Book Title: Aatmninda Dwatrinshika
Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Navkar Aradhana Bhavan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005788/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tattvaruci' TIkA ane bhAvAnuvAda dvArA samalaMkRta 'gUrjarezvara kumArapALa praNIta AtmaniMdA hAthiMzika -: TIkA racanA :pU. munirAja zrI hitavardhanavijayajI mahArAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || trito vanyo! nayatAgninendra! || / / vadhAtu tuSTi mayi vistaroriAm || || nami nityaM gurU-rAmacandram || 'tattvaruci' TIkA ane bhAvAnuvAda dvArA samalaMkRta gUrjarezvara kumArapALa praNIta AtmanidA dvAtriMzikA * TIkA ane bhAvAnuvAdakatAM saMvignaziromaNi, tapAgacchaziratAja, pU.A.de. zrI vi. rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA praziSya, pU. gurUdeva zrI bhavyavardhanavijayajI mahArAjanA ziSya, pU. gurUdeva zrI maMgalavardhanavijayajI mahArAjanA ziSya, pU. munirAja zrI hitavardhanavijayajI mahArAja * TIkA saMzodhaka Sadarzana niSNAta, pU.A.de. zrI vi. caMdraguptasUrIzvarajI ma. * prakAzaka zrI navakAra ArAdhanA bhavana hAlola jaina saMgha 53, alakApurI sosAyaTI, godharA roDa, hAlola-389 350. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Iza parica08 mULa graMthanuM nAma............... : AtmaniMdAdvAtriMzikA graMthakartA .........................: gUrjarezvara, rAjavI kumArapALa graMtha racanAno samaya. ... : vikramanI 12mI zatAbdIno prAraMbhika samaya graMthakAranA gurUdevanuM nAma... : kalikAlasarvajJa, pU.A.de. hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja graMthanuM zlokamAna ............. : 32 + 1 (prazasti) = 33 bhASA ............................ : saMskRta padya graMthagata viSaya.............. vItarAganI guNasaMpadAnuM varNana ane ApaNA AtmAnI doSavivazatAnI niMdA. TIkAnuM nAma.............. tattvarUci TIkAkAra. ............ : pU. munirAja zrI hitavardhanavijayajI ma. TIkA racanAno samaya .........: vikrama saMvata 2064, siddhakSetra-pAlItANA. TIkAnI bhASA...................: saMskRta gadya TIkAnuM zlokamAna..........: sAdhika 311 | traNazone agyAra zloka. aitihAsika nirIkSaNa....: mULa graMthanI racanA pachI lagabhaga 900 varSa bAda racAyelI prastuta TIkA graMtha uparanI lagabhaga prathama TIkA che. pUraka prastuti ................ : mULa zloko upara anvaya, zabdArtha ane zlokArtha prata ..............: 1OOO AvRtti ........: prathama prakAzana .........: vi.saM. 2064, zrAvaNa suda-2, ravivAra, 3 ogaSTa-2008 prakAzana sthaLa : navakAra ArAdhanA bhavana, godharA roDa, hAlola, ji. paMcamahAla. prApti sthAna .....: kusuma-amRta TrasTa, zAMtinagara, alakApurI, vApI (vesTa)-396 191. mudraka........ Tejas Printers F/5, Parijat Complex, Swaminarayan Mandir Road, Kalupur, A'BAD-1. (M) 98253 47620 * PH. (079) (0) 22172271 (R) 29297929. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstranIti ane zuddhaprarUpaNAnI rakSA mATe jIMdagInA chellA zvAsa sudhI saMgharSa karanArAM... pU A.ke thI ki rAmacaMdrasUrIzvarajI harAjI jinazAsananA siddhAMto che kALAtIta ne kSetrAtIta, siddhAMtonA rakSaNa mATe jIvatara jenuM thayuM vyatIta; jinavANInA jAdUgara thai jagabharamAM mazahUra banyAM, rAmacaMdrasUrivaranA caraNe lAkhone kroDo vaMdanA... / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikaTabhava mokSagAmI, saraLatA ane samatAnA svAmI, pU. gurUdeva zrI bhavyavardhanavijayajI mahArAja ja C vairAgya ne saMveganI sthiratA anupamaullase, siddhAMtanI niSThA jIvanamAM dina ne rAte vase | guNalakSmI evI ApanI AtmA amAro abhilaze, zrI bhavyavardhanavijayajI nayaNe vase hRdaye vase // T Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvika anantopakArI zrI arihaMta paramAtmAe A saMsArane duHkhamaya duHkhaphalaka ane duHkhAnubaMdhI varNavIne tenAthI mukta thavA mATeno upAya batAvIne ApaNI upara khUba khUba anugraha karyo che. | atyAra sudhI anaMtAnaMta kAla gayo. e daramyAna anaMtA zrI tIrthaMkara paramAtmAo thai gayAM. teozrInA paramatAraka anugrahane jhIlIne Aja sudhImAM anaMtAnaMta AtmAo A saMsArathI mukta banI anaMtasukhanA dhAma svarUpa siddhigatine pAmyAM che. A vastune jANyA pachI paNa ApaNane anaMtajJAnIoe karelAM anugrahane jhIlavAno utsAha prApta thato nathI. khUba ja viSama sthiti che. - A sthitino aMta lAvavA mATe paramatAraka zrI tIrthaMkara devanI upAsanA eka abhUta ane apratima samartha sAdhana che. A upAsanA paNa aneka prakAranI che. teozrInI paramatAraka AjJAnusAra sarvavirati dharmanI ArAdhanA svarUpa upAsanA sarvazreSTha che. ene karavAnI zaktinA abhAvamAM ekamAtra e prApta karavAnA lakSyathI paramAtmAnA darzanAdi svarUpa paramAtmAnI upAsanA karAya che. AvA prakAranI upAsanAmAMnI ja eka upAsanA paramAtmAnI stuti svarUpe prasiddha che. sakala doSathI rahita ane sakala guNothI paripUrNa evA paramAtmA stavanIya che. paramAtmAnI stavanA karavAnI prabaLa bhAvanA hovA chatAM ApaNI pAse evA zabdo hotA nathI. tethI ApaNe ApaNA bhAvone stavanA dvArA pragaTa karI zakatA nathI. paraMtu ApaNA sadbhAgye zrI vItarAga paramAtmAnA paramatAraka zAsananA anurAgI mahApuruSoe racelI stavanAnA anukaraNathI ApaNe stavanA karI zakIe chIe. anekAneka mahApuruSoe aneka stavanAonI racanA karI ApaNI upara anugraha karyo che. - e stavanAnA vizAla samudAyamAM paramAta kumArapAla mahArAjAe racelI AtmaniMdA garbhita paramAtmastavanA A pustaka dvArA prakAzita karAya che. stavanAkAra mahArAjAno vRtAMta suprasiddha che. jIvananA chellA varSomAM dharmane prApta karI zrI arihaMta paramAtmAnI paramatAraka AjJA anusAra karelI temanI dharmaArAdhanA eka addabhUta anupama sAdhanA hatI. tenA aciMtya prabhAve teozrIe gaNadhara nAmakarmanuM upArjana kareluM. teozrIe karelI A stavanAmAM paramAtmA pratyenI ananya bhakti ane tenA aciMtya sAmarthyathI bhavasAgara taravAnI ekamAtra bhAvanA vyakta thAya che. stavanAnA A batrIza zlokono gujarAtI anuvAda dareka zabdono artha ane 'tatvaruci' nAmanI te zloko uparanI saMskRta TIkA racIne mu. zrI hitavardhanavijayajIe savanIya paramAtmAnI bhaktinA puNya rasathI AtmAne pavitra banAvavAnI eka suMdara taka ApI che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApI che. je kharekhara ja AvakArya che. aMte A prakAzananA yogya rIte upayogathI ApaNA AtmAne paramAtmA banAvavA prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA... - A. candraguptasUri dazA poravADa sosAyaTI jaina upAzraya, pAlaDI, amadAvAda. aSADha vada-2, ravivAra, tA. 20-07-2008 + sUcanA : 1. prastuta graMtharatnanuM prakAzana zrI navakAra ArAdhanA bhavana - hAlola jaina saMghanA jJAnadravyanA sadvyaya vaDe thayuM che. tethI gRhasthoe A graMtha vasAvavo hoya to 60/- rUA. jJAnakhAtAmAM bharIne graMtha vasAvavo. vAMcanArthe sadupayoga karavo hoya temaNe paNa yogya nakaro jJAnadravyamAM bharavo. 2. pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone temaja bhAratabharanA jaina saMghonA jJAnabhaMDArone A graMtha bheTa ApavAmAM Avaze. jemane khapa hoya temaNe kusuma-amRta TrasTa, vApInA saranAme eka P.C. lakhavo. jJAnabhaMDAra mATe saMgha ethavA saMsthAnA leTarapeDa para lakhelo patra mokalavo jarUrI che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacana gaurava vacana prabhu mahAvIradeve sthApeluM dharmatIrtha je zrutajJAnanA prabhAve pAMcamAM ArAnA aMta sudhI jIvita rahevAnuM che evA mahAmahimAvaMtA zrutajJAnanA eka aMga svarUpa mAtmanaMvA kA-rAchA ane enI upara racAyelAM tattvaruvi nAmanA saMskRta TIkAgraMthane caturvidha saMghanA karakamaLamAM samarpita karatAM asIma AnaMda anubhavIe chIe. A e graMtharAja che, jenI saMracanA gurjarapati, rAjavI kumArapALe svayaM karI che ane enuM parimArjana kalikAlasarvajJa, zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA pAse karAvyuM che. ogaNapacAsa varSanI uMmare aDhAra dezonI rAjyadhurA pAmIne, e pachI chappana athavA sattAvana varSanI vaye samyakatva sahita zrAvaka dharmanA bAra vrato svIkAranArA rAjavIe lagabhaga sIttera varSanI uMmare saMskRta bhASAnA vyAkaraNano abhyAsa karyo. tyAra bAda, lokottara devatattva mATe zraddhAno je mahAsAgara potAnA hRdayamAM hiloLA leto hato. tene prastuta DAnsaMnavA kAtriAchA mAM pravAhita karyo. jherano paricaya karanArane amRtanI jyAre kiMmata samajAya che tyAre te amRtane tyajavA mATe prANAMte paNa taiyAra nathI thato. mithyA devatatvanI upAsanAmAM aDadhIthI vadhu jIMdagI kharcI nAMkhanArA kumArapALa rAjavIne jyAre bhramanirasana thayuM ane sudevatattvanI kiMmata samajAi tyAre sudevatattva pratye emane je zraddhA umaTI ene zabdo dvArA varNavavI saMbhavita nathI. sudeva ane suguru tattva mATe potAnA prANo cIMchAvara karI devA teo harahaMmeza taiyAra hatAM. emanI AvI zraddhAnA purAvA A kArnivA dvA-ziva mAM Thera Thera maLe tema che. A graMthamAM rAjavIe mithyAmati devone lIMbaDAnA jhADa sAthe sarakhAvyAM che ane vItarAga bhagavaMtane AmravRkSanI upamA ApI che. graMthAMte emaNe pokAryuM che "mAre bIjuM kazuM ja nathI mAMgavuM, basa ! jyAM sudhI janmonI paraMparA che tyAM sudhI jinAjJAnI zraddhA mArAmAM vadhatI raho !" kumArapALanA mukhethI pragaTeluM graMthanuM A aMtima vacana vAMcIe chIe tyAre lAge che ke teo jinAjJAnA dIvAnA hatA. AjJA nirapekSatAno dava Aje jyAre acchA acchA dharmAtmAonI jIMdagIne potAnI lapeTamAM lai leto jovA maLe che tyAre kumArapALa rAjavInA AjJAnA anurAgathI chalochala bharelAM AvA vacano sAce ja dizAdarzaka banI rahe tema che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kiMmata, AjJAsApekSa dharmanI che. dharmanA nAme AjJAnirapekSa karaNIonA DuMgara taiyAra karI devAmAM Ave tenI nathI. kumArapALa rAjavIne A upadeza barAbara samajAi gayelo. ApaNane A satya kyAre samajAze ? yAtmaniMdrA dvAra-zivA nI racanA thai e pachI nava-nava zatAbdIono virATa kALa vyatIta thai cUkyo. paraMtu A samaya daramiyAna mULa graMtha upara koi saMskRta TIkA-graMtha racAyo hoya tevuM prAyaH banyuM nathI. pUjya munirAja zrI hitavardhana vijayajI mahArAje prastuta, graMtharAja upara tattvavi nAmaka TIkAgraMthanI racanA karI che. mULa graMthanI jema TIkA graMtha paNa saMskRtamAM racavAmAM Avyo che. itihAsanI upalabdha sAmagrIonA AdhAre ema kahI zakAya tema che ke mAtmaniMdA dvatrizilA upara racAyelo A sarvaprathama TIkA graMtha che. - prastuta graMthamAM, mULa zloko ane TIkAnI sAthe mULa zlokano anvaya, zabdArtha, zlokArtha temaja TIkAno bhAvArtha paNa pIrasavAmAM Avyo che. jethI saMskRtanI be buka bhaNelAM vidyArthIo A graMthano kAvyAbhyAsa mATe paNa upayoga karI zakaze temaja saMskRta bhASA nahi jANanArAM gRhastho mAtra bhAvArthano AsvAda laine paNa tattvasudhAnuM Acamana karI zakaze. nUtana TIkA graMthanuM parimArjana sva-para darzanavettA, pU.A.deva zrI vijayacandraguptasUrIzvarajI mahArAje udAratApUrvaka karI ApyuM che. temaja "sUri rAmacaMdranA samudAyavartI, pU.sA. zrI caMdanabALAzrIjI mahArAje prupha vAMcanamAM avasarocita sahAya karI che. mULa graMthamAM jinabhakti ane duSkRta gahanuM vivaraNa mukhyatayA jovA maLe che. mULa graMthanA A padArthone vaphAdAra rahIne enA UMDANamAM chUpAyelA tAtvika bhAvonI sparzanA karavAno prayatna tattvavi TIkAmAM dRSTigocara bane che. mULa graMtha tathA tenI upara racAyelI 'tattvavi' TIkA, ubhaya kRtione ame hRdayanI zraddhApUrvaka AvakArIe chIe. TIkAkAra pUjayazrI temaja mULa graMthanA praNetA, paramAhata, kumArapALa mahArAjAnA caraNomAM vinayasabhara vaMdana karIe chIe. . aMte, AvA uttama graMthamaNinA prakAzana mATeno upakrama banavA badala amAro zrI saMgha gauravanI lAgaNI anubhave che. zrI navakAra ArAdhanA bhavana hAlola jaina saMgha vi.saM. 2064, aSADha vada-3, somavAra jA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA AtmaniMdAdvAtriMzikA vilaikvilliaillaililililikeeynnn // OM hrIM zrIM arha namaH // / / U~ namo bhagavate zrIpArzvanAthAya // // titthayarANaM apacchimo jayai / / // zrI gautamasvAmine namaH // // U~e~ namaH // * TIkAkarturmaGgalavacanAni catuHpapTisurendrAstu, pAraM pUrvaM na lebhire / yasya mAhAtmyarAzInAM, rAgA''tItaM jinaM stuve / / 1 / / zAstrA'vagamasadvIjaM, zubhadhyAnasamudgamam / sadgurU-kramasatkAraM, pratipadye'nurAgataH / / 2 / / kumAranaranAthena, granthito yo jinastavaH / tatra 'tattvaruci' vRttirgabhIrA'tha vitanyate / / 3 / / * TI55ranuM maMgalAyarA : cosaTha idro pUrve jemanA mahimA rAzino pAra pAmyA nathI tevA rAgarahita jinezvaranI stuti 5 I. // 1 // zAstrabodhanuM je bIja che ane kuzaLa pariNAmonuM je utpatti sthAna che evA sadgurubhagavaMtanA ya25onI sevA bahumAnapUrva: svI. cha. // 2 // kumArapALa rAjavI e je sAdhAraNa jinastavanA gUMthI che tenI upara 'tattvaci' nAmanI TIkA atre sapA 26. cha. // 3 // * avataraNikA : jinezvarANAM sAtizayo jayaH prastUyate / * bhAvArtha : jinezvaradevonA cAra atizayonI vicAraNApUrvaka temanojaya-jayAravaprathama zlokamAM prastuta thayo che. namrA'khilA''khaNDalamauliratna-razmicchaTApallavitAddhipITha ! vidhvastavizvavyasanaprabandha !, trilokabandho ! jayatAjjinendra ! // 1 // * anvaya : he trilokavandho !, vidhvastavizvavyasanaprabandha !, namrA'khilA''khaNDalamauliralarazmicchaTApallavitAddhipITha !, jinendra ! jayatAd / / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA vkaikkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk *zArtha : - namanabhekheM prakAza vaDe vikasita che pAdapITha " akhila saMpU jemanA tevA. AkhaNDaladra - vidhvasta dhvaMsa 420 - maulibhasta - vizva-duniyA - ratnamaNivizeSa - vyasanamApatti - razmi =3251- prabandha= 25 chaTAmA " vidhvastavizvavyasanapravandha!=dhvaMsa - pallavita pAsetuM karyo che saMsAramAMthI ApattinA aghi y29|| prakaraNano jemaNe tevA. pITha-40851 - trilokavandho! De 4 sonA bhitra ! 2 namrA'khilA''khaNDalamauliralarazmi- - jinendra! bharita ! cchaTApallavidhipITha!=namela sevA jayatAt=45 pAmo saghaLAya iMdronA mastaka-maNionA * dono bhAvArtha : vizvamAMthI ApattinuM prakaraNa naSTa karI denArA, traNa lokanA baMdhu, asaMkhya bhakta idronA mastakamaNionA prakAza vaDe jemanA pAdapITha vikasita thayAM che tevA he jinezvara ! Apa jaya pAmo ! // 1 // * tattvaruci : AtmanindAdvAtriMzikAM vidhAtuM yatamAnastayA ca jinastutiM kartumutkaH kumArapAlanarapatiratrA''dau jinavarANAM jayaravaM vidadhAti / nameti / 'he jinendra !' jitadravya-bhAvaripUNAmIzvara ! bhavAn jayatAd / jinavarANAmAptatve satyapi svakIyazraddhotkarpatvenA'trA''zIHprayogo nirduSTaH / bhagavadbhirmohanIyakSayena bhAvazatrujayo'ta eva ca dravyazatrUNAmapi svAbhAvikovijayastasya tadadhInatvAt saMprApto'tasteSAM jinatve sarvathA'virodhaH / anye kevalino'pi jinA vartante, bhAvatIrthaGkaratvapratipattyanantaraM bhagavatasteSvapi variSThatA bhavati, tepAM bhagavadbhApitamArgA''zrayaNenaiva kevalajJAnaprApteH / evaM 'jinendre' ti vizeSaNaM bhagavadviSaye yathAtathyam bhAsate / jinendretivizeSaNasya kaivalyalAbhAnantaraM ghaTamAnatvenA'tra prabhoH jJAnA'tizayasvIkAraH / / sa ca kIdRzaH ? 'trilokavandho !' paDjIvanikAyasuhRd ! / punaH kathaMrUpaH saH ? 'vidhvastavizvavyasanapravandha !' vinAzitazaraNA''gatAnAmApattiprakaraNa !, svIkRto'trA'pAyA'pagamAtizayaH, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 AtmaniMdAdvAtriMzikA nn nttppaakkikkonn knnkki vidyamAne prabhau jagajjantUnAM dravyapIDAnAzanaM anenA'tizayena bhavati / punaH kathambhUtaH saH ? 