________________
ચર્ચાપત્ર
ઐતિહાસિક જુઠાણું માન્યવર તંત્રી શ્રી–
ઇતિહાસની એ એક કરણ દશા નથી લાગતી કે એમાં કેટલાક નવલકથાકારો તે કેઈક રસિકતાપ્રેમીઓ, કેટલાક રાજદ્વારીઓ તે કઈક ઉપદેશ પિતા પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે પ્રસંગોની વધઘટ કરી નાંખે છે, અથવા કેટલાક સંશોધકે પૂરતાં પ્રમાણે વિના જ અમુક માન્યતાઓને ઈતિહાસ તરીકે રવીકારી લે છે? જગતના દરેક દેશના ઈતિહાસમાં એએવધતે અંશે વિકૃતિ પ્રવેશી જ ચૂકી છે અને એના મૂળ તરીકે મને તો ઉપરનાં જ કારણો જણાય છે.–કેમકે વધઘટ કરનાર કે માન્યતાઓ સ્વીકારનારે ગમે તે ઉદ્દેશથી એમ કર્યું હોય પણ સમય જતાં એવી વધઘટ કે એ માન્યતાઓ શુદ્ધ ઈતિહાસને ડાળી નાંખે છે અથવા એના સંશોધનમાં આડખીલીરૂપે ઊભી થાય છે. - ભૂતકાળના પર્વાય કે પાશ્ચાત્ય લેખકે પ્રજામાં નીતિ, સંસ્કાર કે શક્તિ ખીલવવાને ઇતિહાસને આશ્રય લેતા. વર્તમાન લેખકે ઈતિહાસને એ રીતે વિકૃત કરવા માટે તેમના પર જે કે દેષ તો ઢળે છે પણ દિલગીરીની વાત એ છે કે તેઓ પોતે જ પ્રજાની અમુક પ્રકારની રસવૃત્તિઓ સંતોષવાને ઇતિહાસને એમના પૂરગામીઓ કરતાં પણ વિશેષ પ્રમાણમાં ચૂંથી નાખે છે; ને ભૂલી જાય છે કે ભવિષ્યના ઇતિહાસકારોના માર્ગમાં તેઓ એ રીતે કંટક વેરી રહ્યા છે. - આજે આપણે જાણીએ છીએ કે વર્તમાન ગુજરાતી સાહિત્યની કેટલીક ઐતિહાસિક નવલકથાઓને વાસ્તવિક ઈતિહાસ સાથે કશો જ સંબંધ નથી, તે પ્રજાની વિવિધ પ્રકારની રસવૃત્તિઓ સંતોષવાને જ લખવામાં આવી છે. છતાં ભવિષ્યના ઇતિહાસકારો એમાં પણ ઇતિહાસ શોધવાનો પ્રયાસ નહિ કરે એની કંઇ ખાત્રી? પુરાણ, પ્રબંધો કે “પૃથ્વીરાજ રાસો' જેવાં પુસ્તકે રચાયાં હોય તે સમયની પ્રજા કે લેખકે જાણતાં જ હોય કે આ રચનાને આશય કેવળ ઈતિહાસ નથી છતાં આજે આપણે એમાંથી જ ઇતિહાસ બળીએ છીએ ને? આ સ્થિતિમાં ઇતિહાસને ચૂંથતા કોઈ પણ લેખકને અટકાવ એ શું પ્રજાને ધર્મ નથી?
ઐતિહાસિક વ્યક્તિને વાસ્તવિક કરતાં વિશેષ ઊંચે ચડાવવા કે વધુ નીચે પટકવા માગતા લેખકે એમ કરવું એને કલાકારની સ્વતંત્રતા માને છે. પણ ભૂલી જાય છે કે એમ કરીને તેઓ દેશના શુદ્ધ દર્શનને ચૂંથી નાખે છે અને ભવિષ્યના સંશોધકોને મુશ્કેલીમાં ઉતારે છે. કેવળ હિંદના જ નહિ પણ જગતના દરેક દેશના ઇતિહાસમાં આ કે એવાં બીજા કારણોએ ઓછેવત્તે અંશે ગોટાળા વળી જ ગયા છે. - ઈજીપ્ત ને યુરોપના લેખકોએ કલીયોપેટ્રાની રસિકતાને વધારે દિવ્ય દેખાડવાને લખ્યું કે તે દારૂને અમૂલ્ય બનાવવાને તેની સાથે મોતી મેળવીને પીતી. પણ રાસાયણિક ક્રિયાઓથી સિદ્ધ થયું છે કે કોઈ પણ પ્રકારના દારૂમાં કોઈ પણ પ્રકારનાં મોતી ગળી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
