. teoe kavipata kAvatrAnI havA sajI enuM jhera rAjavInA kAnamAM evA jorathI bharyuM ke jethI te pitAnI sAna-samaja sAva bhUlI gayo ! are, eTaluM paNa na joI zako ke jenA
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 109 ] vaDavAo Aje peDhI utAra saMsthAnanA kalyANamAM ane utkarSa mAM phALo ApatA maMtrIpade cAlyA Ave che ene A vaMzaja ekAeka kAvatrAdhAja zA sAru nIvaDe ? maMtrIpadamAM kaMI UNapa hatI ke jethI rAjapalaTo ANavA taiyAra thAya? nItikAre sAcuM ja kahyuM che ke rAgAMdhanI dazA te ghuvaDa ane kAgaDA karatAM paNa ati kharAba hoya che, kemake ghuvaDa to mAtra divase jaI zakatuM nathI, jyAre kAgaDe mAtra rAte nathI joI zakate. paNa rAgathI aMdha banela AdamI nathI divase joI zakata ke nathI to rAtre dekhI zakato. pAse besanArA hAjIAo para je sneha rAjAne baMdhAI cUkyo hato enA para mustAka rahI, vAta kharI mAnI ekadama teNe karamacaMdane pakaDavAne hukama karyo, eTaluM ja nahiM paNa pakaDIne mArI nAkhavAnI AjJA paNa sAthe ja ApI dIdhI ! megalAI jamAnAnI jahAMgIrI e kALe megala darabAramAM zarU thaI nahotI, kemake e veLA mahAna akabara gAdI para hato. paNa dezI rAjyamAM to ghaNI jagyAe rAjA bolyA eTale bhagavAna belyA ema manAtuM : "zeTha kahe sAgaranuM pANI mIThuM che to hAjI hA ne yuga hato ! sAcuM kahenArane maraNa muThThImAM rAkhIne pharavuM paDatuM! upara joyuM tema rAyasiMge je kaDaka pharamAna kahADayuM enI gaMdha karamacaMda gADha mitro dvArA AvI. musaddI karamacaMda e jANyA pachI bIkAneramAM pANI pIvA paNa thebhyo nahIM. TUMka samayamAM e pitAnA kuTuMba sahita, je kaMI laI zakAya tevuM hatuM te laI chupI rIte dilhI tarapha sidhAvI gaye. akabara pAdazAha bIjA rAjAonI jema kAcA kAnane nahotA. ene mANasanI pichAna hatI. maMtrIzvaranI vAta sAMbhaLyA pachI tarata ja ene lAgyuM ke AvA dakSa ane anubhavI mANasane hAthamAMthI javA na devo. e jyAre cAlI-calAvIne potAmAM vizvAsa rAkhI AvyuM che
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 110 ] aitihAsika pUrvajonI tyAre ene zaiAle evA mAna-ArAma sahita Azraya ApavA. bAdazAhe karamacaMda tarapha sa`pUrNa mAyA dAkhavI, eTaluM ja nahi paNa ene chAje tevA mAna sahita peAtAnA darabAramAM rAkhyuM. akabaranI najaramAM divasa jatAM karamaca MdanuM sthAna UMcuM ne UMcu thavA lAgyuM--ane thADA samayamAM te e khAdazAhanA mAnItA salAhakAraka thaI paDyo. jyAre rAyasi MganA jANavAmAM AvyuM ke-karamacaMda maMtrI tene hAthatALI ApI dilhI pahoMcI paNa gayA tyAre ene ghaNuM ja khATuM lAgyuM! peAtAnI sattA mATImAM maLatI jaNAi! utAvaLa ne AvegamAM dAjhayA para DAma devA jevuM karyuM. teNe kAipaNa rIte enA para vera levAnAM zapatha lIdhAM ! eka kavie gAyuM che keApatti Ave che tyAre ekalI nathI AvatI, paNa sAthe peAtAnI sAhelIone paNa letI Ave che! rAyasiMganI mAkhatamAM paNa evA ja eka banAva banyA ethI eNe karamacaMda sAme je vera bAMdhyuM hatuM emAM vadhArA thayA. sana 1597 mAM rAyasiMga peAtAnI bhATanera ( Bhatner) riyAsatamAM rAkAyA hatA evAmAM akabarazAhanA sasarA nAzIrakhAnanI tyAM padharAmaNI thai. A mAnavatA parANAnI kharadAsta sAru rAyasiMge peAtAnA saradAra teja-khAgAra( Teja Bagor )ne nicceA. kANu jANe kevAe muddAthI banyuM te kalpavuM muzkela che, paNa banyuM evu ke teja-mAgeAre nAzIrakhAnanI khIjamata kivA AgatAsvAgatA enA adhikArane chAje tevA svarUpamAM na karI. ekAda e prasaMga evA banyA ke jemAM khAne peAtAne meTuM apamAna pahoMcADyAnu` mAnyuM ane ekAeka te dilhI cAlI gayA. e badhI vAta akamarazAhanA kAne paheAMcI. vAtamAM tathya jaNAtAM pAdazAhanA gussA vadhI paDyo. eNe sara
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [111] dAra tejane pitAne svAdhIna karavAnuM pharamAna rAyasiMga para me kahyuM ane bIkAneranareza taraphathI e mATe AMkha ADA kAna thayAM. tarata ja akabara zAhe bhATaneranI jAgIra rAyasiMga pAsethI khuMcavI laI tenA chokarA dalapatasiMgane ApI. A banAvamAM zAhanA darabAramAM vaselA mAjI maMtrI karamacaMde ke bhAga bhajavyo te spaSTa tAravI zakAtuM nathI, paNa rAyasiMge to mAnI ja lIdhuM ke-A sava enI zIkhavaNIthI ja zAhe karyuM. A rIte eka samayanA rAjA-maMtrI vacce paDelI vaimanasvarUpI phATa vadhu vistAra pAmI. samayanuM cakra akhalita gatie pharyA kare che. ghaDI pUrve jyAM bharatInAM meja uchaLatAM daSTigocara thAya che tyAM thoDI ghaDIye vItatAM oTanA vAyu vAya che. kALadevatAne astedayarUpI kAMTe sadA koInI paNa zemAM taNAyA vinA telananuM kArya kaye ja jAya che. bhAvInA garbhamAM chupAyela vAtane enA udayakALa para mulatavI rAkhI maMtrI karamacaMde jaina dharma ane jena samAja mATe zuM karyuM hatuM e TUMkamAM joI jaIe- Aje paNa rAjapUtAnAmAM saMghanA eka mahAna AgevAna tarIke karamacaMda maMtrInI smRti karAya che. enA dvArA thayelAM kAryo ja e mahAna vyaktino yaza Aje mUkapaNe dAkhavI rahyA che. sana 1555 mAM temaNe bRhat kharataragacchanA zrI jinacaMdrasUrine praveza mahotsava bIkAneramAM moTA dabadabApUrvaka karyo hato. e samaye je kavie prasaMgocita varNana karI sArAya banAvanuM digdarzana kavitAmAM gAyuM hatuM tene sAro sarapAva apAyo hato. sana 1578 nA duSkALamAM teNe judA judA bhAgomAM anna pUruM pADavAnAM mathako sthApI bhUkhe maratI prajAne jabaruM AzvAsana ApyuM hatuM. muslIma rAjyakartAonA tAbAmAM gayelI saMkhyAbaMdha mUrtio eNe pAchI meLavI bIkAneranA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 1. [ 112 ] aitihAsika pUrvajonI zrI ciMtAmaNI pArzvanAthanA devAlayamAM ekaThI karI hatI. esavALa jJAtimAM teNe deza-kALane anurUpa keTalAka sudhArA dAkhala karyA hatA. ane bhejaka yAne yAcaka mATenA lAgA nakakI karyA hatA. - A maMtrIzvara karmacaMdra pitAnA adhikArakALe, mAthA para rAjyaciMtAne meTe beje hovA chatAM, zakti anusAra dhArmika ane sAmAjika kAryomAM phALo Ape hite. e saMbaMdhI vadhu jANavAnI IcchAvALAe maMtrIzvarane lagato prabaMdha ane rAsa joI levA. keTalIka atizakti kavi kivA lekhakadvArA thaI hoya che, paNa e bAda karI satya tAravavuM hoya to muzkelI nathI paDatI; ItihAsane gaveSaka e kArya avazya sAdhI zake che. akabara zAha saMpUrNapaNe jenadhamI nahoto banya, chatAM enA jIvananA pAchaLanA varSomAM, enA AcaraNamAM jainadharmanA upadezanI asara vizeSa pramANamAM daSTigocara thatI hatI. jedharmane e custa prazaMsaka banyo hato. jenadharmanA siddhAto samajAvavAnuM sau prathama mAna pUjya zrI hIravijayasUrijInA phALe jAya che. e kArya sana 1582mAM banyuM hatuM. sUrimahArAjanI upadeza paddhatie pAdazAhanA hRdayamAM jainadharma mATe umadA sthAnanuM bIjAropaNa karyu. je uttarottara zrI vijayasenasUri, zAMticaMdra upAdhyAya, bhAnucaMdra upAdhyAya, siddhicaMdra ane padmasundara Adi tapagacchanI zAkhAnA munipuMgavAthI vRddhigata thayuM. AMgla itihAsakAra vinsenTa simatha lakhe che ke sana 1582 pachIthI pAdazAhanA hAthe je kAryo thayAM che emAM jainadharmanA siddhAMtonI spaSTa chApa taravare che. abulaphajhala potAnA AIne akabarI graMthamAM zrI hIravijayasUri ane temanA zikhe saMbaMdhamAM, suMdara zabdamAM noMdha le che. jahAMgIranAmAmAM paNa e vAtane ulekha che ke