'namrA 'khilA''khaNDalamauliralarazmicchaTApallavitAM''dhipITha !' namanazIlacatuHSaSTisurendrANAM ye mukuTAH, mukuTepu yAni svanivaddhAni ralAni, teSAM yA kiraNamAlA, tayA prabhAvRddhiprAptaH pAdapIThaH yasya saH / vizepaNe'smin 'namrA'khilA''khaNDale'tyaMzena bhagavataH pUjAtizayasya pratipattistathA ca 'aMhipITha'tyaMzena pradhAnatayA dezanAbhUmau tadracayattvena vacanAtizayasya pratipattiH / evaM catvAro'tizayA Adima zloke'ntarvarNitAH / TIkAno bhAvArtha : AtmaniMdA kAtrizikAnI racanA karavA kaTibaddha banelAM ane e rIte tIrthakaranI stavanA mATe utsuka thayelAM kumArapALa rAjavI sau pahelAM paramAtmAno jayanAda kare che ane te A prathama zlokamAM rajU thayo che. ' jinendra vizeSaNano vimarza : tIrthakaro jina paNa che ane jinonA iMdra paNa che. A rIte (1) dravya ane bhAva be prakAranA zatrune jIte te jina che. mohanIyakarmano kSaya tIrthakaroe che mATe temanA bhAvazatruono jaya thayo temaja bhAvazatruono kSaya thayo hovAthI dravyazatruo pratye zatrubhAvanAnI utpattino have saMbhavamAtra paNa rahyo nathI, A apekSAe dravyazatruno vijaya paNa prabhune svAbhAvika paNe prApta thayo. Ama, dravya bhAvazatrunA jaya dvArA prabhu "jina" che te nakkI thayuM. (2) anya kevaLIo paNa jina che chatAM teo arihaMtabhASita mArgano Azraya karIne ja jina banyAM hovAthI arihaMto jinomAM indra-variSTha che. A vAta prabhunI bhAvatIrthaMkara tarIkenI avasthAne AzrayIne thaI che. cAra atizayono svIkAra : 'jinendra vizeSaNa dvArA prabhunA jJAnAtizayano svIkAra thayo che kema ke kevalajJAnanI utpatti pachI ja "jina" temaja "jinendra' vizeSaNonuM arthaghaTana astitvamAM Ave che. AthI nina ane ginendra nI avasthAonA bIjamAM kevalajJAna rahyuM che te nakkI thayuM. A rIte uparokta vizeSaNa dvArA jJAnAtizayano svIkAra atre thaI jAya che. paramAtmA ane tritIkavanyu kahevAyAM che enuM tAtparya e che ke pRthvIkAya vigere cha javanikAya pratye prabhunA hRdayamAM sauhArda hatuM. baMdhu te che jene potAnA baMdhu mATe sauhArda che. ahiM, vidhyastavazvavyasanapvanya ! vizeSaNa dvArA kahevAyuM che ke zaraNAgata jIvonI ApattionuM prakaraNa prabhu dUra kare che. A rajUAta karIne kavie arihaMtanA apAyApagamAtizayano svIkAra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA dddd -------- karyo che. kema ke arihaMta jyAre viharamAna hoya che tyAre jagatanA jIvonA roga-AtaMkano je kSaya thAya che te uparokta atizayanA prabhAve thAya che. namrA'hinADaDa... A lAMbA vizeSaNamAM 'namelAM evA cosaTha IMdro' evuM je Adi vacana che tenA dvArA jinarAjanA pUjAtizayanI siddhi thai ane 'addipI' evA aMtima aMzamAM je pAdapIThano ullekha thayo che te pAdapITha pradhAnarUpe dezanAbhUmimAM racAtuM hovAthI vacanAtizayanI paNa siddhi thai. Ama, A prathama zlokamAM arihaMtanA cAreya atizayono garbhita svIkAra thayelo che. (c) 12 * avataLiyA : jinastavAya svakIyAmasamarthatAM nivedayannAha - * bhAvArtha : havenI gAthAmAM jinastavanA mATe potAnI asamarthatAnuM nivedana kavi kare che. mUDho'smyahaM vijJapayAmi yattvA - mapetarAgaM bhagavan ! kRtArtham / na hi prabhUNAmucitasvarUpa - nirupaNAya kSamate'rthivargaH / / 2 / / * anvaya : he bhagavan ! apetarAgaM kRtArthaM tvAM vijJapayAmi yadahaM mUDho'smi, prabhUNAmucitasvarUpanirUpaNAyA vargo na hi kSamate // * zabdArtha : * bhAvan!=tIrthaMkara ! petarAm=rAgarahitane nRtArtha--siddha thayAM che artha jenA evA tane... tyAn=tane * vijJapayAmi=nivedana karuM chuM ya=ke * baha=huM GN mUDha:=ajJAna - asmi=chuM pramULAM=svAmInA - pavita=yogya svarUpa=vastusthiti nirUpa[=prarupaNA vitasvarUpaprarUpaLAya=yogyavastusthitinI rajUAta mATe rthi=yAcaka varta=samUha - Aryavartta:=prArthanA karanArano samUha * na=nahi di=kharekhara kSamate=samartha che Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA d * zlokano bhAvArtha : 13 he bhagavan ! rAgarahita ane kRtArtha evA Apane huM nivedana karuM chuM ke huM mUDha chuM. paramAtmAnuM ucita svarUpa prarUpavA mATe (amArA jevo) yAcaka varga samartha nathI. // 2 // * tattvavivRtti: : mUDha iti / 'tvAM' bhagavantaM / kIdRzaM ? 'apetarAgaM' mohavIjasamucchedakaraM yathA''khyAtacAritrasyodgatA'vasthaM / punaH kathaMbhUtaM ? ' kRtArthaM' sva-paropakArapravRtteH sarvotkRSTaphalaM tIrthakaratvaM tadAptavantam / IdRzaM tvAM 'vijJapayAmi' vimarzapUrvakaM nivedayAmi yad / 'ahaM mUDho'smi' jinAgamA'vagamavirahito'hamasmi, agItArtho'smi, gRhidharmiNAM zrAvakANAmAgamapaThanA'nadhikAratvena gRhItadezaviraterapi bhUpatestathAvidhaM mUDhatvanivedanaM susaGgatam / paramArthato yAvadagItArthatA tAvanmUDhatAsaMbhava eva / 'prabhUNAM' AptAnAMprathamaparameSThinAM / 'ucitasvarUpanirUpaNAya' zabdA'tItaguNasampado yathAnyAyyaM vyAkhyAnAya / 'arthivargaH' prArthitamokSapuruSArthA'dhikAro bhaktaparivAraH / na hi kSamate' na hi prabhU-bhUvati / idama bhAvanAbhagavato'ntaraGgamaizvaryamanantaguNAtmakamakramaJca, vAcA tu sakramA sAntA, kathaM vAgbhirvacanAtItasya vItarAgasvarUpasya prakAzanaM zakyate ? yadapi prakAziSyate'lpameveti kavizcintayati / * TIkAno bhAvArtha : (1) tIrthaMkara devo 'arpatarAna' rAga vinAnA che evuM vizeSaNa zlokamAM prayojAyuM che. A vizeSaNanI vyAkhyA TIkAmAM A rIte thai che H rAga tyAre dUra thAya jyAre mohanuM bIja uccheda pAme. mohanA bIjano uccheda to thAya jo yathAkhyAta cAritranI prApti thAya. prabhue yathAkhyAta cAritranI prApti karIne mohanA bIja samAna rAgano uccheda karyo che mATe teo petarALa che. (2) kRtArtha vizeSaNanI vyAkhyA TIkAmAM A prakAre vistarI che : sva ane paranA upakAranI pravRtti e artha che ane A pravRttinuM utkRSTatama phaLa bhAvatIrthaMkarapaNAnI prApti che. bhagavAne uparokta banneya prakAranI upakAranI kriyA karI che ane tenuM sarvottama phaLa meLavyuM che mATe teo kRtArtha che. (3) kumArapALa rAjA zrAvaka che chatAM potAne mUDha kahe che. A mUDha padanuM arthaghaTana TIkAmAM A rIte karavAmAM AvyuM che : zrAvakone Agama paThana-vAMcanano adhikAra na hovAthI temane jinAgamanA sabaLa bodhano viraha che. ethI teo agItArtha che. paramArtha to e che, jyAM sudhI agItArthatA che tyAM sudhI mUDhatAno saMbhava che ja. (4) rthivan eTale prabhu pAse yAcanA karanAra. A zabdanI vyAkhyA atre 'jemane mokSapuruSArthano adhikAra meLavavAnI icchA che evo bhakta parivAra' evI karavAmAM AvI che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA kkaikkkkkkkkklikaikaiaiaikkkaikkkaiaikyai (5) bIjAM zlokanuM tAtparya bhagavAnanuM aMtaraMgaaizvaryaanaMta guNonuM baneluM che. jemAM kramAvalI hotI nathI. sAme pakSe vANIne krama vaDe yojavI paDe che ane te aMtavALI che. AthI prabhunI guNasaMpattine vANI vaDe saMpUrNataH kahevI zakya nathI. je kAMI kahevAze te alpa ja haze. * avataraNikA : jinarAjasya sAkSAtkArahetuM darzayannAha*bhAvArtha: arihaMtanA sAkSAtkArano hetu have darzAvavAmAM Ave che. muktiMgato'pIza ! vizuddhacitte, guNA'dhiropeNa mamA'si sAkSAd / bhAnurdavIyAnapi darpaNe'zu-saGgAnna kiM dyotayate gRhA'ntaH // 3 // * anvaya : he Iza ! mama vizuddhacitte guNA'dhiropeNa muktiMgato'pi sAkSAdasi, davIyAnapi bhAnudarpaNeM'zusaGgAd gRhA'ntaH kiM na dyotayate ? | * zArtha : + Iza! bhagavan ! * sAkSA=pratyakSa - guNAtmasvabhAva + asi=cha, jI puruSa, me.va. - adhiropa mAropa - darpaNa aso 5 guNA'dhiropeNa-gurAnA mAropa 43 aMzu-25 - mama bhAre / bhaa| saMga yoga vizuddha-nirmala - darpaNe'zusaMgA=marisAmA rinA + citta mana pratibiMba pAtathI vizuddhacitte nimaNa vA manamA - davIyAn=qeu 2 mevo - mukti mokSa * bhAnuH-sUrya gata gayela. - gRhAntaH=bhoyaru athavA 2no moro - muktiMgataH bhokSama gaye - kiM na ?=zuM na ? api 59 // dyotayate=zita cha Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 AtmaniMdAdvAtriMzikA kllaikkaikkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkll A zlokano bhAvArtha : he nAtha ! tuM mokSamAM gayelo che chatAM guNanA AropanA mAdhyame mArA nirmaLa cittamAM sAkSAta hAjara che. ghaNo dUra rahelo sUrya paNa darpaNamAM jhIlAyelAM kiraNanA pratibiMba vaDe makAnanA bhoMyarAne zuM ajavALato nathI ? | 3 || tattvavittiH : muktimiti / 'he Iza !' mama sAdhanApathasvAmin ! | 'tvaM muktiMgato'pi' sakalakarmadalanirmUlanenA''lamvitasiddhA'vastho'pi, saMsArAt sarvathA nirgato'pi / 'mama sAkSAdasi' anubhavagocaro'si / kena hetunA ? 'guNA'dhiropeNa' tvadAjJA'nurAgajanyena tvatsvarUpazraddadhAnena tAdRzA'dhyavasAyavizepena / kutra ? 'vizuddhacitte' dUrIkRtamithyAtvavAsane maddhRdaye / iyamatra yuktiH / 'bhAnuH' dinakaraH 'davIyAnapi' yojanAnAM saptazatA'dhikA'ntaraM dUrastho'pi / 'darpaNe'zusaGgAd' kAce kiraNaprativimvapAtAd / 'gRhA'ntaH' avarUddhasUryaprakAzamArgamavakaravizepaM / kiM na dyotayate' - kiM na hi cakAsayati ? idamatra hArdam - sA'ndhakAre'vakare sUryadarzanaheturyathA prativimvapAtastathA'prAptasAtizayajJAnAnAM bhaktAnAmapi bhagavatsAkSAtkAraheturjinAjJA'nurAgaH / anenA''jJAnurAgena cittazuddhirbhavati, zuddhacitte jinA'nubhavadyotirjAyate / ja TIkAno bhAvArtha : (1) paramAtmA mokSamAM pahoMcI gayAM che ane ApaNe emanA bhakto saMsAramAM chIe. bhagavatsAkSAtkAranI AturatA bhaktamAM hovI saMbhavita che. prastuta zlokamAM bhagava sAkSAtkArano upAya darzAvavAmAM Avyo che. (2) kumArapALa rAjA atre dAvo kare che mArA vizuddha banelA cittamAM me arihaMtanA guNono Aropa karI dIdho che tethI mokSe gayelA arihaMta paNa mAre sAkSAt che. Ama, rAjavIe bhagavatsAkSAtkArano hetu vizuddha cittamAM prabhunA guNono Aropa che ema darzAvyuM. (3) TIkAmAM 'vizudghatti' nI vyAkhyA A rIte thaI che: vizuddha citta tene kahevAya jemAMthI mithyAtvanI vAsanA dUra thaI hoya. (4) bhagavAnanA guNono cittamAM Aropa eTale zuM? jinAjJAnA anurAga dvArA pedA thayelI jinezvaranA guNonI zraddhAno adhyavasAya eTale jinanA guNono cittamAM Aropa. (5) arihaMto atizAyI jJAna dharAve che. emanuM svarUpa jovA mATe paNa evuM ja atizAyI jJAna na joie? A praznanuM samAdhAna ApatAM ahIM jaNAvyuM che ke aMdhArA oraDAmAM sUryano prakAza Avato nathI. sUrya ghaNo ja dUra che chatAM arisAnA mAdhyame jema Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk sUryaprakAzane evA oraDA sudhI laI jaI zakAya che tema cittavizuddhi ane guNazraddhAnA mAdhyame alpajJAnI bhaktone paNa bhagavatsAkSAtkAra thaI zake che. (6) tAtparya e che : bhakto mATe bhagavatsAkSAtkArano hetu jinAjJAno anurAga che. kema ke A jinAjJA rAga dvArA cittazuddhi thAya che. zuddha cittamAM vItarAgabhAvanA anubhavanI jhalaka maLe che. utaravA : jinastavena vahujanmA'rjitapApakSayaH saMbhavatItyAha* bhAvArtha : tIrthakaranI stavanAthI aneka janmanA pApono kSaya thAya che evuM havenI gAthAmAM kahevAze. tava stavena kSayamaGgabhAjAM, bhajanti janmA'rjitapAtakAni / kiyacciraM caNDarUcermarIci-stome tamAMsi sthitimudvahanti // 4 // je anvaye : tava stavena aGgabhAjAM janmA'rjitapAtakAni kSayaM bhajanti, caNDarucermarIcistome tamAMsi kiyacciraM sthitimudvahanti ? / / zabdArtha : je tava=tArAM je stoma=samUha stana stavana vaDe vaparAverIvistone sUryano che samAnA--zarIradhArIonAM prakAzasamUha hote chate nanmarnitapativani janmothI ekaThAM # tamati= aMdhakAra karela pAtako je trikyAM sudhI keTalAM je kSayanAzane viraM=lAMbo kALa * mananti=bhaje che. * sthitiastitvane je vaDavisUrya je vRtti vahana kare che? ja marIvi=kiraNa je zlokano bhAvArtha : tArI stavanA vaDe zarIradhArIonA janmothI ekaThAM karelAM pAtako nAza pAme che. sUryano prakAzasamUha jyAM che tyAM aMdhakAranuM astitva keTalA samaya mATe TakI zake ? / 4 / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA kngku 17 angngklluknnn * tattvavivRtti: : taveti / 'tava stavena' dravyataH puSpA''di svadravyA'rjitaM yathAzakti vidhinA samarpaNena bhAvatazca tvadAjJA''rAdhanena / etadatra prAsaGgikam - gaNadharairgRhibhyo jinapUjA nityakartavyarUpoddiSTA, uktaM 'manhajiNANaM' sUtre, jiNapUA jiNathUNaNaM, iyaM ca jinapUjA gRhibhiH svadravyeNaiva kAryA, na paradravyeNa devadravyeNa vA / svakartavyasevanahetAvapi paradravyeNa devadravyeNa vA jinottamaM pUjayan yathAsthAnaM mudhAprazaMsAdevadravyabhakSaNAdidoSalAbhena bhavavRddhimApnoti / prastutamanusandhAnayati / 'aGgabhAjAM' dehadhAriNAM paramArthataH samyaktvaM dezaviratiM sarvaviratiM vA''rAdhayatAM / 'janmA'rjitapAtakAni' caturazItilakSapramItAsu jIvayoniSu bhramaNena AtmasAt kRtAH sAvadyasaMskArAH / 'kSayaM' AtmanaH paribhraMzanaM / 'bhajanti' prApnoti / atrevaM yutti: / 'ghaNDave:' prIbasandhinaH sUryasya sati / 'marIvistome' viravistAre / 'tamAMtti' anyabArA: I'viSvira'yit vhAlA'dhi |'sthiti' astitvam |'vanti' dhanti ? / tAtparyamidam - sati sUryaprakAze na tamasAM prabhAvastathA jinastave nA'zubhapariNAmasya prabhAvo - valavAn bhavati / * TIkAno bhAvArtha : (1) puSpa-kesara vigere dravyo svadravya vaDe ekaThAM karIne vidhipUrvaka prabhune arpaNa ka2vA te dravyastava che. AjJAnuM pAlana karavuM te bhAvastava che. (2) jinapUjA gRhasthanuM nitya kartavya che. gaNadharonuM A vacana che. maniAM sUtranuM niLapUJA pada enuM sAkSI che. AvI jinapUjA gRhasthe svadravya vaDe ja karavI joie. paradravyathI ke pachI devadravyathI jinapUjA karavAnI nathI. potAnA kartavyanA pAlanarUpe karAtI jinapUjA je paradravya athavA devadravya vaDe kare che tene prasaMgAnusAra mudhAprazaMsA-devadravya bhakSaNa vigere doSo lAge che ane ethI tenA saMsAranI vRddhi thAya che. tava stavena padanI carcAmAM prAsaMgika carcA tarIke ahIM uparokta vivaraNa thayuM che. (3) janastavana vaDe janma-janmAMtaronA pApa khape che te sAcuM che paraMtu A vacanano 5ramArtha e che ke samyaktva, dezavirati ane sarvaviratino jemaNe bhUmikAnusAra svIkAra karyo che temanA pUrvasaMcita pApo khape che. pApo khape che eTale ke pUrvajanmonA pApasevananA saMskAro AtmAthI vegaLA thatAM cAle che. | (4) pApakSayanuM tAtparya azubhapariNAmono kSaya che. sUryaprakAza jyAM hoya che tyAM aMdhakArano prabhAva nathI Takato tema vItarAgano sAco dravyastava athavA bhAvastava jyAM che tyAM azubha pariNAmono prabhAva nathI Takato. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA vivikaikaikkkkkkkkkkkkkk * avataraNikA : kutIrthikajanatArakaM jinavaramupAlambhayannAha* bhAvArtha : kutIrthikone tAranArA tIrthakarane havenA zlokamAM upAlaMbha Ape che. zaraNya ! kAruNyaparaH pareSAM, nihaMsi mohajvaramAzritAnAm / mama tvadAjJAM vahato'pi mUrnA, zAntiM na yAtyeSa kuto'pi hetoH / / 5 // * anvaya: he zaraNya ! AzritAnAM parepAM mohajvaraM kAruNyaparaH (tvaM) nihaMsi, tvadAjJAM mUrnA vahato'pi mama epa kuto'pi hetoH zAntiM na yAti / / * zArtha : zaraNya! // 25 // 42vA yogya ! * mUrjA masta 43 - kAraNya=[ 35j " vahataH paDana 20i mevA para=zreSTha " mama mArA , + aashritaanaaN=sh25||gt mevA + eSamA (bho 452) + pareSAMtArthina - kutaH zAthI ? + mohajvaraM bhouna tAvane " api=59|| - kAruNyaparaH 301omai zreSTha mevo + hetoH=ututhI / nihaMsi-tuMDo cha zAntim-zAMti + tvadAjJAm=dul mAzAne - na yAti=nathI pAmato * mono bhAvArtha : he zaraNayogya ! zaraNe AvelAM kutIrthikono mohajavara paNa zreSTha kArUNika evA Ape haNI nAMkhyo che to ApanI AjJAne mastaka vaDe vahetAM evA mAro e mohanavara zA mATe zAMti nathI pAmato ? // 5 // * tattvarucivRttiH : zaraNyeti / 'he zaraNya' durdhyAnataptajanAnAmekA''dhAra ! | tvaM kAruNyaparaH' nirvikalpakaruNAprAptaH asi / ataH 'AzritAnAM' AjJAmaGgIkurvatAM / 'pareSAM' kutIrthikajanAnAM indrabhUtipramukhAnAM / 'mohajvaraM' jvaravaccittaM tApayantaM kadAgraharogaM / 'nihaMsi' apAkaroti / kintu, 'mUrjA' svecchApUrvakeNa / 'tvadAjJAM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA vahato'pi mama' samyagdarzanaM zuddhamaGgIkurvato'pi me / 'epaH' mohajvaraH pUrvA''caritakutIrthikakriyA saMskArarUpa: | 'toDa tA: 3pa TAragAt | 'zAnti' kSaye | 'na yAti' nAgaDanoti | atrA'daH prAsaGgikam / nA'tropAlambhaH zakyaH, vyavahAranayadRSTayA bhaktAvupAlambho'pi grAhyaH / turIya-paJcamaguNasthAnavartinAM bhaktAnAM bhaktiyogomukhyatayA vyavahAranayasAdhyovartate, nizcayanayasAdhyasya bhaktiyogasya trikaraNena sarvasaGgatyAgarUpatvAt / ato'tra turya-taduttaraguNasthAnamAsevamAnena kumArapAlanarapatinA kRto'yaM upAlambho nirduSTo bhAsate / TIkAno bhAvArtha : (1) durgAnathI saLagI gayelAM jIvo mATenuM ekamAtra zaraNasthAna vItarAga bhagavaMto che. zaratha padanuM A tAtparya che. (2) arihaMto kArUNikomAM zreSTha eTalA mATe che, nirvikalpakaruNA temane prApta thayelI che. savikalpakaruNAthI paNa uMcI nirvikalpakaruNA che. javaranI jema cittane zekavAnuM kAma kadAgrahano roga kare che. mATe joizvara padanI vyAkhyA kadAgrahano roga evI karavAmAM AvI che. (4) kutIrthikone paNa arihaMte tAryA che paraMtu tyAre ja jayAre emanA dvArA AjJA svIkAra thayo. jhAjhAM vata: | AjJAnuM vahana eTale samyagdarzanamAM sthiratA. (5) evI zaMkA na karo ke A zlokamAM bhagavAnane upAlaMbha kema Apyo! evo prazna jemane thAya che temane samAdhAna ApavAmAM Ave che ke- vyavahAranayathI sAdhya evo bhaktiyoga jyAM ane jeo sAdhe che teo vItarAgane upAlaMbha Ape te anucita nathI. kumArapALa rAjavI cothA-pAMcamA guNasthAnakanI ArAdhanA karatAM hatAM tethI teono vItarAga pratyeno upAlaMbha nirdoSa che. cothA-pAMcamA guNasthAnake je bhaktiyoganuM sevana thAya che te mukhyatayA vyavahAranayathI sAdhya hoya che. nizcayanayathI sAdhya bananAro bhaktiyoga to sAdhakane mana-vacana-kAyAthI sarvasaMgano tyAga thAya tyAre prApta thAya che. prAsaMgika carcArUpe atre bhaktiyogano vyavahAranaya-nizcayanayathI vimarza karavAmAM Avyo che. vitaraNA : ratnatrayarakSaNAya prArthayannAha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA 6i000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 * bhAvArtha : have samyagadarzana-jJAna ane cAritranI rakSA mATe prArthanA karavAmAM Ave che. bhavA'TavIlaGghanasArthavAha !, tvAmAzritomuktimahaM yiyAsuH / kaSAyacaurairjina ! lumpyamAnaM, ratnatrayaM me tadupekSase kim ? // 6 // * anvaya : he jina ! bhavA'TavIlaGghanasArthavAha ! tvAmAzrito'haM muktiM yiyAsuH, tat kaSAyacaurailumpyamAnaM me ratnatrayaM kimupekSase ? / / * zabdArtha: bhavasaMsAra + yiyAsuH 4pAne 75 () + aTavIla. kaSAyacauraiH=SAya3pI yoro va laGghana pA2 42-78ij - lumpyamAnam do5 mata - sArthavAha sArthavAha " me bhArA - bhavA'TavIlaGghanasArthavAha!