Tattvartha Sutram

Author(s): Ishvarchandra Shastri
Publisher: Ishvarchandra Shastri

Page 88

তত্ত্বাৰ্থসূত্রম্
तच्चतुर्विधम् ॥४॥ टीका। तदिति। तद्ध्यानं चतुर्धाविभक्तं समात्। तथाच सभाष्यसूत्रम् । “आर्त-रौद्र-धर्म-शुक्लानि” इति। आर्त रौद्र द्वे ध्याने संसारसा हेतू भवतः। अपरे द्वे ध्याने धम्म शुक्लाखा मोक्षस्य हेतू साताम् । एवमेव सभाष्यसूत्रेऽस्ति ॥४॥
সব্যাখ্যানুবাদ। উক্ত ধ্যান চারিপ্রকার, সূত্রে সংখ্যা নির্দেশ থাকাতে জৈনাগম অনুসারে আত, রৌদ্র, ধর্ম, শুক্ল এই চারিটী বুঝিতে হইবে। সভায্য উমাস্বাতি অাচার্যের সুত্রে এইরূপই বর্ণিত আছে। এই সূত্রে সংক্ষেপেই বলা হইয়াছে । ৪।
आद्य संसारकारणे ॥५॥ _ टीका। आद्य इति। प्रागुक्तषु चतुर्विधेषु ध्यानेषु मध्ये आद्य द्वे आर्त-रौद्राखा ध्याने संसारसा खादृष्ठोपनिवद्धशरीर परिग्रहरूपसा कारणे हेतू स्तः। अन्यत् सुगममिति ॥५॥
সব্যাখ্যানুবাদ। পূর্বোক্ত চারিপ্রকার ধ্যানের মধ্যে প্রথম অতিও রৌদ্র নামক ধ্যানদ্বয় সংসারবন্ধনের বা তাহার কারণ হয়। এই দুই ধ্যানের বিবরণ পূর্বে নির্দিষ্ট मजावाज निशि बा८ ॥ ४ ॥
परे मोक्षसा ॥६॥ टीका। पर इति। चतुर्यु मध्ये अपरे द्वे ध्याने धर्मशुक्ले मोक्षसा निर्वाणसा कारणे सातामिति । अत्रतु द्वाभ्यां सत्राभ्यां संसारमोक्षयोहेतू उक्तौ। सभाष्यसूत्रेतु एकस्मिन् “परे मोक्षहेतू” इत्यत्र द्वे कारणे निगदिते। अत्रतु सुस्पष्टरूपेण सत्रद्वयेन ससारनिर्वाणयोर्हेतू कथितौ भवतः। एतेषां ध्यानानां व स्व शक्तया ससारोनिर्वाणश्च प्रादुर्भवेदिति । मोक्षलक्षणं दशमेऽध्याये वक्ष्यति ॥६॥
সব্যাখ্যানুবাদ। পূর্বোক্ত আত প্রভৃতি চারিটী ধ্যানের মধ্যে ধর্ম ও শুক্লনামক ধ্যানদ্বয় মােক্ষের (নির্বাণের) কারণ হইবে। এই দুই সূত্রে ধ্যান চতুষ্টয়ের দুইটী সংসারের হেতু,