Tattvartha Sutram

Author(s): Ishvarchandra Shastri
Publisher: Ishvarchandra Shastri

Page 71

যষ্ঠোহধ্যায়ঃ হয়। সুত্রে স্থিত আদি পদদ্বারা পরনিন্দা, সদগুণাবলীর উচ্ছেদ, অসদগণের উন্মেষ বা প্রকাশ করা, এই তিনটী বিশেষরূপে সংগৃহীত হইয়াছে। “পরাত্মনিন্দাপ্রশংসে” (২৪) এই সভাষ্য সূত্রে এই সূত্রোক্ত বিষয় বিশেষরূপে বর্ণিত আছে। উক্ত স্ব-প্রশংসা পরনিন্দা প্রভৃতি সময়ে হীন গােত্রলাভের হেতু বা ফল জানিবে, অতএব পাপজনক আত্মপ্রশংসা পরনিন্দাদি পরিহার कनिटव ।।३२॥
तद्प्रत्ययोमहतः॥१३॥
टीका। तदिति। तत्तेषां नीचगोत्रजनकहेतूनां व्यत्ययोविपरीताभिन्ना ये श्रेष्ठप्रशंसा आत्मदोषे निन्दा प्रभृतयस्तेसर्वे महत उत्तमस्य गोत्रलाभस्यहेतुः कारण स्यात्। अत्र विवये सभाष्यसूत्रश्चेत्थ भवति। "तद्विपय्येयो नीचैट च्यनुत्सेकोचोत्तरसा” इति (सू२५)। अस्मिन् उत्तरसेप्रति सूत्र क्रमप्रामाणेनोच्चैगोंसा हेतुर्भवति। अत्र नीचैवैत्तन विनय-प्रावण्यवाक्कायचित्तव, उत्सेकोगर्वः नीचैरित्य साविषय्यय उच्चैरुत्तम इति मन्तव्यम्। अत्र द्वयोः सूत्रयोराशयगतभेदोनास्ति ॥ १३॥
সব্যাখ্যানুবাদ। পূর্বে কথিত আত্ম-প্রশংসাদি দোষের বিপরীত মহামতিও সাধুজনের। হইয়া থাকে। ইহারা স্বীয় প্রশংসা, পরানিষ্ট, পরনিন্দা করেন না। এই বিষয়ে সভষ্য সূত্র যথা “তবিপৰ্যয়ােনীচৈত্তনুংসেকে) চোত্তরস্য (২৫) সূত্ৰক্ৰমে ইহা প্রাপ্ত হওয়া যায় যে সুকৃতি দ্বারা প্রাপ্ত উত্তম গোত্ৰই নীচ গোত্ৰাস্ৰবের বিপরীত। এই সূত্র ও সভষ্য সূত্রের অর্থগত (जान्न तथा यान न।। नीठ मानार्थ शैन, सेक कार्य में दश ।। ७ ।।
. दानादिविघ्नकरणमन्तरायसा ॥१४॥
टीका। दानेति। दानादीनां सुकृतिजनककर्मणाम् । यदविघ्नकरणं तदन्तरायसाकर्मणः आस्रवसा हेतु भवतीति । एते चसाम्परायसा पारलौकिकसम्राष्ट विधसा पृथक् पृथगास्रवविशेषा भवन्तीति भाष्याशयः। अत्र दानादिषु विनोत्पादनमन्तरायकर्मणो आस्रवसा हेतुरिति। अत्र सभाष्यसत्र मीदृशम् । तथाहि "विघ्नकरणमन्तरायसे"ति। अनेन सूत्रेण साई सभाष्य सूत्रसग्राशयगत