=saMsA235 ranatrayam=zana-zAna bhane jaMgalane pAra karAvanAra sArthavAha samAna ! cAritrarUpa traNa ratnone tvAMtane + tad=to AzritaH AzrayeTo kim= bhATe + muktim=bhokSane vize + upekSase-tuM upekSA 43 cha * dono bhAvArtha : saMsArarUpI araNyane pAra karAvanArA sArthavAha samAna he jinezvara ! tAro Azraya laine huM mokSe javA mAMguM chuM. kaSAyarUpa coro vaDe mArI ratnatrayI lUMTAI rahI che chatAM tenI tuM upekSA zIdane 42 cha ? / / 6 // * tattvarucirvRttiH : bhaveti / 'he jina !' nirastavAhyA'ntaraGgA'rAtisamUha !, vItarAgaviSaye jinatvasiddhiAvarNitapUrvA tena nA'tra punarvivIyate / sa ca kathaM rUpaH ? 'bhavA'TavIlaGghanasArthavAha !' caturgatikasaMsArakSayakaraNakriyAkarNadhAra !, vinA sArthavAhenA'raNyalaGghanaM pathikAn vadha-vandhanAdi-kaSTAvalyAM nikSipati tathaiva jinavacaH karNadhArIkRtyaiva bhavalaGghanaM yogA''rAdhanasvarUpaM samArabdhavyaM, na tu sva Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA G+ aaa cchaMdatayA mithyAcchaMdatayA vA / anyathA bhavalaGghanaM tu dUre, yogacchaMdenaivA'gamyA'nte saMsAracakre Atmano nimajjanaM bhAvi svacchandatvAd mithyAcchandatvAd vA / 21 ahaM 'tyAM' maLavAM, 'Azrito'smi' zarADa to'smi / hrIdazo'haM ? 'muktti viyAsu:' mokSAyADaminApu: / 'vAyore:' ratnatrayA'pahAra rAsvabhAve odha-mAna-mAyA-lobhaiH / 'jImpyamAna' chAghamAnaM / 'me' mama, 'ratnatrayaM' varzana-jJAna-saMyameti saMjJAbhaMstuto muLasamuvAya:, metavuM - varNana-jJAnacaaritraa'' sevaneSu jinoktasamagrayogapanthAH samAviSTaH, tatpariNatirevA''tmadhanam, atastebhyo ' ra ' - miti saMjJA dIyate / 'tad' pUrvoktaM lumpyamAnaM ratnatrayaM, 'kimupekSase ?' kena prayojanena na hi trAyase ? | * TIkAno bhAvArtha : (1) mavADavInaphphanasArthavAda ! padanI uMDI vicAraNA atre A rIte prastuta thai che : sArthavAha vinA eTavI pasAra karavA nIkaLanAro vadha-baMdhana vigere seMkaDo ApadAmAM phasAi jAya che tema jinavacanane karNadhAra banAvyAM vinA bhavaaraNyanA sAme kinAre pahoMcavA nIkaLelo yogI jeno aMta kyAMya dekhAto nathI evA anaMta saMsAramAM DUbI jAya che. jinavacanathI nirapekSayoga yA to svaicchadatAno vilAsa banI jAya che ke pachI mithyAcchaMdathI grasita thai jAya che. mithyAchaMda ane svacchaMdatA samagra sAdhanAmArgane saMsAravRddhinuM sAdhana banAvI denArA duSTatama tattvo che mATe A be duSTa tatvothI bacatAM rahevuM AtmArthI mATe atyaMta jarUrI che. uparokta banneya tattvothI bacavA mATe jinavacananuM pArataMtrya svIkAravuM paDe che. saMsAra aTavInuM ullaMghana karavuM che to jinarAjane sArthavAha tarIke svIkArI lo ! (2) ratnatraya e to jJAna-darzana ane cAritra nAmanA AtmaguNonI TUMkI saMjJA che. prazna e che ke darzana-jJAna ane cAritrane 'ratna'nI upamA kema ApavAmAM AvI ? samAdhAna prastuta che. darzana, jJAna ane cAritranI ArAdhanAmAM vItarAga bhASita samagra yogamArga samAyelo che. A traNanI ArAdhanAnA mAdhyame darzana vigere guNanI je nirmaLa pariNati prApta thAya che te sAce ja AtmasaMpatti svarUpa che. AthI A traNeya guNone ratnanI upamA ApavAmAM AvI che. (3) AtmasaMpatti jevA darzana-jJAna-saMyamane lUMTI javAnuM kAma krodha, mAna, mAyA ane lobha kare che mATe A cAra kaSAyone coranI upamA apAyelI che. GN * avataLiA : bhaktau pApAnubandha evotkaTo'ntarAyakara iti varNayannAha Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA klaiklaikvinnnaivinnnaiknnnaikkaikkkkkkkkkk * bhAvArtha : bhaktimAM utkaTa aMtarAya karanAruM paribaLa pApano anubaMdha che, evuM varNana havenI gAthAmAM thaze. labdho'si sattvaM mayakA mahAtmA, bhavA'mbudhau bambhramatA kathaMcit / AH pApapiNDena nato na bhaktyA, na pUjito nAtha ! na tu stuto'si / / 7 / / . * anvaya : he nAtha ! bhavAmvudhau vambhramatA mayakA mahAtmA tvaM kathaMcid labdho'si, (kintu) AH pApapiNDena bhaktyA na nataH, na pUjitaH, na stuto'si / / *zArtha : * bhavA'mvudhau saMsArasAramA + AH= 64 bhavyaya vaMbhramatA bhrama 42di * pApapiNDena=55 samUchanA // 29 + mayakA bhaa2|| 43 - bhaktyA mastithI (tu) - kathaMcit syA26 - nataH nabhela . - mahAtmA uttama prabhu mevo + pUjita:=pUyeka tvam=tuM " stutaH stavelA - labdhaH bhaNedo * asi cha - nAtha!=3 hevAdhideva * do'no bhAvArtha : saMsAra sAgaramAM bhramaNa karatAM mane tuM kyAreka to maLyo che. paraMtu he nAtha ! pApasamUhane vaza tha meM tane bhatithI prama nathI ayo, pUrI nathI 42rI, stavanA nathI 42rI. // 7 // * tattvarucirvRttiH : lavdheti / 'lavdho'si' apAramArthikasevAgocarIkRto'si / tvaM' bhagavAn / sa ca kIdRzaH ? 'mahAtmA' varIyAn sakalajIvebhyastIrthakRdAtmadravyatvAd / kena ? 'mayakA' mayA, kIzena ? 'bhavAmvudhau vaMbhramatA' anAdipudgalaparAvarte saMsAre dravyataH kSetrataH kAlatobhAvatazcA'nantazo'nantaM paribhramaNaM kurvatA / kathaM rItyA ? 'kathaMcid' bhavitavyatAvazenA'kuzalaprArabdhAyattatayA vA, na hi kuzalaprArabdhena / 'AH' khedadarzakA'vyayapadam / 'bhaktyA' samarpaNavuddhyA / tvaM 'na nato'si' na praNAmIkRtaH / 'na pUjitaH' na puSpAdibhirarcitaH / 'na stutaH' na pakSapAtIkRtaH / karayojanA praNAmaH, puSpAdibhirarcA pUjA, pakSA''zrayaNaM stutiH, trayo'pyete jinarAjebhyonityaM prayojyAH / kathaMbhUtena mayakA stutyAdya Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA 23 evaiaaaikkaikkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkl kRto'si ? pApapiNDena' svabhAvasAtkRtenA'kuzalakarmA'nuvandhasamUhena / idamatra guhyam-pApAnuvandhaH samagradharmavizuddhAvutkaTavighnakaraH, sa caivam, dharmArambhastu bhaktyA bhavati, bhaktibhaktipAtre bhavatu, apunarvandhakAdipvAdidhArmikepvapi jinavAgadvepovidyate, sa cA'dveSa eva bhaktivIjaH / asmAbhiH pUrvajanmAntarepu jinavAgadvepo'pi cenna labdhastatkAraNamakuzalA'nuvandhaH / eSo'nuvandho jinavacanaviparIte'nuSThAne rucirjanayati vacanA'nusAriNi ca karmaNi adveSamapyavaruNaddhi / pradhAnadravyastavavipayAH pUjA-praNAma-stavAdayoyadAtmabhiH pUrvaM nA''rAdhitAstatra heturakuzalo'nuvandhaH / pradhAnadravyastavAyA'pi pApAnuvandhasya tAdRzaH kSayo'pekSitaH / ja TIkAno bhAvArtha : (1) ApaNo AtmA anaMtapudgalaparAvartathI saMsArasAgaramAM bhramaNa kare che. A pudgalaparAvartanA cAra prakAra che : 1. dravyapudgalaparAvarta, 2. kSetrapudgalaparAvarta, 3. kALapudgalaparAvarta, 4. bhAvapudgalaparAvarta. cAreya prakAranA pudgalaparAvartamAM ApaNA AtmAe anaMtIvAra anaMte bhavabhramaNa karyuM che. (2) A bhavabhramaNamAM kyAreka tIrthakarano bheTo thai gayo che jarUra paraMtu te bhavitavyatAnA yoge athavA to pachI pApAnubaMdhanA yoge thayelo tIrthakarano paricaya hato. kuzaLa prArabdhanA yoge arthAta punyAnubaMdhanA yoge tIrthakarano paricaya ApaNane tyAre thayo nathI. ethI ja tyAre tIrthakaranI je je sevA karI te badhI ja apAramArthika banI gaI. (3) mULa kRtimAM kavie kahyuM che, pUrvajanmomAM me jinezvarane pUjyAM nathI, vAMghA nathI, stavyAM nathI kemake tyAre mAro AtmA svayaM pApanA piMDa samAna hato. "pableina padanA uMDANamAM jaIne ahiM enuM tAtparya "pApanA anubaMdhathI vAsita evo AtmA karavAmAM AvyuM che ane pachI pApano anubaMdha bhaktimArgamAM paNa keTalo badho vijJabhUta bane che tenI prAsaMgika carcA atre thaI che. je nIcenA muddAmAM prastuta che. (4) dharmavizuddhimAM sarvatra utkaTa vighna karanAruM paribaLa koI hoya to te pApano anubaMdha che. dharmano AraMbha bhaktithI thAya che. bhakti, bhaktipAtramAM hovI joIe. ahIM prazna thaze ke apunabaMdhaka avasthAmAM paNa dharmano AraMbha mAnelo che ane tame dharmano AraMbha bhaktithI thAya che tema kahyuM. to pachI apunabaMdhakANAmAM paNa bhakti hovI joie. tyAM bhakti zI rIte saMbhave ?... samAdhAna che, tyAM apunabaMdhaka vigere avasthAmAM apunabaMdhaka vigere prAraMbhika kakSAnA dharmAtmAomAM jinavacanano "adveSa' rahelo che. A "aSa" ja bhaktinuM bIja che. pUrvanA janmomAM ApaNA AtmAne jinavacanano "adveSa' paNa maLyo na hato. tenuM kAraNa A pApAnubaMdha che. akuzalAnubaMdha=pApAnubaMdha. pApAnubaMdhanuM kAma vicitra che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA vivilklklklklklklklklklklklklkl te jinavacanathI viparIta anuSThAnomAM ruci karAve che ane jinAjJAnusArI anuSThAnomAM ruci to roke che, aSa buddhine paNa roke che. Avo baLavAna te pApAnubaMdha che. pUrvajanmomAM ApaNAM AtmAe je jinapUjA, praNAma vigere anuSThAno karyA te pradhAnadravyastavanI kakSAnA paNa nathI banyAM tenuM kAraNa jinavacanano dveSa karAvanAro A pApAnubaMdha che. paramArtha e che pradhAna dravyastava mATe paNa pApAnubaMdhano te prakArano kSaya jarUrI che. vataravidA : sakaladuHkhaheturviparItavodha eveti prtipaadynnaahbhAvArtha : tamAma ApattionuM mULa mithyAjJAna che evuM pratipAdana havenI gAthAmAM thaze. saMsAracakre bhramayan kubodha-daNDena mAM karmamahAkulAlaH / roti suapyasthamA chuM, tata: mo! rasa nacchiratha ! | 8 || kanvaya : he prabho ! jagaccharaNya ! karmamahAkulAlaH kuvodhadaNDena mAM saMsAracakre bhramayan duHkhapracayasthabhANDaM karoti, tato. rasa | je zabdArtha : va=mATInA vAsaNa banAvavAnuM paiDuM vadhaDena=mithyAjJAnarUpI yaSTi vaDe nAna kuMbhAra # prama=bhramaNa karAvato che vadha=mithyAjJAna 4 varSamahAkuttAta:=karmarUpI moTo kuMbhAra $ qv=lAkaDI mAmane je pravaya samUha je du:svaprayasthamAM duHkhano samUha 4 mAiS=vAsaNa jemAM rahela che tevuM bhAjana * pramo!=he svAmI karoti kare che che naccharakhya!=jagatano Azraya... je tata:=tethI saMsAra =saMsArarUpI cakra para che rakSa=tuM rakSA kara Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 AtmaniMdAdvAtriMzikA villaivinnnaikkaikkkkkklinnn zlokano bhAvArtha : he svAmI, jagadAdhAra, karmasattAsvarUpa kuMbhAra mithyAjJAnanI yaSTi vaDe mane saMsArarUpI cakra para khUba bhaTakAve che ane vividha vipattionuM bhAjana banAve che. tethI mArI rakSA karo ! * tattvarucirvRttiH : saMsAreti / 'karmamahAkulAlaH' SaDjIvanikAyamanantA''tmasaGghamaudayikabhAvamUlAsu pariNAmasantApAsu vibhinnA'vasthAsu sthApayadasti karma, kumbhakRnmRttikAmiva, ataH karmeva mahAkulAlaH / 'mAM' madA''tmAnaM / 'saMsAracakre' caturazItilakSapramitAsu jIvayonisu / 'kubodhadaNDena' mithyAtvavAsanayA, viparItatattvapakSapAta eva mithyAtvavAsanA / 'bhramayan' punaH punarnikSipan / 'duHkhapracayasthabhANDaM' naraka-tiryag-nigodAdiprodbhUtamahAklezabhAjanaM karoti / 'he prabho !' prabhavanti karmakSayAdekAdazA'tizayA yasmin saH / 'he jagaccharaNya' ! caramAvartijanAnAM gharmadeturUpa ! | 'tata:' viparItatattvapakSapAtAt | mAM rasa che. TIkAno bhAvArtha : (1) kuMbhAra mATIno piMDa laine ene cakra upara sthApe che pachI daMDa vaDe cakrane ghumAvI ghumAvIne mATImAMthI judAM-judAM bhAjana taiyAra kare che. karmasattA kuMbhAra jevI che. je cha jIvanikAyamAM rahelA A saMsAranA anaMtA jIvone audayikabhAvanI judI-judI avasthAomAM bhramaNa karAve che. audayikabhAvathI janya thayelI A pratyeka avasthA pariNAme saMtApa ApanArI pUravAra thAya che. AtmA mATI jevo che. coryAzI lAkha jIvAyoni cakranA sthAne che. jIvAyonirUpI cakra para AtmArUpI mATIne karmasattA nAmano kuMbhAra sthApe che, e pachI mithyAjJAnanA daMDa vaDe AtmAne tyAM khUba rakhaDAve che. saravALe naraka, nigoda ane tiryaMcagati vigerenA raurava duHkho jyAM rahelAM che tevI durgationuM bhAjana AtmA banato jAya che. A eka khUba bodhaka rUpaka che. (2) cakrane bhamAvavA mATe daMDanI pahelI jarUra paDe che tema AtmAnA saMsArabhramaNamAM pradhAna bhUmikA kubodhanI che mATe kubodhane uparokta rUpakamAM daMDanI upamA ApavAmAM AvI che. krodha nI vyAkhyA "mithyAtvanI vAsanA' evI atre karavAmAM AvI che. umerAyuM che, viparItatattvano pakSapAta eTale ja mithyAtvanI vAsanA. (3) imu zabdanI vyutpatti karatAM atre kahevAyuM che, ghAtakarmanA kSayathI agyAra atizayo jemanAmAM pragaTyAM che te prabhu che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA villaivinnnaivinnnaikaikvillaikllaikkklvaikaivkaiyaak (4) nAcchara | padanI vyAkhyA "caramAvartI jIvonI dharmapravRttimAM mukhya heturUpa' evI ahIM karavAmAM AvI che. (5) rakSA mATe atre prabhune prArthanA thayelI che. tata: rakSA tethI bacAvI le. tethI eTale? asatyanA pakSapAtathI, tattvAbhAsanA AgrahathI. vitarIel : saptamaguNasthAnA'vadhimadhyavasAyA''divizuddhimabhilapannAha* bhAvArtha : sAtamAguNasthAnaka sudhInI kramika adhyavasAyavizuddhinI abhilASA havenI gAthAmAM rajU kare che. kadA tvadAjJAkaraNA''tatattva-styaktvA mamatvAdi bhavaikakandam / mAtmasAro nirapekSatti- niSTho vitAzmi nAtha ! || 2 | je anvaye : he nAtha ! bhavaikakandaM mamatvAdi tyaktvA tvadAjJAkaraNA''ptatattvo nirapekSavRttirAtmaikasAro mokSe'pyanicchaH kadA bhavitAsmi ? || * zabdArtha : mavaijanta=saMsAranA kaMdasamAna pAlana dvArA meLavyuM che AgamajJAna jene. # mamatvAde mohAdine 4 nirapekSavRtti =nispRhabuddhi che jene te je jItva tyAgIne mAtmavasara=AtmaramaNatAvALo je tvajJAtArI AjJA mokSe mokSamAM kara=paripAlana je =paNa je sAtattva =maLyuM che tattva= niccha:=icchArahita AgamajJAna jene... je vavA=kyAre je tvavAjJArANatattva=tArI AjJAnA je vitami=huM thaiza eka zlokano bhAvArtha : saMsAravRkSanA kaMdasamAna mamatvAdibaMdhanane tyAgIne he nAtha ! tArI AjJAnA pAlana dvArA AgamajJAtA kyAre banIza? e pachI niHspRha pariNAma kyAre meLavIza? AtmaraNitA kyAre thaze ane aMte mokSanI paNa icchA vinAnI avasthA kyAre mane prApta thaze? iaaN 9 / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA kttuk 27 * tattvarucirvRttiH : kaMdeti / 'he nAtha !' aviratitrAsitebhyo viratipradAyaka ! | kadA'haM 'bhavaikakandaM' phalitabhavavRkSasya kandasamAnaM / 'mamatvAdi' zavdAdipu paJcavipayepu pratikUlA'nukUlapakSabhAvaM / 'tyaktvA' vihAya / 'tvadAjJAkaraNA''ptatattvaH' jinavacanaparipAlanena kalitA''gamapadArtha: / 'nirapekSavRttiH' vyAvartitaparapadArthA'bhilApaH / 'AtmaikasAraH' saMlInanijaramaNatvaH / 'mokSe'pyanicchaH ' bhava-mokSasamAnamatirAptasaptamaguNasthAnatvAt, atra 'anicchA' zabdena mokSadveponeGgitovartate kintu tadutkaNThA'bhAvaH samabhilapito'sti / 'bhavitAsmi' bhAvI ? / atraitad gUDham-kaviriha samyagdarzanAdArabhya saptamaguNasthAnA'vadhiM vizuddhikramaM prArthate / tatra prathamaM sAdhudharmaH, dvitIyamAgamA'dhyayanam, tRtIyaM nippRhapariNAmaH, turyamadhyAtmabhAvanA, paJcamaJcA'pramattasaMyamaH / kaviyojiteSu padAvalIpu paJcaita evaM ghaTate (1) 'mamatvAdi tyaktvA' ityaMzena sAdhudharma : ( 2 ) 'Aptatattva' ityaMzena AgamavoghaH (3) 'nirapekSavRtti' rityaMzena nispRhapariNAmaH (4) 'AtmaikasAra' ityaMzena adhyAtmabhAvaH (5) 'mokSe'pyaniccha' ityaMzena ca saptamaguNasthAnalAbhaH prArthito'trA'sti / eteSAM kAraNAvalI tvaM saMbhavati / (1) mamatvAdityAgaphalaM pravrajyaiva, (2) pravrajyAsAphalyaM pravacanajJAnadvArA, (3) AgamavodhaphalaM aticAraparihArecchAtatazca niHspRhapariNAmaH, (4) apekSAsaMyamaphalaM adhyAtma, (5) adhyAtmapariNateH paripAkaH saptamaguNasthAnam / * TIDAno bhAvArtha : (1) nAtha zabdanI vyAyAmAM DaevAyuM che, aviratithI trAseAMne virati ApanArA che te nAtha che. (2) mamatvAhi ghoSano tyAga kheTale zabda, 35, rasa, gaMdha jane sparzamAM anuDUNa-pratiDUna buddhino tyAga. A anukULa-pratikULanI buddhi ja saMsArarUpI vRkSane phalita kare che. (3) A zlokamAM kumArapALa rAjAe je pAMca avasthAo meLavavAnA manoratha pragaTa karyA che temAM garbhita rIte samyagdarzanathI AraMbhIne sAtamA guNasthAnaka sudhIno vizuddhikrama mAMgI lIdho che. kumArapALa rAjAnA pAMca manoratho sAthe garbhitarUpe joDAyelI uparokta vizuddhikrama saMbaMdhI pAMca prArthanA A mujabanI che-- 1. sAdhudharma, 2. AgamAbhyAsa, 3. niHspRha pariNAma, 4. adhyAtmanI paribhAvanA, pa. apramatta saMyama. kumArapALanA pAMca manorathomAM A pAMca prArthanA kevI rIte samAyelI che te have joie. (1) kavie mamatvatyAgano manoratha prathamakrame rajU karyo che. mamatvatyAganuM phaLa pravrajyA che mATe A manoratha dvArA sAdhudharmanI mAMgaNI thai jAya che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA (2) bIjA naMbare AjJApAlana dvArA tattvaprAptino manoratha vyakta thayo che. sAdhudharmanI saphaLatA AgamAbhyAsa dvArA thAya che ane A AgamAbhyAsa vaDe viziSTa tattvaprApti saMbhave che mATe bIjA manoratha dvArA Agama adhyayana icchAyeluM che. (3) trIjA naMbare apekSArahita avasthAno manoratha che. AgamanA bodhanuM e phaLa che, aticAranA tyAgano pariNAma pragaTe. A pariNAma AtmAne nispRhatA tarapha lai jAya che. mATe trIjA manoratha dvArA niHspRha pariNAma paNa prArtho che. (4) cothA naMbare AtmaramaNatAno manoratha pragaTa karyo che. trIjA naMbare je niHspRha pariNAma meLavyo che tenA phaLarUpe adhyAtma AvyA vinA rahetuM nathI. adhyAtma kaho ke AtmaramaNatA, baMne ekArthaka che mATe cothA manorathamAM adhyAtmanI prArthanA samAyelI che. (5) pAMcamA naMbare mokSanI paNa anicchAno manoratha che. ahiM anicchAnuM tAtparya dveSa nathI, paraMtu utkaMThAno abhAva che. A sthiti adhyAtmanI satata sAdhanAnA paripAkarUpe pragaTe che. jene sAtamA guNasthAnake AvanAruM apramatta saMyama kahevAya. ahIM bhavano rAga nathI tema mokSano paNa rAga nathI. pudgalaghaTanA pratye mAtra sAkSIbhAva che. AvuM apramatta saMyama=sAtamuM guNasthAnaka, A pAMcamA manoratha dvArA icchAyeluM che. * avataLiA : lolapariNAmaM nigRhya parabrahmarataye manorathayannAha - * bhAvArtha : caMcaLa cittano nigraha karIne parabrahmanI prItino manoratha havenI gAthAmAM rajU thayo che. tava triyAmApatikAntikAnte-rguNairniyamyA''tmamanaH plavaGgam / kadA tvadAjJA'mRtapAnalolaH svAmin ! parabrahmaratiM kariSye ? / / 10 / / * anvaya : he svAmin ! tava triyAmApatikAntikAntairguNairAtmamanaHplavaGgaM niyamya tvadAjJAmRtapAnalolaH parabrahAratiM kadA kariSye // * zabdArtha : svAmin!