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 113 } pitAnA pitA pAdazAha akabarane vetAMbara jeno sAthe sAro saMbaMdha hate. Akbar loved, and admired and respected his Jain Gurus. sana 1592mAM karamacaMda bachAvatanI sUcanAthI thaMbhatIrthamAM rahelA zrI jinacaMdrasUrine akabarazAhe pitAnI sabhAmAM padhAravAnuM AmaMtraNa mokalyuM ane jyAre teo padhAryA tyAre lAhora mukAme ucita mAnamaratabA sahita temanuM svAgata karyuM. pAdazAha jahAMgIre pitAnA AtmavRttAntamAM lakhyuM che te pramANe zrI jinacaMdrasUrinI sAthe e veLA mAnasiMha, zaharSa, paramAnaMda ane samayasuMdara nAmanA munio hatA. akabarazAhanA AgrahathI zrI jinacaMdrasUrie pitAnI pATe mAnasiMhane sthApyA. e veLA temanuM zrI jinasiMhasUri evuM nAma sthApana karyuM ane e aMgeno vidhi moTA samArohathI ujavavAmAM AvyuM. khuda pAdazAha akabara e TANe hAjara rahyo hato ane enA paraco baje karamacaMde uThAvyA hatA. jyAre zrI jinacaMdrasUri akabarazAhane samajAvI pitAnA muni dharmanA AcAra pramANe vihAra mATe taiyAra thayA tyAre bAdazAhe temane " yugapradhAnanA birudathI navAjyA ane teozrInA samAgamanI smRtimAM be pharamAna bahAra pADayA- (1) thaMbhatIrtha Urphe khaMbhAtanA akhAtamAM mAchalA mAravAnuM sadaMtara baMdha karavAmAM AvyuM. (2) aSADha mAsanA ATha divasa (aSADha caumAsI tarIke oLakhAtI aThThAImAM) jIvavadha na thaI zake. sUrijI sAthenI bAdazAhanI mulAkAtane ulekha karato eka
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 114] aitihAsika pUrvajonI zilAlekha sana 1594-95 ane vi. saM. 1651-52 sAlasUcaka pATaNanA zrI pArzvanAtha bhagavaMtanA devAlayanI bhIMta para che. sana 1905mAM akabarazAhanuM avasAna thayuM. karamacaMdajI paNa e pachI jhAjhuM jIvyA nathI. navA bAdazAhane salAmI bharavA jyAre rAyasiMge dilhInI mulAkAta lIdhI tyAre karamacaMdajI pitAnA AvAsamAM maraNapathArIe hatA. rAyasiMge A samAcAra sAMbhaLI mAjI maMtrIzvaranI mulAkAta lIdhI ane lAgaNInuM pradarzana bahu ja suMdara rIte ane sArA zabdomAM karI batAvyuM. vANInA prabhAvamAM maMtrIzvaranI sAravAramAM rokAyelA sarva janane AMjI nAkhyA. khuda karamacaMdajInA putro bhAgacaMda ane lakSmIcaMda paNa mukta na rahyA. rAyasiMganA gayA pachI teo bAlyA- pitAzrI ! ApaNuM rAjavI-bakAneranareza rAyasiMga kevA namra ane lAgaNIvALA che. ahIM paDI rahevA karatAM svadezamAM javAno vicAra karavo jarUrI che. rAInA pahADa rAte vahI gayA. bhUtakALamAM bhale e vahemAyA hoya paNa have to ApaNA tarapha atizaya mAyA dharAve che. te vinA cAlI calAvI ahIM Ave kharA! A sAMbhaLatAM karmacaMdranA caherA para jabaruM parivartana thaI gayuM. kaMIka gussAnI najara karatA te bolyA ke putra! tame haju nAdAna che. e to magaranA AMsu che. je, je, bhUlecUke rAyasiMganA A uparachalA vartanathI lobhAI jatA. bIkAnera pAchA pharavAnI IcchA haragIja karaze nahIM. tame enA hAvabhAvathI mugdha banyA, jyAre meM enI AMkhamAM juduM ja bhALyuM. mane A rIte gauravapUrNa sthitimAM mRtyune bheTato nirakhI
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [115 ] ene duHkha thayuM che, paNa e lAcAra che ke A sthAnamAM mane te kaMI ja karI zakato nathI. e te DaMzIle nAga che "mag titi vihyA, dRze dRA " jevuM enuM vartana che. sukhI thavuM hoya te mArA A vacane bhUlaze nahIM. samayanuM cakra akhkhalita gatie vahe che. bachAvata vaMzanA AbhUSaNa samA karmacaMdrajI samAdhipUrvaka mRtyu pAmyA. A samAcAra maLatAM rAyasiMge zoka darzAvavAmAM maNA na rAkhI, maMtrIzvaranA kuTuMba pratye-khAsa karI ubhaya baMdhuo pratye lAgaNuM darzAvavAmAM te maryAdA vaTAvI gayethoDA mAsa pasAra thaI gayA pachI e kuTuMba svadeza pAchuM phare e mATenA cakro gatimAna paNa karI dIdhA. mRtyuzAnA zikSAvacane haju kAnamAM tAjA guMjatA hevAthI bhAgacaMda ane lakSmIcaMda zarUAtamAM te nizcayamAM aDaga rahyA ane bIkAnera pAchA pharavA saMbaMdhamAM cokakhI nA pADI. Ama chatAM rAyasiMge prayAsa cAlu ja rAkhyA. enA hadayanA UMDANamAM bachAvata vaMza sAme je vaira levAnI cIrAga pravalita thaI cUkI hatI te koIpaNa prakAre hAlavAya tema nahotuM. pitAnI AMkhamAM gunegAra Tharela karmacaMdra maMtrI, thApa ApI cAlyA jAya, ane pAdazAhanA hAthe gaurava pAme, ane TekapUrvaka eka vIrane chAje tevuM maraNa meLave e ene gamatuM ja na hatuM. e sarva lAcArIthI e sAMkhI rahyo hate. sogaTI mAravAnA dAva zodhato hato ja. bhale maMtrIzvara bacI gayA paNa enA vAraso jarUra pitAnI jALamAM phasAze evI AzA hatI eTale ja e sANasA goThavavAmAM mazagUla hato. paNa yamarAjanA darabArane DaMko paDyo. sana 1911mAM e mahAsattAnuM teDuM AvyuM. rAyasiMga ekAeka gaMbhIra mAMdagImAM
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 116 ] aitihAsika pUrvajonI paTakAi paDyo ane e mAMdagI jIvaleNa nIvaDI. zvAnapUMchaDI jema vAMka na cheDe kivA vIMchInI DaMkhIlI vRtti maratAM paNa na chUTe tema rAyasiMge potAnA avasAna samaye priya putra surasigane AlAnyA ane kahyuM ke mhArA vhAlA mAluDA! huM mAruM vaira na lai zakayA ethI nirAza hRdaye maruM chuM, chatAM mArI maratIveLAnI sUcanA tane e ja che ke--karamacaMda khacchAvatanA cheAkarAene bIkAneramAM koipaNa rIte samajAvI-paTAvI teDI lAvajo ane temanA pitAe mArI sattA sAme je maLavA pAkAryo che ene ucita zikSA karI,-kaparI naziyata dai, vera vALajo. A zabdonA uccAra sAthe rAyasiMganA jIvanadIpa bujhAigayA. rAyasiMhanA mRtyu pachI bIkAneranI gAdI para dalapatasiMha AbyA, paNa eneA rAjyakALa lagabhaga be varSa sudhI ja cAlyeA. rAjakhaTapaTanA AMdolanA cAlu rahyAM ane sana 1613 mAM surasiMga rAjagAdI para caDhI beThe. maraNakALe pitAe je abhilASA aNupUrI batAvI hatI e enA manamAM ramatI ja hatI, e mATe kevaLa taka maLe eTalI ja DhIla hatI. lAga maLatAM ja gheADA dakhAve evI taiyArI aMdarakhAnethI cAlu hatI. rAjA tarIke jAhera thayA pachI e sau prathama dilhI gayA. e pAchaLa tenA manamAM ' eka kAMkare be pakSI mAravA nA irAdeA hateA. eka te bAdazAhane navA rAjavI tarIke salAmI bharavAnA ane bIjo acchAvatAnA vAraseAne samajAvI khIkAneramAM pAchA lAvavAnA. " A veLA kALe yArI ApI ane surasiMha peAtAnA irAdAmAM phAvyA. * vidhinI gati nyArI che' e nItikAranu anubhavasiddha vacana che. dagalabAja dunA name' e ukita anusAra rAjA peAtAnu prathama kArya patAvI acchAvatanA raheThANe pahoMcyA madhu tiSThati
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [117] kiAhAre du tu dRDhAm" jevI vRtti dhAraNa karI eNe bhAgacaMda ane lakSmIcaMda samakSa eka cunaMdA bAjIgara tarIke evo te bhAga bhajavyo ke, bheLuM mAchaluM jALamAM phasAya tema, te ubhaya rAjAnA AvA vartanathI mahAI gayA ane maraNapathArI parathI pitAe Apela zikSA visarI gayA. ubhaya baMdhuone pitAnI zataraMjanA khyAdA banatAM joI, surasiMga manamAM malakAvA lAgyo ane teoe je jAtanAM vacana mAMgyAM te ApavAmAM pAchI pAnI na karI. e ubhayanA dilamAM vasavasAnuM TIpuM paNa rahevA na pAme tevI dareka khAtarI ApI, potAnI sAthe bIkAnera pAchA pharavAnuM cekaDuM goThavI dIdhuM. A uparathI ja bhavitavyatAnuM baLavAnapaNuM puravAra thAya che. tema na hoya te karamacaMdra maMtrInI sUcanA ATalI jaladI bhUlI javAta kharI ? potAnA vaMzane mAna-maratabe pUrvavat jaLavAze evA bharosAthI lebhAyelA, ane pradhAna tarIke adhikAra pahelAMnI mAphaka potAnA hAthamAM seMpavAmAM Avaze evA ujajavaLa bhAvithI AkarSAyelA, ubhaya baMdhuo pitAnA vizALa kuTuMbane ane sarva asabAbane laI mAtRbhUminA paMthe vaLyA. e veLA temane jema potAnA mAdarevatanane varSo pachI nirakhavAnA koDa hatA tema vaMzanI pratiSThA jALavI mAnapurassara punaH TharIThAma thavAnI UMDI abhilASA hatI. lAMbA kALanA paradeza vasavATane A rIte aMta AvavAthI temane AnaMda samAto nahoto. potAnA nehIjana vacce pAchA pharavAthI thanArA AnaMdanAM teo seNalAM sevI rahyAM hatAM. teonA hRdayamAM A rIte potAnA tarapha nehabhAva darzAvanAra ane pitAnuM bhaluM karanAra rAjavI prati AbhAranI lAgaNuo sAgaranAM mojAM samI uchaLI rahI hatI !
