________________
ચર્ચાપત્ર.- ૧૪૯ ચન્દ્રગુપના શાસનના પૂર્વ ભાગમાં હિન્દમાં આવ્યો હોય તે તે વખતે સિંધમાં સિંધુષણ, કાશ્મીરમાં પુષ્કરાક્ષ ને પ્રાસીકાના રાજા તરીકે મેધાક્ષ હતે-જ્યારે અલેકઝાંડરના સમયમાં સિંધ અને પશ્ચિમ-ઉત્તરહિંદમાં પિરસ ને પ્રાસીકાના રાજા તરીકે કેન્વાસ હોવાનું જણાવાય છે. ને જે અલેકઝાંડર ચન્દ્રગુપ્તના પાછલા શાસનકાળમાં આવ્યું હોય તો તે વખતે ઉત્તરહિંદમાં બાર વર્ષનો સખત દુષ્કાળ હતો જ્યારે અલેકઝાંડરની સવારી પ્રસંગે તે નદીનાળાં ભરપૂર હતો. અલેકઝાંડરને સમકાલીન એલચી મેગેસ્થીનીસ હિંદનું જે વર્ણન કરે છે, તે ચન્દ્રગુપ્ત કરતાં અશોકના સમય સાથે વિશેષ મળતું આવે છે. - પૃથ્વીરાજ વિષે કહેવાય છે કે તે ગુજરાતના રાજા બીજા ભીમદેવ સાથે અથડામણમાં આવ્યો હતો, તેણે સંયુક્તાનું હરણ કર્યું હતું, શાહબુદ્દીન ઘોરીને તેણે સાતવાર હરાવ્યો હતો, સંયુકતાના મોહપાશમાં લપટાઈ તે છેલ્લા યુદ્ધમાં રણભૂમિ પર ન જઈ શકો, તેણે એકજ બાણથી સાત તાવડા વીંધી તેની ઉપરના ઝરૂખામાં બેઠેલા શાહબુદ્દીન ઘોરીને વીંધી નાંખ્યો હતો. પણ આમાં શાહબુદ્દીન ઘોરીને તેણે સાતવાર હરાવ્યો હતો તે સિવાયની એક પણ બાબત સાચી લાગતી નથી.
૧૨૩૩ માં ગાદીએ બેસી ૧૨૩૫ માં ગુર્જરપતિ બાળ મૂળરાજ મૃત્યુ પામ્યો. ને તેનો નાનો ભાઈ ભીમદેવ બીજે ૧૨૩૫ માં ગુજરાતની ગાદીએ બેઠે. મૂળરાજ રે બાળક હતો ત્યારે ભીમદેવ તે કેટલે નાનો બાળક હશે એ સહેજે સમજાય. ને પ્રવીરાજના ૧૨૪૮ માં તે વધુ થાય છે ને ૧૨૪૦ માં તે દિલ્હીન સમ્રાટ હોય છે જ્યારે હિંદી રાજાઓને રંજાડતા શાહબુદ્દીન સામે પગલાં લેવાની તેને વિનંતિ કરવા પૂર્વ અને ઉત્તરહિંદના રાજાઓનું પ્રતિનિધિમંડળ. મહારાજા ચન્દ્રરાજની સરદારી નીચે તેને મળવા આવે છે. નાના બાળકને સમ્રાટ પૃથ્વીરાજ સાથે, અને તે પણ એક કન્યા સંબંધમાં, અથડામણ શી રીતે સંભવી શકે? પૂરાવો જોઈએ તે પૌરાણિક પદ્ધતિએ લખાયેલ એક “પૃથ્વીરાજ રાસે.”
પૃથ્વીરાજને સંયુકતાનું હરણ કરવું પડે એ સ્થિતિમાં જયચંદ્ર હતો જ નહિ. ને સંયુકતાને પરણવાની પૃથ્વીરાજની ઈચ્છા પછી આખા હિંદમાં એક પણ એ રાજા નહોતો કે જે તેની પ્રિયતમાના સ્વયંવરમાં ભાગ લઈ શકે. “ મહાભારતની સ્વયંવર કલ્પના ઉપરથી ચંદ બરદાઈ એ જડી કાઢેલા રસિક પ્રસંગ સિવાય એની બહુ કિંમત નથી. • જયચંદ્રના દેશદ્રોહની વાત પણ એટલી જ ગલત છે. કેમકે શાહબુદ્દીન જ્યારે છેલ્લી વખતે પૃથ્વીરાજની સામે આવે છે ત્યારે તે હિંદ બહારના મુસ્લીમ શહેનશાહનાં સૈન્યને પણ સાથે લેતો આવ્યો હોય છે છતાં પૃથ્વીરાજ સામે ખુલ્લા યુદ્ધમાં ઊભા રહેવાની તેની હિંમત ચાલતી નથી. જે એક હિંદુ રાજાની તેને મદદ હેત તે એમ ન બનત. ને જે જ્યચંદ્ર દેશદ્રોહી બન્યો હોત તો પૃથ્વીરાજની પાછળ હેમાનારા માલવપતિ ઉદયરાજ વગેરે અનેક રાજાઓ તેનું વેર લીધા વિના ન રહેત. - પૃથીરાજ સંયુકતાના પ્રેમમાં યુદ્ધ વીસરે છે એમાં પણ કંઈ વજુદ નથી. મુસલમાન ઇતિહાસકારોએ એક હિંદુ સમ્રાટને બદનામ કરવા ગોઠવેલા તૂત સિવાય એની કશી કિંમત નથી. સાત સાત વખત હાર્યા પછી છેલ્લી વખતે શાહબુદ્દીન જ્યારે બિનહિંદી મુસલમાન સમ્રાટની મદદ સાથે પૃથ્વીરાજ સામે આવી પહોંચે છે ત્યારે પણ વિજય વિષે શંકા જણાતાં તેણે યુદ્ધના નિયમને ભંગ કરી, રાત્રિને વખતે સૂતેલા હિંદુ સૈન્યમાં ને પૃથ્વીરાજના
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