=nAyaka ! triyAmApati=caMdramA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 AtmaniMdAdvAtriMzikA vilkkkaakkkkkkkkkkkkkkkklikailaikaiyai - kaanti=[325|| niyamya mana kAnta zomA lolayaMyaNa - triyAmApatikAntikAntaiH yaMdrabhAnI tvadAjJAmRtapAnalolaH=tA. maashaa35|| jayonA jevI zobhA che jene tevA vaDe amRtapAna mATe utkaMTha - guNaiH=(1) gu paDe, (2) ho28 3 parabrahma-vizuddhAvasthA plavaGga vAnara parabrahmaratim-vizuddhAtmasva35nIprItane - AtmamanaHplavaGgam mAtmA bhane +kadA kariSyeyAre ? manarUpI kapine * so'no bhAvArtha : he svAminuM! caMdramAnI jyotsanA jevA ujjavaLa ApanA guNo che. A guNorUpI sAMkaLa vaDe mArA caMcaLa manane kAbUmAM laIne tArI AjJAnA amRtapAna mATe utkaMTha thai vizuddha AtmaramaNatA dhyAre sAdhIza ? // 10 // * tattvarucirvRttiH : taveti / 'he svAmin !' koTAkoTidevavRndanetaH! / 'tava' bhavataH / 'triyAmApatikAntikAntaiH' candramasojyotsnAsadRzairAdatyantamujjvalaiH / 'guNaiH' spaSTam / idamatra tAtparyam-kazcit praznayati, vItarAgasya guNAzcandrajyotsnAbhissAkaM dRSTAntAyitAstatra ko'sti hetuvizeSaH ? samAdadhAmi, vItarAgena kSAyikabhAvajanmAnoguNAH saMprAptAH, kSAyikabhAvajebhyoguNebhyaH pUrvAcAryaiH zazidhutedRSTAntamuktam, yathA yogadRSTisamuccaye bhagavAn haribhadrasUriH parAdRSTyAmaSTamyAM tadgatabodhAya zazidRSTAntaM nyayukta / 'AtmamanaHplavaGga' madAtmasaGgataM yatpariNAmacApalyaM tadeva kapistaM / 'niyamya' vazIkRtya / 'tvadAjJA'mRtapAnalolaH' jinavacanA'vagAhanotkaNThitaH / parabrahAratiM' vizuddhA''tmaramaNatAM / 'kadA'haM kariSye ?' kadA lapsye / / * DAno bhAvArtha : (1) svAmin ! pahanI vyAdhyA satra ToTI devasabhUchanA netA cha te... mevI 42vAmA AvI che. je arihaMtano mahimA sUcave che. (2) caMdramAnI jyotsA jevA vItarAganA ujjavaLa guNo che. A vidhAnamAM UMDa tAtparya raheluM che. A rahyuM : prazna thAya che ke vItarAganA guNo mATe caMdranI jayognAnuM daSTAMta ja kema ApavAmAM AvyuM? kAraNa che, vItarAgane kSAyikabhAvanA guNo prApta thayelAM che. sAyikabhAvanA guNo mATe pUrvAcAryoe caMdrajyonAnuM daSTAMta ApeluM che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 viingkinnn 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA k sUripuraMdara, zrI haribhadrasUrimahArAje yogadRSTisamuccayamAM yoganI ATha dRSTi varNavelI che. tyAM AThamI parArdaSTimAM kevaLajJAnanI utpatti svIkArI che. spaSTa che, kevaLajJAna Ave eTale kSAyika bhAvanA guNonI ja vidyamAnatA rahe. have e ullekhanIya che ke parArdaSTinA bodhane prastuta graMthamAM caMdrajyotsnAnuM dRSTAMta apAyeluM che. Ama, uparokta carcA parathI ahiM arihaMtanA guNa mATe prayojAyeluM caMdranuM dRSTAMta arthagaMbhIra che e nakkI thayuM. (3) mana pi jevuM caMcaLa che. capaLa manane bAMdhI rAkhanArI sAMkaLa arihaMtanA guNo che. matalaba, e guNo pratyeno samarpaNabhAva che. (4) AjJArUpI amRtapAnanI utkaMThA eTale jinavacananA avagAhananI talapa. parabrahmanI rati eTale vizuddha AtmaramaNatA. D * avataLiA : IzakRpAM svIkurvan manmathanigrahAya ca prArthayannAha-- * bhAvArtha : vItarAganI kRpAno svIkAra ane kAmanA nigrahanI prArthanA havenA zlokamAM thai che. etAvatIM bhUmimahaM tvadaGghri- padmaprasAdAd gatavAnadhIza ! / haThena pApAstadapi smarAdyA hI mAmakAryeSu niyojayanti // 11 // anvaya : he adhIza ! tvadaGghripadmaprasAdAdahaM etAvatIM bhUmiM gatavAn, tadapi smarAdyAH pApAH mAM haThenASryeSu niyojayanti // * zabdArtha : * adhIza!=devAdhideva spriM=caraNa - padma=kamaLa prasA=kRpA * tvavidmapadmaprabhAva=tArA caraNakamaLanI kRpAthI * patAvatIp=ATalI * bhUmi=bhUmine / kakSAne tavA=pAmelo (chuM) * smarAghA:=kAma vigere <> hena=baLAtkAre mAmu=mane * bAryeSu=anucita kAryomAM niyonayanti=goThave che Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA aaaaaaaaaaa 31 * zlokano bhAvArtha : he devAdhideva ! tArA caraNakamaLanI kRpAthI ATalI kakSA sudhI huM pahoMcyo chuM. to paNa kAmAdi doSo mane baLAtkAre paNa anucita pravRttiomAM dhakele che. | 11 | * tattvavivRtti: : etAvatImiti / 'he adhIza !' sakalasurA'surasevAgrahaNA'dhikArin ! | ahaM tvadaGghripadmaprasAdAd' tavacaraNakamalA''sevanena paramArthataH pUrvasmin jayatAkabhave svadravyakRtajinabhaktyaivA'rthAd bhaktyopArjitasya kuzalapunyasyodayenaiva / ' etAvatIM bhUmiM ' sadguru-sadadharmaprAptyAdikaM rAjyAdisampadAJca / 'tavAn' prAptavAnasmi / 'hI' khedadarzakA'vyayapadam / 'tadapi ' satyAmapi pUrvoktAyAM kuzalapunyaprAptasAmagyAM / 'smarAdyAH pApAH' kAmA'bhilASAstatsahabhAvinazcA'nye doSAH / 'mAM' madAtmAnaM / 'akAryeSu' vrtvipriitpravRttiSu / 'Tena' vaLAtkAreLa / 'niyoganti' parivanti / * TIkAno bhAvArtha: (1) tIrthaMkara mATe A zlokamAM adhIza zabda prayojAyelo che. adhIza zabdanI vyAkhyA A rIte karavAmAM AvI che : sakaLa suro ane asuronI sevA svIkAravAno adhikAra jemane prApta thayelo che te dhIza che. (2) kumArapALa rAjAe ahIM 'tvajJapadmaprabhAvAr tAvatI mUmima, matavAn' ApanA caraNakamaLanI sevAthI huM ATalI kakSAe pahoMcyuM chuM evo ekarAra karyo che. uparokta padano vistRta artha A rItano che, pUrva janmamAM kumArapALano AtmA jayatAka nAmano lUMTAruM hato. pApanA mAThAM phaLo e ja bhavamAM AMzika rIte ene anubhavavA paDyAM. ethI kaMika zAMta thayelA teNe jaina zreSThInA ghare nokarI svIkArI. zeThanI jinabhakti joine jinarAja pratye jayatAkane paNa bahumAna pragaTyuM. teNe atyaMta daridra avasthAmAM paNa potAnI pAMcakoDI dvArA aDhAra phUla kharIdIne svadravyathI jinapUjA karI. pUrvajanmamAM karelI svadravyakRta jinapUjA ahIM tvavaddhipadmaprasAvAr pada dvArA IMgita thayelI che. pUrvajanmamAM karelI jinapUjAnA prabhAve kumArapALe tyAre kuzaLa punya=punyAnubaMdhI punya bAMdheluM. jeno udaya kumArapALanA bhavamAM thayo. phalataH rAjya saMpadA maLI. sadguru ane saddharma maLyAM. kuzaLapunyathI maLelI A badhI sAmagrI tAvatAM bhUmim pada dvArA sUcita thayelI che. (3) rAghA padamAM atre kAma ane kAmanA sahabhAvI doSo dA.ta. kautuka, bhaya, adhairya, hAsya ityAdikano svIkAra karavAmAM Ave che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA ckaikkaikkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk (4) akArya pahano prastuta yonA saMha mAM zrAvayita vratothI viparIta Arya mevo artha iSTa gaNavAmAM Avyo che. * avataraNikA : jinanAthe satyapi me'hitamiti pUtkurvannAha* bhAvArtha: tIrthaMkara prabhu jevA svAmI che chatAM mAruM ahita thAya che evo pokAra havenI gAthAmAM thayo che. bhadraM na kiM tvayyapi nAtha ! nAthe, sambhAvyate me yadapi smarAdyAH / apAkriyante zubhabhAvanAbhiH, pRSThiM na muJcanti tathApi pApAH // 12 // * anvaya : he nAtha ! tvayyapi nAthe me bhadraM kiM na saMbhAvyate ? yadapi smarAdyAH pApAH zubhabhAvanAbhiH apAkriyante tathA'pi pRSThiM na muJcanti ! / / * zArtha : 4 nAthe-nAtha tarI + smarAdyAH= vigaire tvayyapi-tuMDote te. 59 pApAH hoSo me bhAru + zubhabhAvanAbhiH sArI bhAvanAmo 43 bhadraM tyAsa - apAkriyante=62 42||y cha kim na= bhATe nali tathApi to ye sambhAvyate-saMbhave .4 pRSThi pIcha + yadapi=d - na muJcanti=chor3atai nathI * cosno bhAvArtha : he prabhu! tArA jevo svAmI hovA chatAM mAruM kalyANa kema nathI thatuM? jo ke kAma vigere pApone nirmaLa bhAvanAo dvArA huM dUra to karuM chuM chatAM te hajI pIcho nathI choDatAM. / 12 // * tattvarucirvRttiH : bhadramiti | 'he nAtha !' bhagavan ! / 'nAthe tvayyapi' sakalajantusamuddhArasamarthe bhagavati nAthatvenA'GgIkRte'pi / 'kiM' kena kAraNena / 'me' mama | 'bhadraM' anavadyamanoyogasaMpAdanaM na saMbhAvyate ? / 'yadapi' prativikalpaH / 'smarAdyAH pApAH' kAmavAsanAdigUDhatamadoSAH / 'zubhabhAvanAbhiH' upAyadvayIbhiH Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA Ed saivaM (1) vipAkaMvicayadharmadhyAnena (2) saMvegasyotkarSakaraNena ca, sUkSmadoSanigrahAya mano'ticArapratikArAya cA'sAvupAyadvayI sAdhvI vartate, sAdhucaritaiH sopAdeyA / 'apAkriyante' dUraM nikSipyate / 'tathApi' satyapi tannirAkaraNasya prAgvarNite puruSArthe / 'pRSThi' sannidhiM na muJcanti / * TIkAno bhAvArtha : (1) svAmI jo samartha che to pachI sevakanI rakSA thavI ja joie. tIrthaMkara jevA svAmI che to pachI kAmadoSa vigere pApothI temanA bhakta evA ApaNo chUTakAro thavo ja joie. (2) madre me ri na saMbhAvyate ? mAruM kalyANa kema nathI thatuM ? AvI phariyAda jinarAja samakSa kumArapALanRpe karI che. TIkAmAM uparokta 'ma' padanI vyAkhyA 'niSpApa manoyoganI prApti evI karavAmAM AvI che. kalyANano matalaba niSpApa mAnasa. (3) mULa kRtimAM lakhyuM : kAmadoSa vigerene dUra karavAno prayatna zubhabhAvanAo dvArA thAya che. ahIM zubhamAvAmiH padanI vyAkhyAmAM mAnasika pAponA nigraha mATe be upAyono nirdeza thayo che-- (1) vipAkavicayadharmadhyAna H je doSathI mana grasAi rahyuM che te doSanA bhAvivipAkonuM ciMtana eTale vipAkavicayadharmadhyAna. 33 (2) saMveganA utkarSano prayatna H saMvega eTale mokSAbhilASa. mokSAbhilASane daDha ka2vo, vAraMvAra manane te mATe preravuM e saMveganA utkarSa mATeno yatna kahevAya. A be upAyo dvArA mAnasika pApothI kramazaH chUTI zakAya che. kama se kama te pApone nabaLA pADI zakAya che. zraddhALu puruSoe sUkSmadoSonA nirAkaraNa mATe uparokta A be upAyo sadA ya sevavA jevA che. @ * avataLiA : jinadarzanavirahabIjaM narakapAtaphalamityupadizannAha * bhAvArtha : GN tIrthaMkaranA darzanano viraha ja narakagamananuM kAraNa banyo che evuM havenI gAthAmAM jaNAve che. bhavA'mburAzI bhramataH kadApi manye na me locanagocaro'bhUH / nimnImasImantaLanArAviduHdghAtithityuM thamaleza ! || 13 || ' * anvaya : he Iza ! bhavAmburAzau bhramataH me kadApi locanagocaro nA'bhUH, anyathA nissiimsiimntknaarkaadidu:chAtithityuM tham ? / / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA vikkaikaikkkkkkkkkkkkkkk * zArtha : + Iza! svAmin ! + nA'bhUH-tuM nathI thayo - kadApi cyA35 555 . anyathA nati2 * amburAzi-samudra " nissIma sImA pArnu - bhvaa'mburaashau-sNs||235 samudramAM sImantako na2vAsana nAma 4 bhramataH prama 42di - atithitvamabhAnAta - me mAre nissImasImantakanArakAdiduHkhAtithitvaM locana netra sImantaka vigere narakAvAsonI sImA + gocara-viSaya bahAranI mahemAnagata locanagocaraH netrano viSaya + katham // bhATe ? * dono bhAvArtha : he nAtha ! saMsArasAgaramAM bhramaNa karatAM-karatAM me tane kyAreya joyo nathI. nahitara sImantaka vigere na27vAsonI sImA pAnI bhaDebhAnagata // bhATe mAre bhAvI paDe ! / / 13 / / * tattvarucirvRttiH : bhavA'mburAzAviti / 'he Iza!' sakalajIvadravyeSu agragAmitvaM vidhAtuM yogyo yaH saH / 'bhavA'mburAzau' pravAhato'nAdyanantapudgalaparAvartapramito'yaM saMsAravAsaH, vyaktitazca dvedhA, (1) anAdisAnto'pi sa (2) anAdyananto'pi, caramAvartibhavyAtmanAmapekSayA prathamovikalpa UrIkAryastathA cA'bhavyA'tmanAmapekSayA dvayovikalpa UrIkartavyaH, sa ca bhavodustaratvena samudropamastasmin / 'bhramataH' yonicakravAle itastataH punaH puno'TataH / 'me' madAtmanaH / 'locanagocaraH' darzanaviSayIbhUtaH / 'kadApi' prAktane'nantA'nante'nehasi / 'nA'bhUH' tvaM na bhUtavAn / 'anyathA' viparItatAyAM satyAM arthAt prApte'rhadarzane / 'nissImasImantakanArakAdiduHkhAtithitvam anekavAraM sImAparaM 'sImantaka' pramukhA''dveSu vahurudreSu pIDotkaTeSu narakavAseSu nivasanam / 'kathaM' kasmAt saMbhAvyata iti praznadarzakapadam / __ idamatra tAtparyam - jinadarzanavirahabIjaM narakAdibAdhAphalam / niHsevitavIjatvena no'ntazonarakapAtaH saMjAtaH / atha jinadarzanaM bhaktiklinnaM vidhIyate, narakasaMbhavo'vazyaM nirAkriyate / * no bhAvArtha : (1) pravAhanI apekSAe A saMsAra anAdi-anaMta che. vyaktinI apekSAe A saMsAra (1) manA-sAta 54che. (2) anAhi-anaMta 5 . (1) ya2mAvartama mAvI yUkhai Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA 20 Ed bhavyAtmAonI apekSA grahaNa karo to saMsAra anAdi-sAMta che. (2) abhavya jIvo kadIya caramAvartamAM AvatAM nathI tethI temanI apekSAe A saMsAra anAdi-anaMta che. Ama, anAdi-anaMta sthiti e saMsAranuM svarUpa thayuM. (2) A saMsArathI pAra utarelAM to anaMtA che paraMtu lagabhaga ati kaThinAipUrvaka teo saMsArathI taryA che. dustaratAnI apekSAe saMsArane sAgaranI upamA ApavAmAM AvI che. (3) gaNI na zakIe eTalI vAra ApaNo AtmA narakagatino atithi banelo che. naraka gatinA 'sImantaka' jevA atirudra ane pIDAdAyaka narakAvAsomAM sAgaropamo vyatIta karI cUkyo che. utkaTa pIDA tyAM sahana karI che. kAraNa ? bhUtakALamAM kyAreya ApaNane jinezvaranuM darzana lAdhyuM na hatuM. (4) uparokta upadezanuM tAtparya e che ke naraka-tiryaMcagatimAM AtmAnuM je adhaHpatana thAya che e to phaLa che. A phaLanuM bIja pahelAM zodho. bIja nirasta thaze to phaLa svataH nirasta thai jaze. enuM bIja che, tIrthaMkaranA darzanano viraha. jinadarzanano artha tIrthaMkarane jovA evo jema thAya che tema 'tIrthaMkarano dharma' evo paNa eno eka anya artha che. (1) darzana matalaba ke jovuM. (2) darzana matalaba ke dharma. ahIM baMne artha sApekSapaNe ghaTI zake che. Aja sudhImAM ApaNA AtmAe dharmanA abhAvasvarUpa jinadarzananA virahabIjanuM puSkaLa niHsevana karyuM che eTale anaMtIvAra narakagatirUpa phaLa cAkhavA paDyAM che. have jinadharmanuM bhaktibhInA haiye Asevana karIzuM to narakagamanano saMbhavamAtra nahi rahe. (5) tIrthaMkarane ahIM jJa kahyAM che. kUMjJa padanI vyAkhyA sakaLa jIvadravyonuM netRtva karavA mATe je yogya che te evI karavAmAM AvI che. * avataLiA : mahAmahimAnI jinacaraNau taccharaNamaGgIkurvannAha - * bhAvArtha : GN vItarAganA caraNo mahAmahimAzALI che, tenuM zaraNa havenI gAthAmAM svIkAravAmAM Ave che. cakrA'si-cApA'Gkuza-vajramukhyaiH, sallakSaNairlakSitamaGghriyugmam / nAtha ! tvadrIya zaraNaM to'smi, durvAramodAvivipakSamItaH / / 14 / / * anyaya : he nAtha ! purvAramohAvivipakSamIta: (ahaM) tvIya vA'ti-vApADaza-vatramulye: savrukSo: lakSitaM aGghriyugmaM zaraNaM gato'smi / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 kkkkk * zavhArtha : cakra = 245 asi=talavAra - cApa=dhanuSya aGkuza=Gkuza vajra={ndranuM zastra mukhya = pramukha * cakrA'sicApA'GkuzavajramukhyaiH= tha, aMDuza, 14, talavAra vigere... - sallakSaNaiH=zubha lakSaNo var3e lakSitam = khaMDita, suzobhita sevA 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA sskkkkkkk * tvadIyam=tArAM yugma =je, bheDaluM aMghriyugmam = tharaeAyugalanAM zaraNam=Azrayane durvAra=huHpethI roAya tevA bhIta=3rela * durvAramohAdivipakSabhItaH=duHSethI roDAya tevA rAgAdi zatruthI Darela evo (huM). gato'smi = pAbhelo dhuM nAtha! = svAmI * zloDano bhAvArtha : he nAtha ! rAgAhi aThTheya aMtaraMga zatrunothI huM urI gayo chaM. methI yaha, vana, talavAra, dhanuSya, aMkuza jevA zubhacihnothI aMkita thayelAM tArAM caraNakamaLanuM me zaraNa svIkAryuM che. / / 14 / / * tattvarucirvRttiH : cakreti / 'he nAtha !' nAthyata iti nAthaH, atraivaM sandarbhaH, laukAntikadevaiH saMyamasvIkArAya kRtA nAthanA yasmai saH / ' tvadIyaM' tAvakInaM / 'cakrA'sicApAGkuzavajramukhyaiH' taravAri-dhanuSya-zaGkhaghaNTApramukhaiH sarvotkRSTapuNyaprakRtiparicAyakairaSTA'dhikasahasrasaGkhyakaiH / 'sallakSaNaiH' cakri-tIrthaGkarAdi bAhyA'ntaraMgasAmrAjyasUcakaizcihnaiH / 'lakSitaM' aGkitam / 'aGghriyugmaM' caraNadvayaM / 'durvAramohAdivipakSabhItaH' rAgAdibhAvavairigaNa eva vipakSaH sa ca zrutakevalibhirapi durnivAryazcedasmAdRzAM pAmarANAM kA prabhutA ? atastena bhayaM prAptaH / pUrvoktaM tvaccaraNayugmaM 'zaraNaMgato'smi' dAsatvaM pratipanno's aGgIkRtadAsatvenaiva svIkRtazaraNasAphalyAt / * TIDAno bhAvArtha : (1) tIrtha42 bhagavaMtane khahIM nAtha ! zabda vaDe saMjodhAyAM che. nAtha zabdano artha saMskRta bhASAmAM mAMgavuM=prArthanA karavI evo paNa thAya che. A arthano saMdarbha laine nAtha zabdanI vyAkhyA lokAMtika devo dvArA saMyama svIkAra mATe jemane prArthanA thai hatI tevA prabhu' evI atre karavAmAM AvI che. (2) tIrtha'ranAyarazobhAMva, zaMSa, ghaMTa, dhanuSya, talavAra, aMDuza, yaha vigere 1008 shubhcihno aMkita thayelAM hoya che. A lakSaNo temanI sarvotkRSTapunyaprakRtinA paricAyaka che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 AtmaniMdAdvAtriMzikA kkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk (3) rAgAdibhAvazatruothI huM Darelo chuM evuM mULa kRtimAM kahevAyuM che. A kathananI spaSTatA TIkAmAM A rIte thaI che : zrutakevaLIo mATe paNa A rAgAdizatruo durjeya che mATe ApaNA jevA pAmara AtmAoe A zatruothI DaravuM paDe te atyaMta svAbhAvika che. (4) zaraNano svIkAra karavo eTale ke dAsatvano svIkAra karavo. jinezvaranA caraNanuM zaraNa levuM eTale dAsatva aMgIkAra karavuM. dAsatva svIkAro to ja zaraNAgati sArthaka Thare che. jyAM dAsatvano svIkAra nathI tevI zaraNAgati mAtra zabdo pUratI asarakartA hoya che. avatarIza : jinotkarSa svA'pakarpaJca saMvedayannAha* bhAvArtha : arihaMtanA utkarSanuM ane AtmAnA apakarSanuM saMvedana havenI gAthAmAM varNavAyuM che. upathArUtha ! zaraNa ! putha !, sarvajJa ! nipaTava ! vizvanAtha ! I dInaM hatAzaM zaraNAgataJca, mAM rakSa rakSa smarabhillabhalleH // 15 / / ke anyaya : he agaNyakArUNya !, zaraNya !, puNya !, sarvajJa !, niSkaNTaka !, vizvanAtha !, dInaM hatAzaM zaraNAgataM mAM smarabhillabhalleH rakSa rakSa / / na zabdArtha : puSya!