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 118 ] aitihAsika pUjonI anubhavIonu e vacana sAcuM ja che ke khilADI dUdhane dekhe che, pAchaLa ubhelA mAnavInA hAthamAM rahelI DAMgane dekhI zakatI nathI. rAjya khaTapaTanA vAyarA jemaNe joyA nathI, dezI rAjavIenA palaTAtA svabhAvAnI jemane parIkSA nathI evA A leALA bhalA navayuvAneAne svapne paNa evA khyAla kayAMthI hAya ke temanI sAthe A rIte irAdApUrvaka prapaMca ramAi rahyo che ! alpakALamAM ja apAyelA vacaneAnI kimata keADInI che! ane rAjavInA hAvabhAva ekAda kuzaLa naTanA veSa-adalAmAM pariNamavAnA che! te svadezamAM sukha segavavA sAru ke vIsarAyela snehabIjane jaLasiMcana karavA sAruM pAchA nathI pharatAM paNu kevaLa yamarAjanA bhakSya banavA sAruM pAchA phare che, evI zaMkA paNa temane kyAMthI janme ? surasiMge jALa bichAvavAmAM saMpUrNa paNe caturAi vAparI hatI. peAtAnA milana hetu jarA paNa pragaTa thavA dIdhA na hatA. prathama pagalu eNe peAtAnA cAlu divAnane hAddA parathI khaseDavAnu bharyuM ane pachI e adhikAra khacchAvatanA vaMzajane sAMpavAnI jAherAta karI. Ama bIkAneravAsI janatAnA aMtaramAM peAtAnA zuddha AzayanI su Mdara chApa besADI. daramiyAna bhAgacaMda ane lakSmIca'da peAtAnA rasAlA sAthe mAtRbhUminI bhAgALe AvI pahoMcyA. rAjavI taraphathI temanA darajjAne chAje tevuM svAgata karavAmAM AvyuM. janasamUhamAM enI sacATa chApa beThI. karamacaMda matrInA samayamAM banela banAva A rIte vismRtinA viSaya banyA. mAtra janatA ja nahiM, paNa khuda matrIzvaranA vArasAne ghaDIbhara lAgyuM' ke pitAzrInI haTha asthAne hatI. paNa emane A bhrama UghADA paDatAM vilaMba na thayA. game
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [119 ] teTalo dekhAva karavA chatAM kinnAkhorI chupI rahI zakatI nathI. suvarNa ane pittaLa varace bhale varNanI samAnatA hoya, chatAM jyAM kaseTIe caDhAvAya ke tarataja ubhaya vacce rahelI bhinnatA khullI paDe che. sANasAmAM sApa pakaDAya che ane have chaTakavAnI eka paNa bArI UghADI nathI rahI e jotAM ja bIkAneranareze pita prakAryuM. ane pitAne Apela kela pUrNa karavA kamara kasI. mAMDa be mahinA sukhamAM vyatIta thayA tyAM te eka savAre UThatAM ja bachAvata vaMzanA A aMtima vArasone khabara paDI ke rAjAnA mIThA vacanathI AkarSAI, mRtyupathArIethI bhAra mUkI kADhela pitAnA je aMtima uddagAra prati durlakSya dAkhavyuM hatuM, te sAcA paDatAM hatAM. eTale ke e rAjAnA traNa hajAra sinikethI pitAno AvAsa gherAyele daSTigocara thaye. TAMka mahAzayanA zabdomAM kahIe to Now truth dawned on them in all its terrible reality. They instinctively realised the situation and preferred a glorius death to an ignominious surrender. A jotAM ja temanI AMkha paranA paDadA haTI gayA, pitAzrInI dIrdhadaSTino khyAla AvyuM. paNa Aga lAgI cUkI hatI eTale have kUvo khodavAne yatna nirarthaka hatA. dUdha DhaLAI gayA pachI e para vicAraNA karavI jema nakAmI gaNAya tema thayela bhUla para have vimarza-parAmarza karavA besavuM e phegaTa hatuM. kALA ane DaMsIlA nAganI cUDamAM teo barAbara phasAI gayA hatA. tarata ja teoe niradhAra karI lIdho ane vIrAnA mate maravAne sAMpaDela pega vadhAvI lIdhuM. potAnA rAjapUta aMgarakSakenA nAnA samUhane laI teo sAmano karavA khaDA thayA.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 120 ] aitihAsika pUrvajonI jo ke saMkhyAmAM to kevaLa pAMcase ja hatA chatAM darekanA caherA upara maraNa jaMga khelavAnI ane e rIte khapI javAnI aDaga vRtti jhabakI rahI hatI. bachAvata baMdhue ane temanA aMgarakSaka rAjAnA sainike sAme bahAdurIpUrvaka khUjhayA; paNa traNa hajAranA vizALa samudAyamAM temanuM pramANa zI gaNanAmAM lekhAya? bacchAvatone aMdhArAmAM rAkhIne ekAeka A jAtano ghero ghAlavAmAM Avyo hato. ahIM samevaDiyAnA samarAMgaNa jevuM hatuM ja nahIM. jyAre mukti meLavavAnI sarva AzA adazya thaI tyAre savAla vaMzanA A vIra nabIrAoe sahakuTuMba khapI javAne niradhAra karyo. teoe bhayaMkara chatAM purAtana kALanA 'joharane mArga lIdho. makAnanA eka gAmamAM citA khaDakavAmAM AvI. puruSoe potapotAnA nArIvaze temaja bALabaccAonI chellI vidAya lIdhI! strIo, bALaka ane maradezamAM jeo vRddha ke azakta hatAM emAMnA keTalAke talavArathI pitAnI jIvAdorI kApI nAMkhI, jyAre ghaNuM baLatI AgamAM kUdI paDyA. lehInI saritA vahI rahI ! bhIrutAnI hAya ekAdanA mukhamAMthI paNa na saMbhaLAI ! je kaMI kIMmatI ane prAcInakALanI smRtirUpa asabAba hato te eka kUvAmAM nAMkhI devAmAM Avyo ! (Aje paNa e sthaLanI mulAkAta lenArane e kUvo batAvavAmAM Ave che.) bAkInA pharanIcarane toDIkreDI nakAmuM banAvI devAmAM AvyuM. A rIte saMsArajanya baMdhanathI mUkta banI ubhaya baMdhuoe gRhamaMdiramAM Avela zrI arihaMta devanI kezarathI pUjA karI temaja stuti karI chellI vAra mATe paraspara bheTI lIdhuM. tyArapachI potAnA pizAka para kesaranA chAMTaNA karI, hAthamAM talavAra laI ubhaya bahAra paDyA. havelInA daravAjA ughADA mUkI dIdhA. teo zUravIratApUrvaka jIvananA aMta sudhI jhajhayA ane vicita mRtyune varyA. eka tarapha rAjavIe pitAnA kelane pALavA sAru bichAvata vaMzane jaDamULathI ukheDI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 121 ] nAMkhavAno nizcaya karyo hato ane ema karavAmAM surasiMge nahote je nyAya ke anyAya ! athavA to nahAtAM gayAM pite ApelA vacane! sainikone e vaMzanuM ekAda bALaka paNa jIvatuM rahevA na pAme evI sakhta AjJA ApI hatI. bIjI bAju A vIra baMdhuoe paNa AtmAnI amaratA pichAnI laI, eka DaMsilA nRpanA hAthamAM bachAvata vaMzanuM ekAda bALaka paNa zaraNAgata tarIke javA na pAme tevI takedArI rAkhI hatI. Ama chatAM kudaratane e vaMza lupta thAya e maMjUra na hovAthI kaMI trIjuM ja banyuM. jyAre A karapINa banAva banyA tyAre e vaMzanI eka strI potAnA pitAne tyAM kisanagaDhamAM suvAvaDe gaI hatI. enI kukSie eka putraratnano janma thaye. A rIte bachAvata vaMza potAnuM astitva TakAvI rahyo ane jagata samukha amara gAthA gAI rahyo. Ama bachAvatenI caDatI paDatIno chele paDado paDyo. A saMbaMdhamAM je kaMI atizakita jevuM hoya tene bAju para mUkI mAtra muddAnI vAtane vicAra karIe te paNa eTaluM te sahaja puravAra thAya tema che ke jene ahiMsAnA upAsaka hovA chatAM mAtra namAlA jevuM jIvana gALatA nahotA. jarUra paDaye pitAnI Teka mATe temaja rASTra mATe prANa paNa pAtharI jANatA hatA. bhUtakALanI e gaurava gAthAnA smRticinha samo "rAMgarI kA coka" Aje bIkAneramAM mojuda che. TAMka mahAzayanA AdhAre AlekhAyela e hevAla upara zodhakhoLa dvArA prApta thayela lakhANa dvArA je prakAza paDyo che e uparathI je tAravaNI karavAmAM AvI che e saMbaMdhamAM cheDe ullekha kare asthAne nahIM gaNAya. uparokta lekhamALAno mAre hatu e che ke-jainetara lekhake
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 122 ] aitihAsika pUrvajonI taraphathI jene upara dayApAlananI ThekaDI karato kAyaratAne je AkSepa karavAmAM Ave che te keTalo nimULa ane sAthosAtha ItihAsanI anabhijJatAne sUcaka che e batAvavuM. ahiMsA ke dayA e sAce ja aNamUlo saddaguNa che. jyAM lagI enuM rahasya yathArtha svarUpe samajAya nahIM ke emAM keTalI badhI adbhuta zakti samAyelI che ene sAce khyAla prApta thAya nahIM tyAM lagI ene AgaLa dharI gujarAta ke bhAratavarSanA patanamAM athavA to mAthe ThekAyelI parAdhInatAmAM e sadaguNane durguNarUpe sadhiyAro lenArA kivA ene ja pradhAnapada ApI, dharmamAge prayANa karanArA jainenA zire javAbadArI oDhADI teonI dayAne nimittabhUta banAvavAnA prayAsa karanArA lekhake kevA UMdhe mArge jaI rahyA che e udAharaNa TAMkI batAvavuM. jenadharma e kharekhara, ahiMsA dharmane ja agrasthAna Ape che ane jyAM lagI e ahiMsAne amala yathArtha svarUpe thAya nahIM tyAM lagI janatAmAM sAcI zAMti sthapAvAnI paNa nathI evuM enuM da4 maMtavya paNa che. Ama chatAM e ja dharmanA anuyAyIoe dezanI paristhiti ane saMcAge najaramAM rAkhI, parAkrama dAkhavavAmAM kacAza nathI rAkhI ke kAyaratAne oLe paNa paDavA dIdho nathI. hiMsA e deSayukta che, emAM ughADuM pApa dekhAya che. e jANyA chatAM deza pratyenA premane laI ke svapharajane khyAla karI temaNe zastro dhAraNa karyA che ane amApa bahAdurI dAkhavI che ema paNa batAvavuM. Ama lekhamALA pAchaLa je vividha daSTibinduo rakhAyelAM hatAM e keTale aMze phaLibhUta thayAM che e te vAcako ja kahI zake, chatAM eTaluM te jarUra kahI zakAya ke judI judI parAkrama gAthAo saMgrahita karavAmAM AvI che e uparathI jene taTastha daSTi rAkhI jaze to sahaja jaNAze ke deza ke prAMtanI parataMtratA nathI te jaina dharmanA umadA
