Updesh Rahasya

Author(s): Yashovijay Gani
Publisher: Andheri Jain Sangh

Page 343

ઉપદેશ-૪૧ અનુષ્ઠાન વૈચિત્ર્યમાં તથાભવ્યત્વને પ્રભાવ इत्थं च भावानुज्ञानुसृतं पुरस्कृताप्रमादमेव धर्मानुष्ठानमिति व्यवस्थित, अत्रैव मतान्तरमुपन्यस्यन्नाह
પ્રિત વિવેચનથી એ સિદ્ધ થાય છે કે ભાવાજ્ઞાનુસારી અપ્રમાદપ્રધાન જે અનુષ્ઠાન છે તે જ ધર્માનુષ્ઠાન છે. આ વિષયમાં બીજાઓને જે મત છે તેને ઉપન્યાસ કલેક ૧૮૬માં या छ
अण्णे धम्मब्भासं सययविसयभावजोगओ विंति । णिच्छयओ तमजुत्त जुज्जइ ववहारओ णवरं ॥१८६॥
શ્લોક -બીજાઓ સતત-વિષય-ભાવગથી ધર્માભ્યાસ હોવાનું કહે છે પણ તે નિશ્ચયનયથી યુક્ત નથી, વ્યવહાર નથી યુક્ત છે. ૧૮દા
( [ સતતાભ્યાસ-વિષયાભ્યાસ-ભાવાલ્યા અનુષ્ઠાન]
अन्ये आचार्याः, धर्माभ्यासं सततविषयभावयोगतो ब्रुवते, सतताभ्यास-विषयाभ्यासभावाभ्यासभेदात्त्रिविधं धर्मानुष्ठानमित्यर्थः । तत्र नित्यमेवोपादेयतया लोकोत्तरगुणावाप्तियोग्यतापादकमातापितृविनयादिवृत्तिः सतताभ्यासः, मोक्षमार्गस्वामिन्यहदादौ पूजादिकरणाभ्यासो विषयाभ्यासः, सम्यग्दर्शनादीनां भावानां भवोद्वेगपूर्वमभ्यासश्च भावाभ्यासः। फलसन्निधानभेदात् यथोत्तर प्राधान्य चात्र द्रष्टव्यम् । तदाह-[उपदेशपदे-९४९]
८५"अण्णे भणंति तिविहं सययविसयभावजोगओ णवर । धम्ममि अणुठ्ठाणं जहुत्तरपहाणरूवं तु ॥
तदेतदूषयति-तदुक्तमतं निश्चयतो-निश्चयनयमाश्रित्य अयुक्त, साक्षाद्दर्शनाद्यनाराधनारूपे मातापित्रादिविनयस्वभावे कर्मणि भववैरायादिभावाभावेन परमार्थोपयोगरूपधर्मानुष्ठानत्वस्य वक्तुमशक्यत्वात् । तदिदमाह-[उ०प०-९५०]
८"एयं च ण जुत्तिखमं णिच्छयणयजोगओ जओ विसए ।। भावेण य परिहीणं धम्माणुठ्ठाणमो किह णु ॥"
दूषितमप्येतन्मतं कथञ्चित् समर्थयन्नाह-नवर केवलं व्यवहारतो व्यवहारनयमाश्रित्य युज्यते ॥१८६॥
તાત્પર્યાથ – અન્ય આચાર્યોનું કહેવું એમ છે કે ધર્માન્યાસ ધર્માનુષ્ઠાન ત્રણ પ્રકારનું छ (१) सतत सल्यास (२) विषय मल्यास भने (3) मा २सयास. सतत मल्यास એટલે ઉપાદેયતાની બુદ્ધિથી લોકોત્તર ગુણ પ્રાપ્તિની યોગ્યતા સંપાદક પ્રતિદિન માતા८५ अन्थे भणन्ति त्रिविध सततविषयभावयोगतो नवरम् । धमे ऽनुष्ठान यथोत्तरप्रधानरूपन्तु ॥ ८६ एतच्च न युक्तिक्षम निश्चयनययोमतो यतो विषये । भावेन च परिहीन धर्मानुष्ठान कथं नु ॥