=saubhAgyazAlI, je zaraVIVId=Azaro lenAra evA je zaraSya!=zaraNayogya, mAma=mane nipaTakka=AkSeparahita, ramara kaMdarpa * sarvajJa=samagra jagatanA jJAtA, 4 mig=vanecara * vizvanAtha!=traNa lokanA svAmI, matti=bhAlo je khyAkhya=gaNI na zakAya 4 marImannamatte =kaMdarparUpI bhIlanA teTalo karuNAbhAva rAkhanArA ! bhAlAthI sInama--duHkhI ja rakSa sa=bacAvo, bacAvo 4 hatA--manobaLa hArI gayela Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA kkaikkkkkaiaikaiaikkaikkkkkkkkkkkkkk zlokano bhAvArtha : Apa vizvanA nAyaka cho, sarvajJa cho, sobhAgI cho, AkSeparahita cho, zaraNarUpa cho ane apArakarUNAzIla cho. huM dIna chuM, hatAza chuM ane zaraNe Avela chuM. nAtha ! kaMdarparUpI vanecaranA bhAlAthI mane bacAvI lo ! // 15 / tavRttiH : agaNyeti / 'he agaNyakAruNya !' jIvasaGkhyAyA apyadhikatamaM karuNArasamAnaM yasya saH / 'zaraNya !' sarvazreSThazaraNA'rha !, sakala-zaraNadAtRbhyo'pyadhikasaGkhyakajIvAnAM zaraNadAnatvAt sarvazreSThazaraNyatvamarhati pratiSThitam / 'sarvajJa !' bhUta-bhAvi-vartamAnagocarAM samastadravya-guNa-paryAyamAlAM jAnAti yaH saH / 'niSkaNTaka !' kutIrthikaiH zatrutAgrastairapi strIharaNa-vratanAzAdayo jaghanyA AropA bhagavati nA'kSiptAstena bhagavAnahanneva niSkaNTakovartate / 'vizvanAtha !' uurdhvaa'dhstiryglokvivartinAM mUtAnAM svAmI ya: sa: | mAM-vAtmAna, krIdaze ? "hIna' sahAyaprArthanAjharam | puna: thaM ? 'hatAza' dhyeyaprANipUrvebsitamanovalam | puna: vIdeza ? "zarata' vecchA pramucrnnsevaasviikaarkrm / 'smarabhillabhalleH' kandarpovanecara ivA'sabhyaH sAdhucaritA'nabhijJaH sa eva migstasya matte -ttA, "rakSa-rakSa' trAdi trAdi | . TIkAno bhAvArtha : prastuta, paMdaramAM zlokamAM tIrthakara mATe 6 vizeSaNo prayojavAmAM AvyAM che- (1) sAdhu ruNa (2) zara9 (3) pu (4) sarvajJa (5) ninTa (6) vizvanAtha... A che vizeSaNonI arthagaMbhIra vyAkhyA nIce mujaba che(1) AvakAruq=tIrthakarano karuNArasa gaNI na zakAya tevo vizALa che. zI rIte ? A saMsAramAM jIvonI jeTalI saMkhyA che tethI paNa vadhu mAtrAmAM karuNArasa tIrthaMkaramAM samAyelo che mATe teo sAtha5Sya che.. (2) zara!=zaraNa mATenI sauthI vadhu yogyatA arihaMtamAM che. kema? A saMsAramAM zaraNa ApanArA jeTalAM paNa sthAna che, te badhAe jeTalAM jIvone zaraNuM ApyuM che; ethI vadhu jIvone eka arihaMta zaraNa Ape che. (3) puq=tIrthaMkaranAmakarmano udaya jyAre thAya che tyAre zeSa tamAma puNyaprakRtio prAyaH udayamAM AvavA mAMDe che. A rIte tIrthakarano puNyaprakarSa cakravartI ane iMdrathI paNa baLavAna bane che. mATe tIrthaMkaradevo sAkSAt puNyasvarUpa che. (4) sarvajJa!=tIrthakaro bhUtakALa, bhaviSyakALa ane vartamAnakALanA sakaLa dravyonA samasta paryAyo ane guNone ekI sAthe jANanArA hovAthI sarvajJa che. * Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA (5) nie!=kutIrthiko paNa arihaMta bhagavaMta upara strInuM apaharaNa karavAno athavA vratakhaMDana karavAno jadhanya AkSepa karI zakyAM nathI. eTaluM uccatama prabhunuM cAritra hatuM. AthI prabhu niSThu che. (6) vizvanAtha!=urdhvaloka, adholoka ane tinlokamAM je je devo ane temanA IMdro, manuSyo ane temanA rAjAo rahe che te sahue vItarAganuM sevAvrata svIkAreluM che mATe prabhu vizvanAtha che. 39 ApaNo AtmA (1) dIna che (2) hatAza che (3) zaraNAgata che. A traNeya avasthAonI vyAkhyA nIce mujaba che. (1) TInaM=sahAya meLavavA mATe AjIjI kare tene dIna kahevAya. A sthiti ApaNA AtmAne lAgu paDe che mATe te TIna che. (2) jjatAzaM=je dhyeya sAthe pravRtti zarU karI hoya te dhyeyanI siddhi thayA pUrve ja pravRtti karavAnuM manobaLa tUTI jAya te hatAzA che. AvI hatAzA ApaNA AtmAmAM dharabAyelI ja che mATe ApaNe tAza chIe. (3) zarata=svecchAthI sevAno svIkAra karavo tenuM nAma zaraNAgati. ApaNe svecchAthI jinacaraNanI sevA svIkArI che mATe prabhunA jJarAta chIe. kaMdarpa vanecara=bhIla tulya che. kaMdarpajanita adhyavasAyo bhIlanA hAthamAM rahelA bhAlA samAna che. enAthI bacelAM rAkhavAnI prArthanA atre thai che. * avatarAi : duSkRtanAzoprAyastu jina eveti saMvadannAha - * bhAvArtha : ON duSkRtanA kSayano upAya arihaMta ja che evuM havenI gAthAmAM kahe che. tvayA vinA duSkRtacakravAlaM, nA'nyaH kSayaM netumalaM mameza ! / ko vA vipakSapraticakramUlaM cakraM vinAcchettumalambhaviSNuH ? / / 16 / / * anvaya : he Iza ! mama duSkRtacakravAlaM kSayaM netuM tvayA vinA'nyonA'lam, vipakSapraticakramUlaMcchettuM cakraM vinA ko vA'laMbhaviSNuH ? || Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA klikaikailikaikailikailikai * zArtha : + Iza!-De svAmina " vipakSa zatrupakSa mama bhArA - praticakramUlaM prativAsudeva * duSkRta-pApo. che mULa jenuM tevA cakravAla samUha - vipakSapraticakramUlaM prativAsudevanA - duSkRtacakravAlam=pA5samUhane sainyane kSayam nAza ta26 + chettum=toDA bhATe - netum= 4q / bhATe - cakraM vinA=25 sivAya + tvayA vinaataa| vinA - ko vA anyaH=I alaMbhaviSNuH=samartha cha ? * nA'lam=samartha nathI * dono bhAvArtha : he svAmin ! mArA pApasamUhano kSaya karavA mATe tArA vinA anya koI samartha nathI. prativAsudevanA sainyane toDavA mATe sudarzana cakra sivAya koI tAkAtavara hoI zake ? ! 16 * tattvarucirvRttiH : tvayeti ! 'he Iza !' pApazuddhidAtaH ! / 'tvayA vinA' bhagavatA prAptalokottaradaivatvena vinA / 'anyaH' lokikadaivatvavAn / 'mama' mAmakInaM / 'duSkRtacakravAlaM' anekapApasambhavamaticArasainyam / 'kSayaM netum' zodhanIkartu-pratyupAyaM prAyazcittarUpaM pradAtum / 'nA'laM' na kSamaH / ayamatra dRSTAntaH 'vipakSapraticakramUlaM' pratyardhacakrI prativAsudevaH, sa eva mUlamAzrayamudgamaM yasya tAdRzaM vipakSaM praticakriNaH sainyam / 'chettuM' vinAzayitum / 'cakraM vinA' sahasrayakSaiH sevitaM zastravizeSaM cakraM sudarzananAmAnaM vimucya / 'ko vA'laM bhaviSNuH ?' savalaH ko'nyo'sti ? / / sArAMza evam-anAdisaMgatAH pApasaMskArAH praticakravartisainyasamAnAzcedarhatAM sevAstAnAmUlaM nihantuM sudarzanacakrasamA, sevadhvam / / *2ImAno bhAvArtha : (1) tIrtha42 vo bhATe mahA Iza za06 152|yoch. zazanI vyAdhyA 21sti pApazuddhidAtaH ! pAponuM prAyazcitta denArA evI karavAmAM AvI che. (2) aticAronI zuddhi karAvavAnuM sAmarthya laukika devomAM hotuM nathI. te kevaLa arihaMtamAM ja hoya che. kema ke lokottarakakSAnuM devatva arihaMtane prApta thayeluM che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA 41 ekaikaikkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk (3) prativAsudevanA sainyane mULamAMthI ukheDI devuM hoya to eka hajAra yakSadevo jenuM sAnidhya kare che tevuM sudarzanacakra hAthavaguM hovuM joIe. sudarzanacakra sivAya ekeya zastranI evI tAkAta nathI ke prativAsudevanA sainyano mULamAMthI nAza karI de. basa, duSkatonuM Asevana karavAnA ApaNA saMskAro khUba UMDA che. duSkato svayaM paNa prabaLa baLavAna che. puSkaLa mAtrAmAM ApaNe duSkato karyA che. mithyAtvI devomAM duSkatono kSaya karavAnI ja zakti nathI to pachI karAvavAnI zakti zuM hoI zake ? e zakti mAtra vItarAgabhagavaMtamAM che. (4) tAtparya e che ke anAdithI AtmAne vaLagelAM pApanA saMskAro prativAsudevanA sainya samAna che. jyAre jinarAjanI sevA sudarzana cakra jevI che. je pApasaMskArono samULago nAza karI de che. avataravA : mAvADarivAthI rannAda- . bhAvArtha : aMtaraMga zatruonI pIDA aMgenAM AMsu havenA zlokamAM darzAvavAmAM Ave che. yada devadevo'si mahezvaro'si, budadho'si vizvatrayanAyako'si / tenA'ntaraGgArigaNA'bhibhUta-stavA'gratorodimi hA ! sakhedam // 17 // devadevo'si, mahezvaro'si, buddho'si, vizvatrayanAyako'si, tena tavAgrataH antaraMgArigaNAbhibhUtaH (6) savetaM dA! romi || zabdArtha : ja kAraNake che tena=tethI revavokasi tuM devAdhideva che * tavAIgrata:=tArI samakSa #maherosikatuM zaMkara che saMtaraM=aMdaranA=mAnasika yuddho si tuM buddha che rizatru vizvatrayanAyakoSavi=traNe lokano che ana=samUha nAtha che # mamUta=hArela Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA evkaikllvaikaikaikkkkkkkkkkkkkkkkkk ja maMtarariA DamimUta:=mAnasika 4 rami raDuM chuM zatruonA samUhathI hArela (huM) 4 =beTadarzaka avyayapada sahela--viSAda sahita A zlokano bhAvArtha : tuM devAdhideva che, zaMkara che, buddha che, traNa bhuvanano nAtha che tethI tArI samakSa huM khedapUrvaka raDI rahyo chuM kemake AMtarika zatruonA ToLAe mane harAvI dIdho che. je 17 | tattavRttiH : yaditi / 'devadevo'si' tvaM devAnAmuparyasi, dvidhA, (1) prathama-sarvepu mithyAtvavAsiteSu laukikadeveSvarhatAmuparitvaM tadgatadopA'bhAvAt, (2) dvitIyam-samyagdRgbhizcatuHpapTidevendraiH sevA'GgIkaraNAtteSvapyarhatAmuparitvam / 'mahezvaro'si' auzvaryavAn Izvaro'sAmAnyaizvaryAzca mahezvaronigadyate, catustriMzadatizayAnAmasAdhAraNaizcaryaprAptestvaM mahezvaro'si, zambhupakSe kAmadAnavanigraheNa prAptabrahmacaryazvaryAnmahezo'si / 'vudgho'si' prAptakevalajJAna-darzano'si / 'vizvatrayanAyako'si' paJcakalyANakavelAyAM trilokavAsijantunAM sukhapradAnena trilokIpatirasi / 'tena tavA'grataH' kAraNenA'nena tvatsamakSam / antaraMgArigaNAbhibhUtaH' kAma-krodha-mada-mAna-mAyAlobhaiH dhRtAnekaparyAyA'ntaraiH parAjitaH (ahaM) / 'sakhedam' hArdikapazcAttApapUrvakam / 'rodimi' svakRta - TIkAno bhAvArtha : (1) vItarAga bhagavaMto devonA paNa deva che. vojhari tuM devonoM paNa deva che. A padanI vyAkhyA ahIM evI thaI che ke arihaMto devonA uparI che. be rIte- (1) laukika saghaLA devo mithyAtvathI vAsita che tethI doSothI bharelo che. A doSone prabhue dUra karyA hovAthI emanAmAM lokottara devatva pragaTyuM che. A rIte laukika devo karatAM teo uparanA sthAne che. (2) samyagdaSTi 64 IMdroe paNa prabhunI sevA svIkArI che tethI temanAthI paNa uparanA sthAne arihaMta che. (2) mahezvarogati vItarAga bhagavaMta mahezvara che. aizvaryane dhAraNa kare te izvara. vizALa aizvaryane pAme te mahezvara. prabhune 34 atizayonuM advitIya aizvarya sAMpaDyuM che tethI mahezvara che. have, mahezvarano artha zaMkara karo to paNa te vItarAgamAM A rIte ghaTI zakaze. prabhue kAmadAnavano nigraha karyo che ane brahmacaryanA aizvaryathI prabhuyukta che tethI mahezvara che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA 43 (3) tIrthakaro yuddha che. zI rIte ? kevaLajJAna ane kevaLadarzanamAM bodhagrahaNa karavAnI je zabdAtIta kSamatA che te anyatra kyAMya nathI. AvA kevaLajJAna ane kevaLadarzana vitarAgadeve meLavyAM che ethI teo buddha che. (4) tIrthakaro traNa lokanA nAtha che. vizvatranAkoDari | A padanI vyAkhyAmAM kahevAyuM che : pAMca kalyANakonI veLAe traNe lokanA jantuone prabhue sukhanuM pradAna karyuM che tethI temanuM tribhuvanapati pada yogya Thare che. (5) kAma, krodha, lobha, mada, mAna, mAyA.. A cha aMtaraMga zatruo che. temanAthI ApaNo AtmA hAryo che. hAranuM duHkha raDavuM che to e mATenuM sthaLa vItarAga bhagavaMta che. ahIM raDavuM minI vyAkhyA svakRta-duSkatanI gaha karuM chuM evI thaI che. khedapUrvaka raDavAno artha pazcAttApapUrvaka duSkRta gaha karuM chuM evo darzAvAyo che. avatarA : mohatimirovalavattara itynubhvnnaaheka bhAvArtha : mohanuM aMdhAruM ati baLavAna che evo anubhava havenI gAthAmAM prastuta kare che. svAminnadharmavyasanAni hitvA, manaH samAdhau nidadhAmi yAvat / tAvatkrudhevA'ntaravairiNo mAma-nalpamohAndhyavazaM nayanti // 18 // anyaya : ___ he svAmin ! adharmavyasanAni hitvA yAvat manaH samAdhau nidadhAmi tAvat krudheva antaravairiNo mAM analpamohAndhyavazaM nayanti / / zabdArtha : 4 sadharma dharmavirodha jamanamanane je vyasana=cauryAdi sAta vyasana che taHTdho-upazamamAM 4 sadharmavyasanAni=dharmano virodha temaja nivaghAma=sthApuM chuM corI vigere sAta vyasanone # tAva=teTalAmAM * hitva=tyAgIne * gheva=jANe krodha vaDe jayAva--jeTalAmAM ja saMtariNa:=bhAvazatruo Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA kekaikkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkl mAM mane je nampamodIcyavazaMkapuSkaLa 4 nava=puSkaLa mohatimirane havAle 4 mohAcca=mohano aMdhakAra je naryAnti laI jAya che je vaza=tAbe zlokano bhAvArtha : he nAtha ! dharmanA virodhane ane cauryAdi sAtavyasanane tyajI daIne jyAM huM manane upazamamAM sthApuM chuM, tyAM jANe krodhe bharAyelAM bhAvazatruo mane mohanA gADha aMdhArA tarapha kheMcI jAya che. | 18 ||. tAdhivRttiH : svAminiti / 'he svAmin' mama dharmaguro !, jIvanadAyin ! | 'yAvat' puruSArthA'tizayena / 'adharmavyasanAni' adharmazca vyasanAni cetyadharmavyasanAni, pApAnubandhaprabhavaH paramArthavirodhI kriyAvyApAro'dharmaH, parastrIsevanAdIni vyasanAni, ubhayAnyapi / 'hitvA' parityajya / 'manaH samAdhau' mAnasaM saMvegavAsitAyAM pariNAmadhArAyAM / 'nidadhAmi' sthApayAmi / tAvat' sthApanApravRtteranukSaNameva / 'theva' tevena phuva | 'antarina: viSaya-vaSAyA. | 'nA' mAtmAnam | 'manamohAavaza' punarnirbhadAyA'tiduSkaro'vivekagrastavicAraH sa eva tamaH, tasya vazaM-adhInaM 'nayanti' kSipanti / ja TIkAno bhAvArtha : (1) tIrthaMkara devo ApaNA dharmaguru che mATe paNa svAmI che ane jIvananA dAtA che ethI paNa svAmI che. (2) pApanA anubaMdhanA kAraNe udbhavelo ane mokSa mATe pratikULa evo mana-vacana-kAyAno vyApAra eTale adharma. paramArthano virodhI pratyeka adhyavasAya dharma che. paramArthano virodha eTale mokSano virodha. paramArthano svIkAra eTale mokSanI AkAMkSAno svIkAra. (3) samAdhinI vyAkhyA karatAM atre kahevAmAM AvyuM che ke mokSanI abhilASA eTale saMvega. AvA saMvegathI ota-prota thayelI pariNAmonI dhArAne cittanI samAdhi kahevAya. (4) mohano aMdhakAra eTale zuM? sAra ane asAranA vivekanI gerahAjarIne ahi mohano aMdhakAra kahevAmAM Avyo che. avivekane AdhIna thayeluM vicArataMtra eTale mohanuM aMdhAruM. A aMdhArAne bhedavuM atyaMta muzkela che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 AtmaniMdAdvAtriMzikA vilailailailaikaikaikkkkkkkkkkkkkkk * avataraNikA : heye heyabuddherabhAvomAM bAdhata iti pUtkurvannAha* bhAvArtha : heya padArthamAM heya buddhi nathI TakatI evI phariyAda havenI gAthAmAM karI che. tvadAgamAd vedmi sadaiva deva ! mohAdayo yanmama vairiNo'mI / tathApi mUDhasya parA''ptabuddhyA, tatsannidhau hI na kimapyakRtyam // 19 // * anvaya: deva ! tvadAgamAd sadaiva vedmi yadamI mohAdayo mama vairiNaH, tathA'pi mUDhasya (mama) tatsannidhau parAptabuddhyA kimapyakRtyam na hi / / * zaEArtha : * deva! marihaMta ! + tathApi=to 59 - tvadAgamA=nipravayana 25 + mUDhasya bhUDha mevA bhane - vedmi=j chu - tatsannidhau-te (mohanI) 4rImA ya=3 + parAptabudhyA=(ta bho ) bhagavAna * amImA hoya tevI matithI - mohAdayaH=bho hoSo 4 kimapi-234 55 - mama mA akRtya-na 42vA yogya - vairiNaH zatrumo cha na=(eur) nathI * so'no bhAvArtha : he deva ! tArA AgamonA mAdhyame e jANuM chuM ke A mohAdi doSo mArA zatru che chatAM e doSonI upasthitimAM jANe te badhAM mArA paramezvara hoya tema kazuMya akRtya lAgatuM nathI. // 19 // * tattvarucirvRttiH : tvadAgamAditi / 'he deva !' kSAyikabhAvanippannavilasadAtmAnubhava ! / 'tvadAgamAd' gurusannidhau tvadvacananikSepagrahaNAdAdAgamAdipravacanazravaNAt kramazaH sthiravodhAt / 'vedmi' anubhavAmi / yad 'amI mohAdayaH' mano-vAk-kAyavyApArAn pAparUpAn pApaphalAn pApAnuvandhinazca sarjayantyomalinapariNatayaH / 'mama' AtmanaH / 'vairiNaH' zatrava eva / 'tathApi' evaM satyapi / 'mUDhasya' alpA''gamasyA'pi bahvAgamA'haGkAraprAptasya mama / 'tatsannidhau' mohAdInAmudayena prastAvite pApavyApAre / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46. 