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 123] siddhAnta ahiMsAne AbhArI ke nathI to e dharmanA anuyAyIoe amalamAM mUkelI dayAne AbhArI; parAdhInatAno ItihAsa te judA ja kAraNe para avalaMbe che jenI carcA ahIM aprastuta che. A muddA para daSTi TheravI jenArane maMtrIzvara karamacandranA vRttAnta aMge je mataphero have pachI AlekhavAnA che te jotAM temAM khAsa matabheda jevuM nahIM lAge. bachAvatonI paDatI rAjyakartAonA khephane laIne thaI che ane e veLA e vaMzanA chellA nabIrAoe zUravIratA dAkhavI prANArpaNa karela che, tema game te kAraNane laI maMtrIzvara karamacaMdra bIkAnera choDI amuka samaya paryata samrA akabara pAse rahyA che e je muddAnA ullekha che temAM mAtra pharaka paDato nathI. je kaMI matabheda pravarte che te kAraNomAM ane tArIkhomAM pravarte che. "yugapradhAna zrI jinacaMdrasUrie nAmanA nAhaTA baMdhuo "kRta pustakamAM maMtrIzvara karamacaMdra aMge nIce mujaba neMdha che. osavAla jAtike punIta itihAsameM bacchAvata vaMzakI garimA gauravAnvita hai, isa vaMzakI ujjavala kIrti-kaumudIkA karmacaMdra mantri vaMzaprabaMdha meM vistRta varNana hai| bIkAnera rAjyase isa vaMzake mahApuruSoMkA rAjyasthApanAse lagAkara lagabhaga 150 varSAtaka ghaniSTa sambandha rahA hai| saMkSiptameM itanA hI kahanA paryApta hogA kI bIkAnera rAjyakI sImAkI vRddhi aura rakSA karane meM unakA bahuta kucha hAtha thaa| rAjanaitika kSetrake sAtha sAtha dhArmika kSetrameM bhI isa vaMzake puruSoMkI sevA vizeSa ullekhanIya hai| e hiMdI pustakanI "maMtrIzvara karmacandra'nAmAM mathALA heThala Apela upara mujabanI zarUAtanI kaMDikA vAMcatAM ja barachAvata vaMzanI mahattAne ane e vaMzanA nabIrAoe rAjyakAraNamAM
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 124 ] aitihAsika pUrvajonI bhajavela bhAganA sahaja khyAla Ave che. pustakanI nAMdha darzAve che te pramANe maMtrIzvaranA vaDavAoe rAjyanI temaja jainadharmanI sevA bajAvI che eTaluM ja nahiM paNa e vaMzautAra cAlI AvI che. te vaMzane dhama mArge vALavAmAM kharatara gacchanA munirAjonI dezanA khAsa nimittabhUta che. karamacaMdra matrIzvare suniupadezathI dharmamAge kharce la dravyanI vistRta noMdha hAvA uparAMta temane traNa strIe hatI ane emAM jIvAde tathA ajAyamade nAmA patnIethI bhAgyacaMdra tathA lakSmIcaMdra nAmA putraratna utpanna thayA evA spaSTa ullekha che. A sarva jotAM TAMka mahAzayanA pustaka uparathI je sArarUpa citra agAu doravAmAM Avela che emAM mahattvanA pharaka nathI paDatA eTale e viMtacaNa na karatAM TUMkamAM matabhedane muddo jaNAvI devA ucita samajAya che. rAyisaMhanI khaGgIthI khacavA matrIzvara peAtAnA parivAra sahita mIkAnera cheADI gayA arthAt palAyana. karI gayA evA mata TAMka mahAzayanA che. e mATe nAhaTA baMdhue lakhe che keH anyadA kisI kAraNase rAyasiMhajIkA citta-kAluSya jAnakara bhAvike zubha saMketase unakA Adeza lekara vicakSaNa aura buddhimAna maMtrIzvara dIrghadarzitA se apane svajana parivAra ke sAtha meDate meM Akara nivAsa karane lage / AvA ja pharaka ma MtrIzvara karamaca MdranA mRtyusthaLa sabaMdhamAM che, chatAM matrIzvara bIkAnera cheADI gayA pachI jIvanaparyaMta pAchA pharyAM nathI, e vAtathI ubhaya ( rAyasiMhuM ane maMtrI karma caMdra ) vacce jakharA mataphera hAvAnI vAta vadhu saMbhavita ane che. rAyasiMhanI gAdI para surasi Mha AvyA ane e karma caMdranA putrAne sanmAnapUrvaka teDI lAvyeA, maMtrIpada ApyuM, ane temane
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [125]. e pachI temanA sarvanAzane prasaMga keTalAka varSo pachI banyA che ema keTalIka sAbitIo ane AsapAsanA banAvo uparathI nAhaTA baMdhue puravAra kare che. e vAta mAnI laIe topaNa eka divase traNa hajAra sipAIothI bachAvatanuM raheThANa gherAyuM e te teo paNa lakhe che. eTale sUrasiMhanI avakRpA game te kAraNe thaI hatI e vAtamAM kaMI ja pharaka nathI paDato. chellA vaMzaja saMbaMdhamAM paNa nAhaTA baMdhuoe laMbANathI ullekha karI TAMka mahAzaye darzAvela vAta karatAM judI ja vAta kahI che. teo kahe che ke karmacandrane vaMza garbhavatI strIthI thayela saMtAnathI nathI rahyo, paNa chellI ghaTanA banI te pUrve lakSamIcaMdranA putra rAmacaMdra ane rUganAtha udayapuramAM jaIne vasyA hatA temanAthI cAlu rahyo che. A sarva etihAsika mataphere hovAthI emAM kayA vajanadAra che ene nirNaya e viSayanA abhyAsIo mATe rAkhI mAre je kahevAnuM che te eTaluM ja ke bachAvata vaMze jenadharmanuM pAlana karavA chatAM samaya Avye na to zUrAtana dAkhavavAmAM pAchI pAnI karI che ke na to kadI kAyaratAne najadIka AvavA dIdhI che. teoe te vIrene chAje tevI rIte mRtyunI bheTa karI potAnA jIvatarane dhanya karyuM che.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ ETA kaI?% ra1. baMdhavabelaDI UryuM kehInUra hIrA. mALavA-mevADanA ItihAsamAM jema jainadhamI vIronI parAkramagAthA noMdhAyelI che tema gujarAtanA ItihAsamAM paNa che. gujarAtano ItihAsa avalokIzuM to sahaja jaNAze ke aNahilapura pATaNamAM jyArathI gAdInI sthApanA karavAmAM AvI tyArathI maMtrIpade jenadhamI vaNiko vaMzautAra cAlyA AvyA che. cAM maMtrI enA mULa puruSa tarIke che. vanarAjanAM vijayamAM temaja jItela pradezanI vyavasthAmAM maMtrIzvara cAMpAnAM zaurya ane buddhimattAnAM darzana thAya che. vaNika vaMze dubhava cAMpA e Ama te ghIne vepArI hato, paNa sAthosAtha bANa pheMkavAnI kaLAmAM pUro niSNAta hatA. potAnI sAme kevaLa traNa vyakti nihALI vadhArAnAM bANa eNe phekI dIdhAM ane hAthamAM traNa bANa ja rAkhyAM, e ghaTanA enA dhanuSyavidyA paranA kAbUne sUcave che, eTaluM ja nahIM paNa e kaLAnI amoghatA paNa darzAve che. svabaLa para saMpUrNa mustAka rahevAnI daDha IcachAnA emAM darzana thAya che. TUMkamAM kahevAnuM eTaluM ja ke vyavasAye vaNika ane dayA dharmane himAyatI hovA chatAM e zurAtanathI bharelo hato. eka tarapha vanarAjane vaMza gAdI para Avate gayo ane bIjI tarapha maMtrI cAMpAne vaMza maMtrI pada saMbhALato rahyo. AvanAra
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 127 ] mahAzayee rAjyane vahIvaTa paNa sAcA ane jarUra paDe hAthamAM talavAra paNa pakaDI. rAjya khaTapaTanI AMTIghUMTI ukelI kiMvA vahI-khAtAvahInA pAnAM pheravyAM ane samayanI hAkala thatAM zastrathI sajaja banI ghoDA para paNa calyAne raNamedAne paNa gajAvyAM. vimala maMtrIzvare gujarAtanI kIti vistAravAmAM kaMI ja kacAza rAkhI nathI. jAte vaNika hovA chatAM kSatriyane chAje tevAM kAryo teNe karyA che. ahiMsA dharmanA anuyAyIne chAje evuM jIvana jIvI, dezane nathI te parAdhIna thavA dIdhe tema nathI te dharmavRttine UNapa AvavA dIdhI. aMtakALe AtmakalyANa paNa sAdhyuM che. kaLAnA dhAmamAM jinAla UbhA karAvyAM ane emAM paise pANI mAphaka vAparyo. e vAtanI sAkSI caMdrAvatInA khaMDiyero pUre che, ane jIvaMta udAharaNarUpa Aje paNa AbUnI vimaLavaNInI TUMka ubhI che. AbhUmaMtrI, mahAmAtya muMjAla, zAMtu mahetA ane udayana mahetA, e dareka janmathI kSatriya nahotA. saMtAna to vaNika kuLanA ja hatA, chatAM zastro nahotA vAparI jANatAM ema paNa nahotuM. e dareka jeTalI saraLatAthI kalama calAvI zakatA teTalI sulabhatAthI jarUra paDaye talavAra paNa pheravI jANatA. jyAM mAtRbhUmi gujarAtanI AbarUno prazna khaDo thato tyAM teo svapharaja adA karavAmAM jarA paNa nyUnatA dAkhavatA nahIM. emanA kAryone bAju para rAkhIe to gujarAtano ItihAsa luNavihuNa bhojana sama nirasa lAge ! emanI nasamAM dezapremanuM rakta javalaMta gatie deDI rahyuM hatuM. teo ahiMsAnA upAsaka hatA. vinA kAraNanI hiMsA pratye sakhata aNagame ne tiraskAra dAkhavatA, Ama chatAM pote zrAvaka dharmanA anuyAyI hAI pitAnI dayA ane pUjya evA sAdhunI dayA vacce keTale pharaka che enuM barAbara tolana karatAM eTale ja emanAM jIvanamAM visaMvAda jovA nathI
