________________
વટપદ્ર(વડોદરા)ના ઐતિહાસિક ઉલ્લેખ - ૧૪૩ આ નગર(વટપદ્ર)માં મધ્યમાં વિશાલ સુષમ (ચોતરફથી સારી રીતે સમધાટવાળા) અત્યંત ઉચે મંડપ (માંડવો) છે, ત્યાં રહીને તારે ચારે દિશામાં જેવું આ પુરની ચારે બાજૂની અનુપમ લમી-શેભાને તું જલદી ઈશ, ખરેખર આ નગર, પવિત્ર કાંતિવાળા ચારધારવાળા ચૈત્ય(જિનમંદિર)નું અનુકરણ કરનારું હાઇ રમણીય છે.” અહિંથી અત્યંત પાસે ભૂગુપુર(ભરૂચ) છે.' એમ એ પછીના લેકમાં ઉલ્લેખ કર્યો છે. | નિકોલસ હિટિંગટન (Withington) નામના પરદેશી મુસાફરે ઈવીસન ૧૬૧૨થી ૧૬૧૬ સુધી હિંદુસ્તાનમાં ફરી માહિતી મેળવી ઈરટ ઈડિઆ કંપનીને ગવર્નર તરફ લખ્યું
હતું, જે લખાણ બ્રિટિશ મ્યુઝિયમમાં રાખ્યું હતું, તે પ્રકાશમાં પદેશી મુસાફરોએ આવતાં જણાય છે કે, ઉપર્યુક્ત મુસાફરે બ્રિ એજન્ટ એડવર્થ કરેલા ઉલ્લેખ સાથે ઈ. સન ૧૬૧૩ અકટોબરમાં (વિ. સં. ૧૬૭માં) સૂરત
તરફથી અહમ્મદાવાદ જતાં આ વડાદરાની મુલાકાત લીધી હતી. અહિથી વેપાર માટે માલ ખરીદ્યો હતો. આ નગરને બ્રોથા (Brothra), શ્રોદ્રા (Brodra) નામથી ઓળખાવી તેને સારાં બિલ્ડીંગવાળા નાના નગર તરીકે જણાવ્યું છે. તે વખતે આ શહેરનો ગવર્નર મુસલફખાન ૨૦૦૦ ઘડાઓ તથા પાયદળ વગેરે સૈન્ય સાથે મહી વાસદ તરફ રજપૂત સામે યુદ્ધ માટે રોકાયે હ. જેમાં પાછળથી બંને વચ્ચે સંધિ થઈ હતી. હિટિંટનને વાસદથી નડિઆદ જતાં સામાન વિ. ઉપાડવા મુફખાને ૨૦ ઘોડાઓ અને એક હાથી આવ્યા હતા.'
સપ્ટેલે નામના મુસાફરનો ઈ. સન ૧૯૩૮-૩૯નો જે અહેવાલ પ્રકટ થયો છે, તે પરથી જણાય છે કે તેણે ઈ. ડચ મિત્ર અને અંગ્રેજ એજન્ટ સાથે ભરૂચથી આવી સન ૧૬૩૮માં તા. ૭મી અકબરમાં (વિ. સં. ૧૬૯૫માં) પોતાના દેશના ડ્રેસમાં વડોદરાની મુલાકાત લીધી હતી. અહિં તેણે અંગ્રેજ એજન્ટને ત્યાં હિંદુ નાચનારીઓના ના જોયા હતા. અહિં મજબૂત દિવાલવાળો સારાં બુરજેવાળો કોટ તથા ચાર ખુલ્લા અને એક બંધ રહેતા દરવાજા સાથે પાંચ દરવાજા તેણે જોયા હતા. અહિ વણાટ અને રંગારી-છીપા કામમાં ઉદ્યમી મુખ્યતયા હિંદુવસતિની તેણે નોંધ કરી છે ?
વિ. સં. ૧૭૩૨-૬માં વિજય રત્નસૂરિના અધિકારમાં ગુખસ્થાનક સ્વરૂપ (વીરસ્તવન).
વિ. સં. ૧૭૩૭ માં વિજયદશમીએ વિજયરનરસૂરિની આજ્ઞાથી રતલામના ચોમાસામાં હેમપ્રકાશ (હંમપ્રક્રિયા-વિવરણ) વિસ્તૃત વ્યાકરણુ-ગ્રંથ-રચના.
વિ. સં. ૧૭૩૮ માં રાનેરમાં ભગવતીસ-સજઝાય.
વિ. સં. ૧૭૩૮ માં રાનેરમાં શ્રીપાલ-રાસ (૭૫૦ ગાથા પર્ય-ત, અપૂર્ણ મૂકી સ્વર્ગસ્થ થતાં બાકીનો ભાગ, તેમના વચનથી સુપ્રસિદ્ધ ઉપાધ્યાય યશવિજયે પૂર્ણ કર્યો; જે આશ્વિન-ચિત્રમાં નવ-પદ આરાધનપ્રસંગમાં જન સમાજમાં બહુશ: વંચાય–ગવાય-સંભળાવાય છે).
૧. “અલી ટ્રેન્ડસ ઈન ઈન્ડિયા (૧૫૮૩-૧૬૯)' એક્સફર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, ઇલંડ .થ્રી સન ૧૯૨૧ માં પ્રકટ થયેલ પુસ્તક (પૃ. ૨૦૫).
- ૨. “મહેલો ડ્રહલ્સ ઇન વેસ્ટ ઇડ્યિા ઈસ્વીસન્ ૧૬૩૮-૩૯ (કન્ફર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ તરફથી ૧૯૩૧માં પ્ર. ૫. ૧૫, ૧૬).
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