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA kolaikkaikkkkkkkkkkkkkkkkkkk 'parAptavuddhyA' paramadoSamayo'pi sa pApavyApAroviSayopabhogAdirupa AptavadupAdeya etAvatyA tIvAsaktyA / 'kimapi akRtyaM na' kaNAgramapi heyabhAvo bhAsate na hi / 'hI' khedArtham / / ja TIkAno bhAvArtha : (1) tIrthakara devA mATe ahIM pheva zabda prayojAyo che. A heva zabdanI vyAkhyA kSAyikabhAva dvArA utpanna thayelo AtmAnubhUtino vilAsa jemanAmAM che tevA bhagavaMta...' evI karavAmAM AvI che. (2) Agamo to tIrthakarano vacananikSepo che. jenI prApti zAstrabodha dvArA Aje paNa saMbhavita che. zAstrabodha sadgurunI kRpA vinA maLe te zakya nathI. zAstrabodha maLyA pachI tenuM . sthirIkaraNa thavuM joie. je sAtatyapUrvakanA prayatnathI thAya che. ' (3) mohAdi doSo eTale? mana, vacana ane kAyAnA vyApArone pAparUpa, pApaphalaka ane pApAnubaMdhI banAvI denArI malina pariNati.. (4) TIkA kahe che : ApaNe sAva thoDuM jJAna pAmyAM chIe chatAM ghaNAM jJAnI hoie evo ahaMkAra dhAraNa karyo che mATe ApaNe mUDha chIe. (5) viSayasukhanA upabhoganI pravRtti pApavyApAra svarUpa che. je atyaMta doSamaya che chatAM emAM ApaNane evI Asakti che jANe viSayone bhagavAna ja mAnI lIdhA hoya. A AsaktinA kAraNe viSayaceSTAmAM athavA pApavyApAramAM ApaNe heyabuddhi paNa TakAvI zakatAM nathI. savataraNacho : mohAdibhyobibhyannAha- bhAvArtha : mohAdi doSothI DarelA graMthakAra tenI rajUAta kare che. mlecche-nRzaMsairatirAkSasaizca, viDambito'mIbhiranekazo'ham / prAptastvidAnI bhuvanaikavIra !, trAyasva mAM yattavapAdalInam / / 20 // * kanvaya : amImi: naiche. nRzaM tirAkSaza damanezovinvita:,muvanevIra ! nI () prApta , tava pAdalInaM mAM trAyasva / / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA * zavhArtha : ^ amIbhiH=khA jaghA vaDe :=242001 93 nRzaMsaiH = ghAtaDIkho vaDe atirAkSasaiH=2rAkSasa ratAM pA bhUMDA tattvo vaDe aham=DuM anekazaH=ane'vAra viDamvitaH=viDaMjanA pAbhelo dhuM ke * idAnIm=have := (tuM) bhaNyo che prAptaH = ( tava =tArA ^ pAdalInam=tharazobhAM DUjesAM mAM=bhane bhuvanaikavIra ! = he 4gatamAM khemAtra parAmazIla ! trAyasva = jayAvI se 47 * sono bhAvArtha : A (mohAdi) mleccho, ghAtakIo ane rAkSasa karatAM paNa bhUMDA tattvo vaDe huM vAraMvAra viDaMbanA pAmyo chaM. he vIra ! havetuM prApta thayo che. tArA yarazomAM DUjesAM mevA bhane jayAvI le. // 20 // * tattvarucirvRttiH : mlecchairiti / pUrvavivRtA mohAdayodoSAH kIdRzA vartante ? tannirupayati / 'amIbhiH ' mohAdibhiH / kathaMbhUtaiH ? 'mlecchaiH' bhavATavImullaGghayatAM bhavyAtmanAM sadgatidhanaharaNatvena mlecchatA''pannaiH / punaH kathaMrUpaiH ? 'nRzaMsaiH' dopavuddhidAnena sadgatAvapi durgatimArge haThAnnayanatvAd mlecchAdhikakrUraiH / punaH kIdRgbhiH ? 'atirAkSasaiH' prAptabodhiSvapi sumanassvabhinivezamutpAdanena dravyatovibhASayA bhAvato nizcayena vratakhaNDanakaratvena rAkSasAdapi nimnaiH / 'ca' samuccayArthakaH / 'ahaM' madAtmA / 'anekazaH ' pUrva-pUrvatarajanmasu vAraMvAram / 'viDambitaH ' chala nAviSayIkRtaH / evaM satyathA'yamevopAyaH- 'bhuvanaikavIra !' tribhuvanajanastabdhakAriparAkramazIla ! / 'idAnIM ' asmin bhave / tvaM 'prAptaH' zaraNIkRtaH / 'yad' ataH | 'tava' bhagavataH / 'pAdalInaM' sevAkaraNA'bhilASukam / 'mAM' madAtmAnaM / ' trAyasva' mohAdibhyaH rakSa rakSa / / * TIDAno bhAvArtha : (1) A zlokamAM mohAdi AMtarika doSono paricaya karAvavAmAM Avyo che. e pachI A doSono tiraskAra karavAmAM Avyo che ane aMte ukta doSothI bacAvI levAnI abhyarthanA paNa karavAmAM AvI che. (2) mohAhi ghoSo devAM ? A - mleccha ThevA. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 B-dhAtakI jevA. C-rAkSasathI bhUMDA. zA mATe ? A- aTavI ullaMghana karanAranuM dhana lUMTI lenArA mleccho hoya che. saMsArasvarUpa aTavInuM ullaMghana karI rahelAM ArAdhaka pAse sadgatisvarUpa je dhana raheluM che tene jhUMTavI levAnI vRtti A mohAdi doSonI che mATe te mleccha che. aaaaaaa B-- amAnavIya-krUra kAryo ka2nA2ne nRzaMsa kahevAya. dR eTale mAnava ane zaMsa eTale mAnavane lajave tevA kAryo karanAra. mohAdi doSo nRzaMsa che. kema ke dharmakriyAnA baLe sadgatimAM pahoMcI gayelAM jIvomAM paNa te pApabuddhi pedA karAve che ane e rIte te jIvone pharIne baLAtkAre durgatinA mArge lai jAya che. 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA C- samyagdarzana pAmelA jIvomAM mithyAmatano athavA matikalpita matano abhiniveza pedA karAvavAnuM akArya A mohAdi doSo kare che. abhiniveza jyAM pedA thayo tyAM vratakhaMDana thayAM vinA rahetuM nathI. abhiniveza jene pedA thayo che tevA sAdhunA dravyasAdhudharmanuM khaMDana thAya paNa kharUM ane na paNa thAya. paraMtu tenA bhAvasAdhudharmanuM khaMDana to tatkSaNa thai jAya che. Ama, mohanI senAe sAdhupaNA sudhI pahoMcI gayelAM AtmAne sAdhuvezamAM rahevA dai tenA sAdhupaNAne ja khatama karI dIdhuM. ethI mohAdi doSo tirAkSasa rAkSasathI bhUMDA che. * avataLiA : (3) A mohAdi doSothI ApaNo AtmA pUrva-pUrvatara janmamAM khUba kadarthanA pAmyo che. A bhavamAM arihaMtanI sevA svIkAravAnI have taiyArI che mATe ApaNe adhikArapUrvaka kahIe chIe ke he arihaMta ! mane bacAvI lo ! saMyamagrahaNecchAM prakaTayannAha 7110 * bhAvArtha : saMyamagrahaNano manoratha havenI gAthAmAM prakaTa karyo che. hitvA svadehe'pi mamatvabuddhiM, zraddhApavitrIkRtasadvivekaH / mutttoDanyatA: samazatrumitra:, svAmin ! vA saMyamamAnidhye ? || 20 || Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA * zavhArtha : svAmin = he bhagavaMta ! svadehe = potAnI ayAmAM + api = pa mamatvabuddhiM=bhohabuddhine hitvA = tyAgI ne k * anvaya : he svAmin ! svadehe'pi mamatvabuddhiM hitvA zraddhApavitrIkRtasadvivekaH muktAnyasaGgaH samazatrumitraH kadA saMyamamAtaniSye ? / / 21 / / zraddhA=sabhyatva pavitrIkRta = pAvana resa sadvivekaM = sAyA - poTAnI nirzaya * zraddhApavitrIkRtasadvivekaH = sabhyaGgatva vaDe pAvana karela samyag viveka buddhivALo * zloDano bhAvArtha : B 49 mukta = choDe anyasaGga=jIbha (pauhUgasiGa) no sahavAsa muktAnyasaMga := choDI hIgho che anyano saMga jeNe tevo samazatrumitraH = huzmana jane mitra upara samAna mativALo chGT=$412 saMyamaM dIkSAne AtaniSye = ahae| urIza ! he bhagavaMta ! potAnI kAyA upara paNa mohabuddhi tyAgIne, samyaktva dvArA pAvana thayelI vivekabuddhi dhAraNa karI, anya padArthono saMga choDI dai, duzmana ane mitro para taTastha mati prApta urI huM pyAre prAbhyA svIarIza ? || 21 | .* tattvarucirvRttiH : hitveti / 'he svAmin !' bhagavan ! | 'svadehe'pi' nijazarIre'pi kiM puna rdhana-dhAnya- kalatraputrAdiSu ! iti 'api' zabdasyA'rthaH / 'mamatvabuddhiM' adhikArabhAvanAM madIyedaM na parakIyamityAkArAm / 'hitvA' tyaktvA / ' zraddhApavitrIkRtasadvivekaH' darzanamohasya kSayopazamena kSayena vA dhavalIbhUtayA heyopAdeyanirNayabuddhyA sthiravairAgyavAsanaH / 'muktA'nyasaGgaH ' gRhItasvajanAdidhUnanaH / 'samazatrumitraH' zatrau mitre ca niSpakSapariNAmaH / kadA 'saMyama' bhAgavatIM pravrajyAM 'AtaniSye' ye ? | * TarIDAno bhAvArtha : (1) zarI2 upa2 puSkaLa moha che. kAraNa ke A zarIra mAruM che evI adhikArabhAvanA tyAM rahelI che. zarIra pratyenI mohabuddhine haTAvavI hoya to prathama A zarIra mAruM che evI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA kku adhikArabhAvanAne haTAvavI paDe. AthI ja svavedaMDapi mamatvavRddhi hitvA nI vyAkhyA 'zarIra pratyenI adhikArabhAvanA tyAgIne' evI atre karI che. ahIM pi zabdano prayoga sUcaka che. zarIra pratye paNa evuM je kahyuM eno artha e thayo ke zarIra sivAyanA putra, kalatra, dhana, dhAnya vigere parigrahanA jeTalAM viSaya che te sahumAM paNa mamatvanI buddhi tyAgI devAnI che. mamatvabuddhi eTale 'A mAruM che, anyanuM nahi' evI adhikArabhAvanA. (2) vairAgyane jo sthira karavo hoya to heya zuM che ane upAdeya zuM che eno Dagale ne pagale nirNaya karI zake tevI buddhi joie. heya ane upAdeyano nirNaya karanArI A prakAranI buddhi eTale sAcI vivekabuddhi. AvI vivekabuddhi tyAre ja pragaTa thAya jyAre darzana mohanIyano kSayopazama athavA kSaya thayo hoya. vivekabuddhi samyagdarzana dvArA pedA thAya che ane vairAgyanI sthiratAne pedA kare che. (3) svajana vigere parapadArthono tyAga karavo enuM nAma svajanadhUnana. AvuM svajanadhUnana karavA jevuM che ema mAnavuM ane A maMtavyanuM AcaraNa paNa karavuM enuM nAma muttancisaMgaH avasthA. (4) niSpakSapariNAma eTale ja sAcI samAnatAnI bhAvanA. je duzmana ane mitra u52 hovI joie. (5) uparokta cAre muddAonI vicAraNA zlokamAM thai che ane A cAra kAryo karyA pachI saMyama svIkA2vAnI icchA kavie pragaTa karI che. jenI TUMkI noMdha nIce mujaba che- A- zarIra ane anya tamAma padArtho pratyenI adhikArabhAvanAno tyAga. B- samyaktva vaDe pedA thayelI heya ane upAdeyano nirNaya karatI vivekI prajJA. C- svajanadhUnana. D- niSpakSa pariNAma... ane e pachI saMyama svIkAra. * avataraNikA : AtmIyoshaM nopekSyazceti saMvedayannAha - * bhAvArtha : huM arihaMtano AtmIya chuM ane upekSAne lAyaka nathI evI saMvedanA havenI gAthAmAM rajU thai che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA kaiaikkaiaikkaikaikllaikaiainnnaiaikaiaikkaiaikkll tvameva devo mama vItarAga !, dharmo bhavadarzitadharma eva / / iti svarUpaM paribhAvya tasmAnopekSaNIyo bhavatA svabhRtyaH // 22 // * anvaya : he vItarAga ! tvameva mama devaH, bhavadarzitadharma eva dharmaH, tasmAditi svarUpaM paribhAvya bhavatA svabhRtyaH nopekSaNIyaH / / * zabdArtha : 4 vItarAga!= 2|2hit ! * dharmaH (bhA3) dharma (cha) + tvam=tuM + tasmAd tathA eva=8 - itimA prabhArI 4mama bhArI * svarUpam=paristhitine - devaH 41 (cha) paribhAvya=viyArIne - bhavadarzitaH mApano zavito " bhavatA mApana vArA dharmaH=dharma . + svabhRtyaH=potAno seva eva=4 na upekSaNIyaH upekSAlAya nathI * mono bhAvArtha: he vItarAga ! Apa ja mArA deva cho. Apano kahelo dharma ja mAro dharma che. tethI A prakAranI paristhitino vicAra karI Ape ApanA sevakanI upekSA karavI joie nahi. / 22 . * tattvarucirvRttiH : tvamiti / 'he vItarAga !' astarAgadoSaH trayodazaguNasthAnalambhanatvAt / 'tvameva' bhagavAneva / mama devaH' AgamaparIkSayA devatvena svIkRtatvAnmadArAdhyatamaH / atra 'evakAra' prayuktyA nirdiSTamidam yaduta 'evakAramAtre' sarvatra nAnekAntavirodhaH, anekAntavirodhastu vikalpasyA'pratisevAyAm, evakAramAtravirodhinastvaviditA'nekAntA vartante, jainapravacane yathAsthAnaM svIkRtirevakArasya / 'dharmaH' kriyAhetuH zubhapariNAmaphalaH / so'pi 'bhavadarzita eva' samavasaraNaM virAjatA'rhatA prarUpito yaH sa ev| 'iti svarUpaM' pUrvoktamarthAt pratijJAvAcakena pUrvapadadvayena vijJaptasvakIyavizvAsayogyatvam / 'paribhAvya' vicArya / 'bhavatA' bhagavatA tvayA / 'svabhRtyaH' dAsAnudAso'ham / 'nopekSaNIyaH' na sarvathopekSAviSayIkartavyaH / nanuvItarAgo nopekSAM dadhAti, na prIti, tadAnImevaM prArthanArItirvItarAgaviSaye kathaM saMgatA bhavati ? saMgatamidam, kAraNamevam, vayaM rAgAyattA uktayA prArthanArItyA vItarAgAya prItiM vardhayiSyAmahe, tayA bhagavatkRpAgrahaNayogyatA vikAsaH, yogyatAvikAsena guNavikAso'vazyaMbhAvI tena ca zreyaH prNpraa|| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA ----- * TIkAno bhAvArtha : (1) mArA deva ekamAtra arihaMta che ane mAro dharma je arihaMte bhAkhyo che te ja che. AvI vAra=jakAra pUrvakanI pratijJA prastuta zlokamAM mahArAjAe karI che. vAra=jakAra anekAMtavAdane saMmata che ke nahi ? enI TUMkI carcA TIkAmAM prastuta thai che. jyAM jyAM vAra=jakArano prayoga dRSTigocara bane che tyAM-tyAM anekAMtavAdanuM khaMDana mAnI levAnI jarUra nathI. anekAMtanuM khaMDana vAra mAM nathI, paraMtu vikalpanA (apekSAonA) asvIkAramAM che. jeo vAra=jakArano prayoga thAya ja nahi tema samajI beThA che teo anekAMtavAdathI hajI aparicita che. jainazAsanamAM yathAsthAne vAra=jakArano svIkAra thayelo che. (2) deva tene kahevAya je ApaNI zraddhA ane pUjAnuM pAtra che. ApaNuM manogata jyAM ApaNe rajU karI zakIe chIe. je Apta che. (3) zraddhAno je hetu che te deva che ane kriyAno je hetu che te dharma che. dharmaH ciAhetuH / Avo dharma eTale samavasaraNamAM virAjelA arihaMte kahelo dharma. (4) vItarAga kyAMya pakSapAta rAkhatA nathI. koinIya upekSA karatAM nathI ke koineya prIti karatAM nathI to pachI vItarAgane tame mArI upekSA karI nahi evuM kahevuM asaMgata nathI ? ziSye prazna karyo che. uttara H nA. asaMgata nathI. enuM kAraNa sAMbhaLo. A eka prakAranI prArthanA paddhati che. evI paddhati jenA thakI vItarAga pratyeno ApaNo prazastarAga vRddhi pAme che. prazastarAganI vRddhi jema jema arihaMta pratye thaze tema tema temanI kRpA jhIlavAnI yogyatA ApaNAmAM vikasatI jaze. yogyatAno vikAsa guNa vikAsanI taka ubhI karaze ane guNano vikAsa kalyANanI paraMparAnuM pradAna karaze. * avataLiA : kAmAdayodoSAstvatsaMbandhinaM ropaM mayi varpayantItyAvedayannAha * bhAvArtha : kAmAdi doSo vItarAga pratyeno roSa mArI upara ThAlavI rahyAM che evuM Avedana havenI gAthAmAM thayuM che. jitA jitAzeSa-surA'surAdyAH kAmAdayaH kAmamamI tvayeza ! tvAM pratyazaktAstava sevakaM tu, nighnanti hI mAM paruSaM ruSaiva / / 23 / / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdrAdvAtriMzikA kkk * anvaya : khettaaaaaaaaaaaa sevakaM mAM paruSaM ruSaiva hI nighnanti || * zahArtha : ! tyA amI jitAzeSasurAsurAdyAH kAmAdayaH kAmaM jitAH tvAM pratyazaktAH (te) tava Iza!=he svAmin ! tvayA =tArA vaDe jita = bhitesa azeSa = saghaNA sura= deva asura =dhAnava Adya = vigere jitAzeSasurAsurAdyAH = telAM che saghaNA devo ane dAnavone jeNe tevAM * 3747=2411 kAma = artha Adi = vigere * kAmAdayaH=jhAbhAddi ghoSo 4 jitAH = chatAyesAM che tvAM prati=tArA pratye azaktAH = nirjala (tekho) tava =tArA sevakaM = chAsa sevA k mAM=bhane ruSeva = bhaeMge ghathI paruSaM = nirdhaya rIte nighnanti =bhAre che hI=ohArtha' paha 014=24242 53 * zloDano bhAvArtha : he bhagavan ! saghaLAya devo ane dAnavone jItanArA A kAmAdika doSone te kharekhara jItI lIdhAM che. tArA pratye teo nirbaLa che ethI tArA sevaka evA mane jANe badalAnI vRttithI nirdaya zate ho che. // 23 // * tattvarucirvRttiH : jitA iti / 'Iza !' sadgatipathapradAnena jaganmAtrasyA'dhipatyadhArin ! / 'amI' paricitAzcirakAlena / 'kAmAdayaH' catvAraH kaSAyA nava ca nokaSAyAzcAritramohodayajanmAnaH pariNAmavizeSAH / kIdRzAste ? 'jitA'zeSasurA'surAdyAH ' svAdhInIkRtA brahma-viSNu-maheza sAMInAtha - tirUpati-siddhivinAyakapramukhAH ahamindraparyantA mithyAdRSTayonikhilA laukikadevA yaiste tathA cA'varuddhA avirativAsitAH samyagdRSTayodevA api yaiste / 'jitAH' nirastAH / ata eva te kAmAdayaH 'tvAM pratyazaktAH ' vItarAgaviSaye dhUlIbhUtasAmarthyAH / 'tava sevakaM mAM' bhagavata AjJApakSadharaM mAm / 'ruSeva' svAmigata - tejodveSeneva-parAbhavodbhutapratizodheneva / 'paruSaM' nirdayam / 'nighnanti' mArayanti / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA vinnnaiyaiklaiyai ja TIkAno bhAvArtha : (1) tIrthaMkara devo jagatanA jIvone sadgatino mArga darzAve che tethI svAbhAvika rIte ja teo jagatanuM Adhipatya meLavavAnA adhikArI che. (2) cAra kaSAyo ane nava nokaSAyo kAmAdika doSo tarIke vivakSita che. A kAmAdika doSo eTale zuM? cAritra mohanIya karmanA udayanA kAraNe udbhavelAM malina pariNAmo eTale kAmAdi doSo. (3) brahmA, viSNu, zaMkara, sAMibAbA, tirUpati, siddhivinAyaka, vaiSNodevI, mahAlakSmI vigere mithyAdaSTi devo paNa kAmAdika doSothI vAsita che ane aviratidhara evA samyagdaSTi devo paNa A kAmAdika doSothI avarodhAyelAM che. kAmAdika doSone jItanArA ekamAtra arihaMta che. (4) prabhu, Apane jItavAmAM nAsIpAsa pUravAra thayelA A kaSAyo temaja nokaSAyo ApanA sevaka evA mane khUba kharAba rIte parezAna kare che. ApanA pratyeno tejodveSa jANe mArI upara utAre che. ApanA thakI maLelI hArano badalo jANe mArI sAthe vALe che. eka tithi : nirguNamapi mAM mokSaM nayatviti nivedynnaahbhAvArtha : huM nirguNa chuM chatAM mane mokSamAM laI jAo evuM nivedana havenI gAthAmAM thayuM che. sAmarthyametad bhavato'sti siddhiM, sattvAnazeSAnapi netumIza ! / kriyAvihIna bhavatriIna, sInaM na vi rakSati mAM zaraNe ! | ra4 che. eka kanvaya : Iza ! zaraNya ! azeSAnapi sattvAn siddhiM netuM bhavata etat sAmarthyamasti, dInaM kriyAvihInaM bhavadaGghilInaM mAM kiM na rakSasi ? / / 24 / / na zabdArtha : != svAmI ! sarvA=prANIone * zarakhya!