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 128 } aitihAsika pUrvajonI maLata. vyavahAramAM ahiMsAnI maryAdA kayAM sudhI che e jema jANatA tema AtmayamAM e keTalo mahatvane bhAga bhajave che e paNa sArI rIte samajatAM. teo yudhe caDyA che ane samarakSetre para ghUmyA che. e Aje paNa ItihAsanA pAnA upara AlekhAyela che. ane agAu A pustakamAM TUMkANamAM jaNAvela che. e saMbaMdhI jUdAM judAM rAsa, caritra ane kathAnaka pragaTaapragaTa mejUda che. Ama chatAM ahiMsAnI zakti ajoDa che. sAcI zreSThatA te e umadA vastumAM ja samAyelI che, e nitaruM satya yathArtha paNe pichAnatA hevAthI jIvananA zeSa kALe e vira AtmAo zaraNe to zrI vItarAganA ja gayA, ahiMsAnA mUrtimaMta svarUpa samA arihaMta devane ja sadhiyAro zodhyA, jainadharmanuM ja avalaMbana rahyuM. lekhamALAnA AchA pAtaLA Alekhane jotAM sahaja jaNAze ke vartamAnakALe je sthAnamAM jainadharmanA anuyAyIo moTA pramANamAM mojuda che, evA gujarAta-mAravADa ke mevADamAM pUrve jene vizeSa saMkhyAmAM hatA eTaluM ja nahiM paNa teo potAnA prAMtanI svataMtra sthiti TakAvavAmAM anya ke mo mAphaka chUTathI bhAga letA. kAMTo pakaDI jANatA tema kaTAra paNa vAparI zakatA. ahiMsAnA upAsaka chatAM kAyaratAnA teo ughADA zatruo hatA. niSpakSa dRSTithI jonAra ke vicAranAra A UDIne AMkhe vaLage tevuM satya atyAre pUrvenA Alekhane mAMthI joI zake che ane tAravI zake che. vastupAlanuM ane tejapAlanuM jIvana jotAM enI rahIsahI zaMkA paNa nAza pAmI jAya tema che. tAjetaramAM zrIyuta meghANIe "gujarAtane jaya: khaMDa 1 tathA 2" nAmaka pustakamAM jUnA prabaMdho parathI itihAsanA kAMTe tolana karI e saMbaMdhI vistArathI citra deryuM che. Ama sAmagrInA ATalA vipula rAzine nihALyA pachI paNa jaina dharmanI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 129 ] ahiMsAne kAi ni dhruvA nIkaLe te ema kahevuM ja paDe ke te Fools' Paradise cAne mUrkhAonA svagamAM vicare che. TAMka mahAzaya vastupAla samadhamAM je kahe che te TUMkamAM joI jaIe. jainadhamI matrIonI ane senApationI je lAMbI hAra cAlI che emAM vastupAlanuM caritra vistRtapaNe maLe che ane enuM jIvana vadhu rasadAyI che. e mahAmAtyanuM vyaktitva ajoDa che. enI kIrti ane mATAinI praza MsA enA jIvanamAM uDDayana karatAM darekane karavI paDe. vastupAla matrIzvara eTale eka DAhyo mutsaddI, eka bahAdura ceAddho, kaLAneA khAsa cAhaka ane sAhitya pUjaka enI dAnazaktine maryAdAnuM baMdhana nahAtuM, tema enI udAratAmAM bhedabhAva nahAtA. e peAte jainadharmanA upAsaka hAvA chatAM eNe kAi paNa dharma pratye bhUrI hRSTi dAkhavI nathI. mlecchA tarIke e samayamAM tiraskRta thayela musalamAnAnI masIde paNa eNe baMdhAvI ApI che. eNe jIvanamAM svadharma pratye aDatA ane paradharmA pratye samabhAva kharAkhara utAryA hatA. prAvaTa yAne pAravADa tarIke prasiddha thayela zAkhAmAM utpanna thayela vastupAla maMtrIzvara saMbaMdhamAM aitihAsika zoSakhALe ghaNA prakAza pADyo che. e AdhAre tee e bhAi karatAM vadhAre bhAie hatA ane temane snA paNa hatI. TAMka mahAzayanA lakhANu pramANe e vRttAntanA sAra nIce mujakha che. zrI meruvijayajInA prabaMdha mujakha vastupAla ane tejapAla e banne bhAie sana 1205 ( vikrama sa. 1262 ) mAM janmyA hatA. teonI mAtAnuM nAma kumAradevI hatuM, jyAre pitAnu nAma AsarAja hatuM. e AsarAja vAghelA rAjaputAnI saradArI
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 130] aitihAsika pUrvajonI karate hato. e saMbaMdhamAM pUrve TUMkamAM ullekha karAyela che. kumAradevIe giranAranI taLeTImAM kumAradevI sarevara baMdhAvyuM, jyAre AsarAje pahADa para devAlaya baMdhAvyuM. AsarAjane kumAradevIthI cAra putro ane sAta putrIo thaI. luNiga, maladeva, vastupAla ane tejapAla e anukrame putranAM nAma che. emAMnAM luNiga ane maladeva nAnI vayamAM maraNa pAmavAthI moTe bhAge vastupAla ane tejapAlanI nedha vadhu maLe che. kumAradevI potAnA putra vastupALa tathA tejapALanA lagnasaMbaMdha jevA bhAgyazALI thaI hatI evI noMdha prApta thAya che, jyAre bIjI beMdhanA AdhAre teNe pitAnA patinA mRtyuthI agiyAramA dina pUrve paMcatva pAmI hatI. zrI meghANanA chellA pustaka " gujarAtanI jaya" khaMDa 1 tathA 2 pramANe lagnakALe ane pachIthI ubhaya baMdhunI thai rahelI caDatI veLA kumAradevI jIvatI hatI ema jaNAya che. che ke A vastupAlanA lagna lalitAdevI sAthe ane tejapALanA lagna anupamAdevI sAthe thayAM hatAM. anupamAdevI khAsa sauMdarya suMdarI na lekhAya chatAM teNImAM je prajJA pracuratA ane buddhivaibhava bharelAM - hatAM te utkRSTa prakAranAM hatAM, ane ene laIne khuda maMtrI vastupAla paNa teNanI salAha levAnuM pasaMda karatA hatA. vAghelAvaMzanI rAjyagAdI caulukya vaMzanA astakALe unnata thavA mAMDI. bIjA bhImadevanA rAjyakALamAM aNahilapurane sUrya - AthamavA zarU thaI cUkyA hatA, enI azaktine lAbha laI khaMDIA rAjAo svataMtra thavA lAgyA hatA. caulukyarAja mahArAjA tarIke oLakhAtAM chatAM e mAtra nAmanA ja mahArAjA - hatA. kharI sattA temanA hAthamAMthI pUrNa paNe sarI gaI hatI. jyAre bhImadeve uttaramAM pitAnI sattA punaH majabUta karavAne
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 131} prayAsa AraMbhe tyAre vAghelA lavaSNuprasAde dhULakAmAM pitAnI svataMtra gAdI sthApI; ane je pradeza sAbaramatI ane narmadA vacce Avela hatuM e sarve upara temaja dhoLakA-dhaMdhukAnA jIllAo upara potAnuM varcasva sthApyuM. Ama chatAM aNahilapuranAM mahArAjya pratyenI bhaktimAM jarA paNa nyUnatA AvavA na dIdhI. lavaNuprasAda ghaNe DAhyo ane dIrghadaza saradAra hato ane sAthosAtha pAko musaddI paNa hato. rAjavI bhIma sAthene ene vartAva IsTa inDiyA kaMpanInA-brITIza divAnane mogala pAdazAha zAha Alama sAthe hatA tevA prakArane kahI zakAya, aMgrejImAM TAMka mahAzaye kahyuM che ke-He cared more for the substance than for the shadow. ( axeiice DALAM-pAMdaDAM karatAM mULanI ja vadhAre ciMtA karatuM hatuM ) e akSaraza: sAcuM che. lavaNaprasAde pUrNa zakti vAparI vAghelA rAjyanI sthApanA karI, chatAM pite te Akhara sudhI pATaNanI gAdIne vaphAdAra khaMDIo rAjA rahyo. dhoLakAnA rAjyanI sthApanAmAM pote agra bhAga bhajavyA chatAM e para pote na besatAM potAnA putra viradhavalane besADyo. A rAjavI viradhavalanA prakhyAta maMtrIo e ApaNu vArtAnAyaka vastupALa ane tejapALa. e ubhaya baMdhuoe zarUAtamAM aNahilavADanI sevA svIkArI hatI ane pitAmAM rahela zaurya ane buddhimattAnuM javAhira eka karatAM vadhu prasaMgemAM batAvyuM hatuM. rANu lavaNaprasAda emane pArakhavAmAM prathama hato ane tarata ja eNe e ubhayane tyAMthI kheMcI laI viradhavalanA pATanagara dhoLakAmAM mUkayA hatA. paNa eka abhiprAya e paNa prApta thAya che ke-jyAre e be bhAIoe viradhavaLanI sevA svIkArI tyAre emanI vaya pUrI pacIsanI paNa na hatI; eTale A uparathI ema lAge che ke pATaNamAM teoe
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 132 ] aitihAsika pUrvajonI rAjyasevA na paNa karI hoya. game tema banyuM hoya kaNa varadhavaLane A banne bhAIne sadhiyAro prApta thayA pachI potAnuM rAjya vistAravAmAM ane eno vahIvaTa paddhatisara calAvavAmAM ghaNuM sugamatA thaI paDI. maMtrIzvara tarIkenI saMpUrNa javAbadArI vastupALe upADI lIdhI, ane senApatine javAbadArIbharyo eddho tejapALanA phALe AvyuM. In the conduct of the official affairs, they acted independently of all personal considerations and never hesitated even to overrule the chief, when. ever they doubted the wisdom of any of his proposed measures, arthAta-rAjakAjanA vahIvaTamAM teo aMgata keIpaNa saMbaMdhane leza paNa khyAla karatAM nahIM eTaluM ja nahIM paNa rAjAe karela sUcanA paNa je cogya na jaNAya to teno paNa teo virodha karatAM acakAtAM nahIM. - uparanA zabdo teo maMtrI tarIke kevI rIte kAma letAM tene spaSTa khyAla Ape che. rAjya aMgenI dareka vicAraNA aMgata hita bAjue rAkhI niSpakSa dRSTithI karanAra maMtrIzvara vastupALa rAjavInuM koI pagaluM pitAnA aMtaranA nAdathI viruddha jatuM jotAM ke rAjayane ahitakArI lekhatAM te tarata ja eno virodha karatAM. e veLA rAjavI varadhavaLanI itarAjI thaze e bhaya kadI paNa sevatAM nahIM. nimna prasaMga parathI e vAta samajAya tema che. te e ka eka vAra dilhInA sulatAnanA dharmaguru makkAnI haja karavA jatAM dholakAnI hadamAMthI pasAra thaI rahyA hatA. rANAe ene pakaDIne kedamAM nAkhavAne vicAra karyo, paNa ubhaya baMdhuoe
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauzvagAthA. [ 133 ] ema karavAnI ghasIne nA pADI. viradhavaLa ghaDIbhara te vicAramAM paDyo paNa vastupALa daDhatApUrvaka jaNAvyuM ke pAtrAe nIkaLelA duzamananA mANasanuM paNa Atithya karavuM e rAjyadharma che ane emAM ja ApaNuM zobhA che, ane pariNAme ethI lAbha ja thaze. ubhaya baMdhuonI e vAta para aDaMgatA joI viradhavale pitAne vicAra paDatuM mUkyuM, ane egya lAge tevuM Atithya karavAnI maMtrIzvarane chUTa ApI. vastupALe mullAjIne mAna akarAma ApI evI to AgatA-svAgatA karI ke jyAre e pAcho pharI dilhI pahoMce tyAre sulatAnane dhoLakAnA rAjavI tathA maMtrInA pitA pratyenA vartAvanA bhArebhAra vakhANa karyA ane enI lAgavagathI ubhaya rAjya vacce mitratAne saMbaMdha baMdhAye. bIjA pustakemAM A prasaMgane ulekha che paNa judA rUpe neMdhAyA che. emAM bAdazAhanA dharmagurune sthAne sulatAnanI mAtA haje nikaLyAnI vAta che ane e banAva khaMbhAta samIpa banyAnuM jaNAvela che. Ama chatAM mULa muddAmAM jarA paNa phera paDato nathI. e prasaMgamAM baMdhuyugalanI dIrghadarzitA ane mutsaddIgIrInAM spaSTa darzana thAya che. emAM mAnava jIvananI saurabha jema daSTigocara thAya che tema rAjyadharma ane rAjyahita paNa spaSTa dekhAya che. TAMka mahAzayanA nIcenA zabda vastupALa-tejapALanA kArabhAra mATe saMpUrNa prazastirUpa hovAthI mULa bhASAmAM utAryA che. *Under Vastupal' says an eye-witness,' low poople ceased to earn money by base-means; the wicked turned pale; the righteous prospered. All honestly and securely piled their calling...He repaired old buildings, planted trees, sank wells, laid out parks and rebuilt the city. All castes and creeds he treated alike. (Bom. Gaz. 1 1. 1994
