________________
વટપદ્ર(વડોદરા)ના ઐતિહાસિક ઉલ્લેખ
[૫. લાલચંદ્ર ભ. ગાંધી. પ્રાથવિદ્યામંદિર, વડોદરા]
[ ૭ ]. કવિ વિનયવિ ઉપાધ્યાયે વિક્રમની સત્તરમી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં વડોદરાની મને હરતા જોયા પછી તે સંબંધમાં પોતાના કવિત્વર્યા ઉદ્દગારો ઉપર્યુક્ત કોઠારા પ્રકટ કર્યા છે. તેમાં જણાવ્યું છે કે –
- ૧, આ કવિ, તેજપાલ અને રાજશ્રીના સુપુત્ર અને ઉપર્યુક્ત કીર્તિવિજય ઉપાધ્યાયના શિષ્ય હતા. તેઓએ પોતાની જનનીના પ્રેમ માટે ચિત્કોશમાં મૂકેલી કથાસ ગ્રહ, જ્ઞાતાસૂત્ર વિગેરે ગ્રંથની પ્રતિયો પાટણના જૈન ગ્રંથભંડારમાં જોવામાં આવે છે. આ કવિએ પિતાના જીવનમાં અનેક તપાગચ્છપતિઓના સમયમાં ગ્રંથેનું લેખન, સંશોધન, અવગાહન અને રચનાકાર્ય કર્યું જણાય છે. તેમના ગુરુ-બંધુ કાંતિવિજયે સંવેગ રસાયન બાવનીમાં કરેલા સૂચન પ્રમાણે તેઓએ બે લાખ હેક-પ્રમાણ
ચના કરી સમાજને ઉપયોગી સાહિત્ય પૂરું પાડયું હતું, જે દ્વારા સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, ગુજરાતી અને હિંદી ભાષા પર પણ તેમનું પ્રૌઢ પાંડિત્ય પ્રકટ થાય છે. સંવના સૂચનવાળી તેમની મુખ્ય રચનાઓ આ પ્રમાણે જાણવામાં આવી છે–
વિ. સં. ૧૯૮૪ માં ચૈત્ર વ. ૧૦ રામચંદ્રત શ્રીશશી નૈષધ-વૃત્તિનું લેખન (એ. ઈ. નં. ૧૨૦૬). વિ. સં. ૧૬૮૭ માં યંત્રરાજ ગ્રંથનું લેખન. વિ. સં. ૧૬૮૯ માં ઉ. ભાવવિજયે રચેલી ઉત્તરાધ્યયન- વૃત્તિનું સંશોધન. વિ. સં. ૧૬૯૦ માં ઉપર્યુક્ત ગુરુ કીર્તિવિજય-કૃત વિચાર-નાકરનું લેખન.
વિ. સં. ૧૬૯૬ માં જેઠ શુ. ૨ તપાગપતિ વિજયાનંદસૂરિના સમયમાં ક૯પત્ર-વૃત્તિ (સુબોધિકા), જે જૈન-સમાજમાં પ્રતિવર્ષ પર્યુષણ પર્વમાં વંચાય- સંભળાય છે.
વિ. સં. ૧૬૯૭ માં ધન્યત્રયોદશીએ કારપુર(બારેજા)થી, સ્ત ભતીર્થ(ખંભાત)માં ચોમાસું રહેલા તપાગણ-પતિ વિજયાનંદસૂરિ તરફ લખેલ વિદ્વત્તાભર્યા ચિત્રાકાવ્યમય પાંચ અધિકારવાળે આનંદ-લેખ સં. વિજ્ઞપ્તિપત્ર. (જૈનસાહિત્ય-પ્રદર્શન પ્રશસ્તિસંગ્રહ ભા. ૧ લાના અંતમાં આ ગ્રંથ પ્રકાશિત કર્યો છે, ત્યાં “વાધિ' શબ્દથી ચાર સંખ્યા લઈ આને રચના સમય (વિ. સં. ૧૬૯૪ જણાવ્યો છે, પરંતુ વિ. સં. ૧૬૯૬ માં રચેલી સુબેધિકાને તેમાં ઉલ્લેખ હેવાથી “વાર્ધિ' શબ્દથી અહિં ૭ સંખ્યા લઈ આનો રચના-સમય વિ. સં. ૧૬૯૭ સમજ યોગ્ય ગણાશે).
વિ. સં. ૧૬૮૯ (૯૮) માં તપાગચ્છપતિ વિજયદેવસૂરિ અને વિજયસિંહસૂરિના સમયમાં ગુજરાતી ભાષામાં રચેલી સૂર્યપુર(સૂરત)ની ચિત્ય-પરિપાટી; જેમાં સુરત અને તેની આસપાસનાં
૨ (રાંદેર), વડસાલ (વલસાડ), ઘણુદીવિ (ગણદેવી), નવસારી અને હાંસોટ વિગેરેમાં રહેલાં તે સમયનાં જિન- જૈન-મંદિર)ને સારે ખ્યાલ આવે છે.
વિ. સં. ૧૭૦૧ (૧) માં તપાગણપતિ પૂજ્ય આચાર્યના આદેશથી જોધપુરમાં ચોમાસું રહેતાં તેમના તરફ સરત લખેલ ઉપર્યુકત ઈંદદૂત કાવ્ય-લેખ (કવિએ આના ૧લા પદ્યમાં વિનય અને ૧૨૬ મા શ્લોકમાં વિનયવિજય એવું નામ સ્પષ્ટ સૂચવ્યા છતાં, સન ૧૯૦૬ માં નિ. સા. કાવ્યમાલા ગુર છક ૧૪ માં આ કાવ્ય ત્યાં સંપાદિત કરવા છતાં સંપાદકને તેના ર્તાનું નામ ફુટ ઉપલબ્ધ થયું ન હતું! સાક્ષર શ્રીજિનવિજયજીએ સંપાદિત “વિજ્ઞપ્તિ-ત્રિવેણી”ની પ્રસ્તાવના (૫, ૭ અને ૧૮)માં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