=Ne zaraNayogya ! # pikapaNa 4 zepA=saghaLA ja kSiddhi=mokSane vize Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA vkaikaikaikkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk netuM-laI javA mATe * ziyAvihInaM-AcAra rahita 4 mavati:=ApanI 4 mavadminInaM=ApanA caraNomAM lIna ta-A $ mAM=mane ja sAmarthya samarthatA 4 viM=zA mATe ti che jana=nathI * rInaM utsAha vinAnA ja rakSA=rakSato ? zlokano bhAvArtha : he bhagavaMta , he zaraNAgata vatsala! saghaLAMya prANIone mokSamAM laI javAnuM sAmarthya ApanAmAM raheluM che chatAM ApanA caraNomAM rakta banelAM, dIna-hIna ane kriyArahita evA mane zA mATe nathI uddharatAM ?. . 24 / tattvavivRtti: : ' sAmamiti '!" saptaprAtihAryomamarAzituM yogya: : : "zaraNa !" thayA vizvAstha: yaH saH / 'azeSAnapi sattvAn' avyAvahArikanigodajIvAdArabhyaH prAptacaramAvartAn saMjJipaMcendriyaparyantAn sakalAn jIvAn / 'siddhiM' mokSaM karmazUnyA'vasthAvizeSam / 'netuM' svopakAradvArA pradAtum / mavata:' mAvataH | 'sAmarthyamasti' tAdazaM dhyAnojUrvavatna vartate | . evaM satyapi 'mAM' madAtmAnaM / kIdRzaM ? 'kriyAvihIna' pramAdapracUratayA viziSTavratanirniSpannaM prAptavratavirAdhanAkaraJca / punaH kathaMbhUtaM ? 'dInaM' nirUtsAhatAprAptam / punarapi kathaMrUpaM ? 'bhavadaGghilInaM' tvatsevApakSapAtapavitram / 'kiM na rakSasi' kasmAnna hi uddharasi ? / / TIkAno bhAvArtha : (1) avyavahArarAzimAM sUkSmanigodanI aMdara paDelA ekendriya jIvothI mAMDIne vyavahArarAzimAM AvIne caramAvarta sudhI ane emAM paNa saMjJI paMcendriya avasthA sudhI pahoMcelA tamAma AtmAone mokSanuM pradAna karI devAnuM sAmarthya vItarAga bhagavaMtamAM raheluM che. ahIM sAmarthyano artha dhyAnano viziSTakakSAno utkarSa karavAno che. kSapakazreNi daramyAna vItarAga bhagavaMtonuM dhyAna uparokta utkarSathI saMpanna hoya che. A avasthAne AzrayIne ukta kathana thayeluM che. (2) mokSa eTale karmarahita avasthA. (3) vItarAga bhagavaMto ATha prAtihAryonI zobhA vaDe zobhI rahyAM che. mATe za che. Azraya mATenuM vizvAsapAtra sthAna che tethI zaraNa che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA ellailailailkailikaikaikkkkkkkkkkkkkkll (4) ApaNo AtmA svIkArelAM vratonI virAdhanA kare che ane viziSTa kakSAnA vratonA svIkArathI dUra rahe che. mATe kriyAviddIna che. vrata svIkAranA utsAhathI rahita che mATe sIna che. (5) vItarAganI sevAno pakSapAta jemane che temane vItarAganA caraNamAM lIna banelAM kahevAya. vitaravA : ___ tava caraNasmaraNaM zakra-cakritvAdapyatiricyate / bhAvArtha : prabhunA caraNonuM smaraNamAtra paNa indra ane cakravartipaNAthI vizeSa lakSmInuM kAraNa che evuM havenI gAthAmAM kahevAze. tvatpAdapadmadvitayaM jinendra !, sphuratyajasaM hRdi yasya puMsaH / vizvatrayIzrIrapi nUnameti, tatrAzrayArthaM sahacAriNIva // 25 // * kanvaya : he jinendra ! yasya puMsaH hRdi tvatpAdapadmadvitayaM ajasraM sphurati tatrA''zrayArthaM vizvatrayIzrIrapi sadAriNIva nUnati || ja zabdArtha : ninendra =kevalIomAM agragAmI ja tatra tyAM jayacaM=jenA * kADhayArthasevA mATe puMsa:=puruSanA ja vizvatrIzrI-traNa lokanI lakSmI * hRddha hRdayamAM vi=paNa tvatipAditatArA sadAriNI dAsInI jema ' caraNakamalarupI yugma 4 nAM haMmezA ja Iti=Ave che 4 rati vikase che * zlokano bhAvArtha : he jinezvara ! je puruSanA hRdayamAM ApanA caraNarUpa kamalayugma haMmezA skurAyamAna bane che tyAM traNe lokanI lakSmI sevA mATe dAsInI jema pahoMcI jAya che. te 25 / nUnamunize Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 AtmaniMdAdvAtriMzikA kvlaikaikaikkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk * tattvarucivRttiH : * tvaditi / 'jinendra !' kevaliparpadapyagragAmI yaH saH / 'yasya puMsaH' mArgAnusAriNastvadbhaktasya / 'hRdi' cittaikAgyapUrvakam / 'tvatpAdapadmadvitayaM tava sahasralakSaNalakSitaM caraNakamaladvayam / 'ajasraM' pratyahaM 'sphurati' vahumAnA'tizayagocarIbhavati / 'tatra' etadbhaktasya / 'AzrayA'rthaM' sevAkaraNArthaM / 'vizvatrayIzrIH' lokA''zcaryakAriNI punyarAziH zakra-cakritvAdipadalakSmIH / 'sahacAriNIva' dAsIvat / 'nUnameti' nizce saGgacchati / / * sAno bhAvArtha : (1) tIrtha521vo lAgatonI parSamA agragaNya cha bhATe jinendra che. (2) tIrthaMkaradevanA caraNone hRdayamAM dhAraNa karavA eTale e caraNo pratye ekAgratApUrvaka bhakti dhAraNa karavI. (3) mArthAnusArIpaNA sudhI pahoMcelo puruSa jo vItarAganA caraNo pratye ekAgratApUrvaka bahumAna dhAraNa kare to punyano evo viziSTa baMdha tene thAya jenA prabhAve devalokamAM iMdranI padavI ane mAnavalokamAM cakravartIpaNuM prApta thaI zake. sAmAnya manuSyane durlabha evo punyano puMja enA jIvanamAM anubhUtino viSaya bane. tAtparya e che ke bhakta pAse be paribaLa ekatra thavA joie. eka, jinarAja pratyeno bahumAnabhAva. be, mArgAnusArInI avasthA... A pachI jinabhaktino prabhAva pragaTa thayAM vinA nathI raheto. * avataraNikA : dopA''karo'hamasmIti nijaM nindannAha* bhAvArtha : huM doSonI khANa chuM evI AtmaniMdA havenI gAthAmAM karavAmAM Ave che. ahaM prabho ! nirguNacakravartI, krUro durAtmA hatakaH sapApmA / hI duHkharAzau bhavavArirAzau, yasmAnimagno'smi bhavadvimuktaH // 26 // * anvaya : __ he prabho ! ahaM krUraH, durAtmA, hatakaH, sapApmA, nirguNacakravartI asmi yasmAd bhavadvimuktaH duHkharAzau hI bhavavArirAzau nimagnaH (asmi) / / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA villnnnkllaikkkkkvinnnai * zabdArtha : prabho!= svAmI ! 4 asmi =j - ahaM huM - yasmAd=thI. - nirguNacakravartI anumono sa262 hI duHsanI pAta cha ? krUraH=si " bhavadvimuktaH mApana vinA - durAtmA huna - duHkharAzau=du:manA mNdd|2 41 / hatakaH (bhAgyahIna bhavavArirAzau-saMsAra sAgaramA 4 sapApmA mArebhA (pApavANo) + nimagnaH seto ( ) * dono bhAvArtha : he svAmI ! huM avaguNIomAM saradAra chuM, hiMsaka chuM, durjana chuM, nirbhAgI chuM, bhArekarmI chuM jethI ApanAthI chUTo thai duHkhonA bhaMDAra jevA saMsArasAgaramAM DUbI rahyo chuM. II 26 / * tattvarucirvRttiH : ahamiti / 'prabho !' prabhavati ghAtikarmakSayena sarvotkRSTabhAvadayAyAH kSAyikI sthitiryasmin saH / 'ahaM' madAtmA evaMvidho vartate / kIdRzaH ? 'nirguNacakravartI' vizve ye'pi jIvA guNavihInAsteSu prathamatamaH / idamatra gUDham-guNA'paricayAdanye guNavihInAH, ahaM sati guNaparicaye'pi guNadveSI ataH nirguNeSu prathamatamaH / punaH kathaMrUpaH ? 'durAtmA' dopavipAkanirIkSaNe'pi doSabhayasyA'lpatvAd nirdhvaMsapariNAmaprAyaH / punaH kathaMbhUtaH ? 'krUraH' paDajIbanikAyamardakaH / punaH kIdRkSaH ? 'hatakaH' nirbhAgyazekharaH / punaH kiMviziSTa: ? 'sapApmA' pApasevananirato'viratinivAsAd / 'yasmAd' uktakAraNaparamparayA / 'bhavadvimuktaH' paramAtmabhaktisaMjJArahitaH / 'duHkharAzau' pariSahopasargabhaNDAre / 'bhavavArirAzau' bhava eva vArirAzistasmin / 'nimagno'smi' vinaSTo'smi / *asino bhAvArtha : (1) prabhu zanIvyAcyA mAtra mArItanI tha6 cha : sarvotkRSTa bhaa1425||nii yi avasthA jemanAmAM utpanna (2) mAro AtmA nirjuna vakravartI che arthAt vizvamAM jeTalAM paNa avaguNIo che te sahumAM prathama che. A vAtanuM tAtparya e che ke jagatanA anya jIvone guNono paricaya hajI lAvyo nathI ethI teo guNahIna che. jyAre mAro AtmA guNono paricaya thavA chatAM guNo meLavavA mATe yatnamAna to nathI banato, uparathI guNo pratye dveSa dhAraNa kare che ethI nirguNIomAM cakravartI samAna che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA klaikaikkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk (3) mAro AtmA purAtmA-durjana che. zA mATe ? doSonA bhayaMkara vipAko najara sAme jovA chatAM doSono bhaya hajI ghaNI alpa mAtrAmAM mane sparze che ethI huM nirdhvasa pariNAmanI najIka chuM evuM mane bhAse che mATe. (4) cha javanikAyanI saMmardanA (hiMsA) karanAro huM chuM mATe pragaTa rIte krUratAnA lakSaNo na hovA chatAM dUra chuM. (5) mavadvimu9:=huM ApanAthI chUTo paDelo chuM. A padanuM tAtparya e che ke ApanI bhaktinI saMjJA mane jAgI nathI. bhakti mATe manano svayaMbhU utsAha eTale bhaktisaMjJA. bhaktisaMjJA jo che to ApaNe saMsArI hovA chatAM jinarAjathI chUTA paDelAM nathI. avataravA : sudhAsAgaramajjanopamaM jinadarzanamiti bhAvayannAha* bhAvArtha : tIrthakaranuM darzana amRtanA sAgaramAM DUbakI samAna che evI bhAvanA havenI gAthAmAM rajU thaI che. svAmin ! nimagno'smi sudhAsamudre, yannetra-pAtrA'tithiradya me'bhUH / cintAmaNau sphUrjati pANipadme, puMsAmasAdhyo na hi kazcidarthaH // 27 // * kanvaye : he svAmin ! sudhAsamudre nimagno'smi yadadya me netra-pAtrA'tithirabhUH, cintAmaNau pANipaJa sphUrjati puMsAM kazcidarthaH na hi asAdhyaH / / , zabdArtha : svAmi=he bhagavaMta * cintAma=ciMtAmaNiratna ja sudhAsamudra amRtanA sAgaramAM je pAparokakarakamaLamAM * nimaH =DUbelo che jhUrnati vikasate chate pusa-puruSone yajethI jazcakoI paNa ma=Aje artha:kavAMchita P=mAre * asAdhya =prApta na thAya tevuM netrapAtra gatithi =AMkhorUpI pAtrano mahemAna ja na=nathI 4 amUka tuM thayo 4 dikharekhara Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 aaaaaaaaaaaa * zlokano bhAvArtha : he bhagavaMta ! amRtanA sAgaramAM huM DUbyo chuM kemake Aje mArI AMkhonA atithi Apa banyAM cho. jene ciMtAmaNi ratna hAthavaguM che tevA puruSane kai vastu aprApya hoi zake ? | 27 // * tattvavivRtti: : 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA klvi svAminiti / 'svAmin !' utsargA'pavAdavacanadAtA / 'sudhAsamudre' AnandarasamahAsAgare'rthAd yogazatakagranthoktasya samAdhicatuSkasya dvitIyasmin prakAra AnandasamAdhau tadabhAve jinadarzanena sudhAtulyaharSasyA''bhAvAt / 'nimagno'smi' antaH praviSTo'smi / kasmAd ? tad darzayati 'yad' kAraNenA'nena / 'mama netrapAtrA'tithiH ' madIyaM nayanadvayaM tadevabhAjanaM tasmA atithiH / 'abhUH ' tvamabhavaH / 'pANipadme' karakamale / 'cintAmaNI' ArAdhayatAM vAJchitadAyI ratnavizeSastasmiM / 'naiti'vivyAsaprApte sati / 'puMsAM' sAdhitacintAmaLInAM puruSALAm / 'cirya:' joDapi manogatapadArthaH / 'asAdhyo na hi' azakyo na vartate / * TIkAno bhAvArtha : (1) tIrthaMkara devo utsargavacana ane apavAdavacananuM pradAna karanArA che. emanI AjJAne anulakSIne ja utsarga temaja apavAdano nirNaya thAya che. tethI teo amArA svAmI che kemake samagra mokSamArga utsarga ane apavAdamAM samAyelo che. (2) "tIrthaMkaranuM darzana Aje lAdhyuM che ethI huM amRtanA sAgaramAM DUbakI lagAvuM chuM." kavinA A kathanamAM je sudhAsamudra padanI yojanA thayelI che enuM tAtparya TIkAmAM A rIte kholavAmAM AvyuM che H suvihita ziromaNi, pU. pUrvAcAryapravara, zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAje 'yoga zataka' nAmanA graMthanI racanA karI che ane temAM samAdhinA cAra prakAro varNavyAM che. e paikInA bIjA prakAranI samAdhi eTale AnaMdasamAdhi. ahIM sudhAsamudra no tAtparyArtha jJAnandasadhi che. kAraNake AnaMdasamAdhinI kakSA AvyA vinA jinadarzana dvArA amRta lepa jevI prasannatA maLavI saMbhavita nathI. (3) ciMtAmaNI ratna hAthavaguM thayA pachI koi abhilASA adhUrI-asAdhya rahetI nathI tema vItarAganuM darzana thayA pachI koi vastunI icchA rahevI zakya nathI, jemane temAM 52mAnaMdano anubhava thai gayo che. * avataLiA : bhaktiprakarSaM darzayannAha Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA viknnneekaiveelinnnnnncaivilileeeeeeeeeeceennnnnn * bhAvArtha : prabhu pratye bhaktino prakarSa havenI gAthAmAM darzAvavAmAM Avyo che. tvameva saMsAramahA'mburAzau nimajjato me jina ! yAnapAtram / tvameva me zreSThasukhaikadhAma, vimuktirAmAghaTanA'bhirAma ! // 28 // * anvaya : he jina ! saMsAramahA'mvurAzau nimajjato me tvameva yAnapAtram, he vimuktirAmAghaTanA'bhirAma ! tvameva me zreSThasukhaikadhAma / / * zArtha : - jina! De bhagavaMta ! 4 me bhaa| saMsAramahAmvurAzau-saMsA235 - zreSThasukhaikadhAma=bhokSa sumano mahAsAgaramAM __mAghAra (cha) nimajjataH=mata vimukti mokSa me mAre + rAmA=patnI + tvaM tuM ghaTanA=bhilA5 eva=4 - abhirAma suMdara - yAnapAtram=44435 (cha) - vimuktirAmAghaTanA'bhirAma !=3 + tvameva tuM 4 mokSasuMdarInA milApa vaDe suMdara ! * to'no bhAvArtha : he bhagavaMta ! saMsArasAgaramAM DUbatAM mArA mATe jahAja samAna Apa ja cho. he mokSasuMdarInA milA5 par3e zomanAra, mA5 4 bhaa2| mokSa sumana mAghAra cho. // 28 / / * tattvarucirvRttiH : tvamiti / he 'jina !' pUrvavyAvarNitasvarUpa ! / 'saMsAramahA'mburAzau'anantotsarpiNyavasarpiNyavadhiryaH kAlaparAvartaH sa eva mahAsAgaropamastasmin / 'nimajjataH' patanaM kurvato'rthAd bhavavRddhiM kurvataH / 'me' madAtmanaH / tvameva' bhagavAnahanneva / 'yAnapAtraM' nUtanabhavavRddhernivAraNopAyaM prAptabhavasthitezca laGghanopAyam / vartata iti zeSaH / 'he vimuktirAmAghaTanA'bhirAma !' mokSa eva sundarI, tasyAH saMyogena sundaratama ! / 'me' mama, 'zreSThasukhaikadhAma' nirvANayuvatiparicayasthalIbhUtaH / 'tvameva' bhavAneva / / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA klaikoopikkaikkkkkkkkkkkkkkkkkk ja TIkAno bhAvArtha : (1) pudgalaparAvartanA je cAra prakAro che te paikI kAlapudgalaparAvartano svIkAra ahIM "saMsAramahAvurAza' padanI vyAkhyAmAM karavAmAM Avyo che. anaMtI utsarpiNIo ane anaMtI avasarpiNIo A kALa pudgalaparAvartamAM pasAra thaI jAya che. mATe A kALapudgalaparAvarta svayaM samudratulya agAdha che. saMsAramAM DUbavuM eTale AvA kALapudgalaparAvartamAM jhaMpalAvavuM. (2) saMsArasAgaramAM DUbI rahelI AtmAne bacAvanAruM jahAja arihaMta che. yAnapAtra tvameva | A padanI vyAkhyAmAM kahevAyuM che ke arihaMto nUtanabhavavRddhinuM nivAraNa karAvanArA che ane jeTalI bhavasthiti niyata thayelI che tenuM sukhethI laMghana karAvanArA che ethI yAnapAtra samAna che. (3) arihaMta devone svayaMne mokSasuMdarIno milApa thaI cUkelo che. ApaNe jo mokSasuMdarIno saMyoga icchIe chIe to A saMyoga mATe mokSasuMdarI sAthe paricaya jarUrI che. mokSasuMdarI sAthe paricaya mulAkAta karavAnI bhUmi eTale arihaMta bhagavaMto. hUM me zreSTha surthadhAma padanI vyAkhyAmAM ukta rajUAta karavAmAM AvI che. avataraNA : prbhuprnnaam-stv-puujnmaahaatmymaavedynnaahka bhAvArtha : prabhunA pUjana, stavana ane praNAmano mahimA havenI gAthAmAM rajU kare che. cintAmaNistasya jineza ! pANI, kalpadrumastasya gRhAGgaNasthaH / namaskRto yena sadA'pi bhaktyA, stotraiH stuto dAmabhirarcito'si // 29 // * lanvaya : he jineza ! yena bhaktyA sadApi namaskRtaH, stotraiH stutaH, dAmabhirarcito'si tasya pANau cintAmaNiH, tasya gRhAGgaNasthaH kalpadrumaH / / zabdArtha : niza!-he tIrthakara ! 4 tasya te puruSanA vintAmaNi =ciMtAmaNI ratna pALo =hAthamAM (che) . te paruSanA : Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 AtmaniMdAdvAtriMzikA vilkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkk tvadu:=kalpavRkSa * namaskRta:=tuM praNAma karAyela che) tasya te puruSanA ja stotra =stotro vaDe je gRhastha:=gharaAMgaNe rahela (che) stuta:stavAyela (che) ye=je puruSa dvArA je vAmama:=puSpamALA vaDe * sApa haMmezA 4 ciMta:=pUjAyela je mavartI=bhakti vaDe je si=che * zlokano bhAvArtha : he bhagavaMta ! je puruSa bhakti vaDe haMmezA Apane praNAma kare che, stotro vaDe stave che, puSpamALAo vaDe pUje che te puruSanA hAthamAM ciMtAmaNi ratna raheluM che ane kalpavRkSa tenA gharanA AMgaNe khIlyo che. || 20 || tattvavivRtti: : cintAmaNiriti / 'he jineza !' ghAtighAtakareSu variSThatamo yaH sa / 'yena' mArgAnusArigRhasthena, dravyastavA'dhikAratvAdatra gRhasthasya grahaNam, dravyastavasya mArgAnusAritvata ArambhAdatra mArgAnusAriNograhaNam / 'bhaktyA' hArdikabahumAnAzayena / sadA'pi tvaM 'namaskRtaH' zironamanaM namaskarma tena satkRtaH / 'stotraiH stutaH' mahimA'bhidhAyibhirmadhurasundaraiH zlokairabhivAditaH / 'dAmabhirarcito'si' puSpamAlAbhiH pUjito'si / tasya' uktamArgAnusAriNo bhaktasya / 'pANI' karapuTe / 'cintAmaNiH' devatAdhiSThitomanovAJchitavizrAyI ralavizepaH / tathA ca 'kalpadrumaH' devavAsitaH saMkalpitapadArthadAtA taruvizeSaH / sa ca tasya 'gRhAGgaNasthaH' sAkSAdiva vartate / TIkAno bhAvArtha : (1) ghAtakarmono ghAta kare tene nina kahevAya. ghAtakarmono ghAta karanArAmAM agrIma tIrthakaro che mATe temane gineza kahevAya. (2) tIrthakara prabhune praNAma, stavana, pUjA vigere dvArA bhajanArA bhaktane kalpavRkSa temaja ciMtAmaNiratna AdhIna thAya che te sAcuM che paraMtu ahIM bhakta kevo hovo joie te prazna upasthita thAya che. TIkAmAM A viSayanuM spaSTIkaraNa nIce mujabanuM thayuM che. - "dravyastavano adhikAra prastuta zlokamAM prastuta thayo che ethI e samajavuM paDe ke gRhasthane AzrayIne atre vivaraNa thayuM che. have dravyastavanI zarUAta gRhasthomAM paNa mArgAnusArIpaNAthI thAya che tethI e paNa samajavuM paDe ke mArthAnusArIpaNuM pAmI zakanArA gRhasthane anulakSIne ja ahIM vyAkhyAna thayuM che." Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA - tAtparya e che ke mArgAnusArInI kakSA sudhI pahoMcI zakanAro AtmA utkaTa bahumAnapUrvaka pUjA, praNAma, stavana vigere kare to ciMtAmaNiratna ane kalpavRkSa tene AdhIna thAya che. paraMtu mArgAnusArInI kakSAne nahi sparzI zakanArA AtmAo jinabhaktino Avo viziSTa lAbha anubhavI zakatAM nathI. Ed (3) bhakti eTale hRdayanuM hArdika bahumAna. namaskAra eTale mastaka vaDe praNAma karavo te. stotra eTale mahimAvAcaka madhura zloko. * avataLiA : lokottaradaivatamekamAtrA'rhatyeveti ghoSayannAha - bhAvArtha : lokottara devatattva to ekameva arihaMtamAM ja ghaTe che evI ghoSaNA havenI gAthAmAM thai che. nimIlya netre manasaH sthiratvaM, vidhAya yAvajjina ! cintayAmi / tvameva tAvanna paro'sti devo niHzeSakarmakSayaheturatra // 30 // N * anvaya : he jina ! netre nimIlya manasaH sthiratvaM vidhAya yAvaccintayAmi tAvadatra niHzeSakarmakSayahetuH tvamevADasti, parovevona * zabdArtha : * nina!=he vItarAga ! * yAvat=jeTalAmAM netre=be AMkhone nimIttva=mIMcIne > manasa:=mananuM sthiratva=sthirIkaraNa vidhAya=karIne cintayAmi=vicAruM chuM tAva=teTalAmAM - tyAM <>.tra=ahIM niHzeSarmakSayahetu:-saMpUrNa karmonA nAzano hetu p== > * va=ja * - para:=bIjo * veva: deva * na=nahi masti che Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA * zlokano bhAvArtha : he bhagavaMta ! AMkho baMdha karIne ane manane sthira karIne vicAra karuM chuM tyAre jaNAya che ke sakaLa karmonA kSayano hetu to ekamAtra tuM ja che. anyadevatA nahi. // 30 || * tattvavivRtti: : ------- nimItteti / 'de bina !' prAptAnantajJAnAvivatuSTaya ! / ahaM 'netre nimIttva' nayanayaM paricchAva / 'manasaH sthiratvaM vidhAya' tattvA'tattvanirNayAya zAstravicAraNAyAmaikAggramapekSate tadavalambya / 'yAvat cintayAmi'varNayiSyattattvanirNayAya prayate / ' tAvadatra' tattva-nirNayapravRtteH paripAkaH labhate manmanasi / 'tvameva yevoDasti' vItarAga va Aso vartate / zrIdazaH ? 'niHzeSarmakSayahetu:' sanapApasAtavighaatnkaarnnm, / 'na paraH' laukiMkadevagaNonahyeva svakIyakarmaNAM chadmanAmeva kSayasyA'bhAvAt / * TIkAno bhAvArtha : (1) anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra ane anaMtavIrya A cArane anaMtajJAnAdi catuSTaya kahevAya. A catuSTaya jemane prApta thayuM che tene nina kahevAya. (2) tattva ane atattvanA nirNaya mATe zAstronI vicAraNAmAM ekAgratA joie. e vinA tattvanirNaya thavo,muzkela che. ahIM kavi kahe che : 'manane sthira karIne huM ciMtana karuM chuM.' manasa: sthiratnuM vidyAya / A padanI vyAkhyAmAM spaSTIkaraNa thayuM che ke manane sthira karIne ciMtana karavuM eTale zAstravicAraNAmAM cittane ekAgra banAvI tattvano nirNaya karavo. : 65 (3) lokottara devatattva kyAM che ? eno nirNaya karavA mATe kavi kaTibaddha thayA che. e mATe AMkho baMdha karIne jyAM zAstravicAraNAmAM ekAgratA keLave che tyAM emane tattvano nirNaya lAdhe che ke sakaLa pAponA nAzanuM kAraNa banI zake evuM lokottara kakSAnuM devatattva to mAtra vItarAga paramAtmA ja che. laukika devo svayaM potAnA ghAtIkarmono kSaya nathI karI zakyAM tethI teo lokottaradevatattva svarUpa banatA nathI. < * avataLiyA : kutIrthikadaivatasya bhakterviphalatAmAha * bhAvArtha : mithyAtvI devonI bhakti phaLahIna che tevuM havenI gAthAmAM phalita thAya che. bhaktyA stutAH api pare parayA parebhyo muktiM jinendra ! dadate na kathaJcanA'pi / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 laalaalaalaalaa / siktAH sudhArasaghaTairapi nimbavRkSAH vizrANayanti na hi cUtaphalaM kadAcit / / 31 / / * anvaya : he jinendra ! parebhyo'pi parayA bhaktyA stutAH pare kathaJcanA'pi muktiM na dadate, sudhArasaghaTaiH sikkA api nimvavRkSAH cUtaphalaM kadAcinna hi vizrANayanti / / * zahArtha : jinendra!=E tIrthaM42 prabhu ! parebhyaH = zreSThathI + api = pe| parayA=zreSTha jevI bhaktyA = bhakti vaDe stutAH = stavAyesAM pare = anya devo kathaJcana=ordha rIte 31f9=431 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA k muktiM =bhokSane na=nathI dadate = khapatAM - sudhArasaghaTaiH=abhRtarasanA ghaDAjo vaDe siktAH = siMyAyetAM api =pe| nimvavRkSA:= lIMjaDAnA ThAu * cUtaphalaM=khabhrUij * kadAcit='yArey na=nathI vizrANayanti=ApatAM hi=jarejara * zlono bhAvArtha : he bhagavaMta ! zreSThathI paNa zreSTha evI bhakti vaDe stavelAM anya devo koi rIte ya mokSane nathI ApatAM... amRtarasanA kuMbhAo vaDe paNa siMcAyelAM lIMbaDAnA jhADa AmraphaLa kyAreya nathI ApatAM. // 31 // * tattvarucirvRttiH : bhaktyeti / prathamamatra dRSTAntaM vivrIyate / yathA 'sudhArasaghaTairapi' puSkarAvartameghairdevapradattA'mRtajalairvA'pi / 'siktAH' punaH punaH pariplAvitAH / 'nimvavRkSAH ' prasiddhAH | 'cUtaphalaM' Amraphalam / 'kadAcinna vizrANayanti' trikAle'pi nahi pradadate / tathaiva 'he jinendra !' prathamaparameSThin ! | 'parebhyaH parayA' ananubhUtapUrvyA zreSTheSvapi zreSThayA / 'bhaktyA' vidhi + zraddhAsamanvitena bahumAnA''zayena / 'stutA api' zaraNamaGgIkRtA api / 'pare' kutIrthikadevA ghaNTAkarNa - bhairavAdayazcA'pi lakSaNaparIkSayA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 AtmaniMdAdvAtriMzikA kkaikkkkkkkaiaikkaikkkkkkkkkkaiaikkll prAyo mithyAtvino bhAsante tata etAdRzAnAmapyatra nipAtaH / 'kathaJcanA'pi' yuktizatairapi / 'muktiM na dadate' saMsArakSayaM nA'rpayanti / / 4 TIkAno bhAvArtha : (1) vRkSa jo lIMbaDAnuM che to tenI para AmraphaLa kadIya nathI pAMgarI zakatAM. bhale e vRkSa lAMbA samaya sudhI puSparAvarta meghanI avicchinna dhArAo vaDe sIMcAyuM hoya ke pachI devonA amRtajaLa vaDe plAvita baneluM hoya. bezaka ! A ja sthiti kutIrthika devonI che. kutIrthika devonI bhakti game tevI utkaTatAthI, saMpUrNa vidhi sahita ane zraddhAnA AvegapUrvaka karo to paNa traNa kALamAM mokSa maLe tema nathI. (2) ci: parathI majjA=zreSThathI paNa zreSTha bhakti vaDe. A padanI vyAkhyAmAM lakhAyuM che ke zreSThathI paNa zreSTha bhakti eTale pUrvajanmomAM ane pUrvakALamAM nahi anubhavelAM utkaTa adhyavasAyapUrvakanI bhakti. (3) ajJAna jaino jemane Aje pUje che tevA ghaMTAkarNa deva temaja nAkoDAbhairava, kSetrapALabhairava vigere bhairavadevo paNa prAyaH mithyAtvI che evo mata prastuta zlokanI TIkAmAM rajU thayo che. sAthe kathana thayuM che, mithyAtvI devAnA lakSaNo A ghaMTAkarNa-bhairava vigere devomAM lagabhaga ghaTe che mATe temane paNa kutIrthika devI tarIke ame sthApita karIe chIe. (4) ninendra eTale prathama parameSThI. kAraNa? jeTalA jhina che te sahu prathama parameSThI nathI hotAM jayAre prathama parameSThI je hoya che teo avazya ninendra che. A vetaraNa : nirguNasyA'pyuddharaNe hetumAha- bhAvArtha : guNahInane paNa zA mATe uddharavo joIe tenuM kAraNa have pachInI gAthAmAM kahevAyuM che. bhavajalanidhimadhyAnAtha ! nistArakAryaH, zivanagarakuTumbI nirguNo'pi tvayA'ham / na hi guNamaguNaM vA AzritAnAM mahAntonirUpamakarUNA''rdrAH sarvathA cintayanti / / 32 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 cao Goooooo cao go goose Cao GoGo Go Go 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA cao go bo go go go go gocHocHoaHocHoBoo * anvaya: he nAtha ! nirguNo'pi zivanagarakuTumvI ahaM tvayA bhavajalanidhimadhyAnnistArakAryaH, nirupamakaruNArdA mahAnta AzritAnAM guNamaguNaM vA sarvathA na hi cintayanti / / * zArtha : 4 nAtha!= svAmI ! + nirupamakaruNArdrAH anupama 425 // 43 - nirguNaH= vinAno bhInA thayelAM api=55 - mahAntaH mahApuruSo zivanagarakuTumvI=mokSa purIno " AzritAnAM sevonA kuTuMbI evo guNaM-gurAne - aham huM vA athavA - tvayA taa2| 43 + aguNaM hopane bhavajalanidhimadhyAta saMsA235 sarvathA sarvathA-AdhI rAte sAgaranA vacALethI na hi=5252 nathA + nistAra=3ddhAra - cintayanti=rthitapatai. - kAryaH=4218 yogya (cha) * dono bhAvArtha : he svAmin! guNarahita paNa mokSanagaranA kuTuMbI bananArA ane saMsArasAgaranA madhavacALethI tAre tAravo joie. kema ke alaukika karuNAnA svAmI evA mahApuruSo sevakonA guNa-doSane pUpa viyarata nathI. // 32 // * tattvarucirvRttiH : __ bhaveti / he nAtha !' caturvidhasaMghasvAmin ! / 'tvayA' bhagavatA / 'ahaM' madAtmA / bhavajalanidhimadhyAt' pariNAmasyA''rta-raudratvaM antaraGagaH saMsAraH sa eva sAgaropamastasmAt / 'nistArakAryaH' ArtaraudrapariNAmAduddhRtya dharma-zukladhyAnAbhyAM saMyutaH kAryaH / kIdRzo'haM ? 'nirguNo'pi' kSAyikabhAvaninippannaH kSAyopazimikabhAvasya zaithilyena vAraM vAraM audayikabhAvasyA'dhInatvAd guNazUnyaH san / guNA'lpatve guNahInatvamatroktam / punaH kathaMrUpaH ? 'zivanagarakuTumvI' bhaviSyati kAle prAptasiddhA'vasthAyAm guNasAmyAt tvatsAdharmikaH / atha nirguNasyoddharaNe nirdoSatAM darzayati / 'mahAntaH' asAmAnyaguNadhAriNaH / kathaMbhUtAste ? 'nirupamakaruNA''rdrAH' sAdhAraNajanA'sulabhakaruNodrekasaMpannAH / 'AzritAnAM' zaraNA''pannAnAM / 'guNaM vA'guNaM' doSa-nirdoSatvaM / 'sarvathA' pratyekavAraM / 'na hi cintayanti' mA nirNayAdhInIkurvanti / / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA 69 villilililililililiyoovileeyee TIkAno bhAvArtha : (1) tIrthaMkaradevo caturvidha saMghanA svAmI che mATe ApaNA sahunA nAtha che. | (2) ArtadhyAna ane raudradhyAnane vaza thayeluM mana e ja aMtaraMga saMsAra che. durgAna svarupa A aMtaraMga saMsAra, sAgaro ane mahAsAgarothI vadhu agAdha che. jayAre dharmadhyAna ane zukladhyAnanA mArge caDheluM mana e saMsArasAgarathI AtmAno nistAra che. ahIM bhavanananidhidhyAnsistArachAI: padanI vyAkhyAmAM TIkA evuM kahe che ke nAtha ! saMsAra sAgarathI mAro vistAra karo. matalaba, durgAnamAMthI ugArI laI zubhadhyAnamAM mane sthApita karo. (3) huM nirjuna guNahIna chuM A padanuM tAtparya e che ke pahelI vAta, mAro AtmA kSAyikabhAvane hajI sparzI zakyo nathI. bIjI vAta, kSAyopathamika bhAva paNa vAraMvAra zithila banI jAya che ane trIjI vAta, ukta sthitine kAraNe dharmamArga maLavA chatAM huM pharI pharIne audayikabhAvamAM DUbakI lagAvI dauM chuM. Ama, kSAyikabhAvanA abhAvane kAraNe temaja kSAyopazimika bhAvanI maMdatAnA kAraNe audayika bhAvanI prabaLatA thaI jatI hovAthI huM guNahIna chuM tevuM prabhu samakSa kareluM kathana ucita ja che. guNavihInatAno artha ahIM guNanI atyaMta maMdatA thayo che. (4) Aje nahi to kAle paNa mane mokSa maLaze. mokSamAM he nAtha ! tArA jevA ja guNono dhAraka huM banIza tethI tyAre tAro sAdharmika thai jaiza. nAtha, bhaviSyanA A saMbaMdhano vicAra karIne mane saMsArathI uddharI lyo. ' (5) prabhu! huM nirguNa chuM chatAM mane tAro. kemake guNahIna AtmAne tAravAmAM vyavahAranayanI dRSTithI paNa koI doSa nathI. jagatano e ziSTa vyavahAra che ke mahApuruSo potAnA zaraNe rahelAMnA guNa-doSano dareka mudde vicAra nathI karatAM. temanI para karuNA dhAraNa kare che. parArthakaraNa karatI vakhate sAmuM pAtra guNI che ke avaguNI teno bheda vAraMvAra vicAravAno hoto nathI. che vitaraNA : jinAjJA'nurAgavRddhiM parAM praarthynnaahbhAvArtha : ekamAtra jinAjJAnA prema ArthanA chellI gAthAmAM karavAmAM Avaze. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA cklklklklklklikaikaikkkkkkk prAptastvaM bahubhiH zubhaistrijagatazcaDAmaNidevatA, nirvANapratibhUrasAvapi guruH zrIhemacandraH prabhuH / tannAtaH paramasti vastu kimapi svAmin ! yadabhyarthaye kintu tvadvacanAdaraH pratibhavaM stAda vardhamAno mama // 33 // * anvaya : trijagatazcUDAmaNistvaM devatA, nirvANapratibhUrasau zrI hemacandraH prabhurapi bahubhiH zubhaiH prAptaH, tadataH paraM kimapi vastu nAsti yadabhyarthaye kintu mama tvadvacanAdaraH pratibhavaM vardhamAnaH stAt / / * zArtha : trijagataH=XL sonA svAmin! bhagavaMta ! 1 cUDAmaNiH bharatabhA samAna + tvam=tuM - kimapi=05 59 // devatA bhagavaMta (ane) + vastu=pArtha. (bhevo) - nirvANapratibhUH bhokssn| mIna samAna / - nAstithA + asaumA - ya=d - hemacandra: ubhayaMdrasUrI + abhyarthaye=vij . prabhuH guru - kintu paraMtu api=5|| - tvadvacanAdaraH=tArI mAzI pratyeno + bahubhiH // 9 // anurAga zubhaiH punya va " mama mAre prAptaH bhaNyAM (cha) + pratibhavaM=42 meM 4mamA ta=to vardhamAnaH=qdhanAro ataH mAthI + stAt thAmI * mono bhAvArtha : traNa lokanA mastakamaNi samAna Apa vItarAga bhagavaMta jevA deva temaja mokSanA jAmIna samAna A hemacaMdrasUri jevA guru ane mahAbhAgyathI maLyAM che. tethI anya koi padArtha evo nathI jenI huM mAMgaNI karuM. paraMtu jinavacana pratyeno mAro anurAga bhavobhava vRddhi pAmanAro bano eTaluM 4 prAthu chu.|| 33 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaniMdAdvAtriMzikA 71 vivileeceeklaivicaikailililee * tattvarucirvRttiH : prApta iti / 'tvaM' paramezvaro'rhan / kIdRzaH ? 'trijagataH cUDAmaNiH' vizvasya cUDArUpeSvanuttaravimAneSu nivasatAM devAnAM saMzayaharaNena teSAmapIzvaratvaM prAptaH / punaH kathaMbhUtaH ? 'devatA' lokottaradevatvamApannaH / tathA ca 'zrIhemacandraH prabhuH' tannAmA sUriH gurutvena / kIdRzaH sa sUriH ? 'nirvANapratibhUH' mokSasya sAkSItulyaH / 'vahubhiH zubhaiH prAptaH' anekabhavA'rjitapuNyaprakRtikoTIbhiH zraddhAspadIkRtaH / tadataH 'he svAmin' sAdhanAmArgAdhArabhUta ! / 'paraM' anyat 'kimapi vastu' iSTaM prArthyaM vA padArthavizeSaH / 'nA'sti' na vartate / yadabhyarthaye' yaM tvatsamakSaM prArthaye / kintu abhyarthaya etat 'tvadvacanAdaraH' jinAjJApakSapAtamatiH / 'mama' madAtmanaH / 'pratibhavaM' mokSAvadhi pratyekaM janma / 'vardhamAnaH stAt' vRddhizIlo bhavatu / / * sAno bhAvArtha : (1) tIrthaMkara devo jagatanA cUDAmaNi samAna che kema ke lokanA cUDAmaNi sthAne rahelAM anuttara vimAnomAM je devo vase che temanA mAnasika saMzayo paNa tIrthaMkare dUra karyA che. (2) sApana panano mApA tIrtharo cha bhATe tabhI svAmI cha. (3) karoDo janmanI punyaprakRtionA baLe lokottara devatattvasvarUpa arihaMta mane maLyAM che. temaja mokSanA jAmIna samAna zrI hemacaMdrasUri sadguru tarIke mane maLyAM che. ethI have kazuM ja mAMgavAnuM rahetuM nathI. ekamAtra mAMgaNI karuM chuM. jinavacanano pakSapAta mokSa na maLe tyAM sudhI satata mArA dilamAM vadhato rahejo . *ENSISRnI prazasti : prAptena tapagacchasya, saMvignaparaMparAsu munivRttam / hitavardhanena vihitA, vRttiriyaM jayatu cirasamayam // AryA // *bhAvArtha : tapAgacchanA saMvignamunionI zAkhAmAM jene munijIvana sAMpaDyuM che evA hitavardhanavijaye racelI A 'tattvaruci' nAmaka vRtti lAMbA samaya sudhI jaya pAmo!! Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 'tatvaruci' TIkayA parimaMDitA AtmaniMdAdvAtriMzikA ekaikkaikkkkkkkkkkkkkkkkkkkk pU. munirAjazrI dvArA sarjita sAhitya * likhita : - siddhAMtonA dhanurdhArI. aprApya - nahi joie, 2600nI rASTrIya ujavaNI aprApya - 6 mAsathI adhika upavAsa jaina zAsanane mAnya kharAM? ..... aprApya - 2600nuM jherIluM AkramaNa aprApya mArI bAra pratijJAo (traNa AvRtti) .. ..................... rU. 10/(zrAvakanA 12 vratanI TUMkI ane saraLa samaja) hAMkI kADho, giranAra ropa-vene ........ ........... aprApya - sImaMdhara svAmInI bhAvayAtrA (be AvRtti) .. ......... rU. 10/bhAvAcArya vaMdanA (6 ............ rU. 5/- japo nAma, sUrirAma .... ........... rU. 60/- zraddhAMjali .. .......... sAdara... - sametazikharanI bhAvayAtrA...... ........... rU. 15/- nUtana arihaMta vaMdanAvalI ....... ...... rU. 5/- pUrva puruSonI aMtima ArAdhanA ......... sAdara... - gArnivADhAtriA + tatvavi TIvA (bhAvAnuvAda + anvaya + zabdArtha sahita) ... rU. 60/* anuvAdita : * tapA-kharatara bheda . .......... rU. 50/ka saMpAdita : - stutinaMdinI ..................................................... - gAyuM, mAnatuMga sUrie... ........ aprApya - ghacaritram (gadya) prata .... rU. 100/- vikhyarI - 1 ane 2 (saMskRta volyuma) rU. 365/- zobhana stuti (anvaya-anuvAda sAthe) .............. .......... rU. 200/* AgAmI prakAzana : - zamanastuti-vRttimAnA (pa TIkA + 1 avacUri sahita) ... .... (presamAM) * sUcanA : prApya pustako / graMtho pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone temaja jJAnabhaMDArane bheTa ApavAmAM Ave che. jemane khapa hoya temaNe eka PC. kusuma-amRta TrasTa, vApInA saranAme lakhI pustaka maMgAvI levA. jJAnabhaMDAra mATe je-te saMgha athavA TrasTanA leTarapeDa para lakhAyelo patra mokalavo jarUrI che? ......... rU. 65/ Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'amRtano megha varasAvo to paNa 'lIMbaDAnA jhADa para AMbA kadI pAkatAM nathI. 'janamo janama bhakti karo to ye 'mithyAtvI devo mokSa kadI ApI zakatAM nathI. - paramAIta kumArapALa pUrva janmomAM ApaNAM AtmAe jinapUjA vigere je anuSThAno karyA te pradhAnadravyastavanI kakSAnA paNa banyAM nathI tenuM kAraNa jinavacanano dveSa karAvanAro A pApAnubaMdha che. pApano anubaMdha jinavacanathI viparIta anuSThAnomAM rUci karAve che ane jinAjJAnusArI anuSThAnomAM rUci to roke che, "aSabuddhi'ne paNa roke che. 'paramArtha e che, pradhAnadravyastava mATe paNa pApanA 'anubaMdhano te prakArano kSaya jarUrI che. - tattvacivRttiH (zloka-7nI TIkA) Tejas Printers AHMEDABAD M. 99253 47620