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 134 ] etihAsika pUjA * The activities of the brothers did not stop here. Thoy shared the perils of battle-fields with their master and won victories for him. Their deeds of valour have been sung by the poets and extolled by the bards. Their suppression of the overpowered Said (saiyada) of Cambay, their victory over Mahammed Ghori Sultan, Muizzuddin Bahram. Shah of Delhi and their smart capture of the Godha chief Ghughula are achievements, gallant and glorious, enough to win them a high place among the great warriors of India.' uparanA lAMbA avataraNane bhAvArtha e che ke-vastupAlanA kArabhAramAM halakA ane khaTapaTI manuSyanA dhaMdhA paDI bhAMgyA, prAmANikatA mokhare AvI, eNe jIrNatAne varelA chatAM prAcIna natAno purAvo ApatAM makAne sudharAvyAM, vRkSo ropAvyAM, kuvAo khaNAvyA, bAgabagIcA vistAryA ane pATanagarano dekhAva pheravI nAMkhe. jJAti ke dharmanA bhedabhAvane macaka ApyA sivAya. te badhA sAthe sarakhI rIte varyo. vizeSamAM mAtra vastupAla ja nahiM paNa sAthe tejapAla paNa kharo ja. ubhaya baMdhuoe jema vahIvaTI taMtra namUnedAra banAvyuM tema samarAMgaNa paNa kheDayuM. emanAM zUrAtananAM varNana kavioe gAyA ane bAroToe kavitAmAM avatAryA. khaMbhAtamAM kartAhata thaI paDela zaiIda sIdIka ]ne, dilhInA sulatAnane ane gedha saradAra ghughuLane tAbe karI potAnAmAM jeTalI saraLatAthI kalama calAvAnI zakti che teTalI saraLatAthI bhAle pheravavAnI tAkAta paNa che e vAta pUravAra karI ApI.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 135 ] e cirasmaraNIya kRtyAdvArA e 'belaDonAM nAmeA zUravIra ceAddhAonI yAdImAM cunaMdA senApati tarIke Aje paNa mAkhare gaNAya che. a'yugalanAM dhArmika kAryAM prati mITa mAMDIe te pUrve upara je vAta joi gayA ane jene itihAsanA sabaLa TekA che e uparathI harakeAine lAgyA vinA na rahe ke dharma jaina hAvA chatAM ane ahiMsAnA pUjArI hAvAnA dAvA karavA chatAM vastupALa ane tejapALa svakjamAMthI jarApaNa vicalita thayA nathI. rAjyanA gorava TANe ke dezanA rakSaNa prasaMge teoe nathI teA namAlI vRtti dAkhavI ke nathI teA krayAnA nAme kAyaratAne 5 pALI, sAhityanA pAne AvI amaragAthAA jhaLakatI hAvA chatAM keTalAka lekhako zA kAraNe e prati AMkhamIMcAmaNA karI jaineAnI ahiMsAne vageAvavA udyukta thatA haze ? upara rAjakIya draSTie maMtrIzvara vastupAla ane senApati tejapAlanA kAryanuM avaleAkana karyAM pachI dhArmika najare e 'belaDIe kevA bhAga bhajA che te paNa TUMkamAM joIe. i. sa. 1220mAM teoe tIrthAdhirAja zatruMjaya ane giranAranA saLa kADhayA ane saMghapati tarIkenuM mAnavaMtu pada vastupAlane prApta thayuM. saMgha nIkaLavA saMbaMdhI AmatraNa chUMdA jUdA dezAvaramAM pahAMcatAM ja srIpuruSA mATI sakhyAmAM dheAlakAmAM ekaThA thavA lAgyA. saghapati tarIke AvanAra yAtrALuone vAhana tathA khArAkanI dareka jAtanI sagavaDa ApavAnA dha sArI rIte emaNe jALabyA eTaluM ja nahIM paNa vizALa samudAyamAM keTalAkanI takhiyata bagaDatAM kuzaLa vaidyonI sAravAra paNa pUrI pADI. saMghamAM maMtrIzvaranI sAthe je sAdhu mahArAjo hatA, emAM vivekavilAsanA kartA prasiddha AcArya zrI jinadattasUri paNa hatA.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ { 136 ] aitihAsika pUrvajonI * megasUrinA lakhavA pramANe saMghamAM ekavIza hajAra vetAMbara ane traNa digaMbaro hatA. temanA rakSaNa sAru eka hajAranuM avArohI sainya tathA sAtaso sAMDhaNI paranA sainike ane cAra meTA adhikAranA senAnAyako hatA. - zrI zatruMjaya girinI taLeTImAM saMgha AvyA pachI saMghapatino AdezathI DerA taMbu nAMkhavAmAM AvyA. bIje dine prabhAte girirAja para caDhavAne AraMbha thaye. upara pahoMcyA pachI prathama parvatanA rakSaka evA kapadIyakSanI pUjA karI. tyAMthI AgaLa vadhI maMtrIzvara sahita yAtrALuo mULanAyaka zrI AdidevanA maMdiramAM pahoMcyA. tIrthapati zrI RSabhadevanI vizALa ne ramya mUrti sAme sau karajeDI UbhA ane saMghapatie pote racelI stuti prabhumUrti sAme UbhA rahI madhura AlApathI gAvA mAMDI. naranArAyaorriTra-kAvya je maMtrIdhara vastupAlanI kRti che enA pariziSTa tarIke e stutine joDavAmAM AvI che. samI pavatI bIjA caityamAM darzana-vaMdanAdika kAryo thayA bAda yAtrALuo nAna karavAmAM rokAyA ane pUjAnA pavitra vastro paherI ari. haMtanI aSTaprakArI pUjAmAM ekacitta banyA. kesamizrita caMdana temaja kasturI-barAsanI suvAsa tarapha vistarI rahI, vividha jAtinAM sugaMdhIdAra puponI mALAo prabhumUrtinA kaMThamAM zobhavA lAgI, ane dazAMga dhUpanI dhUmrazikhA te eTalA pramANamAM vistarI ke sAruM ye devAlaya aMdhakAramAM DUbI gayuM. ghaMTAnAdanA garava sAthe ane jaya jaya zabdonA meTethI belAtA harSArava sAthe AratinA kAryane AraMbha thaye. e veLAnuM dazya romAMca khaDA kare tevuM thaI paDayuM. nAnakaDA dIvaDAonI hAramALA jANe pratyeka hRdayanA karmamaLane jalAvIne sApha karavA lAgI na hoya ane emAMthI zikhArUpe AtmAnI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 17 ]; Urdhva gati sUcavatI AkAza tarapha AgaLa vadhI rahI hoya evo bhAva sau koInA aMtarane thaI rahyo hato. . pahADa paranAM nAnAM moTAM pratyeka devAlayamAM darzana karatAM vItarAgamUrtinAM zAMta ne mane hara caherAnuM vAraMvAra dhyAna dharatAM, emAMthI jharatAM addabhuta zAMtarasanuM pAna karatAM karatAM yAtrALuo parvata parathI utarI potAnA mukAme AvyA tyArapachI saMghe giranAra prati prayANa karyuM. tyAM paNa taLaTImAM DerA-taMbu tANu utAre karavAmAM Ave ane bIje dine savAre parvata para caDhI yAtrALuonA vizALa samudAya sahita saMghapati vastupAle ramaNIya evI zrI neminAthanI mUrtinA darzana karyA temaja bIjA devAlaye paNa hAryA'. saMghane paDAva traNa dina paryata rahyo ane pachI prabhAsapATaNa tarapha prayANa karyuM. prabhAsapATaNanA manahara caityanI yAtrA pachI saMgha dhoLakA pAcho pharyo. sahIsalAmata yAtrALuo potapotAnA ghara tarapha sidhAvyA. darekanA mukhamAM maMtrIzvaranI bhakti ane udAratAnA zabdo ramI rahyA hatA. I. sa. 1228 mAM paTTadhara zrI jagacaMdrasUrinI anupama tapazcaryA nimitta prabhu zrI mahAvIradevanA pAMcamAM gaNadhara sudharmAsvAmI dvArA sthApana thayela nirgatha gacchanuM tapAgaccha evuM nAma pADyuM. maMtrIzvara vastupAle enI suvAsa vistAravAmAM AcAryazrIne sabaLa Teke Ape. jainadharmanA custa anuyAyI tarIke vastupALe ane temanA bhAI tejapAle maMdiro, pAThazALAo, upAzraye temaja dharmazALAo baMdhAvavAmAM prApta karela lakSamIne vyaya karyo. A sthaLanA nirmANamAM teoe zilpazAstra ane vAstuzAstranA niSNAta kArIgarone rokyA. emAM zobhanadeva nAmA mazahUra zilpIne vega temane sAMpaDyo ke jeNe AbU paranuM jagaprasiddha devAlaya taiiyAra karI maMtrIzvaranI
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 138 ]. aitihAsika pUjA kIrtine ciraMjIva banAvI. Abu pahADa paranuM baMdhubelaDInA dravyathI taiyAra thayeluM ane tejapAlanI dakSa patnI anupamAdevInI vAraMvAra sUcanAo pAmela e devAlaya Aje paNa kArIgarInA ajoDa namUnArUpe daSTigocara thAya che, ane hajAronuM AkarSaNa kare che. vimalazAhanA zrI AdinAthanA derAsaranI bAjumAM Avela A ramaNIya devAlaya zrI neminAthanI TUMka tarIke oLakhAya che. jo ke zatruMjaya, giranAra upara A baMdhubelaDIe derAsare baMdhAvyAM che, chatAM Abu paranA A devAlayamAM je addabhuta keraNI chata temaja raMgamaMDapanA tArAmAM ane sthabhe para karavAmAM AvI che te harakeInI prazaMsA mAgI le tevI che. baMdhu luNiganA smaraNArthe A TUMka UbhI karavAmAM AvI che ane emAM tejapAla tathA temanI bhAyI anupamAdevIe savizeSa rasa lIdho che. e saMbaMdhamAM nimna neMdha khAsa dhyAna kheMce che- It stands close to that of Vimalshah and was completed in A. D. 1230. It is a fine example of what is known as the Jaina style of architecture and in the words of Ferguson for minute delicacy of carving and beauty of detail stands almost unrivalled even in the land of patient and lavish labour. vastupALa pite kavi paNa hatA. vasaMtapAlanA takhallusathI emaNe kAvyaracanA karI che. somezvara emanA saMbaMdhamAM lakhe che ke-sarasvatI devIne e lADIle putra hato ane AcArya mahArAja merUtuMgasUri vastupALane mahAna kavi tarIke varNave che. temanI suprasiddha kRti nAme naranArAyauri, jemAM arjuna zrI kRSNanI maitrI, teonuM giranAra parvata para bhramaNa ane
