________________
અનેક અદશ્યોને દશ્ય બનાવતી આધુનિક વિજ્ઞાનની એક અજબ શેધ ક્ષ-કિરણું [એક રેઈઝ]
લેખકે : શ્રી ચીમનલાલ સંઘવી અને
કાશીનાથ અનત દામલે બી. એસ સી. ૧૮૯૫ ના એપ્રિલના એક પ્રભાતે જર્મન ડોકટર છે. રોજન હવા ખાલી કરેલી કાચની નળને કાળા પૂઠાથી ઢાંકી તેના પર વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો કરી રહ્યા હતા. એ પ્રયોગ માટે તે નળીને તેમણે જ્યારે વીજળીનું જોડાણ કર્યું ત્યારે દૂર પડેલે એક પદાર્થ ઝળકી ઊઠશે. ઓરડીમાં તેજનું નામનિશાન નહોતું. ત્યારે એ ઝળહળાટ આ કયાંથી ? -ને ડોકટરે જ્યારે ઝીણવટભરી તપાસ કરી ત્યારે તેમને જણાયું કે એ ઝળહળાટ કાળા પૂડાને ભેદીને નળીમાંથી આવતાં કાઈક અદશ્ય કિરણોને આભારી હતો. ઊંડી તપાસ પછી તે એ કિરણોને ઝડપી શકયા. એ નવીન કિરણોને તેમણે ક્ષ-કિરણો (એકસ રેઈઝનું નામ આપ્યું. સામાન્ય તેજકિરણે કાચ વગેરે જે પદાર્થોને ભેદી શકે છે તે ઉપરાંત બીજા
ણ પસાર થઈ શકે એવાં કિરણની ઘણા સમર્થ વિદ્વાને વર્ષોથી રહ્યા હતા. તેને યશ ડૉ. રાજનને ફાળે ગયે.
“માંદા માણસો શરીરને ફેટે (છાયાચિત્ર) લેવરાવે છે” એ તો ઘણુંખરાના અનુભવની વિગત છે. પણ એ ફેટે છે. રજનનાં આક્ષ-કિરણોની મદદથી જ લેવાય છે અને,
લો ઘેઓ હિન લાય, લુચ્ચે જે સરધાર !
માઠ કે તું ધરાર, મુંગા મુંગો ઊભા યં... (૫) ભાવાર્થ: શાહજહાને પોતાના નામને અમર કરી, સ્વર્ગમાં ચાલી ગયો. પણ હને કેમ અહીં છોડ ગયે ? તું એને ભારરૂપ લાગે ? તું તે બહુ અદેખે લાગે છે; અય, ચીનના શાહુકાર ! હજી તું બેલતા કેમ નથી ? હારામાં જર લુચ્ચાઈ છેજ. શું તું આટલા માટે જ આટલે લાંબે તાડ થયો છે કે? આટલું (ચીડવવા–) કહેવા છતાં, તું તે ધરાર શાંત થઈને, જાણે મનવત ધારણ કરીને ઊભો જ રહ્યો છે!
મુંગો મુંગો ઊમે એમેં થકે નો બીનરાત, વીજલી તાપ સઈ ગીને, પથરેજી તું જાત;
ઊભો રેજ ઇ અચલ તું, રખી વટ ભલી ભાત, - છાભાસ તકે મહાલ, ભલેં ઊભે તું તાતઃ
અમાં જે શિરતાજ
તે “ હરસુખ ” કચ્છ જે... ... (૬). ભાવાર્થ જેમ હમણાં વિજળી-તાપ-વરસાદ સહીને પણ તું મુંગે મુંગે ઉભો છે, તેજ રીતે હંમેશ માટે તું તારે વટ કાયમ રાખીને ઉભો રહેજે. ખરેખર ! તાજમહાલ ! તું અમારા (હિંદીઓના) માથાને મુગટ સામે છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