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA . [ 139 ] arjuna dvArA subhadrA sAthenA prasaMganI racanA sAhityanI najare uttama kakSAnI lekhAya che. e kAvyamAM kavinI prajJA pUrabahAramAM khIlI UThI che. emAM kudarata ane kaLAne je rIte vikasAvyA che e uparathI kavimAM rahelI caturAI ane kupanAzakita puravAra thAya che. judAM judAM pAtronI je khAsiyata varNavI che e uparathI kavihRdayamAM ramaNa karatA bhAvane khyAla Ave che. A kAvya e kALanI kavi duniyAmAM AzcaryakAraka manAyuM eTaluM ja nahIM paNa e dvArA kavi tarIkenI vyAjabI prazaMsAnA udgAra khuda pratispadhIonA mukhamAMthI paNa bahAra paDyA. mahAkavi tarIke khyAti vistAra pAmI ane sarvatra AnaMdanI Urmie UThI. rAjakAryapaTutA maMtrIzvaramAM hoya e kalapI zakAya tevI bAbata che. e sAthe rAjyasaMcAlanane beje paNa saMbhave ja. emAM sAkSaratA sAMpaDavI e kaI bhAgyazALIne ja saMbhave. tethI ja kahevata che ke - A poet is born and not made e sAcI vAta che. somezvara, arisiMha ane bIjA keTalAka maMtrIzvarane murabbI mAnIne potAnI kRtio temane arpaNa karI gayA che. kIrtikaumudI" ane "sukRtasaMkIrtana" e vAtanI sAkSI pUre che. maMtrIzvara jAte kavi hovAthI kavitAnA guNadoSa samajI zaktA ane anya kavionI kadara paNa karI zakatA. emanI e zaktivizeSathI ja dhULakAnA darabAramAM kartAhartA somezvara hovA chatAM hariharane sanmAna prApta thayuM hatuM. jAte e viSayamAM rasa letAM ane bIjAne preraNA detAM. maMtrIzvaranI prArthanAthI nAracaMdrasUrie kathAratnasAgara" ane teonA ziSya zrI narendraprabhe alaMkAramahodadhi "nI racanA karI hatI. udayaprabha nAmanA bIjA muni mahArAje "dharmAsyudaya" mahAkAvyanI racanA karI hatI, jenI tADapatra para lakhAyela prata ke jemAM khuda maMtrIzvaranA potAnA hastAkSara che e khaMbhAtanA zrI zAntinAtha jaina tADapatrIya bhaMDAramAM che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ [14] aitihAsika pUrvajonI maMtrIzvare traNa moTA jJAnabhaMDAra banAvarAvyA ane pANInI mAphaka dravya kharacIne emAM prAcIna ane sArA pramANamAM saMgraha karyo. sAhityanI sevAmAM jarA mAtra nyUnatA nathI dAkhavI. - varadhavaLanuM mRtyu sana 1238 mAM thayuM. enA maraNathI prajAnA dareka janane AghAta pahoMce. enA pratyenI asIma bhaktithI kheMcAI 120 manuSya enI cehamAM baLI maravA taiyAra thayA, paNa tejapALe dIrdhadaSTi vAparI, sakhata cekI pahere goThavI e badhAne maratAM bacAvyA. enA putra vIrama ane vIsala vacce rAjagAdI mATe jhaghaDo uddabhavyA. vastupAle lAMbI najara doDAvI vIsalane Teke Ape. AthI varama jAhera nAsI gaye, jyAM tenA sasarA udesiMgadvArA pAchaLathI ghAtakI rIte tenuM khUna karavAmAM AvyuM. vizaLadevanA rAjyakALe maMtrIzvara vastupAle potAnA adhikArano tyAga karyo. eka banAva evo banyA ke jenA uparathI maMtrIzvaranuM dila rAjakAjathI sahaja uThI gayuM. . rAjamArga para Avela eka zamaNAnI vasatInA meDA parathI eka sAdhujI rajoharaNadvArA bhUminuM pramArjana karI rahyA hatA. e mAgethI rAjavI vIzaladevanA mAmA sihanI gADI jaI rahI hatI. munine rajoharaNathI zuddhi karatAM jotAM ja siMhane pItto khasyo, gADI ubhI rakhAvI, jhaTapaTa emAMthI utarI, vasatIne dAdara caDhI, kaMIpaNa pUchaDyA vinA munine thapATa lagAvI! gussAmAM bhabhaDI uThyo. rAjamArgo para eka adhikArI sAme AvI rIte dhULa khaMkherAya! maMtrIzvara zrAvaka che tethI zuM thayuM? A rAjyamAM have ghaDIbhara paNa zramaNanI AvI tumAkhI nahIM calAvI levAya ! te tarata ja dAdara utarI, gADImAM besI nagara bahAra cAlI gaye.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ sauravagAthA [ 141 ] sAdhumaMDaLI acAnaka anelA A banAvathI maMtramugdha banI gai. pramAna karanAra muninA gAla para ratAza patharAi gai, ane cakSumAM sahaja jhaLajhaLIyAM AvyAM. tyAM rAjanA niyama mujaba maMtrIzvara vastupAlanuM guru-vaMdanAthe Agamana thayuM. vasatImAM Avela svadhI adhunA mukhathI siMhadvArA upasthita thayela vyatikara jANyA. vandvanA karI maMtrIzvara nIce AvyA. vAtane vA lai jAya " e ukita anusAra vasatI AMgaLa sahaja mAnavagaNu ekatra thai gayA. matrIzvara e aMge zu pagalA bhare che e jANavA sau Atura banyA. maMtrIzvara vastupAle tejasvI vANImAM kahyuM ke ahIM ubhelA je koI mANasa munizrIne lapaDAka mAranAra vyakitanI AMgaLI kApI lAvaze tene hu` se| seAnAmaheArAnuM inAma ApIza. e gunhegAra nahIM gaNAya paNa mAnane ceAgya lekhAze. saMsAra tyakta zramaNane kAraNa pUchyA vinA, kriyAnA hetu jANyA vinA, kevala tamAcA cADI denAra ane sAtheAsAtha game tevI vANI uccAranAra rAjyanA gunhegAra che. evA anyAyInI AvI tuMDamijAjI A rAjyamAM huM jyAMsudhI adhikArIpade huM tyAMsudhI ghaDIbhara paNa nahIM cAlI zake. e AcaranAra kAi sAmAnya mAnavI hAya ke khuda rAjavInA mAmeA hAya. ahIM teA e karatAM paNa AvuM nIca kRtya karanAra mArA sAme je AhvAna phaikI gayA che e vadhu halakaTa DAi ene paDakAra mAre jIlaveA ja rahyo. huM ahiMsA dharmanA upAsaka chuM. kIDI jevA ja tunI dayA pALanArA chuM chatAM zrAvaka dharmanI maryAdAmAM chuM e vAta haragIja na bhulAya. mArA jevAnA hAthamAM rAjyanI dhUrA hAya, ane e veLA mArA gurunuM A rIte
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 142 ]. aitihAsika pUrvajonI apamAna thAya e calAvI lauM eTalI kAyaratA mArAmAM AvI nithI. meM kaMI hAthe caDI paherI nathI. haju A kAMDAmAM zuratAnuM zeNita vahI rahyuM chuM. eTale ja huM jAhera rIte A paDakAra karI rahyo chuM. jAva jaladI jaI pahoMce ane pharaja aidA karo. ' ' .' e yuga mAyakAMgalAne nahote. dharma mATe, nyAya mATe jIvananI Ahuti ApanArA, sAcI rIte kahIe to dharmanuM sAcuM rahasya samajanArA-maujuda hatA. rAjavInA mAmA siMha pitAnI bahAdurInA ghenamAM bagicAnA virAmAsanamAM mAMDa kAyA laMbAvI rahyA hatA, tyAM eka ToLakI AvI pahoMcI ane kaTAranA eka ghAthI siMhanI pAMca AMgaLImAMthI ekane chUTI karI, ene upADI laI pAchI pharI. A kArya eTalI jhaDapathI banI gayuM ke najikamAM ubhelA be paheregIra paNa AbhA banI gayA. pAchI pharelI TeLakInA mukhInA mukhamAMthI meTethI uzcarAyelA eTalA ja zabdo kAne paDayA. - pApIne pApanuM phaLa maLyuM nirdoSa munine tamAco mAranAra samajI rAkha ke A dhoLakA che, A kaMi pipAbAInuM rAjya nathI. rANIjIne bhAI thaI AvyA che to bhale, paNa aMtaramAM katarI rAkhaje ke tArI tumAkhI ahIM na cAle. ahIM te sUryacaMdra jevA tejavaMta vastupAla-tejapAla jevA vIralAo jIvatA beThelA che. - siMhane badhI vAta samajAI gaI. te dhuMAkuMA thaI gaye. ekAeka babaDI UThaze. : are ! rAjyamAM A zrAvaka maMtrInuM AvuM prAbalya. mArA moDhA para prajAjana AvA veNa kahI jAya? are ! dhoLe divase AMgaLI kApI jAya ?
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA che [ 143 ] " tarata ja doDatI gADIe rAjamahelamAM pahoMce. mIThuM maracuM bhabharAvI potAnI bahenane uzkerI, vizaLadevane bolAvarAvyo. vRttAMta sAMbhaLI vizaLadeve kahyuM- . | mAmA, tamArI vAta sAMbhaLatAM te emaja samajAya che ke jANe vastupAle vinA kAraNe A kalaha UbhuM karyo che ! mArA anubhavamAM e utaratuM nathI. e bhAIonI vaphAdArI mATe zaMkA ( levApaNuM che ja nahIM. teo rAjyanA thAMbhalA che. bhANeja ! to, huM zuM jUThuM boluM chuM? tAre mArI pratiSThA rAkhavI hoya te mArA vAtamAM zaMkA lAvyA vinA, mArA hAthanI AMgaLI chedanArane mRtyudaMDa Apa joIe. - A rAjya tAruM che. e vANiA bhAIno A garva calAvI le emAM ApaNuM kSAtravaTane jhAMkhapa che. "rAjA kAnanA kAcA" e te kALanI lokavAyakA. mAmAnAM vacana para itabAra mUkI vIzaladeve ekadama hukama karyo ke-maMtrIzvara vastupAlane pakaDI laI phAMsIe caDhAvI de. maMtrIzvaranA AvAsa AgaLa leka samAtuM na hatuM. jaladIthI siMha pAcho pharI ekadama rANIvAsamAM gaye che eTale jarUra kaMI navAjUnI thavAnI ema sau koI mAnatuM hatuM. mahAjana ekadama bheguM thaI gayuM ane je kaMI viparIta AjJA rAjavInI thAya te e jhIlI levA niradhAra karI lIdho. tyAM te rAjamahelamAMthI vIzaladevanI AjJA laI azvArohI sainika bahAra paDaye, paNa jyAM bharabajAramAM Avyo tyAM eno mArga avarodhAI gaye. enI sAme mAtra mahAjananA mavaDIo ja nahIM paNa prajAjane mahAsAgara jema ubharAya tema ubharAI rahyA. eNe rAjavInI AjJA vAMcI saMbhaLAvI, maMtrIzvaranA AvAsa tarapha javA devAnI mAMgaNI karI. . .
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 144] aitihAsika pUrvajonI che tyAM te prajAjanomAMthI eka vRddha gRhastha AgaLa AvI bAlyA. bhAI, gAdIe Avela A navA rAjAne bhAna nathI ke dhoLakAnI samRddhi A baMdhava-elaDInA kauzalya-parAkramane AbhArI che paNa ame prajAjane te sArI rIte e vAta jANIe chIe. e kAThIyAvADInA bharose cAlanAra rAjavIne mAre A saMdeze jaIne kahe ke: - AvA vagaravicAryA hUkama kADhatAM aTake--kAI zANapuruSanI salAha lya. maMtrIvarane AvAsa to dUra che. tyAM pahoMcatAM pahelAM te kaMIkanA lehI reDAze. mahAmaMtrI vastupAlane pakaDanAra koI jagyA ja nathI. ema thatAM agAu to ame badhA kaMI hAthe cUDIo paherI nathI UbhA. devI anupamAe jemanAmAM cetanA pragaTAvI che e pelI zaktinA avatAra samI nArIo paNa sAmano karavA Atura che. e badhAne jItIne mArga kahADa paDaze. jA, jA, hArA ekalAnuM kAma nathI. e rAjAne sainya laI mokala. azvArohI sainika jAtano kAThI hato. e te mahAjana agresaranA AvA tIkhA-tamatamatA zabdo sAMbhaLI Abhe banI gayo! satvara gheDo pAcho vALe ane banelI vAta kahI saMbhaLAvI aMtamAM umeryuM ke-maMtrIzvarane pakaDavA e baccAnA khela nathI mahArAja. e to lokhaMDanA caNA cAvavA jevuM kaparuM kArya che. AkhI prajA ApanI sAme uTI che ane mArA mAlika (siMhaThAkara) sAme te eTalI hade roSe bharAyelI che ke e je hAthamAM Avaze te emanA so e varSa pUrAM thaI jaze. vizaladeve A jAtane sAmane ane te paNa prajAjana taraphathI svapane paNa kapele nahIM. rANImAtA ane ene bhAI to jANe pASANanA pUtaLAvat sthira banI gayA!
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 145 ] paNa juvAna rAjavI have dorI DhIlI mUke te AbarU jAya eTale dAjhayA para DAma devA mAphaka tarata ja senApatine sanya taiyAra karavAnA hUkama sAthe bIjA paheregIrane deDAvyo. tyAM to rAjya purehita paMDitamAnya somezvara AvI upasthita thayA ane hasta jeDI kahevA lAgyA mahArAja! Apa A zuM karI rahyA che? rAjya sthApanAmAM jemaNe dharamULathI agra bhAga bhajavyo che, are ! dAdA lavaNuprasAde jemane kahInUra hIrAnI upamA ApI che ane rAjavI vIradhavale keIpaNu vAra jemanI salAha pAchI ThelI nathI; are! talamAtra aNavizvAsa nathI karyo emanI sAme ApanA mAmAnI mUrkhAIno nyAya toLavAne badale caDhAmaNIthI Apa vagara tapAse phAMsIne hakama Ape che? A te bhUlanI paraMparA thAya che ane nyAyadevInuM apamAna karAya che. ApanI jAmatI pratiSThAne kalaMka lAge che. duHkha na mAnatA paNa mahAre spaSTa kahevuM paDe che ke-AvuM uchAMchaLuM pagaluM bharI, ApazrIe rAjyanI ghera dI che. pitAnA hAthe ja enI prasarelI kIrtimAM kALAza copaDI che. jainadhamI zramaNa e nAnA sarakhA ja tunI dayA pALe, koInuM paNa baruM ciMtave nahIM, koIne kaDavo zabda sarakho paNa na kahe. e zuM jANI joIne rAjamAmA sAme dhULa urADe kharA? kadAca pramArjana karatAM raja UDI to emAM zuM bagaDI gayuM? evA saMtanA hAthe UDelI raja te pavitra gaNAya, gaMgA ane sarasvatI jevI saritAnA jaLa tIrtharUpe je pavitra gaNAya ane pIvAya kiMvA zIre caDhAvAya te A to jaMgama tIrtha jevA sAdhupuruSa. emanA caraNamAM daMDavata praNAma ja zobhe ene sthAne tamAro caDhanAra mAnavI samaju ke mUrakhano saradAra kahevAya? Apa ja vicAra karo ne ! 10.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 146 ] aitihAsika pUrvajonI sAdhu mahArAjathI bhUla thaI ja nathI, paNa dhArI laIe ke ekAda kSullaka sAdhue bhUla karI dIdhI, teA e aMge pUchaparacha karyAM vinA ekadama zikSA karavI e vyAjabI gaNAya kharU ? tamAcA mAravArUpa utAvaLIyuM pagaluM bharI mAmAe eka vaphAdAra sevakane-rAjyanA sAcA hitaci Mtakane vinA kAraNe rASe bharAjyeA che. sAmAnya kakSAnA mAnavI paNa peAtAnA deva-gurudharmanuM apamAna na sahI zake te! A te mahAmaMtrI vastupAla, tejasvI senAnAyaka tejapAla e muMgA rahI sahana kare evA DarapeAka viSNukA che ke ? samarAMgaNamAM A joDIe kevA kAryo karyAM che e 'kAThImAmA' kadAca na jANatA hoya paNa A rANImAtA ane ApanA ke mhArAthI zuM sAva ajANyA che? zuM Apa dhArA che tema senApati, daMDanAyaka evA tejapAlanA hUkama vinA ApanI AjJAthI sainya taiyAra karaze ? khUda daDa nAyakanA sAmanA karaze? huM khAtarIpUrvaka kahuM chuM, mahArAja! e kadI bananAra nathI. senApati sainikA sahita hathiyAra heThA mUkaze paNa tejapAla sAme haragIja jaze nahIM. enA sainya paranA prema ane prabhAva jagajAhera che. mAMdA, AjArI ane ghAyala thayelA sainikeAnI sa MbhALa lenAra daMDanAyaka ane pATA pIMDI karavAmAM ke AzvAsana ApavAmAM, are! temanA ghara saMsAramAM peAtAnI anubhavI sevAthI sukha pAtharanAra tejapAlabhAryAM devI anupamAne teA dareka sainika peAtAnA pitA ane mAtA sama mAne che. emanA sAruM prANa pAtharavA taiyAra che. teo jAte sAme zastra teA nahIM ugAme paNa peAtAnA jIvatAM sudhI vAMkA vALa paNa nahIM thavA de. mahArAja ! huM mArI sagI AMkhe A badhue mATe prajAne kevu bahumAna che te joine AvuM chuM. tejapALa eka huMkArA
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ gauravagAthA [ 17 ] kare te e sainike ahIM dADatA Ave tema che ane A mAmA siMhu jotajotAmAM ziyALa banI jAya tema che." tyAM te anucara AvyeA ane namaskAra karI melyA. mahArAja ! ApanI AjJA meM senApatine kahI saMbhaLAvI. javAmamAM temaNe jaNAvyuM ke-da DanAyaka sAme sainya taiyAra karavAnuM ane e rIte A rAjyane pAyamAla karavAnuM kArya temanAthI nahIM ane. AjJAnu' ulla'ghana karavAnI icchA nathI chatAM enu pAlana karavAmAM mAtRbhUminA droha hovAthI te kArya nahIM karatAM A talavAra pAchI mekalI che." vIzaLadevanA hAtha heThA paDyA. eNe tarata ja dvijapaDita seAmadeva mAraphata peAtAnA prathama hukama rada karyAMnI jAherAta rAjamAge ekatra thayela prajAjanamAM karAvI; eTaluM ja nahIM paNa havethI rAjayanI kAi paNa vyakti sAdhu-sa Mta ke sa MnyAsInuM A rIte apamAna na karI zake evA DhaMDherA bahAra pADyo. sAmezvara kavinI dIrghadraSTithI vAghelA vaza para Avela A Akasmika saMkaTa dUra tA thai gayuM paNa tyAra pachIthI maMtrIzvara vastupAlanuM dila rAjakAjathI UThI gayuM. saMpUrNa pramANikatAthI karela rAjyasevAnA phAMsIne hUkama e jo natIjo hAya teA zA sAru jIvananA prAMta bhAge e bhAra veDhAratA rahevuM ? e prazna maMtrIne vAraMvAra sujhavI rahyo. emAM tamiata paNa lathaDI. peAtAnA zirethI lagabhaga badhI javAmadArI anyanA hAthamAM dhImedhIme sAMpI dai, havAphera javAnu` ane biata sudhare yAtrA nIkaLavAnu nakkI karyuM. AmAM gheADAka varSo vItyA. pUrvI karatAM taMdurastI sudharatI jaNAi ane yAtrAnA vicAra khara lAvavA zrI zatru Mjaya javA maMtrIzvara dheAlakethI nIkaLyA. paNa mAmAM ja rAge uthalA mAryAM ane kevAlIyA gAmamAM tee
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 1 aitihAsika pUrvajonI samAdhipUrvaka mRtyu pAmyA. temanI sarabharAmAM temane putra kSetrapAla, bhAI tejapAla tathA kuTuMbIjana hAjara hatA. munizrInI hAjarImAM ArAdhanA karI, pApa khamAvI ahaMtane nAme cAra karatAM teo svarge gayA. sana 1241mAM A banyuM. dhoLakAmAM samAcAra prApta thatAM rAjavIe zAka jAhera karyo. te pUrve prajAnA nAnA moTA dareke svayameva zekanA cihno dhAraNa karI, bajAramAM pAkhI pALI. temanI smRtimAM zrI kaSabhadevanuM devAlaya taiyAra karAvavAmAM AvyuM. A pachI tejapAla lagabhaga daza varSa jIvyA ane rAjyanI sevA pUrNa vaphAdArIthI bajAvatA rahyA, chatAM moTAbhAInA maraNa thI jamaNI bAMhya tUTI gaI tenuM du:kha te na ja bhUlAyuM. ghaNuMkharUM teo potAne maLela gAma caMdrANAmAM ja rahetA. rAjya paranA khAsa saMkaTa ke jarUrI kAraNe teo chelakAmAM hAjarI ApatA. potAnuM pAchaLanuM jIvana devI anupamAnI salAhathI lagabhaga AmasAdhanamAM ja gALyuM ane sAdA zrAvaka tarIke samAdhipUrvaka maraNane vadhAvI lIdhuM. AbhU-delavADAnA devAlaya zilpakaLA ane abhuta keraNImAM maMtrIzvara vimalazAnuM zrI AdijinanuM ane vastupALa-tejapALe pavitrazIlA buddhimatI amadA anupamAnI salAhathI baMdhAveluM zrI nemijinanuM daherUM advitIya che. ane ajoDa che. dezadezAMtarathI hajAro yAtriko enA AkarSaNe 3. kheMcAI Ave che. kAraNamAM kevaLa kamaLa ke pazu-paMkhInA citro # nathI paNa emAM jaina sAhityano ItihAsa AlekhAye che. - muMbaI jene svayaMsevaka maMDaLane rajata mahe tsava aMka.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
_